1

2 ULUSLAR ARASI TAAHHÜTLER ÇERÇEVESİNDE TÜRK CEZA KANUNUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER Danışman Hazırlayan Danışman Hazırlayan R.Bülent TARHAN Murat Selim AYDEMİR R.Bülent TARHAN Murat Selim AYDEMİR Başbakanlık Başmüfettişi Başbakanlık Müfettiş Yrd. Başbakanlık Başmüfettişi Başbakanlık Müfettiş Yrd ANKARA

3 SUNUM PLANI  TÜRK CEZA KANUNUN AMACI  ULUSLAR ARASI TAAHHÜTLER ÇERÇEVESİNDE TCK’DA YER ALAN GENEL DÜZENLEMELER  YOLSUZLUKLA MÜCADELE KAPSAMINDA İMZALANAN ULUSLAR ARASI SÖZLEŞMELER VE TCK’DA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER OECD Konseyi Uluslar arası Ticari İşlemlerde Yabancı Kamu Görevlilerine Verilen Rüşvetin Önlenmesi Sözleşmesi Sınır Aşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi Avrupa Konseyi Yolsuzluğa Karşı Ceza Hukuku Sözleşmesi Avrupa Konseyinin Suçtan Kaynaklanan Gelirin Aklanması, Araştırılması, Ele Geçirilmesi ve El Konulmasına İlişkin Sözleşme Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi  5918 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU VE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN  SORU - CEVAP

4 TÜRK CEZA KANUNUN AMACI TÜRK CEZA KANUNUN AMACI 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununun birinci maddesinde “Ceza Kanununun amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenliğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum barışını korumak ve suç işlenmesini önlemek” olarak belirtilmiştir. Bu amacın oluşturulmasında başta İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi olmak üzere birçok uluslararası sözleşme ve belge dikkate alınarak evrensel hukuk normlarına uygun bir ceza hukuku hedeflenmiştir.

5 ULUSLAR ARASI TAAHHÜTLER ÇERÇEVESİNDE TCK’DA YER ALAN GENEL DÜZENLEMELER  Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi (TCK Md.6)  Suçluların İadesine Dair Avrupa Sözleşmesi (TCK Md.18)  Birleşmiş Milletler Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi (TCK Md.76)  Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (TCK Md.79,80)  İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (TCK Md.94)  İnsan Haklarının ve Temel Özgürlüklerinin Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi (TCK Md.120)  Kişisel Nitelikteki Verilerin Otomatik İşleme Tâbi Tutulması Karşısında Şahısların Korunmasına Dair Sözleşmesi (TCK Md.135)  Uluslararası Nükleer Silâhların Yayılmasının Önlenmesi Andlaşması ve Nükleer Maddelerin Fiziksel Korunması Hakkındaki Sözleşmesi (TCK Md.174)

6 YOLSUZLUKLA MÜCADELE KAPSAMINDA İMZALAN SÖZLEŞMELER VE TCK’DA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER OECD Konseyi Uluslar arası Ticari İşlemlerde Yabancı Kamu Görevlilerine Verilen Rüşvetin Önlenmesi Sözleşmesi Sınır Aşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi Avrupa Konseyi Yolsuzluğa Karşı Ceza Hukuku Sözleşmesi Avrupa Konseyinin Suçtan Kaynaklanan Gelirin Aklanması, Araştırılması, Ele Geçirilmesi ve El Konulmasına İlişkin Sözleşme Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi

7 OECD Konseyi Uluslar arası Ticari İşlemlerde Yabancı Kamu Görevlilerine Verilen Rüşvetin Önlenmesi Sözleşmesi Bu sözleşme, 1 Şubat 2003 tarihinde onaylanmış ve 6 Şubat 2003 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. TCK’nın “Rüşvet” başlıklı 252. maddesinin beşinci fıkrasıyla, rüşvet suçuna yeni bir içerik kazandırılarak, “yabancı kamu görevlisi”ne rüşvet verilmesi ceza yaptırımı altına alınmaya çalışılmıştır. Burada söz konusu olan “yabancı kamu görevlileri”nin “yabancı bir ülkede seçilmiş veya atanmış olan, yasama veya idarî veya adlî bir görevi yürüten kamu kurum veya kuruluşlarının memur veya görevlileri” olması gerekir. Keza, “yabancı bir ülkede uluslararası nitelikte görevleri yerine getirenler” de “yabancı kamu görevlisi” addedilmişlerdir.

