ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİ BEÜ ZONGULDAK SAĞLIK YÜKSEKOKULU HEMŞİRELİK BÖLÜMÜ CERRAHİ HASTALIKLARI HEMŞİRELİĞİ A.D.

ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİ Ortopedi, kas ve kemik sisteminin bütün hastalıkları ile ilgilenir. Travmatoloji, iç ve dış kuvvetlerin insan vücudunda meydana getirdiği değişiklik ve hasarın tedavisi ile uğraşan bilim dalıdır.

DOĞUMSAL SAĞLIK SORUNLARI SİNDAKTİLİ (YAPIŞIK PARMAK) Parmakların doğuştan yapışık olmasıdır. Elde en çok üçüncü–dördüncü parmaklarda, ayakta ikinci–üçüncü parmaklarda görülür. Etiyoloji: Riboflavin eksikliğinin sindaktili geliştirdiği gösterilmiştir. Klinik Belirtiler ve Bulgular: Yapışıklık sadece deri ile ilgili olabileceği gibi bazen kemik, tendon ve sinirlerde etkilenmiş olabilir. Tanı yöntemleri: Kesin tanıda direkt radyografiden yararlanılır. Tedavi: Ameliyatla yapışıklıklar açılır.

DOĞUMSAL SAĞLIK SORUNLARI POLİDAKTİLİZM (PARMAK ÇOKLUĞU) Parmak sayısının normalden fazla olmasıdır. Çoğunlukla: kemik, tendon, kıkırdağı bulunmayan parmaksı uzantılar, çeşitli şekillerde parmak ikileşmeleri, metakarp ve metatarsi bulunan fazla parmak seklinde görülür. Tanı yöntemleri: Radyografiden yararlanılır. Tedavi: Tedavisi ameliyattır.

DOĞUMSAL SAĞLIK SORUNLARI TORTİKOLİS (EGRİ BOYUN) Boyun (Sternokleidomastoid) kasının kısa ve kontrakte olması nedeniyle boyunda gelişen fleksiyon ve rotasyon anamolisine tortikolis denir. Baş kasın kontrakte olduğu tarafa doğru eğilirken, yüz ve çene karşı omuza doğru bakar.

DOĞUMSAL SAĞLIK SORUNLARI GELİŞİMSEL KALÇA ÇIKIĞI Daha önceleri kullanılan Doğuştan Kalça Çıkığı (DKÇ), doğumda kalçaları normal olan bebeklerin zamanla kalçalarında displazi, subluksasyon yada dislokasyon gelişmesi üzerine 1989 yılında Klisic’in önerisiyle Gelişimsel Kalça Çıkığı (Displazisi) terimi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Dislokasyon; femur başı ile asetabulum arasında hiçbir ilişkinin olmamasıdır. Subluksasyon; femur başı ile asetabulum arasındaki ilişki azalmış ancak devam etmektedir. Displazi; asetabulum gelişimindeki yetmezliği ifade etmektedir.

DOĞUMSAL SAĞLIK SORUNLARI GELİŞİMSEL KALÇA ÇIKIĞI Klinik belirti ve bulgular Çıkık kalça tarafındaki bacak kısadır. Hasta sırtüstü yatarken bacakların birlikte bükülmesi kısalığı belirgin hale getirir; bu durumda dizlerin aynı düzlem üzerinde olup olmadığına bakılır. Daha kısa olan bacağın uyluk bölümünde pili adı verilen deri büklümleri veya boğumları fazladır. Çıkık tarafındaki kalçanın dışa doğru, yani uzaklaşma hareketi (abdüksiyon) sınırlanmıştır.

DOĞUMSAL SAĞLIK SORUNLARI GELİŞİMSEL KALÇA ÇIKIĞI Tedavi: Doğum–iki ay arası: Kalçanın redüksiyonu ve redükte edilen kalçanın sabit pozisyonu olan abdüksiyon, fleksion ve dış rotasyonda tutulmasıdır. Pavlik bandajı yeni doğan gelişimsel kalça çıkığında önerilen tedavidir. Bir-altı ay arası: Pavlik bandajıdır. Gelişimsel kalça çıkığının tedavisinde birçok atel (splint) ve korse (breys) kullanılır. Altı ay – iki yaş arası: Altı ay ile iki yaş arasında başlangıçta araçla tedavi görmüş ya da görmemiş kalça çıkığı olan çocukların tedavileri aynıdır. Amaç femur başına zarar vermeden kalçayı yerine yerleştirmektir. İdeal zaman 18 ay – dört yaştır. Daha ileri yaşlarda kalça eklemi ortodezi, total kalça protezi ameliyatları uygulanmaktadır.

DOĞUMSAL SAĞLIK SORUNLARI SKOLYOZ Spinal kolonun yana eğriliğidir. Yapısal ve fonksiyonel olarak ikiye ayrılır. Fonksiyonel Skolyoz: Spinal kolonun kendisinde bir bozukluk olmadan duruş bozuklukları ile ortaya çıkar. Eğrilik traksiyon ile düzeltilebilir. Yapısal Skolyoz : Spinal kolonun rotasyona uğraması ile ortaya çıkar. Traksiyon ile eğrilik tamamen düzeltilemez.

DOĞUMSAL SAĞLIK SORUNLARI SKOLYOZ Tedavi: Skolyozda tedavi eğriliğin yeri, kapsadığı vertebra sayısı, hastanın kemik yaşı tayin edildikten sonra belirlenir. Bebeklik çağındaki skolyoz korse ile tedavi edilir. Korse bebek altı aylık olduktan itibaren kullanılmaya başlanabilir. Korse eğrilik 30 derecenin üstünde ise kullanılır. Skolyoz tedavisinde en fazla yapılan işlem traksiyon (Halo pelvik, halo femoral, halo gövde ve Risser alçısı) ile eğrilik yumuşatıldıktan sonra ameliyatla Harrington enstrümantasyonu ve posterior omurga füzyonu uygulamasıdır.

