Türkiye Ulusal Nivelman Ağı Çalışmalarına Genel Bir Bakış Erdinç Sezen, Ali Türkezer, Mehmet Simav, Ali İhsan Kurt, Mustafa Kurt, Onur Lenk Harita Genel Komutanlığı, Jeodezi Dairesi Başkanlığı, Ankara. (erdinc.sezen@hgk.msb.gov.tr) Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

2. Birinci Periyot Ölçümler 1. Giriş 2. Birinci Periyot Ölçümler 3. İkinci Periyot Ölçümler 4. Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı’nın Oluşturulması ve Karakteristikleri 5. Güncelleme Çalışmaları 6. Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı’nın Mevcut Durumu 7. Sonuç Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

Nivelman Şubesi Kuruluş GİRİŞ Nivelman Şubesi Kuruluş Haziran 1934 Teşkilat ve genel çalışma esaslarının belirlenmesi Yönergelerin hazırlanması Nivo ve mareograf aletlerinin sipariş edilmesi Yarbay Muharrem Cevat GÖNENÇ Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

Türkiye’de nivelman çalışmalarına başlama 1935 GİRİŞ Türkiye’de nivelman çalışmalarına başlama 1935 Antalya mareograf istasyonunun tesisi (08 Haziran 1935) Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

Hat bazında ilk nivelman çalışması GİRİŞ Hat bazında ilk nivelman çalışması 1935 Antalya mareografından Burdur yolunu takiben Korkuteli yolu ile Zivint nahiyesindeki Çerkes köyüne uzanan 72 km’lik güzergâh 1936 Kızılkaya üzerinden Bucak yolu ile Burdur’a, oradan da Dinar’a kadar 148 km Antalya’dan Dinar’a toplam 220 km Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

İzmir/Karşıyaka (04 Temmuz 1936) GİRİŞ İzmir/Karşıyaka (04 Temmuz 1936) Aynı Dönemde Arnavutköy (İtilaf Devletleri) Kandilli (Rasathane) Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

GİRİŞ Karadeniz Ereğlisi (1948) Samsun (1961) Trabzon (1956) Gölcük (1979) 1937 yılında 3127 sayılı kanunla söz konusu iki mareograf istasyonu Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü’ne devredilmiş ve Türkiye kıyılarında mareograf istasyonu kurma ve işletme sorumluluğu bu kuruma verilmiştir. Karşıyaka (1936) Bodrum (1967) Antalya (1935) İskenderun (1952) Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

1944 yılında nivelman çalışmalarına yeniden başlangıç BİRİNCİ PERİYOT ÖLÇÜMLER 1944 yılında nivelman çalışmalarına yeniden başlangıç Mareograf istasyonlarına bağlı poligonlar Bölgesel çalışmalar Hızla gelişen nirengi çalışmaları Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

? Normal Rakım Noktası 15-40 cm BİRİNCİ PERİYOT ÖLÇÜMLER Karadeniz Ereğlisi Samsun Trabzon Karşıyaka ? Normal Rakım Noktası 15-40 cm Bodrum Antalya İskenderun Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

N.R.N kullanımı (1974 yılına kadar) BİRİNCİ PERİYOT ÖLÇÜMLER Ortometrik düzeltme Toplu dengeleme N.R.N kullanımı (1974 yılına kadar) Gravite ölçümü Normal Ortometrik Yükseklik Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

1935-1970 yıllarında yapılan geometrik nivelman ölçüleriyle BİRİNCİ PERİYOT ÖLÇÜMLER 1935-1970 yıllarında yapılan geometrik nivelman ölçüleriyle 158 Adet I. derece (19.800 km) 87 Adet II. derece ( 8.900 km) Toplam 28.700 km uzunluğunda nivelman hattı Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

İKİNCİ PERİYOT ÖLÇÜMLER İkinci periyot ölçümlere başlangıç : 1973 Altyapı tahribatı nedeniyle yeni geçki tesisi İhtiyaç duyulan yerlerde sıklaştırma geçki tesisi Gravite ölçümü Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

