DİYABETTE GÜNCEL TEDAVİ YAKLAŞIMLARI Yrd.Doç.Dr.Müge SEVAL

Hastalarda kan şekerin sıkı takip önemlidir Hastalarda kan şekerin sıkı takip önemlidir. Çünkü, kan şekeri seviyeleri mümkün olduğunca normal sınırlar arasında (HbA1c <7) seyredenlerde komplikasyonların görülme sıklığı azalmaktadır. Buna rağmen, sık yapılan enjeksiyonlar, şeker ölçümleri, hipoglisemi sıklığı ve zayıf glisemik kontrol nedeniyle komplikasyon riskleri gibi dezavantajlar, alternatif tedavi yöntemlerini gündeme getirmiştir.

İNSÜLİN KULLANIMINDA YENİLİKLER Örneğin, insülinin enjekte edilebilir formları yerine kapsül ve inhale çeşitlerinin üretilmiştir.

Sprey insülin Sprey insülinin 15 yıllık bir geçmişi var. Fakat yaklaşık 2 yıl kadar önce firmalar, sprey insülini üretmekten vazgeçtiklerini açıkladı. Çünkü sprey insülinin bazı olumsuz yanları var. Mesela insülin kana değişik oranlarda geçebiliyor. Eğer kişi sigara içiyorsa, herhangi bir enfeksiyonu varsa kana geçen insülin oranı değişiyor. Fiyatın pahalı olması da yine önemli. Bu nedenle sprey insülin şimdilik rafa kalkmış durumda.

Hastalar vücutlarına insülin alabilmek için günde birkaç kez kendilerini delmeleri gerekmektedir buda hastalarda ciddi sıkıntılar yaratmaktadır. Bu sorunu gidermek için insülin pompaları geliştirilmiştir. Pompalar hastalara konforlu ir hayat sağlamakta ve her gün kendilerini delmektense 3 günde bir pompanın yerini değiştirerek bu sorunlarından kurtulmuşlardır.

Ayrıca pompalar sayesinde insülin iğnesinin neden olduğu kas deformitelerini en aza İndirmektedir. Bazen hastalar insülin iğnelerini zamanında vurmayı unuturlar buda ciddi sorunlara neden olur .pompa kullanan hastalarda böyle bir sorun ortaya cıkmaz. Çünkü pompa bastan ayarlanır ve ayarlanan zamanlarda vücuda insülin salınımı yapar . Böylece hastalarda hiperglisemi oluşumu kontrol altına alınmış olunur.

Yapay pankreas şeker hastalığının tamamen elektronik sistemler kullanarak bir nevi biyonik bir pankreasla tedavisini amaçlıyor. Vücuda ne kadar insülin gerektiğini hesaplıyor ve insülin pompasına gerekli dozu vermesi için sinyal gönderiyor. Bu mekanizma hasta hiçbir şey yapmadan sürekli, gece gündüz çalışıyor. Bu arada kişi istediği her şeyi yiye biliyor çünkü sistem gerekli insülini gerekli miktarda veriyor.

Ancak, bunlarda hastalığın kesin tedavisini sağlamamaktadır.

Diğeri Tedavi Yaklaşımları Günümüze kadar, beta -hücrelerinin yerine konmasını amaçlayan şu stratejiler geliştirilmiştir; Pankreas transplantasyonu, Adacık transplantasyonu (allojenik ve kseno- transplantasyonlar), Hücre esaslı tedavi (hücre replasmanı ve adacık neogenezi -rejenerasyon tedavisi ya da adacık rejenerasyonu-).

Pankreas Transplantasyonu Pankreas transplantasyonu, böbrek yetmezliğinin son evresindeki ve böbrek transplantasyonu gerektiren, uzun süreden beri diyabeti olan hastalar için standart bir tedavidir. ABD’de her yıl yaklaşık 1.300 kişiye pankreas nakli yapılmaktadır. Nakilden bir sene sonra, bu hastaların ortalama %83’ünde diyabetin hiçbir belirtisi kalmamakta ve bu kişilerin kan şekerlerini normal sınırlarda tutmak için dışarıdan insülin almalarına gerek kalmamaktadır.

Uygulamadaki Güçlükler Yeterince verici bulunamaması, İnvaziv bir girişim olması, Nakledilen pankreası reddedilmekten korumak amacıyla, hastalara yaşam boyu bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar verilmesi.. Birçok merkez, bir hasta böbrek nakline de ihtiyaç duymadıkça ona pankreas nakli yapmamaktadır.

Adacık Transplantasyonu Yalnızca pankreas adacıklarının transplantasyonu, ilk defa 1902 yılında Ssobolew isimli araştırmacı tarafından önerilmişti.

