Çeşitli nedenlerle beslenmesi engellenen, hastalık taşıyan ve fonksiyon kaybına neden olan ekstremitelerin kemiği ile birlikte kesilerek distal kısmının vücuttan uzaklaştırılmasına ampütasyon denir.

 Vasküler hastalıklar ve diyabet: Periferik vasküler hastalıklar sonucu gelişen iskemi en sık amputasyon nedenlerdendir. Çoğunlukla diyabetle birlikte gelişir.   Enfeksiyon hastalıkları: Ekstremiteyi kurtarmanın imkânsız olduğu ve yaşam tehlikesi olan durumlarda ampütasyon yapılır.   Travmalar: Delici, kesici, silahlı yaralanmalar, iş kazaları, elektrik çarpması sonucu oluşan yanıklar, donmalar, termal yanıklar gibi nedenlerle, tedavi edilemeyecek durumda olan ezilmiş ve parçalanmış ekstremite kısımları, ampute edilir.   Tümörler: Maling tümörlerin tedavisi amputasyon yöntemiyle yapılır. Bening tümörlerde ise nadir uygulanır.  Konjenital ekstremite kusurları: Doğuştan kısa femur, fibula yokluğu gibi durumlarda protez ve yürüme cihazlarının kullanımını güçleştiren ekstremite kusurlarında ampütasyon gerekir. Doğuştan fazla el ve ayak parmaklı olma durumunda fa

Açık (giyotin) amputasyon: Açık amputasyon, enfeksiyon varsa uygulanır, ampute edilen ekstremite enfeksiyon tedavi edilinceye kadar deriyle kapatılmaz. Enfeksiyon tedavi edildikten sonra kapatılır. Kapalı (flep) amputasyon: Bu tip amputasyonlarda güdük deri flebiyle kapatılır. Enfeksiyon yoksa kapalı amputasyon uygulanır. :

Amputasyonda hastanın psikolojik durumu çok önemlidir. Hemşire bunu göz önünde tutarak bakım yapmalıdır. Amputasyon geçiren hastalarda rehabilitasyon, ameliyat öncesinde başlayan ve uzun bir süre devam eden, hastanın fonksiyonel kapasitesini tekrar kazanmasına yönelik olarak yapılan, fizyolojik ve psikolojik uygulamaları kapsayan bir süreçtir. Ampute rehabilitasyonu ortopedist, protez ya da biomekanik uzmanı, fizyoterapist, iş uğraşı terapisti, psikolog, sosyal hizmet uzmanı ve aileden oluşan bir ekip tarafından yürütülmelidir.

 Uygulama Basamakları Uygulamanın Amacı  Hasta ameliyat sonrası servise geldiğinde yatağına alınır.   Takiplerinin yapılması için güvenli bir ortam sağlamak  Hastanın bilinç düzeyine bakılır.   Yaşam bulgularına bakılır (İlk iki saatte 15 dakikada bir, 2 saatten sonra 30 dakikada bir takip yapılır.).   Cilt rengine, nemli olup olmadığına bakılır.   Şok oluşmasını önlemek  Güdük pansumanı kanama yönünden değerlendirilir.  Aşırı kanama varsa 10 dakikada bir pansumanı değiştirilir.

 Pansumanları doktor isteminde belirtildiği şekilde ve zamanlarda değiştirmek  Bandaj uygulanmışsa çok sıkı olmamasına dikkat edilir.  Kan dolaşımını engellememek  Güdük çorabı kullanılacaksa yün olmasına dikkat edilir.  Güdük bölgenin sıcaklığını sağlamak  Ameliyattan sonra ampute edilen (güdük) bölge saat süre ile yastık üzerinde tutulur.

 Ödem gelişmesini önlemek  Hasta ile etkili iletişim kurularak empati yapılmalıdır.  Etkili iletişimi sağlamak  Ameliyattan sonra ilk gün hasta 2-3 kez prone (yüzükoyun) pozisyonuna getirilir. Kalça kontraktürü oluşmasını önlemek  Güdük 48 saatten fazla yüksekte  Kalça kontraktürü oluşmasını önlemek

 Hastaya yaptırılacak ekzersizlere ameliyatın ikinci gününde başlanır.  Güdüğün hyperekekstansiyon egzersizleri, üst ekstremitelerin güç kazanmasını sağlamak ve kontraktür gelişmesini önlemek Hastanın tekerlekli sandalye veya koltuk değnekleriyle yürümesi sağlanır. Hastanın mobilizasyonunu sağlamak

 Hastada kesilen ekstremiteyi unutup hayali ekstremite varlığı oluşur ve bununla ilgili kazalar olabilir. Hemşire bu konuda hastayı bilgilendirmelidir (örneğin; ayağı ampute edilmişse ayağı varmış gibi ayağa kalkmaya çalışması.  Kazalara karşı önlem almak  Hasta, ateş, titreme, yara yerinde kızarıklık gibi enfeksiyon belirtileri yönünden izlenir.