1973-1993 yıllarında yapılan geometrik nivelman ölçüleriyle İKİNCİ PERİYOT ÖLÇÜMLER 1973-1993 yıllarında yapılan geometrik nivelman ölçüleriyle Yenilenen Geçkiler Yeni Ölçülen Geçkiler 158-> 151 Adet I. derece 2 Adet II. derece 87-> 39 Adet II.derece Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

Antalya ortalama deniz seviyesi İKİNCİ PERİYOT ÖLÇÜMLER Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı – 1992 (TUDKA-92) 1970 öncesi 1973-1991 yılları 5 Adet I. derece 151 Adet I. derece 35 Adet II.derece Jeopotansiyel Sayı Sisteminde Helmert Ortometrik Yükseklik Normal Ortometrik NRN Antalya ortalama deniz seviyesi (1936-1971) Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

TUDKA-92 Dengeleme Sonrası İKİNCİ PERİYOT ÖLÇÜMLER TUDKA-92 Dengeleme Sonrası Uyuşumsuz 3 adet geçki 1993 yılında Yeniden Ölçülen Ağa bağlantısı gerçekleştirilen 4 Adet eski II. derece 44 Adet eski II. derece (noktalarda gravite prediksiyonu) 2 Adet yeni II. derece Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı – 1999 (TUDKA-99) İKİNCİ PERİYOT ÖLÇÜMLER Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı – 1999 (TUDKA-99) 1973-1993 yılları arasında 1970 yılından önce 7 Adet I. derece 151 Adet I. derece 44 Adet II.derece 41 Adet II.derece Toplam 243 Adet geçki (I ve II. derece) 29.316 km nivelman hattı 25.680 Nokta Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı – 1999 (TUDKA-99) İKİNCİ PERİYOT ÖLÇÜMLER Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı – 1999 (TUDKA-99) I. D. Geçki (1970 sonrası Ölçülen) II.D. Geçki (1970 sonrası Ölçülen) I. D. Geçki (1970 öncesi Ölçülen) II.D. Geçki (1970 öncesi Ölçülen) Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

TUDKA’NIN OLUŞTURULMASI VE KARAKTERİSTİKLERİ ΔCij i j Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

Düğüm Noktaları Arasındaki Jeopotansiyel Sayı Farkları TUDKA’NIN OLUŞTURULMASI VE KARATERİSTİKLERİ Ölçü Düğüm Noktaları Arasındaki Jeopotansiyel Sayı Farkları Dengeleme Birinci Aşama İkinci Aşama Düğüm noktaları ve aralarındaki geçkilerden oluşan ağın dengelenmesi Geçkiler boyunca düşey kontrol noktalarının jeopotansiyel sayı ve duyarlılıklarının hesaplanması Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

TUDKA-99 Karakteristikleri TUDKA’NIN OLUŞTURULMASI VE KARATERİSTİKLERİ TUDKA-99 Karakteristikleri Referans Sistemi : Türkiye Ulusal Düşey Referans Sistemi Referans Çerçevesi Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı-1999 (TUDKA-99) Düşey Datum Antalya mareograf istasyonu, 1935-1971 dönemi ortalama deniz seviyesi Gravite Datumu TTGA99 Yükseklik Sistemi Ortometrik Periyot 1935-2005 Nokta Sayısı 25.680 adet Uzunluk 29.316 km Düğüm Noktası Sayısı 274 adet 1'nci Derece Hat Sayısı 158 adet (4S mm) 2'nci Derece Hat Sayısı 85 adet (8S mm) Ölçülen Gravite Sayısı 21.568 adet Kestirilen Gravite Sayısı 4.112 adet Dengeleme Modeli , Gözlem: Jeopotansiyel Sayı Ağırlık , Mesafenin tersi, t=1.414 (1'nci derece hat), t=2.828 (2'nci derece hat), t: 1 km nivelmanda yükseklik farkının standart sapması Kaba Hata Data Snooping Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

Jeopotansiyel Sayı (C) Yükseklik (H) = Ortalama Gravite (G) TUDKA’NIN OLUŞTURULMASI VE KARATERİSTİKLERİ Jeopotansiyel Sayı (C) Yükseklik (H) = Ortalama Gravite (G) Helmert Ortometrik Molodensky Normal Dengeleme sonrasında düşey kontrol noktalarına ait standart sapmaların ±0.3 ile ± 9 cm arasında değiştiği rapor edilmiştir. Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