Adacık nakli kimlere yapılmaktadır? Adacık nakli hemen tüm diyabetlilere yapılabilir ama iki önemli kısıtlamadan dolayı sadece belli grup şeker hastalarına yapılmaktadır. Diğer tedavilerden faydalanamayan ve kan şekeri sık düşen hastalarda ( günde 2-3 kez insülin enjekte etmelerine veya pompa kullanmalarına rağmen kan şekerini kontrol altında tutamayan hastalar ) Bir diğer grup ise böbrek nakli yapılmış olan şeker hastaları

Adacık naklinin en önemli faydası, diğer yöntemlerle kan şekerlerini kontrol edemeyen hastalarda nakil sonrası daha düzgün bir kan şekeri kontrolünün sağlanması ve özellikle şeker düşmesi nöbetlerinin tamamen ortadan kaldırılmasıdır. Ayrıca adacık naklinden sonra olguların yarısında 12-18 aylık bir sure ile insülinsiz bir yaşam olanağı da gerçekçi bir beklenti. Bazı olgular daha uzun bazıları daha kısa sürede yeniden insülin kullanımına geri dönüyor.

Adacık nakli yapılan hasyalar neden insüline geri dönüyor? En başta gelen neden kişinin savunma sisteminin adacıkları yıkıma uğratması yani red olayıdır. tip 1 diyabetli hastalarda savunma sistemindeki otoimmünite diğer değişle özel olarak adacıklara karşı önceden var olan hassasiyet bu red olayının daha hızlı ilerlemesine neden olmuştur. Adacık naklinin başarılı olabilmesi için hastanın 2 yada 3 defa adacık nakli yapılması gerekmektedir. Buda yeterli donör olmadığı için çok da tercih edilmemektedir.

KÖK HÜCRELER Boston Massachusetts’den Dr. Joel Habener ve arkadaşları, bağırsaklarımızda mevcut bir grup hücreden salgılanan glukagon-benzeri peptit-1 (GLP-1) isimli hormonu farelere enjekte ediyorlar, 72 saat sonra farelerdeki adacık hücre kitlesinin iki katına çıktığını gözlemliyorlar. Bu hormon, adacıklardaki kök hücreleri uyararak çoğalmasını sağlıyor. Ancak, her iki seçenekte de otoimmün reaksiyonların önlenmesi ve olası tümör gelişimi gibi konular hala çözümlenmiş değil.

Evde kendi kendine izlem 1. Evde şeker ölçümü = iki şekilde ölçüm yapabilirler idrar ve kan örnekleriyle 2. Evde keton ölçümü =idrarda şeker ölçümüne benzeyen mekanizması vardır. sonuç pozitif çıkarsa doktora başvurması gerekmektedir. Hangi durumlarda keton ölçümü yapılmaktadır? Kan şekeri 240 mg/dl'yi aşarsa, herhanngi bir enfeksiyon durumunda, mide bulanması ve kusma varsa, kan şekerinin yüksekliğini gösteren belitiler ( çok su içme, çok idrara çıkma, ağız kuruması gibi) varsa , hamilelik ve aşırı stress altında olma söz konusu ise diyabetlinin evde keton testi yapması

Karbonhidrat Sayımı Genel olarak; Ekmek grubunun 1 porsiyonu ya da değişimi........15g, Meyve grubunun 1 porsiyonu ya da değişimi..........12g, Süt grubunun 1 porsiyonu ya da değişimi...............12g, Şeker grubunun 1 porsiyonu ya da değişimi...........10g karbonhidrat içerir.  Her 9 gram karbonhidrat fazlalığı için ilave 1 ünite insülin uygulanır.

KAYNAKLAR Erdogan S, Özcan Ş. Diyabet Hemsireligi Temel Bilgiler, Ed.S.Erdogan, Yüce Yayınları, Istanbul, 2003. International Diabetes Federation. Diabetes Atlas. 2003. Funnel M, Ozcan S. International Diabetes Federation. International Education Curriculum for Diabetes Health Care Professionals, Tay-Sas Matbaacılık, İstanbul, 2008 Funnel M, Ozcan S. International Standards for Diabetes Education, EOS Ajans, İstanbul, 2009. Yilmaz T, Özcan Ş, Olgun N. GAPDIAB Project as a Model Ed: T.Yılmaz, Printed by Gri Tasarim, Istanbul, 2003, p.45-51. Satman İ, Yılmaz MT, Şengül AM. TURDEP Çalışması: Türkiye’de Diyabet Prevalansı ve Diyabet Gelişmesine Etkili Faktörler. Endokrinoloji Forumu Türkiye Diabet ve Obezite Epidemiyolojisi 2004. 1: 56-64. [Turkish diabetes prevelance study]