SANAT METINLERI ŞİİR

ŞIIR NEDIR? ŞIIR NEDIR? Duygu, düşünce ve hayallerin alışılmış ifade kalıplarının dışına çıkılarak sanatlı, kafiyeli, imgeli anlatımına şiir denir. şiir bir ifade sanatıdır. şair kelimeler, kelime grupları ve cümleler ile dilin kurallarına aldırmaksızın istediği biçimde oynar. şiir çoğunlukla “ölçülü ve uyaklı söz” anlamında kullanılsa da bu tanıma uymayan şiirler de vardır. böylelikle şiirin tek bir tanımının yapılamayacağı sonucuna varılır.

ŞIIR ILE DIĞER EDEBI TÜRLERIN FARKı Ş iir ile di ğ er edebi türler arasında en belirgin fark ş iir dilindedir. Edebi türlerin birço ğ unda dil belli kurallar dahilinde ve nesir biçiminde kullanılır. Ş iir dili ise ölçülü ya da serbesttir. Ş iir dili kuralsızdır. Ş air istedi ğ i duyguyu istedi ğ i kalıpta ifade edebilir. Ş iir en öznel yazı türlerindendir. Edebi türler arasında en eskisi ve en yaygın olanı yine ş iirdir. Ş iirin malzemesi dildir. Bu malzeme en iyi ş ekilde ş iirlerde kullanılır. Ş air belli bir duyguyu ifade etmek için kelimeler, kelime grupları ve cümlelerden yararlanır; ancak ş air bu unsurları rastgele kullanmaz. Dil ile kelimeleri i ş ler, en iyi ifadeyi yakalamak için u ğ ra ş ır. Sanat yolu ile ifadesini güçlendirir.

ŞIIRIN ÖZELLIKLERI Ş iirlerde öznel bir anlatım kullanılır. Ş iirler anlatım özellikleri, ş ekil özellikleri, konu ve tema gibi özellikleri yönü ile türlere ayrılır. Ş iirde dil ş iirsel i ş levde kullanılır. Ş iirlerin kendine özgü ifade biçimleri vardır. Ş iirler hem kafiyeli – ölçülü hem de serbest yazılabilir. Ş iirlerde dil kuralları aranmaz. Bazı ş airler ş iirlerinde büyük harf dahi kullanmazlar. Ço ğ u ş iirde cümleler devriktir. Birçok ş iirin sonunda ş air takma adını kullanarak ş iirin yazarı oldu ğ unu vurgular. Tarihin her döneminde ş iir önemli ve yaygın bir tür olarak kar ş ımıza çıkar.

ŞIIRLER NEDEN KAFIYELI VE ÖLÇÜLÜ YAZıLıR? Ş iirin bir edebi tür olarak ortaya çıkıp yaygınla ş tı ğ ı dönemde insanlar bilgi ve birikimlerini sonraki nesillere sözlü anlatım yolu ile aktarmak durumundadır. Zira bu ilk dönemlerde yazı ve yazı gereçleri bulunmamaktadır. Bilginin saklanmasında insan hafızasından yararlanılır. Böylelikle ortaya konan eserin kolayca ezberlenip akılda kalıcı olmasını sa ğ lamak için ilk ş iirler kafiyeli ve ölçülü söylenmi ş tir. Sonraki dönemlerde bu ihtiyacın kalkması ve yeni anlatım yollarının denenmesi maksadı ile ş iirler kafiye ve ölçü kullanılmadan yazılmı ş tır.

ŞIIR TÜRLERI Ş iirler konu – tema ve ş ekil özellikleri yönü ile türlere ayrılır. Batı Edebiyatında ve Ça ğ da ş Türk Edebiyatında ş iirler; Lirik, epik, dramatik, pastoral, didaktik, satirik türlere ayrılır.

LIRIK ŞIIR Lirik ş iirler a ş k, sevgi, hasret, mutluluk, kıskançlık, hüzün gibi herhangi bir duygunun ya da karma ş ık duyguların yo ğ un bir anlatım, duygusal bir dil ile ortaya kondu ğ u ş iirlere lirik ş iir denir. Lirizm yani duygusallık lirik ş iirlerin asıl amacını te ş kil eder. Ş air, ş iiri ile okurun belli bir duyguyu en do ğ al ve yo ğ un ş ekliyle hissetmesini ister. Batı edebiyatında lirik ş iirler bu türe özgü olan bir ş iir biçimi olan “Sone” ile yazılır. Türk edebiyatında bu türün kar ş ılı ğ ı “ Güzelleme ” dir.

ÖRNEK “BENI KÖR KUYULARDA MERDIVENSIZ BıRAKTıN, DENIZLER ORTASıNDA BAK YELKENSIZ BıRAKTıN, ÖYLESINE YıKTıN KI BÜTÜN INANÇLARıMı; BENI BENSIZ BıRAKTıN; BENI SENSIZ BıRAKTıN.” YAZAR: ÜMİT YAŞAR OĞUZCAN

EPIK ŞIIR EPIK ŞIIR İ nsanın do ğ aya, kendine, ba ş kası ya da ba ş kalarına kar ş ı yürüttü ğ ü yi ğ itçe ve kahramanca mücadelenin anlatıldı ğ ı ş iirlerdir. Bu ş iirlerde milli ya da manevi duyguların uyandırılmaya çalı ş ılır. Olay ve durumlar oldu ğ undan büyük ya da küçük gösterilir. Bu türdeki ş iirlerde söylev üslubundan yararlanılır. Halk edebiyatında bu ş iir türünün kar ş ılı ğ ı “ Koçaklama ” lardır.

