İŞVEREN VE ÇALIŞANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI 2. HAFTA

KONU BAŞLIKLARI 2. İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar 2.1. İşçinin Sorumlulukları 2.2. İşçinin Hakları 2.3.İşveren Sorumlulukları 2.4. İşverenin Hakları Kaynakça

TANIMLAR İşçi: Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişi. Gerçek kişi, sağ ve tam doğmak şartı ile kişinin anne karnına düşmesinden ölümüne kadar geçen süreçte hukuken kişiler için kullanılan terimdir. Tüzel kişi ise gerçekte kişilik sahibi olmayan ancak kişilik sahibi olduğu varsayılan kişi veya mal topluluklarıdır. Dernek, vakıf, sendika, şirket gibi oluşumlar) İşçi: Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişi.

SORU : Bir terziye elbise ısmarladığınızda terzi sizin İşçiniz olur mu?

SORU : Bir terziye elbise ısmarladığınızda terzi sizin İşçiniz olur mu? Emek=ücret Sözleşme iş sözleşmesi değil, “eser (istisna)” sözleşmesidir. Çalışma yöntem ve saatlerinde özgürdür. Elbisenin bitirilmesi ve teslim edilmesi önemlidir.

Memur: Devlet ve diğer kamu tüzel kişiliklerince genel idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetlerini ifa ile görevlendirilen; nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ile diğer özlük işleri kanunla düzenlenen kişilerdir [Anayasa m. 128/2, Devlet Memurları Kanunu (DMK) m. 4/1-A]. İşveren: İşçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar. İşyeri: İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birimdir. Dinlenme, Çocuk emzirme, Yemek, yıkanma, muayene ve bakım, Eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır.

İşveren vekili: İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimsedir. Sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır. İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur. Alt İşveren: Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işverendir.

SORU : Bir fabrika inşaatını yapan firma yanına ek tesis yapılması için anahtar teslimi olarak bir müteahhit ile anlaşmıştır. Tesis inşaatı sürerken işçi Kemal bir kaza geçirmiş ve yaralanmıştır. Ancak tesisi inşa eden müteahhit iflas etmiş ve hiçbir malvarlığı kalmamıştır. İşçi Kemal asıl işverenden tazminat alacağını alabilir mi?

SORU : İşçi Kemal asıl işverenden tazminat alacağını alabilir mi? İşin paylaşımı yoktur. Asıl işveren alt işveren ilişkisi yoktur. Asıl işveren de tesisi inşa işini yürütse ve bu inşa işinin bir bölümünü müteahhitle paylaşsaydı, asıl işveren alt işveren ilişkisi doğacak ve kaza geçiren işçi Kemal alamadığı tazminat alacağını asıl işverenden tahsil edebilecekti.

İŞ SÖZLEŞMESİ İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. Memurlar ise; sözleşme serbestisi olanağına sahip olmayıp, çalışma koşulları önceden yasa ile belirlenerek, kamu hukuku kapsamında çalıştırılmak üzere belirli bir derece ve kademeye atanırlar.

İŞ SÖZLEŞMESİ İş sözleşmesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir. Süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur. Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde işveren işçiye en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlüdür. (İşK. m. 8).

SORU : Lokanta çalışan Mehmet sadece müşterilerinden aldığı bahşiş ile geçinmektedir. Lokanta sahibi, Mehmet’e hiçbir ödemede bulunmamaktadır. Mehmet o lokantada işçi sıfatıyla bulunabilir mi?

SORU : Mehmet o lokantada işçi sıfatıyla bulunabilir mi? İşçi sıfatının kazanılması için bir işte ücret karşılığı, iş sözleşmesi ile çalışmak yeterlidir. Ancak ücretin mutlaka işveren tarafından ödenmesi şart değildir. Ücret örnekte olduğu gibi üçüncü kişiler tarafından ödenebilir.

İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ 1-Belirli Süreli / Belirsiz Süreli İş Sözleşmeleri 2-Tam Süreli / Kısmi Süreli İş Sözleşmeleri 3-Deneme Süreli İş Sözleşmesi 4-Takım Sözleşmesi

İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ SÜREKLİ VE SÜREKSİZ İŞLERDEKİ İŞ SÖZLEŞMELERİ Nitelikleri bakımından en çok 30 iş günü süren işlere süreksiz iş, bundan (30 günden) fazla devam edenlere sürekli iş denir (İşK. m. 10).

İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ BELİRLİ VE BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMELERİ İş ilişkisinin bir süreye bağlı olarak yapılmadığı halde sözleşme belirsiz süreli sayılır. Belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesidir. Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste (zincirleme) yapılamaz. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir (İşK. m. 11).

İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ KISMİ SÜRELİ VE TAM SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMELERİ İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmi süreli iş sözleşmesidir. Kısmi süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir. İşyerinde çalışan işçilerin, niteliklerine uygun açık yer bulunduğunda kısmi süreliden tam süreliye veya tam süreliden kısmi süreliye geçirilme istekleri işverence dikkate alınır ve boş yerler zamanında duyurulur. (İşK. m. 13).

İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ DENEME SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMELERİ Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır. (İşK. m. 15).

______________________________’ne, ____________________ İSTİFA DİLEKÇESİ ÖRNEĞİ Tarih:____/___/_____ ______________________________’ne, ____________________ ____________________________________________________________ adresinde bulunan işyerinizde ___/___/_____ – ___/____/_____ tarihleri arasında çalışmış bulunmaktayım. Söz konusu çalışma sürem içerisinde doğan tüm kanuni ve akdi haklarımı aldım. İşyerinizden şahsi gerekçelerimle, kendi istek ve rızamla herhangi bir baskı olmadan ____/_____/______ (İhbar süresi göz önünde bulundurularak tarih yazılması uygundur.) tarihinde ayrılmak istiyorum. Gerekli işlemlerin yapılmasını arzederim. İŞÇİNİN TC Kimlik No Adı ve Soyadı Adresi İmzası

ÜCRET Ücret, kural olarak, Türk parası ile özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir. Ücret en geç ayda bir ödenir. Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi 5 yıldır (İşK. m. 32). Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu işçilerin bu nedenle iş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz (İşK. m. 34). İşçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemez veya başkasına devir ve temlik olunamaz (İşK. m. 35).

ÇALIŞMA SÜRESİ Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. (İşK. m. 63/1). Memurların haftalık çalışma süresi ise; genel olarak 40 saattir. Günlük çalışmanın başlama ve bitme saatleri ile öğle dinlenme süresi, bölgelerin ve hizmetin özelliklerine göre merkezde Başbakanlık Devlet Personel Başkanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca, illerde valiler tarafından tesbit olunur (DMK m. 99-100).

ÇALIŞMA SÜRESİ Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. (İşK. m. 63/1) İşçilerin gece çalışmaları ise yedi buçuk saati geçemez. (İşK. m. 69)

ÇALIŞMA SÜRESİNDEN SAYILAN HALLER Madenlerde, taşocaklarında yahut her ne şekilde olursa olsun yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde işçilerin kuyulara, dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları için gereken süreler. İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler. İşçinin işinde ve her an iş görmeye hazır bir halde bulunmakla beraber çalıştırılmaksızın ve çıkacak işi bekleyerek boş geçirdiği süreler. İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda yahut işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği süreler. Çocuk emziren kadın işçilerin çocuklarına süt vermeleri için belirtilecek süreler Demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler.

FAZLA ÇALIŞMA Fazla çalışma; haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışma ise; haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda, ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalardır. Fazla çalışma ücreti, normal saat ücretinin % 50 yükseltilmiş miktarıdır. Fazla sürelerle çalışma ücreti ise, normal saat ücretinin % 25 yükseltilmiş miktarıdır.

FAZLA MESAİ ONAY BELGESİ ÖRNEĞİ ……………………….. TC Kimlik numarası ile çalışmakta olduğum …………… Unvanlı işyerinde, İşverenin gerekli gördüğü zamanlarda (Hafta tatili, Resmi ve Dini tatil günlerinde) işlerin aksatılmadan yürütülmesi için 01/01/2013 – 31/12/2013 tarihleri arasında istenilen gün ve saatte fazla mesai yapmak için muvafakatım olduğunu ve bu çalışmam karşılığında yürürlükte olan İş kanunu çerçevesinde ücretimi almayı kabul ve beyan ederim. İşçinin Adı Soyadı İmzası İşveren Adı Soyadı

FAZLA ÇALIŞMA İşçi isterse, zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 30 dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 15 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz. Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir. Yargıtay, işçinin bir günde en fazla 14 saat çalışabileceğini kabul etmekte ve günlük normal çalışma süresini aşan kısım fazla çalışmadır.