8 OECD Konseyi Uluslar arası Ticari İşlemlerde Yabancı Kamu Görevlilerine Verilen Rüşvetin Önlenmesi Sözleşmesi Bu kişilere “uluslararası ticari işlemler nedeniyle, bir işin yapılması veya yapılmaması veya haksız bir menfaatin elde edilmesi veya muhafazası amacıyla” maddî bir menfaat temin edilmiş ve hatta bu yönde vaatte bulunulmuş olması da, rüşvet olarak nitelendirilmiştir. Bu anlamda rüşvetten söz edebilmek için, “yabancı kamu görevlisi”ne “uluslararası ticari işlemler nedeniyle” maddî menfaat temin veya vaadinde bulunulmalıdır. Keza, “yabancı kamu görevlisi”ne “bir işin yapılması veya yapılmaması veya haksız bir menfaatin elde edilmesi veya muhafazası amacıyla” maddî bir menfaat temin edilmiş ve hatta bu yönde vaatte bulunulmuş olması hâlinde de rüşvet söz konusu olacaktır.

9 Sınır Aşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi Bu sözleşme, tarih ve 4800 sayılı Kanunla onaylanmıştır. Türk Ceza Kanunun sırasıyla “Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama” başlıklı 282. maddesinde ve “Eşya Müsaderesi” ve “Kazanç Müsaderesi” başlıklı 54. ve 55. maddeleri, bu sözleşmenin “Suç Gelirlerinin Aklanmasının Suç Haline Getirilmesi” başlıklı 6. maddesi ve “Müsadere ve El Koyma” başlıklı 12. maddesinde belirtilen hususlar dikkate alınarak hazırlandığı görülmektedir.

10 Avrupa Konseyi Yolsuzluğa Karşı Ceza Hukuku Sözleşmesi Bu sözleşme, tarihli, 5065 sayılı Kanunla onaylanmıştır. Bu sözleşmenin “Özel Sektörde Rüşvet Verilmesi” ve “Özel Sektörde Rüşvet Alınması” şeklinde belirtilen 7. ve 8. maddelerindeki hususlar, Türk Ceza Kanunun “Rüşvet” başlıklı 252. maddesinin dördüncü fıkrasında kısmen de olsa kabul edildiği görülmektedir.

11 Avrupa Konseyinin Suçtan Kaynaklanan Gelirin Aklanması, Araştırılması, Ele Geçirilmesi ve El Konulmasına İlişkin Sözleşme Avrupa Konseyinin Suçtan Kaynaklanan Gelirin Aklanması, Araştırılması, Ele Geçirilmesi ve El Konulmasına İlişkin Sözleşme Bu sözleşme, tarih ve 5191 sayılı Kanunla onaylanmıştır. Türk Ceza Kanunun sırasıyla “Eşya Müsaderesi” ve “Kazanç Müsaderesi” başlıklı 54. ve 55. maddeleri, bu sözleşmenin “Geçici Önlemler” ve “Zoralım” başlıklı 3. ve 4. kısımlarında belirtilen hususlar dikkate alınarak hazırlandığı görülmektedir.

12 Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi Bu sözleşme, tarihli, 5506 sayılı Kanunla onaylanmış; tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu sözleşmenin “Suç olarak Düzenleme ve Yasa Uygulama” başlıklı üçüncü bölümünde belirtilen hususlar aşağıda ayrıntılı bir şekilde irdelenecektir.

13 Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi “Ulusal Kamu Görevlilerinin Rüşveti” başlıklı 15. maddesi; “Her Taraf Devlet, kasten işlenmesi halinde, aşağıdaki eylemleri suç olarak düzenleyen yasal ve diğer gerekli önlemleri alacaktır: a) Bir kamu görevlisine, resmî görevlerinin ifası zımnında hareket etmesi veya hareket etmekten kaçınması için; kendisi ya da bir başka kişi yahut kuruluş lehine, doğrudan ya da dolaylı olarak, haksız bir menfaatin vadedilmesi, teklif edilmesi veya sağlanması; b) Bir kamu görevlisinin, resmî görevlerinin ifası zımnında hareket etmesi veya hareket etmekten kaçınması için, kendisi ya da üçüncü bir kişi yahut kuruluş lehine, doğrudan ya da dolaylı olarak, haksız bir menfaat talep veya kabul etmesi.” Şeklindedir. Bu hüküm, TCK’nın 252. maddesinde yer almaktadır.

