EĞİTİM PROGRAMININ ÖĞELERİ Öğr. Gör.Uzm.Berin BAYRAKLI

TEMEL KAVRAMLAR EĞİTİM PROGRAMI Öğrenene,okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneğidir.(Demirel,2001) Bireyin bedeni,zihni duygusal ve toplumsal yönlerden gelişmesine yardım eden davranışların kazanılmasını sağlayan eğitsel yaşantıların tümüdür. (Varış,1971)

PROGRAM GELİŞTİRME Eğitim programının hedef, içerik, öğrenme öğretme süreci ve değerlendirme öğeleri arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür (Demirel,2001)

Eğitim Programının Dört Öğesi Bulunmaktadır HEDEF VE DAVRANIŞLAR İÇERİK EĞİTİM DURUMLARI ( ÖĞRENME- ÖĞRETME SÜRECİ DEĞERLENDİRME

1.Hedef ve Davranışlar Genel anlamıyla varılmak istenen noktadır Eğitimde hedef; kişide gözlenmesi kararlaştırılan istendik özellikler (davranışlar) olarak tanımlanır Hedefler dikey ve yatay olmak üzere iki aşamalı ele alınır. Dikey boyutta hedefler; uzak,genel ve özel hedefler Yatay boyutta hedefler; bilişsel,duyuşsal ve psikomotor ( devinişsel ) alanlardır.

Bilişsel alan,zihinsel öğrenmelerin çoğunlukta olduğu alanlar; Alt basamakları; bilgi,kavrama,uygulama,analiz,sentez ve değerlendirmedir. ( Bloom 1956 ) Duyuşsal alan; sevgi,korku,ilgi,tutum gibi duygusal yönlerin baskın olduğu alanlardır.Bu alana ait alt basamaklar;alma,tepkide bulunma,değer verme, örgütleme ve kişilik haline getirmedir.( Karthwohl 1964 ) Devinişsel alan ise zihin ve kas koordinasyonunu gerektiren becerilerin baskın olduğu alanlardır. Bu alanın alt basamakları;algılama,kurulma,klavuzluk yapma,mekanikleşme,beceri haline getirme,uyum ve yaratmadır.( Grobman 1970 )

HEDEFLER Hedeflerin gerekliliği Hedeflerin İşlevleri Hedef Belirleyicileri Toplumsal gerçek Konu Alanı Birey Doğa

Toplumsal gerçek Konu alanı Kişi Doğa göz önüne alınıp bunlardan birine ters düşmeden, onlarla birlikte bir denge kurarak saptanan hedeflere aday hedefler denir. Aday hedefler bu 4 belirleyiciden geçmek zorundadır. Bunlardan birine takılan hedef elenebilir.

HEDEFLER Süzgeçlerin birine takılan aday hedefler elenebilir. HEDEF SÜZGEÇLERİ:Aday hedefler aşağıdaki süzgeçlerin her birinden geçirildikten sonra olası hedefler adını alabilir. Süzgeçlerin birine takılan aday hedefler elenebilir. a) EĞİTİM FELSEFESİ Temel Ölçütlerle Açıklığa Varma Aday Hedeflere Yenilerini Katma Uygunluk Esasına Göre Tarama Tutarlılık Kontrolü ve Örgütleme Muhtemel Hedefleri Önem Sırasına Koyma Felsefenin Kaçınılmazlığı

b) EĞİTİM PSİKOLOJİSİ c) EĞİTİM SOSYOLOJİSİ d) EĞİTİM EKONOMİSİ

HEDEFLERİN SAPTANMASINDA GİRDİLER Öğrencinin Hazır bulunuşluk düzeyi Yatırım Yeni Araç-Gereç Yeni Personel Yeni Bilgi

Bu kriterler çerçevesinde olası hedef davranışlar gözden geçirilir ve elenenler atılır, onarılır veya yeniden belirlenir ve gerçekleşecek hedefler saptanır. Bu basamaklardan birisine takılan olası hedef süreçten çıkarılır.