FAZLA ÇALIŞMA Memurlar açısından; Günlük çalışma saatleri dışında, Salgın hastalık ve tabii afetler gibi olağanüstü hallerin olması (Bu hallerin devamı süresince), Fabrika, atelye, şantiye, işletme gibi yerlerde İş Kanununa tabi olarak işçi çalıştıran kurumlarca hizmetin gereği olarak işçi ile birlikte çalışma saatleri ve günü dışında çalışmanın zorunlu bulunması, hallerine münhasır olmak üzere, yapılan fazla çalışmalar ücretle karşılanır. Bu hallerde yaptırılacak fazla çalışmanın süresi ve saat başına ödenecek ücret Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenir. Kurumlar gerektiği takdirde personelini günlük çalışma saatleri dışında fazla çalışma ücreti vermeksizin çalıştırabilirler. Bu durumda personele yaptırılacak fazla çalışmanın her sekiz saati için bir gün hesabı ile izin verilir.

ARA DİNLENMESİ Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere; Dört saat veya daha kısa süreli işlerde on beş dakika, Dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar (yedibuçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat, Yedi buçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat, ara dinlenmesi verilir. Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz.

TATİL Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir. (İşK. m. 44) İşçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir (İşK. m. 47). İşçilere tatil gününden önceki iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile 7 günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir. Hafta tatili Memurlar için; Cumartesi ve Pazar günleridir.

YILLIK ÜCRETLİ İZİN HAKKI İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az 1 yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi; Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden, Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden, Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden, az olamaz. Devlet memurlarının yıllık izin süresi, hizmeti 1 yıldan on yıla kadar (on yıl dahil) olanlar için yirmi gün, hizmeti on yıldan fazla olanlar için 30 gündür. Zorunlu hallerde bu sürelere gidiş ve dönüş için en çok ikişer gün eklenebilir.

YILLIK ÜCRETLİ İZİN HAKKI Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. İznin işveren tarafından sürekli bir şekilde verilmesi zorunludur. İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez. Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz. İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır.

ANALIK HALİNDE ÇALIŞMA VE SÜT İZNİ Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki 3 haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. İsteği halinde kadın işçiye, 16 haftalık sürenin tamamlanmasından 6 aya kadar ücretsiz izin verilir. Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1,5 saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.

ANALIK HALİNDE ÇALIŞMA VE SÜT İZNİ Memurlar açısından; Kadın memura doğumdan önce sekiz, doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı hafta süreyle analık izni verilir. Memura, eşinin doğum yapması hâlinde, isteği üzerine on gün babalık izni verilir. Kadın memura, çocuğunu emzirmesi için doğum sonrası analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren ilk altı ayda günde üç saat, ikinci altı ayda günde birbuçuk saat süt izni verilir. Süt izninin hangi saatler arasında ve günde kaç kez kullanılacağı hususunda, kadın memurun tercihi esastır (DMK m. 104)

ÇOCUKLARI ÇALIŞTIRMA YASAĞI 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler. Temel eğitimi tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuzbeş saatten fazla olamaz. Ancak, onbeş yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde sekiz ve haftada kırk saate kadar artırılabilir. Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri ise, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. Sanayide ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır.

İŞYERİNİN VEYA BİR BÖLÜMÜNÜN DEVRİ İşyeri veya işyerinin bir bölümü hukukî bir işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde, devir tarihinde işyerinde veya bir bölümünde mevcut olan iş sözleşmeleri bütün hak ve borçları ile birlikte devralana geçer. Devralan işveren, işçinin hizmet süresinin esas alındığı haklarda, işçinin devreden işveren yanında işe başladığı tarihe göre işlem yapmakla yükümlüdür. Devir halinde, devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden ve devralan işveren birlikte sorumludurlar. Ancak bu yükümlülüklerden devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl ile sınırlıdır.

SORU : İşçi Kemal 20 yıldır Türk Telekom işyerinde çalışmaktadır. Türk Telekom’un özelleştirilmesiyle birlikte 2 yıl daha çalışarak emekli olmuştur. Yeni işveren işçi Kemal’in sadece 2 yıllık kıdem tazminatını ödemek istemektedir. Bunu yapabilir mi?