Kemik veya artiküler kartilaj bütünlüğünün bozulmasına kırık denir. KIRIKLAR Kemik veya artiküler kartilaj bütünlüğünün bozulmasına kırık denir. Kırıkları oluşturan nedenler Travmatik Patolojik Stress

KIRIKLAR Belirti ve bulgular sadece kırığa özgüdür. Bu Nedenle kırıklarda görülebilecek tüm belirtiler iki aşamada değerlendirilir. Travmaya ait belirtiler; ağrı, duyarlılık, hematom-ekimoz, fonksiyon kaybı Sadece kırığa ait belirtiler (Asıl kırık belirtileri) Anormal hareket, krepitasyon, duruş ve şekil bozukluğu (deformite)

-KIRIKLAR- Kırık İyileşmesi Kırık iyileşmesi genel olarak üç evreye ayrılmaktadır. Bu üç dönem biri bitmeden diğeri başlayarak devam eder. İnflamasyon (hematom) evresi, Tamir (kallus) evresi, Yeniden şekillenme (remodelizasyon) evresi

Kırık Tedavisinde Bakımın Prensipleri 1- Redüksiyon: Kırık kemiklerin parçalarının normal anatomik durumlarına dönmelerini sağlamaktadır. (Onarmak, eski haline getirmek). Kemik Redüksiyonunu Sağlamak İçin Kullanılan Yöntemler Kapalı Redüksiyon 2) Traksiyon 3) Açık Redüksiyon

Kırık Tedavisinde Bakımın Prensipleri 2- Immobilizasyon (Hareket kısıtlaması): Kırık yerinde iyileşme sağlanıncaya kadar redüksiyonun korunmasıdır. Yerine konmuş redükte edilmiş kırıklar kaynama oluncaya kadar hareketsiz tutulmalıdır(tespit veya immobilizasyon). Kemik Redüksiyonunu Sürdürmek İçin Kullanılan Yöntemler 1) Alçı veya atel (Alçı destek) 2) Kemik sarmaya yarayan küçük tahtalar (splints) 3) Devamlı traksiyon 4) Tespit ve alçı yöntemleri 5) Internal fixasyon malzemeleri(Tırnaklar, Madeni Levha, Vidalar, Teller, Çubuklar, External fixasyon malzemeleri, İç protez yerleştirmek) 3- Rehabilitasyon

ALÇI Nedir: Alçı; uygulandığı zaman vücudun şeklini alan, sert, dıştan uygulanan, hareket kısıtlama malzemesidir. Alçının amacı vücut parçasını özel pozisyonda tutmak ve yumuşak dokuya eşit miktarda basınç uygulamaktır.

Alçılı Hastada Hemşirelik Yönetimi Alçılı bir hasta ile ilgili hemşirelik tanıları Kas veya iskelet bozukluğuna bağlı akut ağrı Tedavi ile ilgili yetersiz bilgi Alçıya bağlı yetersiz fiziksel hareket Bireysel hijyende yetersizlik (Kendine bakamama: duş/hijyen, beslenme, giyinme, tuvalete gidememe) Laserasyonlara ve abrasyonlara bağlı deri bütünlüğünde bozulma İncinmeye karşı gösterilen fizyolojik yanıta ve alçının bası etkisine bağlı periferik sinir damar fonksiyon bozukluğu riski.

Alçılı Hastada Hemşirelik Yönetimi Hemşirelik Girişimleri Tedavi planı hakkında bilgi verme Ağrının azaltılması Hareketin arttırılması Derideki sıyrıkların iyileştirilmesi Yeterli sinir damar (nörovasküler) fonksiyonun sağlanması Potansiyel Komplikasyonların İzlenmesi ve Yönetimi

Potansiyel Komplikasyonların İzlenmesi ve Yönetimi Kompartman Sendromu: Kompartman içi basıncın değişik nedenler ile artarak kan dolaşımını bozması ve buradaki dokuların fonksiyonunu engellemesine “kompartman sendromu” adı verilir. Alçılı hastalarda kompartman sendromu gelişirse basıncı azaltmak için bir hat belirlenerek alçı rahatlatılmalı (uzunlamasına yarısı kesilerek) ve ekstremite kalp düzeyinin üzerinde olmayacak biçimde yukarı kaldırılmalıdır. Basınç azalmaz ve dolaşım yeniden sağlanamazsa kas kompartmanı içindeki basıncı azaltmak için fasyotomi gerekebilir. Hemşire, kompartman sendromu olan hastanın tıbbı ve cerrahi tedaviye yanıtını yakından izlemeli, sinir ve damar yanıtlarını kaydetmeli, değişimleri hekime hemen haber vermelidir.