HEDEF KİMLERCE SAPTANIR? Programcı Değerlendirmeci Konu Alanı Uzmanı Konu Alanı Öğretmeni Eğitim Felsefecisi Eğitim Psikoloğu Eğitim Ekonomisti Eğitim Planlamacısı

HEDEFLERİN SAPTANMASINDA ÖLÇÜTLER Amaçlar toplumun şartlarına ve ihtiyaçlarına yanıt vermelidir. İnsanların temel ihtiyaçlarını karşılayacak yönde olmalıdır. Demokratik ideallere uymalıdır. Kendi içinde çelişki halinde bulunmamalıdır. Amaçlar gerçekleşebilecek nitelikte olmalıdır. İstenen davranış değişikliğini açıklayan bir yönde dile getirilmelidir.

HEDEFLERİN NİTELİKLERİ Öğrenci Davranışına Dönüklük Genellilik ve Sınırlılık Açık-Seçiklik Bir İçerik ile Kenetlilik

HEDEFLERİN AŞAMALI SINIFLAMASI BİLİŞSEL ALAN BİLGİ Belirgenler Bilgisi Belirgenlerle Uğraşma Araçları ve Yolları Bilgisi Bir Alandaki Evrenseller ve Soyutlamalar Bilgisi

BİLİŞSEL ALAN KAVRAMA Çevirme Yorumlama Öteleme UYGULAMA ANALİZ Öğelere Dönük Analiz İlişkilere Dönük Analiz Örgütleme ilkelerine Dönük Analiz

Özdeşsiz Bir İletişim Muhtevası Oluşturma BİLİŞSEL ALAN SENTEZ Özdeşsiz Bir İletişim Muhtevası Oluşturma Bir Plan veya İşlemler Takımı Önerisi Ortaya Koyma Bir Soyut İlişkiler Takımı Geliştirme DEĞERLENDİRME İç Kanıtlar Bakımından Yargılama Dış Ölçütler Bakımından Yargılama

DUYUŞSAL ALAN ALMA Farkında Olma Almaya Açıklık Kontrollü-Seçici Dikkat TEPKİDE BULUNMA Uysallık İsteklilik Doyum

DUYUŞSAL ALAN DEĞER VERME -Değeri Kabullenme -Değeri Yeğleme -Değere Adanmışlık ÖRGÜTLEME -Değeri Kuramsallaştırma -Değeri Örgütleme BİR DEĞERLER YADA DEĞERLER BÜTÜNÜYLE NİTELENMİŞLİK

DEVİNİŞSEL (PSİKOMOTOR) ALAN UYARILMA Algılama Bedensel kurulma KILAVUZ DENETİMİNDE YAPMA Kılavuzlayanla Yapma Kendi Kendine Yapma BECERİ HALİNE GETİRME İstenilen Nitelikte Yapma İstenilen Nitelikte ve Sürede Yapma İstenilen Nitelikte Sürede ve Yeterlilikte Yapma DURUMA UYDURMA YARATMA

HEDEF YAZMADA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR 1. Hedef cümlesi sonunda bilgisi, becerisi, gücü, yeteneği,oluş, ilgililik, farkındalık, hoşgörülük gibi sözcüklerden birisi bulunmalı Örn:Halk sağlığı hemşireliği dersinde geçen kavramlar bilgisi Hedefler davranışa dönüştürülecek ve öğrenme özelliğini belirtecek nitelikte yazılmalıdır. 3.Hedefler öğrenme ürününü dile getirmelidir.

4.Konu başlıkları hedef olamaz. 5.Hedef kapsamlı ve aynı zamanda sınırlı olmalıdır. 6.Hedeflerin hangi konu içeriği ile ilgili olarak gerçekleştirileceği belirtilmelidir. 7.Hedefler binişik olmamalı,tamamlayıcı yani bitişik olmalıdır.Bir hedefin kapsamı diğer hedef yada hedeflerin kapsamına girmemelidir.

8.Hedefler hangi alanla ilgili yazılıyorsa o alanın niteliklerine ve basamaklarına uygun olmalıdır. 9.Hedefler birbirini destekler nitelikte olmalıdır. 10.Hedef ifadeleri açık seçik ve anlaşılır olmalı bu ifadelere herkes aynı anlamı yüklemeli farklı yorumlara olanak vermemelidir.

2.İÇERİK Ne Öğretelim sorusuna yanıttır.

