Atasözlerİ

Atasözleri Uzun gözlem ve deneyimler sonucu oluşmuş, bilgi ve öğüt veren kalıplaşmış sözlere atasözü denir Atasözlerinin Özellikleri 1.  Atasözlerinin söyleyeni belli değildir, atasözleri halkın ortak malıdır. 2. Atasözleri kalıplaşmış sözlerdir. Bu yüzden atasözünü oluşturan sözcükler yerine başka sözcükler getirilemez, sözcüklerin sıralanışında da değişiklik yapılamaz

Örnek “Damlaya damlaya göl olur. ” atasözünde bulunan “göl” sözcüğünün yerine “havuz” sözcüğünü getiremeyiz. Sözcüklerin yerlerini değiştirip “Göl damlaya damlaya olur.” da diyemeyiz. Atasözlerinin hepsi tamamlanmış bir yargı bildirir. Bu nedenle atasözleri cümle değeri taşır

3. Atasözlerinin birçoğunda mecazlı bir söyleyiş vardır. Örnek “Terzi kendi söküğünü dikemez ” atasözü, “İnsanlar başkalarına yaptıkları hizmetleri kendilerine yapamazlar.” anlamını taşır. Bu atasözünün terziyle,  sökükle bir ilgisi yoktur. 4. Atasözlerinin bazıları karşıt durumları anlatır. » Fazla mal göz çıkarmaz.  → Azıcık aşım, kaygısız başım. » İyilik eden iyilik bulur. → İyilikten maraz doğar.

5. Çok az da olsa gerçek anlam taşıyan atasözleri de vardır. Örnek » Dost ile ye, iç; alışveriş etme. » Bugünün işini yarına bırakma. 6. Atasözlerinin bazıları aynı veya yakın anlamlıdır. » Mum dibine ışık vermez.  ↔ Terzi kendi söküğünü dikemez. » Körle yatan şaşı kalkar. ↔ Üzüm üzüme baka baka kararır. ↔ İsin yanına varan is, misin yanına varan mis kokar.

Atasözleri ve Deyimleri Arasındaki Benzerlikler ve Farklılıklar Atasözleri ve Deyimlerin Ortak Özellikleri: 1. Çok eski zamanlardan günümüze ulaştıkları için kimin tarafından söylendikleri belli değildir. 2. Kısa ve özlü sözlerdir. Yani az sözcükle çok şey anlatırlar. 3. Kalıplaşmış sözlerdir. Herhangi bir değişikliğe uğramazlar. 4. Genellikle mecaz anlam taşırlar.

Atasözleri ile Deyimler Arasındaki Farklar: 1. Atasözleri cümle şeklindeyken, deyimler çoğunlukla söz grubu şeklindedir. Örnek » İşleyen demir ışıldar. (atasözü) » İki yakası bir araya gelmemek (deyim) 2. Atasözleri tüm zamanlar için ve herkes için geçerlidir. Deyimler ise anlık durumlar için ve sözü söyleyen kişi ya da kişiler için geçerlidir. “Öfkeyle kalkan zararla oturur” sözü her zaman ve herkes için geçerli olduğu için atasözüdür » “kulak kabartmak” sözü anlık bir durumu bildirdiği için deyimdir.

3. Atasözleri topluma öğüt verirken, deyimler sadece içinde bulunulan durumları bildirir. Yani deyimlerin ders verme özelliği yoktur. Örnek » “Çobansız koyunu kurt kapar.” sözü ders verdiği için atasözüdür. » “Burnu havada olmak” sözü ise öğüt verme amacı taşımadığı için deyimdir.

Özdeyişler (Vecizeler) Bir düşünceyi kısa ve özlü bir şekilde anlatan, bir veya birkaç cümleden oluşan sözlere özdeyiş (vecize) denir. Örnek » Ne kadar bilirsen bil, söylediklerin karşındakinin anlayabileceği kadardır. (Mevlâna)  Boş bir çuvalın ayakta durması zordur. (B. Franklin)

Özdeyişler ile  Atasözleri Arasındaki Farklar: Özdeyişlerin atasözlerinden farkı söyleyeninin ya da yazanının belli olmasıdır. Özdeyişlerin söyleyeni / yazanı bellidir; atasözleri ise anonimdir, söyleyeni belli değildir. Özdeyişler de tıpkı atasözleri gibi yaşanan olaylardan, gözlemlerden ve deneyimlerden çıkarılan sonuçlara, derslere dayanır.