Potansiyel Komplikasyonların İzlenmesi ve Yönetimi Kullanmama Sendromu: Alçılı hastanın alçıda olan bölgeyi oynatmadan kaslarını germeyi veya kasmayı (örn; izometrik kas kasılması) öğrenmesi gerekir. Bu kas atrofisini azaltır ve kas gücünü kazandırır. Hemşire bacak alçısı olan bir hastaya dizinden aşağı doğru bastırmasını, kol alçısı olan hastaya da yumruk yapmasını öğretir. Kas egzersizleri (Örn; kuadriseps ve gluteal kas egzersizleri) yürüme için gerekli kasları kazanmada önemlidir

Alçılı Hasta Eğitimi Hemşire alçılı hasta eğitiminde aşağıdaki konulara yer vermelidir. Hastaya olabildiğince hareket etmesi ancak ekstremiteyi aşırı kullanmaktan, ıslak ve kaygan zeminde veya kaldırımda yürümekten kaçınması Egzersizleri planlandığı biçimde düzenli olarak yapması Şişmeyi önlemek için alçılı ekstremiteyi sık sık yukarı kaldırması Alçının altındaki deriyi kaşımaktan kaçınması (Kaşıma ile deride sıyrıklar ve yaralar oluşabilir. Kaşınma olduğunda saç kurutma makinesinin soğuk havası kaşıntıyı azaltmada yararlı olur)

Alçılı Hasta Eğitimi Alçının düzensiz olan kenarlarına koruyucu ped yerleştirmesi Alçıyı kuru tutması ancak plastik veya lastikle kaplamaması (Plastik veya naylon ile alçının sarılması yoğunlaşmaya neden olarak alçıyı ve deriyi nemlendirir, nem ıslaklığa neden olur, ıslaklık alçıyı yumuşatır. Islamış alçıda deri sorunlarını önlenmesi için saç kurutma makinesinin soğuk ayarında kurutulur). Hekime haber vermesi gereken durumlar: ağrı kesicilerle geçmeyen ağrı, yukarı kaldırmayla azalmayan şişme, duyu değişiklikleri, parmakları oynatamama, deri ısı ve renginde değişiklik, sıcak noktalar ve bası alanlarında oluşacak kokular. Alçıda kırık oluştuğunda sağlık kurumuna gelmesi, kendisinin onarmaya çalışmamasını konularında eğitim yapılır.

Fiksatörü Olan Hastanın Hemşirelik Yönetimi Fiksatör istenen vücut bölümünü fonksiyonel bir pozisyonda sabitlemekve desteklemek için kullanılmaktadır. Alçıdan veya katlanabilir, biçimlendirilebilir termoplastik materyallerden oluşan fiksatörler, sert, hareket gerekmeyen, şişmenin beklendiği, özel deri bakımı gerektiren hastalarda kullanılabilir.

Dışarıdan (Eksternal) Fiksatörü Olan Hastanın Hemşirelik Yönetimi Dışarıdan (eksternal) fiksatörler yumuşak doku hasarı olan açık kırıklarda kullanılır. Ciddi parçalı kırıklar için destek sağladığı gibi yaralanan yumuşak dokunun da aktif tedavisine olanak sağlar Humerus, önkol, femur, tibia ve pelvisin komplike kırıkları eksternal fiksatör ile tedavi edilir. Kırık kemiğe konulan çivilerle (vida) kırığın hareketi önlenir. Çivi pozisyonu bağlı olduğu taşınabilir bir çerçeve ile hareketsizleştirilir.

Dışarıdan (Eksternal) Fiksatörü Olan Hastanın Hemşirelik Yönetimi Dışarıdan fiksatör uygulamasından önce hasta psikolojik olarak hazırlanmalıdır. Araç hastayı korkutabilir. Araçla ilgili rahatsızlığın çok az olacağı ve erken hareket etmenin sorunları azaltacağı yönündeki destek aracın kabullenilmesini kolaylaştırır. Hemşire ekstremitenin sinir ve damar durumunu her iki-dört saatte bir izlemeli Çivi bölgelerini kızarıklık, akıntı, gerginlik ağrı ve çivi gevşemesi açısından değerlendirmelidir. Çivi bölgelerinden biraz seröz akıntı olabilir. Hemşire aracın deri, sinirler veya damarlar üzerinde basınca bağlı oluşturacağı sorunlar açısından dikkatli olmalı ve kompartman sendromu gelişip gelişmediğini izlemelidir. Çivi çevresi enfeksiyonunu önlemek için hemşire çivi bakımını önerildiği biçimde yapmalıdır.

Traksiyondaki Hastanın Bakımı Nedir: Traksiyon kırık redüksiyonunu sağlamak için vücuda mekanik çekme işleminin uygulanmasıdır. Traksiyon ile bir vücut bölümüne güç uygulanır. Traksiyon tedavi edici etkiyi sağlamak için istenilen yönde ve büyüklükte uygulanabilir. Amacı nedir: Traksiyon kas spazmını azaltmak, kırıkları düzeltmek, kırık kemik uçlarının hareketini önlemek (immobilize etmek), şekil bozukluğunu azaltmak, eklem içindeki ters yüzeyler arasındaki boşluğu arttırmak için kullanılır.

Traksiyondaki Hastanın Bakımı-1- DİKKAT! Etkili traksiyon için kontraksiyon sağlanmalıdır. Traksiyondaki hastanın bakımı yapılırken dikkat edilmesi gerekenler; Kırık kemiklerin hareketsiz kalması ve kemikler arası boşluğun azaltılması için traksiyon sürekli olmalıdır Kemik traksiyonuna hiç ara verilmemelidir Aralıklı traksiyon önerilmedikçe ağırlıklar çıkarılmamalıdır Etkin çekme gücünü ya da çekilen yönü değiştiren tüm faktörler ortadan kaldırılmalıdır

Traksiyondaki Hastanın Bakımı-2- Traksiyon uygulanırken hasta yatağın ortasında tam bir denge halinde yatmalıdır İpler herhangi bir yere takılmamalıdır Ağırlıklar serbest asılmalı ve yere veya yatağa konulmamalıdır. İpteki düğümler yatağın ucuna ya da deriye değmemelidir Traksiyon deriye veya direk olarak kemiğe uygulanabilir.