İçerik düzenlemesinde temel ilkeler; somuttan soyuta, basitten karmaşığa, kolaydan zora, yakın çevreden uzağa doğru yapılabilen bir sıralamadır ( Demirel,1999 )

İçeriğin seçimindeki ölçütler Geçerlik ve Güvenirlik Anlamlılık Bilimsellik Öğrenci İlgi ve İhtiyaçlarını Karşılama Faydalılık Öğrenilebilirlik Ekonomiklik Sosyal Gerçeklerle Tutarlılık

İÇERİK DÜZENLEME İLKELERİ Hedef Davranışlar ve İçerik Çağdaş,Bilimsel,Sanatsal ve Felsefi Bilgi ve İçerik Öğrencinin Hazırbulunuşluk Düzeyi ve İçerik Diğer İlkeler ve İçerik Soyutlama İlkesi Düzey İlkesi Şema İlkesi Vardama İlkesi Materyal Örgütlenişi İlkesi Alıştırma İlkesi Görsel Düzen İlkesi Değişik Öğrenme ve Öğretme Etkinlikleri ve İçerik

İÇERİKLE İLGİLİ ÖĞRENME İLKELERİ Öğrenci Beklentilerine Uygunluk Anlamlı Öğrenme Mantıksal Olarak İyi Organize Edilmiş Bilgi Somut Bilgiler

İÇERİK DÜZENLEME YAKLAŞIMLARI Doğrusal Programlama Yaklaşımı Sarmal Programlama Yaklaşımı Modüller Programlama Yaklaşımlar Piramitsel ve Çekirdek Programlama Yaklaşımı Konu Ağı-Proje Merkezli Program Yaklaşımı Sorgulama Merkezli Programlama Yaklaşımı

İÇERİĞİN SEÇİMİ İÇİN YÖNTEMLER Araştırma Bulgularından Yaralanarak İçerik Belirleme Uzman Görüşlerinden Yaralanarak İçerik Belirleme Katılımcıların Aracılığıyla İçerik Belirleme İhtiyaç Analizlerinden Yararlanarak İçerik Belirleme

3. EĞİTİM DURUMLARI Yaşantı Öğrenme Yaşantısı Eğitim Durumları

EĞİTİM DURUMLARININ DÜZENLENMESİ Öğrenme Yaşantıları -Giriş ya da Hazırlık Etkinlikleri -Gelişme Etkinlikleri -Sonuç Etkinlikleri

ÖĞRENME STRATEJİLERİ Anlamlandırma Stratejisi Örgütleme Stratejisi Tekrar Stratejisi

ÖĞRENME MODELLERİ Buluş Yoluyla Öğrenme Modelleri Programlı Öğrenme Anlamlı Öğrenme Bireyselleştirilmiş Öğretim Sistemi(Keller Planı) Bloom’un Tam Öğrenme Modeli Gagne’nin Öğrenme Modeli Glaser’in Temel Öğretme Modeli

Gagne’nin Öğrenme Modeli Dikkati Sağlama Öğrenciyi Hedeften Haberdar Etme Yeni Öğrenme İle İlgili Daha Önceden Öğrenilmiş Olan Bilgileri Hatırlatma Uyarıcı Materyalleri Sunma Öğrenciye Rehberlik Etme Davranışı Ortaya Çıkarma Dönüt Verme Değerlendirme Kalıcılığı Sağlama

Carroll’un Okulda Öğrenme Modeli Yetenek Öğretimden Yararlanma Yeteneği Sebat Fırsat Öğretimin Niteliği

EĞİTİM DURUMLARI Giriş Etkinlikleri Gelişme Etkinlikleri Öğretme Durumları Giriş Etkinlikleri Gelişme Etkinlikleri Sonuç Etkinlikleri Öğrenme Stilleri

EĞİTİM DURUMUNUN ÖZELLİKLERİ Hedefe Görelik Öğrenene Görelik Ekonomiklik Kaynaşıklık

ÖĞRETME STRATEJİLERİ Sunuş Yoluyla Öğretme Buluş Yoluyla Öğretme Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretme Kubaşık Öğretme

Öğretme Yöntemleri Anlatma Yöntemi Tartışma Yöntemi Örnek Olay Yöntemi Gösterip Yaptırma Yöntemi Problem Çözme Yöntemi Bireysel Çalışma Yöntemi

ÖĞRETME TEKNİKLERİ Demonstrasyon (Bilen) Grupla Öğretim Labaratuar Çalışma Tekniği Yansıtma Örnek olay İnceleme Workshop Tekniği Seminer Tekniği Bireysel Öğretim Bireyselleştirilmiş Öğretim Programlı Öğretim Bilgisayar Destekli Öğretim Grupla Öğretim Beyin Fırtınası Gösteri Soru-Cevap Drama ve Rol Yapma Benzetim İkili ve Grup Çalışmaları Mikroöğretim Eğitsel Oyunlar