 Enfeksiyon gelişmesini önlemek  Antibiyotiğini zamanında almasına ve pansumanın steril şartlarda yapılmasına dikkat edilir.  Yeterli ve dengeli beslenmesi sağlanır.  Hastanın boşaltım ihtiyacı karşılanır.  Yapılan işlemler kaydedilir.  Sağlık personelini bilgilendirmek ve yasal dayanak oluşturmak

Ampütasyon, hasta açısından farklı şekillerde algılanabilir. Bireylerin yaşadıkları travmayı anlamlandırma biçimleri ve bununla başa çıkmak için kullandıkları yöntemler bireyler arasında farklılık göstermektedir. Bu nedenle bireylerin ampütasyona verdikleri duygusal tepkilerde (inkâr, öfke, yas, pişmanlık, anksiyete, umut, iyimserlik vb.) farklılık görülmektedir. Ampütasyona verilen tepkilerin ampüte edilmiş kişi, ailesi, yakın çevresi ile ampütasyon ekibi tarafından bilinmesi ve bunlara hazırlıklı olunması önemlidir. Bu durumda Hemşire empati yapmalı ve hastaya en uygun iletişim yöntemiyle yaklaşmalıdır.

parmak parmak, el, saçlıderi, penis, kulak gibi organların kop malarında tekrar yerine dikilmesidir. Mikroskop altında yapılan, uzun süren ve son derece hassas ameliyatlardır. Kopan organın replantasyonunda amaç tüm unsurlarının karşı karşıya getirilerek bu unsurların yeniden çalışmasını da engellemeyecek şekilde dikilmeleridir. Örneğin tek bir parmak kopmasında bile parmağın atar damarları, toplar damarları, sinirleri, parmağı kıvıran kirişler, parmağı açan kirişler, kemik ve deri gibi birçok farklı dokunun karşılıklı onarımı gerekmektedir. Özel teknik donanım ve bu konuda tecrübeli bir ekip gerektirmektedir.elsaçlıderipeniskulakorganlarınMikroskopameliyatlardıratar damarlarıtoplar damarlarısinirlerikemikderi 

Başparmak amputasyonları Çoklu parmak amputasyonları Palmar bölge seviyesi amputasyonlar Çocuklarda herhangi bir bölgenin amputasyonları El bileği veya ön kol amputasyonları Dirsek ve dirsek üstü amputasyonlar ( keskin şekilde ampute olmuşsa veya orta dereceli avülsiyona uğramışsa) Fleksor Digitorum Süperfacialis tendon yapışma yerinin distalindeki tekli parmak amputasyonları

 Ciddi başka hastalığı veya yaralanması olan hastada oluşmuşsa Şiddetli aterosklerotik damarları olan hastalarda oluşmuş amputasyonda Uzamış sıcak iskemili amputasyonlarda Mental problemli hastaların amputasyonlarında replantasyon kontrendikedir.Ancak replantasyon kontrendikayonları kesin değildir. Bu bakımdan karar verirken hastanın sağlık durumunun ve sosyal şartlarının değerlendirilmesi daha uygun olur. Replantasyon başarısındaki diğer önemli nokta ampute parçanın getiriliş şeklidir. Ampute parçanın getirilirken parça ringer laktat veya serum fizyolojik ile nemlendirilmiş gaza sarılmalı, sonrasında su geçirmiyen plastik bir kab veya torbaya konulmalıdır. İçinde parçanın olduğu plastik kap veya torba da buz ve su karışımı ihtiva eden bir başka torba veya kap içine yerleştirilmelidir. Ampute parça direkt olarak buza konmamalı ve dondurulmamalıdır.