Deri Traksiyonlu Hastalar İçin Hemşirelik Girişimleri-1- Etkili Traksiyon’dan emin olma: Traksiyon bandajının katlamamasına, kaymamasına ve kontraksiyon uygulamaya dikkat edilmelidir. Bacağı nötral pozisyonda tutmak için uygun pozisyon verilmelidir. Kemik uçlarının birbiri üzerinde hareket etmesini engellemek için hasta yan dönmemelidir. Ancak yavaşça hafif olarak pozisyon değiştirebilir.

Deri Traksiyonlu Hastalar İçin Hemşirelik Girişimleri-2- Olası yan etkilerin izlenmesi Deri Yaralanması: Hemşire ilk değerlendirmede derinin hassasiyetini değerlendirmelidir. Hemşire aynı zamanda bant veya köpük ile temas eden derideki reaksiyonu yakından izleyerek uygulanan gücün dengeli olduğundan emin olmalıdır. Derinin, ayak bileğinin ve aşil tendonun gözlenmesi için köpük botlar günde üç kez çıkartılmalıdır. Bu işlem sırasında ikinci bir hemşireye gereksinim vardır. Traksiyon bantların altındaki gerginlik palpe edilerek her gün izlenmelidir. Özellikle sırt üstü pozisyonda yatmak zorunda olan hastalar basınç yarası yönünden risk altındadır. Basınç yaralarının gelişmesini önlemek için her iki saatte bir pozisyon değişimi ve özel yataklar kullanılmalıdır.

Deri Traksiyonlu Hastalar İçin Hemşirelik Girişimleri-3- Olası yan etkilerin izlenmesi Sinir Basısı: Deri traksiyonu periferik sinirler üzerinde basınç yaratabilir. Traksiyon alt ekstremiteye uygulandığında, dizin hemen altında fibula boynunu dolaştığı noktada perineal sinire bası yapılmamaya dikkat edilmelidir. Bu noktadaki bir bası düşük ayağa neden olabilir. Traksiyondaki bir hastanın sinir basısı ile ilgili izleminde dikkat edilmesi Gereken noktalar; duyu ve hareket düzenli olarak değerlendirmeli, traksiyon botu veya bandajı altındaki herhangi bir yanma duyusu hemen değerlendirilmeli, motor veya duyu değişiklikleri hemen hekime bildirilmelidir.

Deri Traksiyonlu Hastalar İçin Hemşirelik Girişimleri-4- Olası yan etkilerin izlenmesi Dolaşım yetersizliği: Deri traksiyonu uygulandıktan sonra, hemşire 15–30 dakika içinde el veya ayak dolaşımını değerlendirir. Dolaşım değerlendirmesinde; periferik nabız, renk, kapiller dolum ve parmak uçlarının ısısı, baldır ağrısı, şişme ve pozitif Human’s bulgusu (ayak dorsi fleksiyona zorlandığında oluşan baldır ağrısı) gibi derin ven trombozu bulguları değerlendirilmelidir. Hemşire hasta uyanık olduğu zamanlarda saat başı aktif ayak egzersizleri yapmasını sağlamalıdır.

Kemik Traksiyonu Kemik (iskelet) traksiyonu direk olarak kemiğe uygulanır. Bu traksiyon yöntemi femur, tibia ve servikal vertebra kırıklarının tedavisi için kullanılır. Traksiyon sinirlere, damarlara, kaslara, bağlara ve eklemlere dikkat ederek kırığın distaline yerleştirilen bir metal çivi veya tel ile direk olarak kemiğe uygulanır. Başa uygulanan maşalar servikal kırıkların hareketini engellemek ve traksiyon uygulamak amacıyla kafatasına fikse edilir.

Kemik Traksiyon Uygulaması Ortopedik cerrah iskelet traksiyonu’nu cerrahi asepsi ile uygular. Giriş bölgesi ve periosta lokal anestezi uygulanır. Traksiyon takıldıktan sonra çivi veya tel traksiyon oku veya pergeline sabitlenir. Telin uçları hastaya veya bakım veren kişiye zarar vermemesi için bir mantar veya bantla kapatılır. Ağırlıklar vida veya telin tutunduğu kemiğe ip ve makara sistemi aracılığı ile bağlanarak yeterli miktarda ve uygun yönde etkili traksiyon sağlanır. Kemik traksiyonunda tedavi edici etki için sıklıkla 7–12 kg gereklidir. Kaslar gevşedikçe kırık kaymasını (dislokasyonun) engellemek ve iyileşmeyi hızlandırmak için ağırlık azaltılır.

Kemik Traksiyonlu Hastalar İçin Hemşirelik Girişimleri-1- Etkili Traksiyonun Sağlanması: İskelet traksiyonu uygulandığında hemşire aletleri inceleyerek iplerin makaralarda yerlerinde olup olmadığını, yıpranıp yıpranmadıklarını, ağırlıkların serbestçe asılı olup olmadığını ve düğümlerin güvenli olup olmadığını kontrol etmelidir. Hemşire hastanın pozisyonunu da kontrol etmelidir. Yataktaki kaymalar traksiyonun etkisini kaybetmesine neden olabilir. DİKKAT! Hayati tehdit yaratan bir durum oluşmadıkça hemşire kemik traksiyonundaki ağırlıkları çıkarmamalıdır.

Kemik Traksiyonlu Hastalar İçin Hemşirelik Girişimleri-2- Pozisyon verilmesi: Etkin bir çekme hattı oluşması için hemşire hastanın traksiyonun altındaki vücut pozisyonunu kontrol edip düzeltmelidir.

Kemik Traksiyonlu Hastalar İçin Hemşirelik Girişimleri-3- Deri yaralanmalarının önlenmesi: Hasta dirseklerinden güç alıp pozisyon değiştiriyorsa sıklıkla hastanın dirsekleri sıyrılır ve sinir hasarı oluşabilir. Hastalar genelde sağlam bacaklarının topuklarına basarak kendilerini yükseltirler. Yatak içinde topuğun batması yaralanmaya neden olabilir. Bu nedenle hemşire dirsek ve topukları korumalı, basınç alanlarını gözlemelidir. Dirsek ve topuk kullanmadan hareketin sağlanması için hastanın kolay ulaşabileceği bir çerçeve yatağın üzerine asılabilir. Bu araç hastanın yatakta daha rahat hareket etmesini sağlar. Basınç oluşabilecek noktalar; kızarıklık ve deri bütünlüğünde bozulma bulgusu yönünden değerlendirilmelidir.

Kemik Traksiyonlu Hastalar İçin Hemşirelik Girişimleri-4- Sinir damar durumun izlenmesi: Hemşire hareketsiz ekstremitenin sinir damar durumunu başlangıçta her saat, daha sonrasında dört saatte bir değerlendirmelidir. Değerlendirmenin sağlıklı olabilmesi için tüm duyusal veya hareket sınırlılıklarını veya değişimlerini bildirmesi gerektiği hastaya söylenmelidir. Hareketsiz hastalar için derin ven trombozu önemli bir risktir. Tromboz oluşumunu önlemek için elastik çoraplar (varis çorapları), kompresyon araçları ve antikoagulan tedavi uygulaması yardımcı olur.

Kemik Traksiyonlu Hastalar İçin Hemşirelik Girişimleri-5- Çivi bölgesinin bakımı: Çivi giriş yerindeki yara özel bakım gerektirir. Amaç enfeksiyonu ve osteomiyelit gelişimini önlemektir. Başlangıçta alan steril pansuman ile örtülür. Sonraki bakım bireysel olarak ayarlanır ve günde üç kez uygulanır. DİKKAT! Hemşire çivi bölgesini en az sekiz saatte bir izlemeli ve inflamasyon ve enfeksiyon yönünden kontrol etmelidir.

Kemik Traksiyonlu Hastalar İçin Hemşirelik Girişimleri-6- Çivi bölgesinin bakımı: Çalışmalara göre önerilen uygulamalar şunları içermektedir: Temizlik solüsyonu olarak serum fizyolojik kullanılması Temizlik sonrası bakım için merhem kullanılmasından kaçınılması Yara kabuğu varsa kaldırılması Pansumanda hastanede yatan hasta için steril teknik, taburcu olan hastalar için temiz teknik kullanılması Çivi bölgelerine sargı uygulanması Akıntı varsa günde üç kez, akıntı yoksa günde bir kez çivi bakımı yapılması önerilmektedir.

Kemik Traksiyonlu Hastalar İçin Hemşirelik Girişimleri-6- Egzersiz yaptırılması: Traksiyonun izin verdiği ölçülerde egzersiz kas tonüsünün ve dolaşımın sağlanmasında yardımcı olur. Aktif egzersizler arasında yatak çerçevesine asılmak, ayağın ekstansiyon ve fleksiyonu, etkilenmeyen eklemlerin ağırlık-direnci ve hareket sınırı egzersizleri yer alır.

Eklem Replasmanı (Artroplasti) Osteoartirit, romotoit artirit, travma, konjenital deformiteler nedeniyle eklem rejenerasyonu olduğunda yapılır Eklem implantları kemiğe benzer özelliklere sahip kamik bağlayıcı madde ile hazırlanmış polimetilmetakrilat ile kemiğe sabitlenir. Bu işlem çimentolamak olarak adlandırlır.

Eklem replasmanı yapılan ekstremitede ameliyat öncesi nörovasküler durumun değerlendirilmesi ameliyat sonrası durum ile karşılaştırma yapılması önemlidir.

Enfeksiyonun önlenmesi Cerrahi sırasında aseptik tekniklere uyulmalı Ameliyat öncesi profilaktik antibiyotik önerilmektedir. Cerrahi sırasında eklem kültürünün alınması Osteomiyelit gelişirse implantın çıkarılması, eklem revizyonunu gerektirebilir.

Hastanın Ayağa Kaldırılması Cerrahiden sonraki gün yürüteç veya koltuk değenekleri ile yürümeye başlar Çimentosuz protez yerleştirilmişse ameliyat sonrası ağırlık verme protezin dislokasyonuna neden olur. Aktiviteyi tolere ettikçe mobilizasyonu arttırılır

Eklem Protezleri Ciddi eklem ağrısı veya hareket kaybı olan hastalara eklem protezi ameliyatı uygulanmaktadır. En fazla protez yapılan eklemler; kalça, diz ve parmak eklemleridir.

Total Kalça Protezi (TKP) Total kalça protezi, ciddi olarak zedelenmiş kalçanın yapay bir eklemle değiştirilmesi ameliyatıdır. Total kalça protezi dejeneratif eklem hastalığı, romatoid artrit, femur boyun kırığı ve gelişimsel kalça çıkığının ileri yaşlarında uygulanan cerrahi tedavi yöntemidir.

Total Kalça Protezi Hemşire hastayı yatakta çevirirken de ameliyat olan kalçanın abdüksiyonda tutmasına dikkat etmelidir. Cerrahın tercihine göre bazı hastaların ameliyatlı tarafa dönmelerine izin verilmez, bazılarına verilir. Dislokasyonu (protezin yerinde kayması) Hastanın kalçası asla 90° den fazla fleksiyona getirilmez. Kalça fleksiyonunu önlemek için hemşire yatağın başını 60° den fazla kaldırmaz. Hemşire hastanın boşaltım gereksinimi olduğunda; kırıklarda kullanılan kırık sürgüsü kullanarak hastanın etkilenmeyen kalçasını fleksiyona getirmesini ancak etkilenen kalçayı fleksiyona getirmeden yatak başı askısını kullanarak sürgüye oturmasını sağlamalıdır.