EĞİTİM DURUMLARININ DEĞİŞKENLERİ Pekiştireç (Demirel) İpucu Dönüt Düzeltme Öğrenci katılımı Öğretmen nitelikleri (Sönmez ) Sevgi Zaman Eğitim teknolojisi Öğretme ortamının fiziksel özellikleri Sınıfın düzenlemesi

4.DEĞERLENDİRME Değerlendirmenin İşgörüleri Değerlendirmenin çeşitleri Tanıma yerleştirmeye dönük değerlendirme Biçimlendirmeye dönük değerlendirme Durum muhasebesine dönük değerlendirme

Uygulanış şekline göre değerlendirme; Düzenli değerlendirme Düzensiz değerlendirme Kıyaslama yapmak amacıyla değerlendirme; Göreli (norma dayalı) değerlendirme Ölçüt dayanıklı (hedefe dayalı) değerlendirme

BİLİŞSEL ALANLA İLGİLİ HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA Burada zihinsel etkinliklerin baskın olduğu davranışlar ve hedefler söz konusudur. Bir matematik problemini çözerken, bir felsefi metni açıklarken, ekonomik olguların açıklamasıyla ilgili yeni modeller oluştururken zihinsel etkinlikler baskındır. Ancak, öğrenilmiş hiçbir davranış tek bir alana giremez. Her davranış hem bilişsel, hem duyuşsal, devinişsel, hem de sezgisel alana girer; fakat hangi özelik baskınsa, alana kodlanır.

Bu alan B. Bloom tarafından kodlanmıştır Bu alan B. Bloom tarafından kodlanmıştır. Aşamalı olarak altı ana basamağa, her basamak ta alt basamaklara ayrılmıştır. Bu alandaki hedefler ve davranışlar basitten karmaşığa, kolaydan zora, somuttan soyuta ve birbirinin ön koşulu olacak şekilde aşamalı olarak sıralanmıştır.

Değerlendirme Sentez Analiz Uygulama Kavrama Bilgi

1.00 BİLGİ (TANIMA VE HATIRLAMA)

Bu basamakta hedef, herhangi bir nesne ve olguyla ilgili bazı özellikleri kişinin görünce tanıması, sorunca söylemesi ya da ezberden aynen tekrar etmesi davranışlarını kapsar. Bilişsel alanın bilgi basamağı kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme basamakları için temeldir. Aynı zamanda duyuşsal, devinişsel ve sezgisel alanın basamakları için de temeldir denebilir.

Bilgi düzeyinde hedef yazarken, tümcenin sonuna “bilgisi, hatırlayabilme, tanıyabilme” sözcüklerinden biri gelmeli; dersin adı ve düzeyi belirtilmeli ve sınırlama konulmalıdır. Bilgi düzeyindeki hedefler davranışa çevrilirken cümlelerin sonuna “yazma/söyleme, seçip işaretleme, eşleştirme, doldurup yazma” gibi sözler getirilmelidir. Her bilim dalında, ders veya konu alanında, o alana özgü terimler, araç-gereçler ve olgular vardır. Bunları bilmeden her hangi bir konuda bilgi sahibi olmak ve iletişim kurmak mümkün değildir.

Bir alana özgü bilgiler: 1. Kavramlar Bilgisi. 2. Olgular Bilgisi, 3. Araç-gereç Bilgisi olarak üç sınıfa aşamalı olarak ayrılabilir. 1.11. Kavramlar bilgisi: Bu basamaktaki hedefler davranışa dönüştürülürken cümlelerin sonuna “yazma/söyleme, seçip işaretleme, eşleştirme” gibi sözcükler getirilmelidir. Yıllık düzeyde yazılırken ‘verilen” sözcüğü kullanılmalı, ünite düzeyinde ise kavramların bizzat kendisi yazılmalıdır.

1.12 Olgular Bilgisi: Bu basamakta hedef yazarken yukarıda belirtilen ilkelere uyulmalı, hedef cümlesinin sonuna “olgular bilgisi” ifadesi getirilmelidir. Davranış yazarken tümcelerin sonuna “yazma, söyleme, seçip işaretleme, eşleştirme” gibi söz öbekleri getirilmelidir. 1.13 Araç-Gereç Bilgisi: Bazı konu alanlarında araç-gereç kullanımı çok önemlidir. Bunlar olmadan ders işlenemez ve bazı hedef davranışlar öğrenciye kazandırılamaz. Bu araç-gereçlerin adları, ne işe yaradıkları, nerede kullanıldıkları öğrencilere öğretilmelidir.