Replantasyon sırasında uygulanacak cerrahi teknik ufak farklılıklar dışında genellikle aynıdır. 1) Gerekli debridman minimal seviyede yapılır. 2) Damarlar ve sinirler bulunur ve işaretlenir. 3) Kemik minimal düzeltilirek kısaltılır ve tespiti yapılır. 4) Ekstansör ve Fleksor tendonlar onarılır 5) Sinirler tamir edilir. 6) Damar anastomozları yapılır

eğer temiz kesi sonucu amputasyon oluşmuşsa ve replantasyon sonrası kan akımı hemen başlamışsa heparin kullanılmasına gerek yoktur. Bu hastalarda trombılitik ajanlardan dipiridamol günde 2 kez 50 mg cerrahın tercihine bağlı olarak kullanılabilir. Ek olarak dekstran 40(günde 500 cc), aspirin (günde iki kez 300gr), ve gerekirse chlorpromazin (günde dört kez 25 mg) 5-7 gün boyunca kullanılır. Eğer yaralanma crush veya avülsiyon tarzı yaralanma ise cerrahın tercihine göre heparin tedaviye eklenebilir. İntravenöz 1000 ünite heparin 5 gün boyunca kullanılabilir. Heparin dozu aktive parsiyel tromboplastin zamanı normalin 1,5 katı olacak şekilde ayarlanmalıdır. Bazı yazarlar ise temiz yaralanmalarda aspirin+dipridamol, avülsiyon tipi yaralanmalarda ise 5-7 gün intravenöz heparin kullanmaktadırlar.

-Doğru endikasyon -Ameliyat önesi iyi debritman ve planlama -İyi mikrocerrahi teknik -Postoperatif dönemde iyi takip!!. Unutulmamalıdır ki gerektiğinde zamanında yapılan ikincil müdaheleler ile yarıya yakın olgu kurtarılabilmektedir.

 Ameliyat sonrası (postoperatif) hemĢirelik bakımı Ameliyat sırasında nadiren ilk gün kullanılmak üzere idrar sondası uygulanır. Hasta ayağa kalktıktan sonra idrar sondası çekilir. Ameliyat sonrası ilk saatlerde hastaya bir Ģey yedirilmez. Genellikle ilk beslenme sıvı gıdalarla olur. Hasta rahat gaz çıkarabildikten sonra yumuĢak gıdalarla beslenmeye geçilebilir. Ameliyat sonrası ilk gün en sıkıntılı dönemdir. Bu dönemi daha rahat geçirmesi için hastaya doktor istemine uygun ağrı kesiciler ve sakinleĢtirici ilaçlar kullanılabilir. Replantasyon sonrası replante edilen organın dolaĢımı birer saat ara ile kontrol edilir ve değerlendirilir. Replantasyon baĢarılı ise doku pembe ve sıcaktır, nabız alınır. Hasta kanama vasküler tromboz ve infeksiyon yönünden kontrol edilir.

 Bacaklarında kan pıhtılalaşmasını (trombus) ve pıhtı atmasını (emboli) engellemek için bacaklara elastik bandaj uygulaması yapılabilir. Ayrıca kalkmasına izin verilinceye kadar hastanın yatak içinde bacaklarını hareket ettirmesi, aynı pozisyonda yatmaması pıhtı oluĢmasını engellemek için faydalı olacaktır. Duruma göre pansuman 4 gün ile 1 hafta süreyle açılmamalı, ancak bası yapıp yapmadığı kontrol edilmelidir. Organ kalp seviyesinden 30 cm yüksekte tutulmalıdır. Doktor istemine uygun olarak hastaya antibiyotik ve antikuagülanlar verilebilir. Fonksiyonların geri sağlanabilmesi için postoperatif 1. günden itibaren pasif hareketler 14. günden itibaren yarı aktif hareketlere bağlanılabilir.

Ameliyat Oda ısısı ılık olmalı, kafeinli içeceklere ve nikotinin vazokonstrüktüf etkisi nedeniyle hastanın sigara içmesine izin verilmemelidir (Özellikle operasyon sonrası ilk bir hafta sigara konusunda dikkatli olunmalıdır.). Pansumanlar yapılırken sterilizasyona dikkat edilmelidir. Hastalar operasyondan sonra doktorun uygun gördüğü süre zarfında statik veya dinamik alçı atel kullanabilir. Tüm bu cerrahi iĢlemler baĢarılı Ģekilde sonuçlanmış olsa da hasta önerilen fizik tedavi programına uyum göstermezse istenilen sonuç elde edilemeyebilir. Genellikle ilk hafta ameliyat bölgesini ıslatmadan yarım duĢlar alınabilir. 4.günden itibaren tam duş alınabilir. Ameliyattan sonra altı hafta boyunca sauna, solarium, buhar banyosu, güneş banyosu ve ağır sporlar sakıncalıdır