ATASÖZLERİ YARIŞMASI

1. BÖLÜM (Bu bölümde, eksİk verİlen atasözlerİndekİ boşluklar doldurulacaktir.)

BÖLÜM 1 / 1. SORU ………………. taş baş yarar.

Ummadiğin taş baş yarar. BÖLÜM 1 / 1. SORUNUN CEVABI Ummadiğin taş baş yarar.

……………………. ağacı taşlarlar. BÖLÜM 1 / 2. SORU ……………………. ağacı taşlarlar.

Meyveli ağacı taşlarlar. BÖLÜM 1 / 2. SORUNUN CEVABI Meyveli ağacı taşlarlar.

Leyleğin ………………… geçer. BÖLÜM 1 / 3. SORU Leyleğin ………………… geçer.

Leyleğin ömrü laklakla geçer. BÖLÜM 1 / 3. SORUNUN CEVABI Leyleğin ömrü laklakla geçer.

BÖLÜM 1 / 4. SORU ……… çıkmadan …... çıkmaz.

Can çıkmadan huy çıkmaz. BÖLÜM 1 / 4. SORUNUN CEVABI Can çıkmadan huy çıkmaz.

BÖLÜM 1 / 5. SORU …………. şeytan karışır.

Acele işe şeytan karışır. BÖLÜM 1 / 5. SORUNUN CEVABI Acele işe şeytan karışır.

2. BÖLÜM (Bu bölümde, verilen resimlere uygun atasözü bulunacaksınız.)

Dikilmiyor işte, olmuyor. Bir türlü dikemiyorum. BÖLÜM 2 / 1. SORU Dikilmiyor işte, olmuyor. Bir türlü dikemiyorum.

Terzi kendi söküğünü dikemez. BÖLÜM 2 / 1. SORUNUN CEVABI Terzi kendi söküğünü dikemez.

BÖLÜM 2 / 2. SORU iğne

BÖLÜM 2 / 2. SORUNUN CEVABI İğne atsan yere düşmez.

BÖLÜM 2 / 3. SORU

Gülü seven dikenine katlanır. BÖLÜM 2 / 3. SORUNUN CEVABI Gülü seven dikenine katlanır.

BÖLÜM 2 / 4. SORU

Üzüm üzüme baka baka kararır. BÖLÜM 2 / 4. SORUNUN CEVABI Üzüm üzüme baka baka kararır.

BÖLÜM 2 / 5. SORU

BÖLÜM 2 / 5. SORUNUN CEVABI Mum dibine ışık vermez.

BÖLÜM 2 / 6. SORU

BÖLÜM 2 / 5. SORUNUN CEVABI Ayağını yorganına göre uzat.

3. BÖLÜM (Bu bölümde, karışık olarak verilen atasözlerini kalıplaşmış ve kurallı hale getireceksiniz.)

kan-akacak-durmaz-damarda BÖLÜM 3/ 1. SORU kan-akacak-durmaz-damarda

Akacak kan damarda durmaz. BÖLÜM 3 / 1. SORUNUN CEVABI Akacak kan damarda durmaz.

içindir- kara- ak- gün- akçe BÖLÜM 3 / 2. SORU içindir- kara- ak- gün- akçe

Ak akçe kara gün İçİndİr. BÖLÜM 3 / 2. SORUNUN CEVABI Ak akçe kara gün İçİndİr.

köy- istemez- görünen- kılavuz BÖLÜM 3 / 3. SORU köy- istemez- görünen- kılavuz

Görünen köy kIlavuz İstemez. BÖLÜM 3 / 3. SORUNUN CEVABI Görünen köy kIlavuz İstemez.

ayağına- iyi- gelir- hekim- hastanın- olacak BÖLÜM 3 / 4. SORU ayağına- iyi- gelir- hekim- hastanın- olacak

İyİ olacak hastanIn hekİm ayağIna gelİr. BÖLÜM 3 / 4. SORUNUN CEVABI İyİ olacak hastanIn hekİm ayağIna gelİr.

gemisi- yürümez- lafla- peynir BÖLÜM 3 / 5. SORU gemisi- yürümez- lafla- peynir

Lafla peynİr gemİsİ yürümez. BÖLÜM 3 / 5. SORUNUN CEVABI Lafla peynİr gemİsİ yürümez.