Bu basamakta hedef yazarken cümlenin sonuna “araç-gereç bilgisi” getirilmeli ve diğer kurallara da uyulmalıdır. Hedeflerin davranışları yazılırken “seçip alma, ne işe yaradığını yazma / söyleme, eşleştirip işaretleme” gibi sözcüklere yer verilmelidir. 1.20 Bir Alandaki Özgüllerle Uğraşma Araçları ve Yolları Bilgisi Bu alan, alışılar, sıra, dizi ve yönelimler, sınıflamalar, ölçütler ve yöntemler bilgisi basamaklarından oluşmaktadır

1.21 Alışı Bilgisi Her bilim dalında kullanılan bazı kısaltmalar, semboller, formüller olabilir. Haritalarda sınırların, kara ve demir yollarının, kentlerin, dağların, ovaların, yaylaların vb. haritalarda gösterilmesinde semboller, şekiller, çizgiler kullanılır. Cebirde birinci bilinmeyene (x), ikinciye (y) denilmesi; üçgenlerin hep aynı yönde harflendirilmesi, teknik resim dersinde görülmeyen yerlerin kesik çizgilerle belirtilmesi gibi bazı alışılar vardır.

1.22 Sıra, Dizi ve Yönelimler Bilgisi Her bilim dalı, üzerinde çalıştığı nesnelerin doğası gereği belli sıra ve dizilerden yararlanmak durumunda kalabilir. İş ve teknik eğitimde yapılacak her işin iş ve işlem basamakları vardır. Padişahların tahta geçişleri, çağların İlk, Orta Çağ, Yeni çağ, Yakın Çağ gibi sıraya konması bu basamağın kapsamı içindedir. Bu basamaktaki hedef tümcesinin sonuna “sıra bilgisi” gibi ifadeler gelmeli; hedef yazmadaki ilkelere uyulmalıdır.

1.23 Sınıflama Bilgisi Felsefede düşünce akımları, biyolojide canlılar, sosyal bilgiler dersinde dağların sıra ve tek dağ, yerleşim yerlerinin köy, bucak, ilçe, il; yönetimin merkezi ve yerel; turizmin iç ve dış; ulaşımın deniz, kara hava vb. gibi sınıflanması eğitimde sık sık kullanılmaktadır. Bu basamakta hedef yazarken yukarıda belirtilen ilkelere uyulmalı ve hedef cümlesinin sonuna “temel sınıflamalar bilgisi” ifadesi getirilmelidir.

1.24 Ölçüt Bilgisi Her konu alanında kullanılan yöntemin, araçların, iş ve işlem yollarının, ayrıca elde edilen bilginin, becerinin, ürünün, kanun, sayıltı, denence, ilke, genelleme ve kuralların doğruluğunun değerlendirilmesi zorunludur. Bu ölçütler, her bilim dalında, konu, ya da derste ortak olabileceği gibi tamamen farklı da olabilir. Yetiştirilecek kişinin problem çözücü olabilmesi, elde edilen bilgilere eleştirici gözle bakabilmesi için, her konu alanındaki ölçütlerin bilinmesi gereklidir.

1.25 Yöntem Bilgisi Her bilim dalı ayrıca çalıştığı alanın özelliklerine göre bazı teknikler geliştirmişlerdir. Bilimin konusu dışında kalan felsefe, güzel sanatlar ise, kendine özgü yöntem ve teknikler geliştirmiştir. Bu yöntem ve tekniklerin sırası ve nasıl kullanılacağı öğrencilerin her birine mutlaka kazandırılmalıdır. Bu basamakta hedef yazarken, hedef yazmada uyulması gereken genel ilkeler kullanılmalı, hedef cümlesinin sonuna “yöntem bilgisi” ifadesi getirilmelidir.

1.30 Bir Alandaki Evrenselleri ve Soyutlamaları Hatırlayabilme Her bilim dalı, üzerinde çalıştığı nesneler, olgular hakkında elde edilen somut bilgilerden, daha soyut bilgilere doğru ilerler. Örneğin, dünya ve güneş sistemi hakkında elde edilen bilgilerden, diğer gezegen ve galaksiler hakkında genellemeler ve kurumlara gidilir. Bunların öğrenilmesi kavrama, uygulama. analiz, sentez ve değerlendirme basamağı için zorunludur.

1.31 İlke ve Genellemeler Bilgisi İlkeler neden-sonuç ilişkisini belirten önermelerdir. Söz gelişi sosyal bilgilerde “bir ülkenin ekonomik yapısı, onun yaşam tarzını etkileyen temel değişkenlerden biridir. Yenilikler, buluş ve icatlar, gelenek ve görenekler bir toplumun yaşam tarzını etkiler. Kişinin içinde yaşadığı doğal, toplumsal ve kültürel ortam, onun yaşama bakış açısını belirler” vb. ilkeler her bir öğrenciye mutlaka kazandırılmalıdır; çünkü bu ilkeleri bilmeden toplumsal olguları açıklayamaz. Eğitimde de birçok ilkeler vardır.

1.32 Kuram Bilgisi Kuramlar genellikle birçok kanuna ve ilkeye dayanır. Örneğin fizikte ışıkla ilgili dalga boyu ve parçacıklar kuramı, Einstein’in görecelik kuramı, Darwin’in evrimleşme kuramı, astronomide genişleyen evren kuramı gibi. Bu kuramların bilgisi de öğrenciye verilmelidir; çünkü bu kuramlar, olmadan kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme basamaklarındaki hedef ve davranışlar öğrenciye kazandırılamayabılir.

2.00 KAVRAMA DÜZEYİNDE HEDEF YAZMA Kavrama düzeyinde, bilgi düzeyinde kazanılan davranışların öğrenci tarafından özümsenmesi, kendine mal edilmesi, anlamının yakalanması söz konusudur. Yalnız başına ezberleme, anımsama ve tanıma değil, bilginin transfer edilmesi söz konusudur. Bunlara ek olarak bir anlatım biçimine çevirme, grafiğini çizme, yeni bir grafiği yazılı ya da sözlü olarak açıklama, bir olgunun nedenini, niçinini, nasıl ve niye olduğunu kendi cümleleriyle gerekçe göstererek açıklama, yeni örnek verme, verilerin geçmişini ve geleceğini kestirme vardır.

2.10 Çevirme Verilerin grafiğe, grafiklerin yazıya veya sözlü anlatıma; yazılı / sözlü ifadelerin şekle, şeklin yazılı / sözlü anlatımlara; yabancı dildeki metinlerin Türkçeye, Türkçeden yabancı dile çevirme bu alanla ilgilidir. Hedef yazarken, hedef cümlesinin sonuna “istenilen anlatım biçimine çevirme” ifadesi yazılmalıdır

2.20 Yorumlama Bilgi düzeyinde öğrenilen ilkelerin, olguların nedenini, niçinini, niyesini, nasıl olduğunu; olgular arasındaki benzerlik ve farklılıkları kendi cümleleriyle açıklayıp yazma, söyleme, uygun ve yeni örnek verip yazma, verilenler arasından seçip işaretleme gibi davranışlar bu basamakta yer alır. Hedef yazarken, cümlenin sonuna “açıklayıp yorumlayabilme” ifadesi getirilmelidir.

2.30 Öteleme Verilerin belli koşullar altında geçmiş ve gelecekteki özelliklerinin ne olacağını yazma, söyleme, seçip işaretleme, doğru ya da yanlış olduğunu söyleme gibi davranışlar bu basamaktaki hedeflerin kapsamı içindedir. Burada öğrenciye sunulacak veriler onun için yeni olmalıdır. Derste işlenmiş ve özelikleri kestirilmiş veriler sayısal değişiklikler yapılarak öğrenciye sorulamaz. Eğer sorulursa, davranış bilgi düzeyine iner. Hedef cümlesinin sonunda “temel özelliklerini kestirebilme” ifadesi kullanılmalıdır

