İŞLETME YÖNETİMİ-I Öğr. Gör. Dr. İnanç GÜNEY Adana MYO
9- R EKABET K OŞULLARı A ÇıSıNDA İ ŞLETME T IPLERI - P IYASA ÇEŞITLERI
D) Tekelci Rekabet Tekelci rekabet koşullarının geçerli olduğu bir piyasada çok sayıda firma vardır, ancak firmalarca üretilen mallar birbirlerinden farklılaştırılmışlardır. (Ürün farklılaştırması iki biçimde olabilir; a) fiziksel görünüş ve nitelikte farklılaşma. Bunlar tasarım, sitil, renk, paket, kalite, bileşim, performans, yeni özellikler, aksesuar biçiminde olabilir. b) Reklam ve satış promosyonu ile farklılaşma. Bu çeşit farklılaşma subjektifdir. Daha iyi, daha iyi yıkar gibi reklamlar örnek olarak verilebilir). Dolayısıyla, her firma negatif eğimli talep eğrisine sahiptir.
Bununla birlikte, diğer firmalarca çok yakın ikame edilen mallar üretildiğinden bireysel firmalara ait talep eğrileri yüksek fiyat esnekliğine sahiptir. Endüstride çok sayıda firma bulunması ve bunların birbirlerinin eylemlerinden hemen hemen hiç etkilenmemesi, söz konusu firmaların rakiplerinin tepkilerini dikkate almadan atomistik olarak hareket etmesine neden olmaktadır Kısaca, 1. Her firma aşağıya eğimli (negatif) talep eğrisine sahiptir. 2. Giriş serbestisi vardır. 3. Çok sayıda firma vardır. 4. Her firma aşağıya doğru eğimli talep eğrisine sahip olduğundan, firma fiyat ve çıktıyı seçebilir.
TAM REKABET Çok sayıda şirket Benzer ürünler Kolay giriş Fiyatlar üzerinde kontrol yok Örn. Tekstil… MONOPOL PİYASA Tek şirket Doğrudan rakip yok Giriş yok veya kısıtlı Fiyatlar üzerinde tam kontrol Örn. Tekel – Telekom… TEKELCİ REKABET Çok sayıda şirket Bazı farklılaştırılmış ürünler Kolay giriş Şirketler kendi fiyatlarını kontrol edebilir. Örn. Perakende M. OLİGOPOL PİYASA Az sayıda şirket Giriş zor Fiyatlar üzerinde daha fazla kontrol Örn. GSM…
Tam Rekabet Monopol Tekelci Rekabet Oligopol
10- İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI Ekonomik İşlevleri (Faaliyet Alanları) Açısından İşletmeler Mal ve hizmetlerin üretilmesi, depolanması, taşınması ve satılması birer ekonomik işlevdir. Bunları üç ana başlıkta toplarsak; mal üreten işletmeler, hizmet üreten işletmeler ve pazarlama işletmeleridir Mal Üreten İşletmeler İnsan ihtiyaçlarını gidermeye yarayan ürünleri üreten işletmelerdir. Üretilen ve pazarlanan mallar direkt olarak kullanıcıların ihtiyaçlarını karşılayabilecek özellikler taşımakta, kimi zaman da işletmenin ürettiği nihai ürünler bir başka işletmenin üretim sürecinde gerekli olan özellikler taşımaktadır. O halde bu işletmeler, sanayi malı üreten işletmeler ve tüketim malı üreten işletmeler olarak incelenebilir Sanayi Malı Üreten İşletmeler Genel olarak bu işletmeler, hammadde ve malzemeyi üretim sürecinde, şekil, fiziki özellik ve kimyasal özellik yön ünde değişikliğe tabi tutarak yeni ve farklı bir mal haline dönüştürmektedir. Örneğin; demir-çelik, petro-kimya işletmeleri kendisinden sonraki işletmelerin üretimde bulunabilmeleri için üretim yaparlar Tüketim Malı Üreten İşletmeler Bu tür işletmeler kendinden sonraki işletmeler için değil, tüketiciler için üretim yapan en son işletmelerdir. Gıda, giyim, beyaz eşya gibi ürünler bu gruptaki mallara örnek olarak verilebilir.
Hizmet Üreten İşletmeler İnsan ihtiyaçlarını karşılamada önemli bir araçtır. Hizmet sektörü çok geniş alanı kapsamaktadır. Oteller, eğlence merkezleri, spor kulüpleri, elektrik, gaz, su dağıtım,özel doktorlar, özel öğretim kurumları, kamu kurum ve kuruluşları hizmet üreten kuruluşlar içinde yer alırlar Pazarlama ve Satış İşletmeleri Bu tür işletmeleri hizmet işletmelerinden ayıran satış özelliğidir. Genellikle ticaret sektöründe faaliyet gösteren, toptancılık ve perakendecilik yapan işletmelerdir. Bunlar üretici işletmelerden de farklı olarak, üretici işletmelerin ürettikleri malları satan işletmelerdir.