14 Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi “Yabancı Kamu Görevlilerinin ve Uluslararası Kamu Kuruluşu Görevlilerinin Rüşveti” başlıklı 16. maddesi; “1) Her Taraf Devlet, kasten işlenmesi halinde, uluslararası ticaretin yürütülmesinde iş ya da başka haksız menfaat elde etmek yahut sürdürmek amacıyla, yabancı bir kamu görevlisi veya bir uluslararası kamu kuruluşu görevlisine, resmî görevlerinin ifası zımnında hareket etmesi veya hareket etmekten kaçınması için, kendisi ya da bir başka kişi yahut kuruluş lehine, doğrudan ya da dolaylı olarak, haksız bir menfaatin vadedilmesini, teklif edilmesini veya sağlanmasını suç olarak düzenleyen yasal ve diğer gerekli önlemleri alacaktır. 2) Her Taraf Devlet, kasten işlenmesi halinde, yabancı bir kamu görevlisi veya bir uluslararası kamu kuruluşu görevlisinin, resmî görevlerinin ifası zımnında hareket etmesi veya hareket etmekten kaçınması için kendisi ya da bir başka kişi yahut kuruluş lehine, doğrudan ya da dolaylı olarak, haksız bir menfaat talep veya kabul etmesini suç olarak düzenleyen yasal ve diğer gerekli önlemleri almayı değerlendirecektir.” Şeklindedir. Bu hüküm, TCK’nın 252. maddesinin beşinci fıkrasında düzenlenmiştir.

15 Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi “Malvarlığının Kamu Görevlilerince Zimmete Geçirilmesi, Kötüye Kullanılması ya da Diğer Biçimlere Dönüştürülmesi” başlıklı 17. maddesi; “Taraf Devlet, kasten işlenmesi halinde, bir kamu görevlisinin, görevi gereği kendisine emanet edilen herhangi bir malvarlığını, kamu veya özel fonları ya da menkul kıymetleri yahut değer taşıyan diğer herhangi bir şeyi, kendisi ya da bir başka kişi yahut kuruluş menfaatine zimmetine geçirmesini, kötüye kullanmasını ve diğer biçimlere dönüştürmesini suç olarak düzenleyen yasal ve diğer gerekli önlemleri alacaktır.” Şeklindedir. Bu hüküm, TCK’nın “Zimmet” başlıklı 247. maddesinde dikkate alınmıştır.

16 Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi “Nüfuz Ticareti” başlıklı 18.maddesi; “Her Taraf Devlet, kasten işlenmesi halinde, aşağıdaki eylemleri suç olarak düzenleyen yasal ve diğer gerekli önlemleri almayı değerlendirecektir: a) Bir kamu görevlisine veya bir başka kişiye, Taraf Devletin idaresinden veya bir kamu makamından kendisini buna teşvik eden kişi veya başka bir kişi lehine haksız bir menfaat elde etmeyi teminen gerçek veya sözde nüfuzunu kötüye kullanması için, doğrudan veya dolaylı olarak, haksız bir menfaatin vadedilmesi, teklif edilmesi veya sağlanması; b) Bir kamu görevlisi veya başka bir kişinin, Taraf Devletin idaresinden veya bir kamu makamından haksız bir menfaat elde etmeyi teminen gerçek veya sözde nüfuzunu kötüye kullanması için, kendisi veya bir başka kişi lehine, doğrudan veya dolaylı olarak, haksız bir menfaat talep veya kabul etmesi.” Şeklindedir. Bu hüküm, TCK’nın “İrtikap” başlıklı 250. maddesinde ve “Görevi Kötüye Kullanma” başlıklı 257. maddesinde düzenlenmiştir.

17 Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi “Görevi Kötüye Kullanma” başlıklı 19. maddesi; “Her Taraf Devlet, kasten işlenmesi halinde, bir kamu görevlisinin, görevini yerine getirirken, kendisi ya da bir başka kişi yahut kuruluş lehine haksız bir menfaat sağlamak amacıyla, yasalara aykırı olarak bir işlem yapması ya da yapmaktan kaçınması suretiyle görevini ya da konumunu kötüye kullanmasını suç olarak düzenleyen yasal ve diğer gerekli önlemleri almayı değerlendirecektir.” Şeklindedir. Bu hüküm, TCK’nın “Görevi Kötüye Kullanma” başlıklı 257. maddesinde düzenlenmiştir.