3.00 UYGULAMA DÜZEYİNDE HEDEF YAZMA Bu düzeyde, bilgi ve kavrama basamağında kazandığı davranışlara dayanarak, öğrenciden kendisi için yeni olan bir sorunu çözmesi istenmelidir. Bu düzeyde karar verme süreci, problem çözme, bilimsel araştırma süreci, anket, görüşme, vak’a incelemesi vb. tekniklerin işlem basamakları hem bilişsel, hem duyuşsal, devinişsel, hem de sezgisel alanların tümünü kapsamaktadır. Bu düzeyde hedef yazarken genel kurallara uyulmalı hedef cümlesinin sonuna “ilkeleri kullanabilme, bilimsel yöntemi kullanabilme, problem çözebilme” gibi ifadelerden biri getirilmelidir

4.00 ANALİZ DÜZEYİNDE HEDEF YAZMA Karmaşık bir bilgi yapısını, yani nesneler, olgular, olaylar, sistemler ve yapıları öğrenebilmek için onları analiz etmek zorunluluğu olabilir. Örneğin bir şiiri anlamak için, şiirdeki ilişki ve kuralları analiz etmek gerekir. Aynı zamanda nesneleri tanımada analiz önemli bir yer tutar. Suyun, uranyumun, havanın, hücrenin vb. analizi, onları daha doğru bir biçimde anlamamızı sağlayabilir. Bu analizler sonucu, nesnel evrenin öğelerini, öğeler arasındaki ilişkileri, dayandıkları temel sayıltıları ilkeleri anlayabilir daha sonra sentez ve değerlendirme basamaklarına ulaşabiliriz.

4.10 Ögelere Dönük Analiz Bu basamakta kırma, yıkma, bozma gibi davranışlar söz konusu değildir. Örneğin; bir saati kendisini oluşturan öğelere ayrıştırırken öyle yapılmalıdır ki, bu ögeler tekrar birleşince yine bir saat oluşsun ve çalışmasını sürdürsün. Sözcükleri, anlatımları, düşünceleri bir analitik ölçüte dayanarak niteliklere göre sınıflayıp yazma, düzeyine uygun bir cümledeki özne, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci, yüklemi bulup gösterme; suyu analiz etme; olgu, denence, sayıltı, neden ve sonuçları birbirinden ayırt etme, davranışlarında olduğu gibi.

4.20 İlişkilere Dönük Analiz İlişkiler, nesneler arasında neden-sonuç, öncelik ve sonralık boyutlarında gözlendiği gibi, bir bilgi bütününde sayıltılarla, ortaya konulan kanıtlar, temel düşünceyle yardımcı düşünceler arasında da olabilir. Örneğin, ekonomik olaylarla yönetim arasındaki ilişkilerin saptanması; bir makalede yazarın yardımcı düşünceleriyle gösterdiği kanıtlar arasındaki ilişkilerin belirlenmesi; doğal olgular arasındaki ilişkilerin saptanmasında olduğu gibi. Ayrıca ileri sürülen düşünceler, kanıtlar, dayanılan sayıltılar arasında tutarlılık ve geçerlik bağıntılarının da aranması bu basamağın kapsamı içindedir

4.30 Örgütleme İlkelerine Dönük Analiz Bilimsel tutum ve araştırmalar için bu basamaktaki hedefler büyük bir önem taşır; çünkü biliminin görevi nesneler ve olguların dayandığı ilkeleri, genellemeleri ve kurumları bulmaktır. Bir sanat yapıtının dayandığı temel estetik görüşü, bir edebi yazıdaki ana düşünceyi, doğal olayları açıklayan kanunları, ilkeleri, kurumları, sosyal ve tarihi olguların dayandığı genellemeleri, ilkeleri belirleme etkinlikleri bu basamağın kapsamı içine girebilir.

5.00 SENTEZ DÜZEYİNDE HEDEF YAZMA Sentez, ögeleri belli ilişki ve kurallara göre birleştirip bir bütün oluşturma işidir; fakat her bütün oluşturma işi sentez olamaz. Sentezde yenilik, özgünlük, buluş, icat, yaratıcılık gibi özelikler söz konusudur. Bu niteliklerinden dolayı sentez bir bakıma bilimsel, felsefi, sanatsal yöntemlerle yaratma işidir. Taklidini, benzerini, bir örnekten yararlanarak özdeşini yapma, yapılanın aynısını oluşturma sentez değildir.

5.10 Özdeşsiz Bir İletişim Muhtevası Oluşturabilme Kişinin kendine özgü, benzeri olmayan, yeni bir bilgi türü oluşturma işidir. Bu basamaktaki bazı ürünlerde, hem bilişsel hem duyuşsal hem de devinişsel alan denk yoğunlukta bulunabilir. Bir müzisyenin yeni ve orijinal bir beste yapması, hem bilişsel alanın bu basamağına hem de duyuşsal, devinişsel ve sezgisel alanların bazı basamaklarına girebilir.

