DAVRANIŞIN PSİKODİNAMİK TEMELLERİ VE EGO SAVUNMA MEKANİZMALARI YARD.DOÇ.DR.NAZ BERFU AKBAŞ YEDİTEPE ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİ AD

DİNAMİK PSİKİYATRİ Psikiyatrinin en temel yaklaşımlarından biridir. Normal ve anormal davranışların altında yatan güçler, anlamlar nelerdir? Her hasta kendine özeldir. Freud’un psikoanalitik yaklaşım kuramından köken almıştır. Ana kavramları: Bilinç, bilinçöncesi, bilinçdışı Altbenlik(id), benlik ( ego), üstbenlik ( süperego )

TOPOGRAFİK YAKLAŞIM Bilinç ( consciousness ): Bilinç seviyesinde düşünce, duygu ve anılardaki neden-sonuç, zaman, yer bağlantıları gerçeğe uygun olarak kurulur ve bunlara dayanan eylemler uyuma yöneliktir.

Önbilinç ( preconscious ) Bilinçli bir çaba ile çağrılabilen anı, düşünce, dürtü ve duyguların yer aldığı bölmedir.

Bilinçdışı(unconscious) Kişinin özel çabası ile bilince çağrılamayan, farkına varılamayan yaşantıların saklı olduğu ruhsal bölme. Rüyalarda, hipnozla, serbest çağrışım tekniğiyle ortaya çıkarılabilir.

YAPISAL VARSAYIM İD ( ALTBENLİK ) EGO ( BENLİK) SÜPEREGO ( ÜSTBENLİK )

İD ( altbenlik) Kalıtımla geçen, doğuştan var olan yapıda yerleşmiş herşey. Ruhsal benliğin ilk güç kaynağı. Ilk çocukluk çağlarında egemen. Tümden bilinçdışı, kuralsızlıklar geçerli. Zaman ve yer kavramı yok. Bekletme erteleme yapamaz.

EGO( benlik ) Ruhsal yapının düzenleyici, denge ve uyum sağlayıcı parçası. Dürtüyü algılar, dış dünyadaki koşulları ve durumları algılar, bütünleştirir, istemli davranışı eyleme geçirir.

SÜPEREGO ( üstbenlik ) Yargılayıcı dizge, kültür, gelenekler, kurallar, vicdan, yasalar… Ne istediğimizi değil ne yapmamız gerektiğini söyler...

EGO SAVUNMA MEKANİZMALARI Benliğin bilinçdışı çatışmaya ve bunun doğurabileceği sıkıntıya karşı kendini korumak için geliştirdiği düzeneklerdir. Kişinin ruhsal-toplumsal uyumunu kolaylaştırır. Savunma mekanizmaları bireye geçici bir fayda sağlar, kesin çözüm getirmez. Savunma mekanizmalarından bazılarının arkasına sığınan ve onları sürekli kullanan bireylerde önce nevrozlar, sonra da psikozlar görülebilir. Savunma mekanizmalarının bazıları olumlu, bazıları ise olumsuz sonuçlar verir.

BASTIRMA ( REPRESSION ) Ilk tanımlanan mekanizma. Dürtü, anı ve deneyimlerin bilinçdışına itilmesi ve orada tutulması. ÖRNEK:İstemediği bir toplantının saatinin unutulması.

YADSIMA ( DENIAL ) Benlik için tehlikeli olarak algılanan ve bunaltı doğurabilecek bir gerçeği yok saymak, görmemek. ÖRNEK: Bazı insanların yaşlanmayı, çirkinleşmeyi, sakat kalmayı kabul edememeleri

YANSITMA (PROJECTION ) Kişi kendi içinde yadsıdığı bir duyguyu başkalarında görür ya da başkalarının bu dürtüleri kendisinde gördüğünü sanır. ÖRNEK: karısının kendisini aldattığını zanneden adam

YER DEĞİŞTİRME ( Displacement ) Bir dürtünün ya da duygunun asıl nesnesinden başka bir nesneye yöneltilmesidir. Doğal olarak düşlerde görülür. ÖRN: Fobiler, OKB

AKLA UYGUNLAŞTIRMA (rationalization ) Benlik için acı ve bunaltı verici durumlarda, akla yatkın görünen, fakat sıkıntı vermeyecek bir neden, bir açıklama bulmak. Bahane bulma düzeneği ÖRN: Öğretmen kötü not verdi, ben yalnızlıktan hoşlanırım..

Karşıt Tepki Kurma ( reaction formation ): Kişi kendi içindeki bilinçdışı yasak dürtü ve eğilimlerintam karşıtı tepkiler gösterir. ÖRN: Bağnazlık, aşırı kibarlık, OKB

DÜŞÜNSELLEŞTİRME ( ıntellectualization ) Yasak dürtülerin, anıların ve yaşantıların, düşünsel yetiler yetiler ve bilgilerle açıklanmaya çalışılması. Kumuş kişilerin çok kullandığı bir mekanizma. ÖRN: Sürekli ülkenin sorunlarından bahsetmek

DÖNDÜRME ( Conversion ) Ağır stres durumlarında hareket ya da duyu organlarında işlev kaybı olması ÖRN: histerik bayılmalar…

GERİLEME ( regression ) Stres karşısında kişinin bir önceki yaşam dönemine geri dönmesi ÖRN: Kardeşi doğan çocuğun yeniden altına yapmaya başlaması…

YALITMA ( isolation ): bir anının bilişsel, tanıma, anlam ile ilgili yanı anımsanırken, duygusal yanı bastırılı ve bilinçdışı kalır. ÖRN: Kardeşinin ölümünü hiç bir duygu vermeden anlatan genç…

ÖZDEŞİM KURMA ( identification ): Başka bir kişinin özelliklerini, duygu ve davranış biçimlerini, değerlerini ve inançlarını benimseme, kendi kişiliğinin bir parçası durumuna getirme. Aynı zamanda bir olgunlaşma mekanizması.

YÜCELEŞTİRME ( sublimation ): Kimi dürtülerin nesnelerini ve amaçlarını değiştirerek benlik için yapıcı, yararlı davranışlar haline gelmesi Saldırganlık dürtülerinin spora aktarılması…

TRANSFERANS ( AKTARIM ): Bireyin çocukluk çağında kendisi için önemli kişilerle yaşamış olduğu duygu ve tutumları, şimdi ilişki kurduğu kişilerle tekrar yaşaması ve bu kişileri kendi çocukluğundaki algı ve duygulara göre değerlendirerek tepkiler göstermesidir. bilinçdışıdır.

KARŞIT-AKTARIM ( counter-transferance ): Hekimin çocukluğuna ait duygu ve tutumları hastasına aktarmasıdır. hekimin bunların farkında olması gerekir.