ÖRNEK ÖRNEK Bir yaradır, durmaz içinden kanar! Hangi ta ş ın kalbini de ş sen: mezar! Gör ne mübarek yer… u ğ urlar ola. “E ş hele bir da ğ ları örten karı: Ot de ğ il onlar, dedenin saçları! Dinle: Ş ehit sesleridir rüzgârı! Durma levent asker, u ğ urlar ola. “Ey vatanın ş anlı gaza mevkibi, Saldırınız dü ş mana aslan gibi. İş te huda yaveriniz, hem Nebi. Haydi gidin, haydi, u ğ urlar ola. Mehmet Akif Ersoy

PASTORAL ŞIIR PASTORAL ŞIIR Tabiat ve ona ait unsurların estetik bir hava içinde anlatılıp i ş lendi ğ i ş iir türüdür. Bu tür ş iirlerde genel olarak bahar mevsimi, çiçek, çiçek bahçeleri, güzel manzara, e ş ya ve hayvan konuları anlatılır. Ş iirlerde tabiat unsurları, bitki ya da e ş ya betimlemesi yapılır. Do ğ aya kar ş ı hayranlık gizlenmez. Her türlü do ğ a unsuru ş air için ilham kayna ğ ıdır.

ÖRNEK ÖRNEK Ku ş lar mıdır onlar ki her ak ş am Âlemlerimizden sefer eyler? Ak ş am, yine ak ş am, yine ak ş am Bir sırma kemerdir suya baksam; Üstümde semâ kavs-i mutalsam! Ak ş am, yine ak ş am, yine ak ş am Göllerde bu dem bir kamı ş olsam! Ahmet HA Şİ M

DIDAKTIK ŞIIR DIDAKTIK ŞIIR Ö ğ üt vermek, bilgi vermek ya da herhangi bir duyguyu veya dü ş ünceyi okura a ş ılamak gibi amaçlarla yazılan somut ş iirlere denir. Bu ş iirlerde ş air nesnel bir dil kullanılır. Dil alıcıyı harekete geçirme i ş levindedir. Emredici anlatımın özelliklerinden yararlanılır. Her ne kadar nesnellik olsa da bu tür ş iirlerde sanat ve estetik önemsenir. Söylenecek söz, aktarılacak duygu en iyi ş ekilde verilmeye çalı ş ılır.

Duygu ve dü ş üncelerin bir tiyatro sahnesinde konu ş uyormu ş havası içinde sunuldu ğ u ş iir türüdür. Bu ş iirlerde ş air görünmez bir izleyici önünde söz söylüyormu ş gibi davranır. İ fadeler tiyatroda oldu ğ u gibi kısa ve yalındır; fakat esti tiyatro metinlerinde oldu ğ u gibi sanatlı bir üslup kullanılır. Bu ş iirleri ayırt etmenin en kolay yolu ş iirin yarattı ğ ı havayı zihinde canlandırmaktır. Böylelikle bir oyunda oyuncunun söz söyledi ğ i tahayyül edilir. DRAMATIK ŞIIR DRAMATIK ŞIIR

SATIRIK ŞIIR SATIRIK ŞIIR Herhangi bir toplumsal ya da bireysel olay olgu veya kavramın alaya alınıp ele ş tirildi ğ i ş iirlerdir. Bu ş iirlerde ş air toplumun aksayan yönlerini i ğ neleyici bir dille aktarır. Ş air benzetmelerden yararlanır. Sorunu ortaya koyar ve çözüm yollarını belirtir. Satirik ş iir Halk edebiyatında “ta ş lama” Eski Türk edebiyatında ise “hiciv” türündeki ş iirlere benzemektedir.

ŞIIR ILE İLGILI TERIM VE KAVRAMLAR Mısra: (dize) Ş iirde en küçük yapı birimi. Ş iirin her bir satırı mısra olarak ifade edilir. Beyit: Bir ş iirde iki mısradan olu ş an kafiyeli ve ölçülü terkiplere denir. Divan edebiyatının özel bir ş iir birimidir. Üçlük: (bend) Ş iirlerde özel bir kullanımı yoktur. Üç dizeden olu ş an anlamlı, ölçülü ve kafiyeli ifade kalıplarına denir. Dörtlük:(kıta) Dört dizeden olu ş an nazım birliklerine denir. Divan ş iirinde iki beyitli aaxa kafiyeli nazım biçimine denir. Halk Edebiyatında dörtlük olarak da bilinir. Bent: Dörtten artık anlamlı, kafiyeli ve ölçülü terkiplere denir.

Kafiye: Farklı dizelerde kelimeler arasındaki kök ve gövdedeki harf benzerliklerine denir. Ço ğ unlukla her mısranın son kelimelerinde aranır. Aynı mısrada ya da mısralar arasında farklı yerlerde bulunan kelimelerin benzerli ğ i “iç kafiye” olarak adlandırılır. Redif: Mısralar arasındaki aynı kelimeler, kelime grupları ya da ekler arasındaki benzerli ğ e denir. Ölçü: Ş iirlerde hece sayısına ya da hece türüne dayalı benzerliklere ölçü denir. Bu ölçüye göre mısralar birbirine benzemelidir. Aruz ölçüsü: Farklı mısraların birbirine hecelerin açıklık kapalılık durumlarına göre benzetilmesidir.

Hece ölçüsü: Mısralar arasındaki hece sayısı benzerli ğ idir. Serbest Ölçü: Kuralsız mısra düzenidir. Nazım Biçimi: Bir ş iirin ş ekil yönünden adlandırılmasına denir. Nazım Türü: Bir ş iirin tema- konu ve dil özellikleri yönünden adlandırılmasıdır. Ahenk: Ş iirde birimler arası uyuma ahenk denir.

HAZIRLAYANLAR BAYRAM ABUKAN SERKAN UZUN M İ KTAD ÖZDEM İ R