Olası Komplikasyonlar Kalça protezinin dislokasyonu Aşırı yara drenajı Tromboemboli Enfeksiyon Basınç ülserleridir.

Kalça fleksiyonunu önlemek için yüksek oturaklı sandalye, yarı oturur tekerlekli sandalye, yüksek oturaklı tuvalet kullanılır. Ameliyat olan tarafa yatmamalı, bacak bacak üstüne atmamalı, eğilerek çorap yada ayakkabı giymemelidir Kalçayı koruyucu önlemlere ameliyattan sonra 4 ay veya daha fazla dikkat etmelidir

Protez Dislokasyon Belirtileri Ameliyat yerinde ağrıda artma, şişlik, hareketsizlik Ameliyat yerinde akut dayanılmaz ağrı veya rahatsızlık hissi Bacakta kısalma Anormal internal ve eksternal rotasyon Bacağı hareket ettirememe veya harekette yetersizlik Kalçada basınç hissi

Yara Drenajının İzlenmesi Ameliyat yerinde rahatsızlığa ve enfeksiyona neden olan biriken sıvı ve kan hemovak yada pompa dren gibvi araçlarla uzaklaştırılır. İlk 24 saatte 200-500 ml drenaj normal kabul edilir Drenajın 8 saatte 30 ml veya altına düştüğü ameliyat sonrası 48. saatte drenler çıkarılır.

Evde Bakım Kalça ekleminin fonksiyonel hareketini ve kalçanın abduktör kaslarının gücünü arttırmak için günlük egzersiz programı önerilir Destekleyici (yürüteç)araçlar bir süre kullanılır 3 ay sonra günlük yaşam aktivitelerini yapabilir Merdiven çıkmaya en az 3-6 ay sonra izin verilir Alçak sandalyeye oturmamalı, 45 dkdan uzun süre oturur pozisyonda kalmamalıdır Küvet banyoları, tempolu koşu, ağır kaldırmadan kaçınmalıdır

Total Diz Protezi Total diz protezi (T.D.P); romatoid artrit, osteoartrit, posttravmatik artrit ve diğer nonspesifik artritler sonucu dejenere olmuş, şiddetli ağrı, fonksiyon bozukluğu gibi şikayetlere neden olan eklem yüzeyinin (tibial,femoral ve pateller eklem yüzeyleri) metal ve plastikten hazırlanmış protezlerle değiştirilmesidir. Total diz protezinde amaç; ağrıyı gidermek, deformiteyi düzeltmek, stabil ve fonksiyonel bir hareket genişliği sağlamaktır.

Ameliyat Sonrası Dönem Diz ameliyat sonrası kompresyon bandajı ile kapatılmıştır Ödem ve kanamayı kontrol etmek için buz kullanılır Nörovasküler durum kontrol edilir Hasta her saat başı ayağına aktif fleksiyon yapması için teşvik edilir Tromboemboli, peroneal sinir hasarı, enfeksiyon, eklem hareketlerinin sınırlılığı önlenmelidir.

İlk 24 saat içinde 200-400 ml drenaj normal kabul edilir Postop 48. saattte drenaj 25 ml’in altına düştüğünde drenler çıkarılır Fizik tedavi ile birlikte sürekli pasif hareket cihazının (CPM)kullanılması hastanede kalışı kısaltır

CPM cihazı ile fleksiyon ekstansiyon derecesi ayarlanır Başlangıçta fleksiyon 50, ekstansiyon 10 derecedir. Taburcu oluncaya kadar fleksiyonda 90 dereceye, tam ekstansiyona çıkılır Otururken yatarken bacak yükseltilir

2 hafta içinde istenilen fleksiyona ulaşılamadığında genel anestezi altında dize hareket yeteneği kazandırılır Geç komplikasyonlar enfeksiyon ve protezin gevşemesidir

Artroskopi Artroskopi (Arthroscopy) büyük eklem yaralanmalarının tanı ve tedavisinde kullanılan bir yöntemdir. Tüm diz içi sorunlar bu biçimde görülüp tanı konulabilir. Aynı anda tedavisi de yapılabilir. Ameliyat sonu cilde dikiş konulmaz. Atroskopi hastaya zarar vermeyen küçük cerrahi işlem olarak sınıflandırılmaktadır. İşlem günübirlik cerrahi olarak yapılmaktadır.

Amputasyon Nedir: Ampütasyon, bir ekstremite parçasının kemiği ile birlikte bir kısmının veya tamamının cerrahi yolla vücuttan uzaklaştırılmasıdır. Amacı Nedir: Ampütasyon hasta dokuların uzaklaştırılması, kalan ekstremitenin dolaşımını sağlamak, ağrıyı gidermek, fonksiyonel protez kullanımına olanak sağlayacak iyi bir güdük oluşturmak amacıyla gerçekleştirilmektedir. Ampütasyon rekonstrüktif bir ameliyattır ve hastanın yaşam kalitesini arttırmaktadır.