SORU : Bunu yapabilir mi? İşyerinin devrinde bütün hak ve yükümlülükler yeni işveren geçmektedir. İşveren işçinin kıdemine bağlı haklarını öderken, devreden işverende geçen kıdem sürelerini de dikkate almak zorunda olduğundan işçinin: son ücreti üzerinden 22 yıllık kıdemi için kıdem tazminatı ödeyecektir.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ FESİH DIŞINDA SONA ERME Tarafların anlaşması (İkale) Belirli sürenin sona ermesi İşçinin/İşverenin ölümü

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ SÜRELİ FESİH Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir. Bildirim şartına uymayan taraf, kanunda gösterilen bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır (İhbar Tazminatı). Ancak söz konusu ücret peşin ödenerek bildirim yapılmadan da iş sözleşmesi fehedilebilir. İhbar tazminat davaları, 6098 sayılı Türk Borclar Kanunu m. 146’ya göre 10 yıllık zamanaşımına tabidir.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ SÜRELİ FESİH İş sözleşmeleri; İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra, İşi altı aydan birbuçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra, İşi birbuçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra, İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra, feshedilmiş sayılır. (İşK. m. 17)

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin (İş güvencesi hükümlerinden yararlanan işçiler) belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır (İşK. m. 18). İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açabilir.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ GEÇERSİZ SEBEPLE YAPILAN FESHİN SONUCU İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece tespit dildiğinde, işçi kesinleşen mahkeme kararının tebliğinden itibaren on iş günü içinde işe başlamak için başvuruda bulunmak, işveren de bu başvuru üzerine işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşveren işçinin başvurusuna rağmen işe başlatmaz ise işçiye en az 4 ay en çok 8 aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür. Tazminatın belirlenmesinde, iş sözleşmesinin sona erdirilmesi sebepleri ve işçinin kıdem suresi gibi faktörler dikkate alınır.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ İŞÇİNİN HAKLI NEDENLE DERHAL FESİH HAKKI Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir (İşK. m. 24): Sağlık sebepleri: İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa. İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ İŞÇİNİN HAKLI NEDENLE DERHAL FESİH HAKKI II. Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri: İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa. İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ İŞÇİNİN HAKLI NEDENLE DERHAL FESİH HAKKI c) İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa. d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa. e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ İŞÇİNİN HAKLI NEDENLE DERHAL FESİH HAKKI Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa Zorlayıcı sebepler: İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ İŞVERENİN HAKLI NEDENLE DERHAL FESİH HAKKI Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir: (İşK. m. 25): Sağlık sebepleri: İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi durumunda, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi. İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ İŞVERENİN HAKLI NEDENLE DERHAL FESİH HAKKI Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri: İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması. İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması. İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması. İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması. İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ İŞVERENİN HAKLI NEDENLE DERHAL FESİH HAKKI İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi. İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi. İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi. İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ İŞVERENİN HAKLI NEDENLE DERHAL FESİH HAKKI Zorlayıcı sebepler: İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması. İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17 nci maddedeki bildirim süresini aşması.

MEMURLUĞUN SONA ERMESİ Devlet memurlarının; Memurluktan çıkarılması Memurluğa alınma şartlarından her hangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması veya memurlukları sırasında bu şartlardan her hangi birini kaybetmesi Memurluktan çekilmesi, İstek, yaş haddi, malüllük... sebeplerinden biri ile emekliye ayrılması, Ölümü, hallerinde memurluğu sona erer. (DMK m. 98)

ÇALIŞMA KOŞULLARINDA DEĞİŞİKLİK İşveren, iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. İşçi değişiklik önerisini bu süre içinde kabul etmezse, işveren değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını veya fesih için başka bir geçerli nedenin bulunduğunu yazılı olarak açıklamak ve bildirim süresine uymak suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. (İşK. m. 22)

YENİ İŞ ARAMA İZNİ Bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir. İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder. (İşK. m. 27).

2. İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar 2.1. İşçinin Sorumlulukları İşçinin iş sözleşmesinden doğan bazı yükümlülükleri vardır. İşçinin Borçları İş Görme Talimata Uyma Sadakat

2.İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar 2.1.1. İş Görme Borcu İki tarafa da borç yükleyen bir sözleşme nitelinde olan iş sözleşmesinin işçiye yüklediği temel borç iş görme borcudur. İş görme borcunun hükümleri aşağıdaki gibidir: İşçinin işi kendisinin yapması İşçinin çalışma koşullarına uyması İşçinin işi özenle yapması 2.1.2. İşverenin Talimatına Uyma Borcu İşverenin yönetim hakkına dayanarak verdiği işin yapılması ve işyerinin düzeni ile ilgili talimatına, işçi uymak zorundadır. İşverenin talimatı işyerinin ihtiyaçları ve o işin âdetine uygun olarak yapılması ile sınırlıdır. Giriş Çıkış Kontrolü Sigara içme yasağı

2.İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar 2.1.3. Sadakat Borcu Sadakat borcunun işçinin bazı hareketleri yapması (olumlu=pozitif) ve bazı hareketlerden kaçınması (olumsuz=negatif) olarak belirtilen iki yanı vardır. Sadakat borcunun olumlu yanı: Hizmetin işverenin yararına uygun biçimde yapılmasıdır. İşverenin şöhret ve itibarının sarsılmaması için işverene zarar verecek tehlikelerin önlenmesi için gerekeni yapacaktır. Sadakat borcunun olumsuz yanı: İşçi işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, meslek sırlarını açıklamak, davranışlarda bulunamaz.   İşverenin itibar ve kredisini düşürücü hareketlerde bulunmak İşverene ait parayı işverene vermemek Düzenlediği makbuzda tahrifat yapmak Rüşvet, normali aşan hediye veya bahşiş almak Uyumak

2.İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar 2.2. İşçinin Hakları 2.2.1. İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı Madde 24 - Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir: I. Sağlık sebepleri: II. Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri: III. Zorlayıcı sebepler:

2.İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar 2.2. İşçinin Hakları 2.2.2. Yeni İş Arama İzni İş sözleşmesi bildirim önellerine uyarak bozulduğu takdirde, bu öneller arasında yeni bir iş bulabilmesi için gerekli olan iş arama izni işçiye verilecektir (m.27). Bu izin süresi iş saatleri içinde olacak ve işveren bundan dolayı herhangi bir ücret kesintisi yapmayacaktır. İş arama izni için verilecek süre, günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. 2.2.3. Talep Hakkı İşyerinde yakın, acil ve hayati bir tehlike ile karşı karşıya kalan işçi, iş sağlığı ve güvenliği kuruluna, kurulun bulunmadığı işyerinde işveren veya vekiline başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir (4857 sayılı İş Kanunu Madde 83)

2.İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar 2.2. İşverenin Sorumlulukları İşverenin iş sözleşmesinden doğan bazı yükümlülükleri vardır. İşverenin Borçları Ücret Ödeme İşçiyi Koruma Eşit İşlem Yapma

2.İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar Ücret Ödeme Borcu Ücret ödeme borcu, işçinin iş görme borcu karşısında yer alan ve işverenin iş sözleşmesinden doğan başlıca borcudur. İş Kanunu‟na göre ücret “bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır. İşçiyi Koruma Borcu İşverenin işçiyi koruma özellikle iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önlemleri alma borcunu düzenleyen kanun ve tüzük hükümleri emredici hukuk kuralları niteliğindedir.İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazalarını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç üç iş günü içinde www.sgk.gov.tr üzerinden bildirmek zorundadır. Eşit İşlem Yapma Borcu İşyerinde çalışan işçilere eşit davranma ve eşit değerdeki işlerde çalışan işçilere eşit çalışma koşulları uygulama hakkaniyet esasına dayandırılan bir borçtur. Farklı yeteneklere sahip olan işçiler arasında özellikle ücretler yönünden, işçilerin nitelikleri göz önünde tutularak ayrım yapılabilir. Eşit işlem yapma borcu öğrenim derecesi, yaş, kıdem, gibi objektif ve çalışkanlık, beceriklilik, kabiliyet, liyakat gibi niteliklerle sınırlandırılmıştır.

2.İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı   Madde 25 - Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir: I. Sağlık sebepleri: İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa veya sakatlığa uğraması halinde, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi. II. Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri: İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması III. Zorlayıcı sebepler: İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17 nci maddedeki süreli fesih bildirim süresini aşması.

2. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar 2.1. İşveren Hak ve Sorumlulukları MADDE 4 – (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır.

2.İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar 2.1. İşveren Hak ve Sorumlulukları İşverenin genel yükümlülüğü MADDE 4 – devamı.. (2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. (3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez. (4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.

2. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri MADDE 6 – (1) Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işveren; Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve on ve daha fazla çalışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde diğer sağlık personeli görevlendirir. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir

2. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar Madde 10 Risk Değerlendirilmesi, Kontrol Ölçüm ve Araştırma İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır: a) Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu. b) Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi. c) İşyerinin tertip ve düzeni. ç) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu.

2. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar Tahliye MADDE 12 – Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda işveren; Çalışanların işi bırakarak derhal çalışma yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gidebilmeleri için, önceden gerekli düzenlemeleri yapar ve çalışanlara gerekli talimatları verir. Durumun devam etmesi hâlinde, zorunluluk olmadıkça, gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmelerini isteyemez.

2. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Kayıt ve Bildirimi MADDE 14 – (1) İşveren; Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenlerÇalışanların işi bırakarak derhal çalışma yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gidebilmeleri için, önceden gerekli düzenlemeleri yapar ve çalışanlara gerekli talimatları verir. İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur: a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde. b) Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde. Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir.

2. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar Madde 15 Sağlık Gözetimi Aşağıdaki hallerde çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak zorundadır: 1) İşe girişlerinde. 2) İş değişikliğinde. 3) İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde. 4) İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla.

2. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar Madde 16-17 Çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitimi İşveren tüm çalışanlarını, iş sağlığı ve güvenliği ile çalışma hayatına dair hak ve sorunlulukları hakkında bilgilendirir İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Bu eğitim özellikle; işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanması hâlinde verilir. (Md. 17)

2. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar Madde 18 Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımın sağlanması İşveren çalışanların işyerindeki iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerine aktif katılım sağlayacak Eğitim Görüşlerin alınması Katılımlarının sağlanması Temsil edilme

2. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar Madde 22 İş Sağlığı güvenliği kurulunun oluşturulması Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu altı aydan fazla süren işlerin yapıldığı tüm işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturulacak İşverenin yükümlülükleri: Kurul kararlarının uygulanması, Aynı çalışma alanındaki diğer işverenlerin bilgilendirilmesi, Alt işverenin katılacağı kurulun koordine edilmesi.

2. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar Bağımlılık yapan maddeleri kullanma yasağı MADDE 28 – İşyerine, sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek ve işyerinde alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır. İşveren; işyeri eklentilerinden sayılan kısımlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi şartlarla alkollü içki içilebileceğini belirleme yetkisine sahiptir.

2. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar Güvenlik raporu veya büyük kaza önleme politika belgesi MADDE 29 – İşletmeye başlanmadan önce, büyük endüstriyel kaza oluşabilecek işyerleri için, işyerlerinin büyüklüğüne göre büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu işveren tarafından hazırlanır. Güvenlik raporu hazırlama yükümlülüğü bulunan işveren, hazırladıkları güvenlik raporlarının içerik ve yeterlilikleri Bakanlıkça incelenmesini müteakip işyerlerini işletmeye açabilir.

2. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar Çalışanların genel yükümlülükleri MADDE 19 – (1) Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür. (2) Çalışanların, işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yükümlülükleri şunlardır: a) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek. b) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak.

2. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar Çalışanların genel yükümlülükleri MADDE 19 –devamı c) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek. ç) Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak. d) Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak.

2. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar Çalışanların çalışmaktan kaçınma hakkı MADDE 13 – (1) Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar kurula, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Kurul acilen toplanarak, işveren ise derhâl kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar, çalışana ve çalışan temsilcisine yazılı olarak bildirilir. (2) Kurul veya işverenin çalışanın talebi yönünde karar vermesi hâlinde çalışan, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir. Çalışanların çalışmaktan kaçındığı dönemdeki ücreti ile kanunlardan ve iş sözleşmesinden doğan diğer hakları saklıdır.

KAYNAKLAR 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 4857 Sayılı İş Kanunu Doç. Dr. BATTAL, Ahmet, Hukuk Ders Kitabı, Tutibay Yayınları, Ankara. Av. ÇAKMAK, Abdullah, Av. Rıdvan AVCI, Hukuk, Sistem Ofset Yayıncılık Prof. Dr. ÇELİK Nuri, İş Hukuku Dersleri, Beta Basın A.ġ., İstanbul, Ağustos 2005. İş Mahkemesi Hâkimi KURT, Kudret, İş Kanunları, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2005. www.megep.meb.gov.tr