Şiddeti Ms≥6.0 büyük depremlerin neden olduğu deformasyonların tespiti GÜNCELLEME ÇALIŞMALARI 2000 yılından itibaren Şiddeti Ms≥6.0 büyük depremlerin neden olduğu deformasyonların tespiti TUDKA-99 dengelemesinde uyuşumsuz veya uyuşumsuzluk sınırına yakın tespit edilen hatların yeniden ölçülmesi Yeni kurulan mareograf (deniz seviyesi ölçer) istasyonlarının ağa entegrasyonu Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

17 Ağustos 1999 İzmit ve 12 Kasım 1999 Düzce Depremi GÜNCELLEME ÇALIŞMALARI 17 Ağustos 1999 İzmit ve 12 Kasım 1999 Düzce Depremi Mayıs – Eylül 2000, 1.300 km, 14 adet I ve II’nci derece geçki Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

-54.4 ile +27.3 cm arasında değişen toplamda 82 cm deformasyon GÜNCELLEME ÇALIŞMALARI Ortak 623 noktada -54.4 ile +27.3 cm arasında değişen toplamda 82 cm deformasyon Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

Dinar merkezde 22 cm’ye varan çökmeler GÜNCELLEME ÇALIŞMALARI 01 Ekim 1995 Dinar Depremi Dinar merkezde 22 cm’ye varan çökmeler Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

15 Aralık 2000 Sultandağı ve 2002 Çay-Sultandağı depremleri GÜNCELLEME ÇALIŞMALARI 15 Aralık 2000 Sultandağı ve 2002 Çay-Sultandağı depremleri Çay ilçesi ve Eber Kasabası arasında 34 cm’ye ulaşan çökmeler, Sultandağı ve Akşehir arasında 9 cm’ye varan yükselme Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

27 Haziran 1998 Ceyhan Depremi GÜNCELLEME ÇALIŞMALARI 27 Haziran 1998 Ceyhan Depremi Mersin ve Pozantı bölgelerinde yer alan noktalara göre Adana, Ceyhan ve Kozan bölgelerinde 5-20 cm arasında düşey deformasyonlar Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

TUDKA-99 dengelemesi sonucunda GÜNCELLEME ÇALIŞMALARI TUDKA-99 dengelemesi sonucunda Mayıs-Ağustos 2006 Uyuşumsuzluk Sınırına Yakın Gölbaşı/Bala 68-A (87 km), Yozgat 67B-1 (83 km), 562 (92 km) Uyuşumsuz Bayburt-Kelkit 555-2 (85 km) Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

Kırsalda Köprü, menfez, viyadük…. Yerleşkelerde Hükümet konağı, okul, TUDKA’NIN MEVCUT DURUMU Kırsalda Köprü, menfez, viyadük…. Yerleşkelerde Hükümet konağı, okul, sağlık ocağı, cami… Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

TUDKA’NIN MEVCUT DURUMU Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

KEŞFİ YAPILAN NOKTA SAYISI TUDKA’NIN MEVCUT DURUMU 2000-2006 Yılları Arasında Gerçekleştirilen Çalışmalarda ÖLÇÜM YILI KEŞFİ YAPILAN NOKTA SAYISI TAHRİP NOKTA SAYISI TAHRİBAT ORANI (%) 2000 1264 570 45.1 2003 413 204 49.4 2004 336 156 46.4 2006 347 230 66.3 TOPLAM 2360 1160 49.2 Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

2009 yılı sonu itibariyle bölünmüş yol çalışmaları TUDKA’NIN MEVCUT DURUMU 2009 yılı sonu itibariyle bölünmüş yol çalışmaları Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

Mayıs-Temmuz 2011 keşif çalışması TUDKA’NIN MEVCUT DURUMU Mayıs-Temmuz 2011 keşif çalışması ~9.000 noktada keşif %63 oranında tahribat Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

? SONUÇ Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı Birinci Periyot İkinci Periyot Güncelleme 1944-1970 1973-1993 2000-… Farklı Bir Yaklaşım ? Üçüncü Periyot ? Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012

İlginiz için teşekkürler… Türkiye Ulusal Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu , TUJK 2012, Zonguldak, 28-30 Mart 2012