Komplikasyonlar Hemoraji Enfeksiyon Cilt bütünlüğünün bozulması Fantom ekstremite ağrısı Eklem kontraktürleri

Amaç; yara iyileşmesini sağlamak ve protez kullanımı için cildi sağlıklı tutmaktır. Güdüğün iyileşmesi için aseptik teknik ile ser yada yumuşak kompresyon bandajı yapılır Ameliyattan hemen sonra sterilize edilmiş güdük çorabı giydirilir

Alt ekstremite amputasyonlarında geçici atel ile proteze hazırlık yapılır Kalçada fleksiyon kontraktürü gelişebileceği için güdük yastık üzerine konmaz Geniş şeritli bir turnike hasta başında bulundurulur ve insizyon yerinden aşırı kanama olursa kanamayı kontrol etmek için turnike uygulanır

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Öncesi Hemşirelik Yönetimi-1- Hemşirelik Tanısı: Hemşirenin değerlendirme verilerine dayanarak koyacağı tanı şunları içerebilir. Aktivite, ortopedik soruna, şişme veya inflamasyona bağlı akut ağrı. Şişmeye, sıkıştırıcı araçlara veya yetersiz venöz dönüşe bağlı periferik sinir damar disfonksiyon riski. Yetersiz bilgi Ağrıya, şişmeye ve sabitleyici araç varlığına bağlı fiziksel harekette azalma Duruma bağlı benlik saygısında azalma riski: İskelet-kas bozukluğuna bağlı bozulan vücut görüntüsü ve/veya fonksiyonel yetersizlik nedeniyle

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Öncesi Hemşirelik Yönetimi-2- Planlama: Ortopedik cerrahi öncesi ana amaçlar ağrının azalması, yeterli sinir damar fonksiyon, sağlıklı ilerleme, artmış mobilite ve kendine güvenin iyileştirilmesidir.

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Öncesi Hemşirelik Yönetimi-3- Hemşirelik Girişimleri Ağrıyı azaltmak: Ameliyat öncesi dönemde ağrı kontrolü için fiziksel, farmakolojik ve psikolojik stratejiler faydalıdır. Kırık bir kemiğin veya incinmiş inflamasyonlu bir eklemin ağrısı immobilize edilerek azaltılır. Ödemli ekstremitenin yukarı kaldırılması venöz dönüşü arttırır ve ağrıyı azaltır. Buz uygulaması şişmeyi azaltır ve sinir uyarılarını azaltarak ağrıyı direk azaltır. İskelet kas hasarını ve onunla ilişkili kas spazmının neden olduğu ağrıyı azaltmak için analjezikler sıklıkla kullanılır.

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Öncesi Hemşirelik Yönetimi-4- Hemşirelik Girişimleri Yeterli sinir damar fonksiyonu sağlamak: Travma, ödem veya hareketsizlik araçları doku perfüzyonunu etkileyebilir. Hemşire ekstremitelerin sinir damar durumunu sık sık değerlendirmeli (Örneğin, renk, ısı, kapiller donma, nabız, ödem, ağrı, duyu hareket) ve bulguları kaydetmelidir. Eğer dolaşım azaldıysa hemşire yeterli dolaşımı sağlayacak ölçütleri uygular.

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Öncesi Hemşirelik Yönetimi-5- Hemşirelik Girişimleri Sağlığın İyileştirilmesi: Ameliyat öncesi dönemde sağlığı iyileştirici aktivitelerde hemşire hastaya yardım eder, beslenme ve sıvı durumunu değerlendirir. Ameliyat öncesi beslenme planı incelenir. Hasta diyabetikse, yaşlı veya zayıfsa ya da multipl travma kurbanıysa özel sıvı ve besin desteği gerekebilir. Hemşire sıvı alımını, idrar çıkışını, idrar tahlili bulgularını ve idrarda yanma şikâyetlerini izler. Bazı hastalar yatak bezlerinin değişimini azaltmak için sıvı alımlarını kısıtlayabilirler. Hemşire basınç noktalarına dikkat ederek deri bakımını yapar. Deri yaralanması için yüksek risk altındaki hastalara cerrahiden önce basınç azaltıcı yüzeylerin (örneğin, özel destekler) kullanılması önemlidir. Enfeksiyon riskini en aza indirmek için, hemşire cerrahiden önceki gün dikkatlice ve yavaşça cildi su ve sabunla yıkar.

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Öncesi Hemşirelik Yönetimi-6- Hemşirelik Girişimleri Hareketin arttırılması: Ameliyat öncesi dönemde, hastanın hareketi ağrı, değişiklik veya sabitleyici araçlar (alçı, destek, traksiyon) nedeniyle azalmış olabilir. Hemşire ödemli ekstremiteyi kaldırmalı ve yastıklarla yeterince desteklemelidir. Yaralanan bölge hareket ettirmeden önce ilaçla ve desteklerle ağrı kontrol edilmelidir.

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Öncesi Hemşirelik Yönetimi-7- Hemşirelik Girişimleri Hastanın kendine güven kazanmasına yardımcı olmak: Ameliyat öncesi olarak ortopedik hastalar beden görünüşlerindeki değişimi, azalmış güveni veya rol ve sorumluluklarını yerine getirememeyi kabullenmek için yardıma gereksinim duyulabilir. Bu alanda gerekebilecek yardımın derecesi çok çeşitlidir. Hastane öncesi oluşan olaylara, planlanan cerrahiye ve rehabilitasyona ve sorunların kalıcı veya geçici olup olmamalarına göre değişir. Hemşire güven ilişkisi kurarak hastaların kaygı ve endişelerini dile getirmelerini ve kendilerindeki değişimlerin farkına varmalarını sağlar.

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Sonrası Hemşirelik Yönetimi-1- Hemşirelik Tanıları: Tüm değerlendirme verilerine dayanarak ortopedik ameliyat geçiren hastalarda tanılar şunları içerebilir: Cerrahi işleme, şişmeye ve hareketsizliğe bağlı akut ağrı. Şişme, kısıtlayıcı araçlar veya yetersiz dolaşıma bağlı periferik sinir damar fonksiyon bozukluğu riski. Yetersiz bilgi. Ağrı, ödem veya kısıtlayıcı araca bağlı azalmış fiziksel hareket. Duruma bağlı kendine güven kaybı riski: Kas iskelet sorununa bağlı bozulmuş vücut görüntüsü veya rol performansı.