5.20 Bir Plan veya İşlemler Takımı Önerisi Oluşturabilme Bu basamakta üründen çok süreç vurgulanmaktadır. Bir iş üretilirken alışılagelen plan ya da işlemler takımı dışında, yeni ve orijinal bir plan ya da işlemler takımı oluşturmaktır. Yani izlenecek yeni bir düzenek, yeni bir işlem yolu ortaya koymaktır. Örneğin; yeni bir ev yapım planı, çelik üretiminde yeni bir yöntem, bir güç kaynağı yapımında yeni bir işlem yolu önerebilme etkinliklerinde olduğu gibi.

5.30 Soyut İlişkiler Takımı Geliştirebilme Bu basamakta öğrenciden üzerinde çalıştığı nesneler, olgular ve yapıları açıklayabilecek denenceler, genellemeler, kuramlar, kavramsal ya da matematiksel modeller ve sistemler geliştirmesi istenmektedir. Bu hedefler daha karmaşık ve soyutturlar. Darwin’in “doğal ayıklama”, Arnold J. Toynbee’nin “tarih kuramı”, Sorokin’in “kültür kuramı", matematikte “kümeler kuramı” gibi soyut ilişki takımları oluşturma, bu basamağın kapsamına girebilir.

6.00 DEĞERLENDİRME DÜZEYİNDE HEDEF YAZMA Değerlendirme, ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurup, bir yargıya yarma süreci olarak tanımlanabilir. Bilişsel, duyuşsal, devinişsel alanlarla ilgili ürün ya da sürecin hem kendi içinde hem de kendi dışındaki özelikler açısından değerlendirilmesi, yani ölçütlere vurup bir yargıya varılması bu basamağın kapsamı içindedir.

Ayrıca, her basamaktan sonra da değenlendirme yapılabilir Ayrıca, her basamaktan sonra da değenlendirme yapılabilir. Bilgi basamağından sonra yapılan değerlendirme bilginin; kavramadan sonra yapılan ise kavramanın; uygulama, analiz, sentezden sonra yapılanlar uygulama, analiz ve sentezin değerlendirilmesidir. Değerlendirme basamağından sonra yapılan değerlendirme ise, değerlendirmenin değerlendirmesidir.

6.10 İç Ölçütlerle Değerlendirme Bir bilişsel, duyuşsal, devinişsel, ya da sezgisel ürünün kendi içindeki tutarlılığı, doğruluğu, kendi iç yapısından doğan ilke ve genellemelere uygunluğu, akıcılığı gibi özeliklerin değişik boyutlarda irdelenmesi işidir. “Bir edebi yapıtın yazım kurallarına uygunluğu, kanıtların temel ve yardımcı düşünceleri destekleyip desteklemediği; orijinalliği, akıcılığı, açık, yalın ve anlaşılır olup olmadığı; dahil olduğu edebi türe ve ekole uygunluğu; düşüncelerin birbirleriyle tutarlılığı” gibi boyutlar iç ölçütler olabilir.

6.20 Dış Ölçütlere Göre Değerlendirme Bilişsel, duyuşsal, devinişsel alanlarla ilgili herhangi bir ürün; “kullanılan araç-gereçler, izlenen yollar, iş ve işlem basamakları, ekonomiklik, amaca uygunluk, dayanıklılık, verim ve güç” açılarından değerlendirilebilir. Ayrıca bir ürün, diğer bir ürün ya da ürünlerle de karşılaştırılabilir. İşte bu tür değerlendirme, dış ölçütlerle yapılan bir etkinliktir. Bu basamakta ürün, daha çok mantıksal iç tutarlılık açısından değil; olgusal tutarlılık açısından değerlendirilmelidir.

Kaynaklar: -Öğretim İlke ve Yöntemleri Öğretme Sanatı,Özcan Demirel -Plandan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı.Özcan Demirel -Program Geliştirmede Öğretmen El Kitabı.Veysel Sönmez -Plandan Öğretime.Münevver Bertan -Genel Öğretim Metodları. Münevver Bertan -Öğretim İlke Ve Yöntemleri.Veysel Sönmez -Eğitime Giriş.Nurettin Fidan.Münire Erden