Genetik Çeşitlilik Prof.Dr.Bülent ÇAVAŞ

Genlerdeki değişkenlik Genetik çeşitlilik, bir tür içindeki çeşitliliği tanımlar. Her türün bireylerinin genetik farklılığı, o türün kendi içinde genetik çeşitliliği demektir. Tür çeşitliliği, genellikle belirli coğrafik sınırlar içindeki türlerin toplam sayısını ifade eder. Tür çeşitliliğinin çok olması genetik çeşitliliğin zenginliğini de beraberinde getirir.

Bazı bireyler artmakta olan kirlilik yüküne dayanma gücü bulabilirken, farklı gen dizilimlerine sahip olan diğer bireyler; çevresel koşulların tamamen aynı olduğu durumlarda bile, üreme güçlüğüne düşebilirler ve hatta ölümlerle karşılaşabilirler

Öncekiler yaşamını sürdürürken; sonraki (birey)'ler ise, bu çevreyi terk eder veya ölürler; 'doğal seçilim' ('natural selection') olarak adlandırılır ve bir habitat içinde genetik çeşitliliğin yokolmasına yol açabilir

Bununla birlikte, habitat içinde artık mevcut olmayan bireyler; 'daha hızlı büyüme sağlayan genleri' veya, 'diğer baskı faktörlerine karşı daha iyi bir direnç gösterebilen genleri' de taşımış olabilir

Genetik mühendislik teknikleri ile yeni bitki soyları geliştirilmekte ve bu sayede daha önce yetiştirilmeyen bitkiler elde edilmektedir.

Bu bizlere genetik çeşitliliğin ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır… Ancak bu gelişmeleri getirdiği bazı sorunlar vardır. Örneğin, faydalı gen aktarımı ile geliştirilen bir ürünün; yaygın olarak ekimi; olası çevre koşullarının değişmesi ya da bir virüs enfeksiyonu sonucunda tüm ürünü yok etme tehlikesiyle karşı karşıya bırakmaktadır

GENETİK ÇEŞİTLİLİK VE NEDENLERİ

Genetik çeşitliliğin 3 temel kaynağı vardır: Mutasyonlar Gen akışı Eşey ve genetik karılma

1. Mutasyonlar DNA’da meydana gelen değişikliklerdir. Tek bir mutasyonun büyük etkileri olabilir, fakat çoğu durumda, evrimsel değişim çok sayıda mutasyonun birikimine dayanır

Meyve sineğinin gelişimini kontrol eden genlerdeki mutasyonlar, bir çift yerine iki çift kanat gibi önemli morfolojik değişimlere neden olabilir.

2. Gen akışı genlerin bir popülasyondan diğerine her türlü hareketidir

3. Eşey ve genetik karılma Eşey, bir popülasyona yeni gen kombinasyonları kazandırabilir. Bu genetik karılma genetik çeşitliliğin bir diğer önemli kaynağıdır.

Her mutasyon evrim için önemli değildir. Vücut hücrelerinde gerçekleşen bedensel mutasyonlarsonraki nesillere aktarılmaz.

Türkiye’nin Genetik Çeşitliliği Bir tür içinde zengin bir genetik çeşitlilik olursa, bitki ve hayvan genetikçileri değişen ihtiyaçlara cevap veren, yeni koşullara uyabilen ve istenilen özellikleri sergileyen yeni bitki ve hayvan ırklarını üretebilirler.

Türkiye’nin Tür Çeşitliliği Türkiye 120 memeli, 400’ü aşkın kuş türü, 130 kadar sürüngen, 400’e varan balık türüyle biyolojik çeşitlilikte tür çeşitliliği açısından çok zengindir. Türkiye’de ayrıca 30000 civarında omurgasız hayvan türü bulunmaktadır. Ülkemiz, alageyik ve sülünün anavatanıdır. Türkiye, soyu tükenmekte olan Akdeniz fokunun yaşam alanlarına sahip ender ülkelerdendir.

Ülkemizde 95’i buğday, 91’i mısır, 22’si arpa, 19’u pirinç, 16’sı süpürgedarısı, 11’I yulaf ve 2’si de çavdar çeşidi olmak üzere 256 tahıl çeşidinin bulunduğu saptanmıştır. Bu çeşitlilik bahçe bitkileri ve meyve türlerinde de belirgindir. Yerli çiftlik hayvanı türleri açısından da zengin bir genetik çeşitliliğe sahip olan Türkiye’de yerli hayvan ırklarının yabancı ırklarla çiftleşmesi genetik aşınmaya yol açmaktadır.