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Sonrası Hemşirelik Yönetimi-2- Hemşirelik Girişimleri Ağrının azaltılması: Ortopedik cerrahi sonrasında ağrı olabilir. Ödem, hematom ve kas spazmları ağrıyı arttırır. Bazı hastalar ağrının ameliyat öncesi döneminkinden de az olduğunu ifade edebilir ve çok az analjezik gerekebilir. Hemşire hastanın ağrı düzeyini yakından izler ve ağrıyı azaltmak için gereken girişimleri uygular.

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Sonrası Hemşirelik Yönetimi-3- Hemşirelik Girişimleri Yeterli sinir damar fonksiyonun sağlanması: Hemşire ameliyat öncesi bakım planını devam ettirmelidir. Etkilenen beden kısmının sinir damar durumunu izler.

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Sonrası Hemşirelik Yönetimi-4- Hemşirelik Girişimleri Sağlığın sürdürülmesi: Ameliyat sonrası tedavi planına hastanın katılımını sağlamak önemlidir. Yara iyileşmesi için yeterli protein ve vitamin içeren dengeli bir diyet gerekir. Hasta mümkün olan en kısa sürede normal diyetine döner. Yatak istirahatı olan ortopedik hastalara fazla süt verilmemelidir. Çünkü bu vücut kalsiyum deposuna katılır, böbreklere kalsiyum yükü getirir ve böbrek taşı riskini arttırır.

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Sonrası Hemşirelik Yönetimi-5- Hemşirelik Girişimleri Fiziksel hareketinin arttırılması: Hastalar ameliyat sonrasında hareket etmeye sıklıkla isteklidirler. Planlanan ameliyat sonrası tedavi planı ile ilgili ameliyat öncesi eğitim hastaların fiziksel aktivitelere katılımını arttırır. Genellikle hasta hareketin tedavi edici sınırları içinde olacağına, hemşirenin yardım edeceğine ve ağrının kontrol edileceğine inandığında daha fazla hareket eder. İnternal fiksasyon için kullanılan metal çiviler, vidalar, çubuklar ve plakalar kemik oluşumuna kadar kemiği sabit tutmak için tasarlanmıştır.

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Sonrası Hemşirelik Yönetimi-6- Hemşirelik Girişimleri Kendine güvenin kazanılması: Hemşire ve hasta gerçekçi amaçlar belirler. Tedavi planının sınırları dâhilinde yapılacak kendine bakım aktiviteleri ve rollerin geri kazanılması farkındalığı arttırarak kendine güveni, kişisel kimliği ve rol performansı arttırır. Hemşirenin, ailenin ve diğerlerinin desteğiyle ve hasta değişen beden görüntüsünü de kabullenir.

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Sonrası Hemşirelik Yönetimi-7- Potansiyel komplikasyonların izlemesi ve yönetilmesi Hipovolemik şok: Ameliyat sırasında veya sonrasında oluşacak aşırı kan kaybı şokla sonuçlanabilir. Hemşire hipovolemik şok bulguları açısında hastaya izler. Artmış kalp hızı, düşük kan basıncı, <30ml/saat ten az idrar çıkışı, huzursuzluk, mental değişiklik, susuzluk, hemoglabin ve hemotokrit azalması bulguları cerraha bildirilir.

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Sonrası Hemşirelik Yönetimi-8- Potansiyel komplikasyonların izlemesi ve yönetilmesi Atelektazi ve Pnömoni: Hemşire hastanın solunum seslerini izler ve derin solunum ve öksürme egzersizleri yaptırır. Akciğerlerin tam genişlemesi pulmoner sekresyonların birikimini, atelektazi ve pnömoni gelişimini azaltır.

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Sonrası Hemşirelik Yönetimi-9- Potansiyel komplikasyonların izlemesi ve yönetilmesi Üriner retansiyon: Ameliyat sonrasında hemşire hastanın idrar çıkışını yakından izler. Üriner retansiyonu ve mesane distansiyonunu engellemek için hastaya 3–4 saatte bir idrar yapması söylenir. Tuvalette iken kişisel gizliliğe saygı önemlidir. Yatağa bağımlı hastalarda kırık sürgüsü kullanmak daha rahat olabilir. Hasta idrar yapamıyorsa aralıklı idrar sondası önerilebilir. Sürekli idrar sondası ancak gerekli olduğunda kullanılır ve en kısa zamanda çıkartılmalıdır.

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Sonrası Hemşirelik Yönetimi-10- Potansiyel komplikasyonların izlemesi ve yönetilmesi Enfeksiyon: Enfeksiyon herhangi bir ameliyat sonrasında risktir. Osteomiyelit riski nedeniyle ortopedi hastası için ayrıca önemlidir. Bu nedenle ameliyathanede ve erken ameliyat sonrası dönemlerde genellikle profilaktik sistemik antibiyotik uygulanır. Hemşire hastanın antibiyotikleri zamanında uygular ve hastanın cevabını değerlendirir. Hemşire hastanın yaşam bulgularını, ve enfeksiyon bulgularını izler.

Ortopedik Cerrahi Yapılacak Hastanın Ameliyat Sonrası Hemşirelik Yönetimi-11- Potansiyel komplikasyonların izlemesi ve yönetilmesi Venöz staz ve derin ven trombozu: Derin ven trombozunun önlenmesi için bilek ve ayak egzersizleri, elastik çoraplar ve aralıklı kompresyon araçlarını kullanımı gerekir. Yeterli sıvı alımı ve erken hareket eşit derecede önemlidir. Profilaktik warfarin, dozu ayarlanmış heparin veya düşük molekül ağırlıklı heparin (enoxaparin sodyum) verilebilir. Hemşire hastayı derin ven trombozu bulguları yönünden izler ve bulguları hekime bildirir.