18 Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi “Haksız Zenginleşme” başlıklı 20. maddesi; “Her Taraf Devlet, anayasasına ve hukuk sisteminin temel ilkelerine bağlı olarak, kasten işlenmesi halinde, bir kamu görevlisinin yasal geliri ile bağlantılı olarak makul bir açıklama getiremediği, malvarlığında önemli bir artış olan haksız zenginleşmeyi suç olarak düzenleyen yasal ve diğer gerekli önlemleri almayı değerlendirecektir.” Şeklindedir. Bu hüküm, TCK’da düzenlenmemiş olmasına karşın, 3628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzlukla Mücadele Kanununun “Haksız Mal Edinme” başlıklı 4. maddesinde düzenlenmiştir.

19 Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi “Özel Sektörde Rüşvet” başlıklı 21. maddesi; “Her Taraf Devlet, ekonomik, malî ve ticarî faaliyetler sırasında kasten işlenmesi halinde, aşağıdaki eylemleri suç olarak düzenleyen yasal ve diğer gerekli önlemleri almayı değerlendirecektir. a) Bir özel sektör kuruluşunda herhangi bir sıfatla çalışan veya kuruluşu yöneten bir kişiye, görevini ihlal edecek biçimde hareket etmesi veya hareket etmekten kaçınması amacıyla, kendisi ya da bir başka kişi lehine, doğrudan ya da dolaylı olarak, haksız bir menfaatin vadedilmesi, teklif edilmesi veya sağlanması; b) Bir özel sektör kuruluşunda herhangi bir sıfatla çalışan veya kuruluşu yöneten bir kişinin, görevini ihlal edecek biçimde hareket etmesi veya hareket etmekten kaçınması amacıyla, kendisi ya da bir başka kişi lehine doğrudan ya da dolaylı olarak, haksız bir menfaat talep veya kabul etmesi.” Şeklindedir. Bu hüküm, Türk Ceza Kanunun “Rüşvet” başlıklı 252. maddesinin dördüncü fıkrasında kısmen de olsa (Halka Açık Anonim Şirketler için) kabul edildiği görülmektedir.

20 “Özel Sektörde Zimmet” başlıklı 22. maddesi; “Her Taraf Devlet, ekonomik, malî ve ticarî faaliyetler sırasında kasten işlenmesi halinde, bir özel sektör kuruluşunda herhangi bir sıfatla çalışan veya kuruluşu yöneten bir kişinin, görevi dolayısıyla kendisine emanet edilen herhangi bir malvarlığını, özel fonları ya da menkul kıymetleri yahut değer taşıyan herhangi bir şeyi zimmetine geçirmesini suç olarak düzenleyen yasal ve diğer gerekli önlemleri almayı değerlendirecektir.” Şeklindedir. Bu hüküm, TCK’da düzenlenmemiş olmasına karşın, 5411 Sayılı Bankacılık Kanununun “Zimmet” başlıklı 160. maddesinde kısmen (banka yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile diğer mensupları için) dikkate alınmıştır. Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi

21 Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi “Suç Gelirlerinin Aklanması” başlıklı 23. maddesi; Bu hükmün, Türk Ceza Kanunun “Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama” başlıklı 282. maddesinde dikkate alındığı görülmektedir.

22 Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi “Gizleme” başlıklı 24. maddesi; “Bu Sözleşmenin 23 üncü maddesindeki hükümler saklı kalmak kaydıyla, her Taraf Devlet, bu Sözleşmeye uygun olarak ihdas edilen suçlara iştirak edilmeksizin, söz konusu suçların işlenmesinden sonra kasten işlenmesi halinde, bu Sözleşmeye uygun olarak ihdas edilen suçların sonucunda elde edildiğini bilerek bir malvarlığının gizlenmesini ve sürekli olarak alıkonulmasını suç olarak düzenleyecek yasal ve diğer gerekli önlemleri almayı değerlendirecektir.” Şeklindedir. Bu hükmün, Türk Ceza Kanunun “Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama” başlıklı 282. maddesinin birinci fıkrasında dikkate alındığı görülmektedir.

23 YOLSUZLUKLA MÜCADELE BAĞLAMINDA 5918 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU VE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUNLA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER Yolsuzlukla mücadele bağlamında uluslar arası yükümlülüklerin yerine getirilmesi amacıyla Türk Ceza Kanunda yapılan değişiklikler; - Yabancı ülkede işlenen rüşvet suçundan yargılama yapılabilmesi için Adalet Bakanının izin verme şartının kaldırılması (TCK’nın 13. maddesinin h bendinde belirtilen “rüşvet” suçunun kaldırılması) - Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi (TCK md. 165) - Suçtan kaynaklanan mal varlığı değerleri aklama suçlarının kapsamının genişletilmesi (TCK md Gizleme Suçunun Maddeye Girmesi) Şeklindedir.

24 KATILIMINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER…