ÇOCUKTA UYGULAMALAR-I ÇOCUKLARDA YAŞAM BULGULARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Prof. Dr. Nursan ÇINAR

VÜCUT SICAKLIĞI ÖLÇÜMÜ Çocuklarda vücut sıcaklığı; oral, rektal aksiller ve timpanik ölçülebilir. Çocukta hangi vücut bölgesinden ölçüm yapılacağı çocuğun yaşına göre değişir.

Bebeklerde küvöz içinde ısıya duyarlı cilt probu ya da kulaktan timpanik ölçüm tercih edilirken, büyük çocuklarda koltuk altından ölçüm tercih edilmelidir.

Vücut sıcaklığı ölçüm yapılan bölgeye göre değişmektedir. Örneğin: rektal olarak ölçülen ısı oral ısıdan yaklaşık 0.5 derece ve koltukaltı ısıdan 1 derece daha yüksektir.

Çocuklarda genel olarak koltukaltı sıcaklığının 37-37 Çocuklarda genel olarak koltukaltı sıcaklığının 37-37.2°C, oral sıcaklığın 37.5-37.8°C ve rektal sıcaklığın 38-38.8°C ‘nin üzerinde olması ateş olarak kabul edilirken, Yenidoğan döneminde rektal sıcaklığın 37.8°C, süt çocuklarında 38.4°C ‘nin üzerinde olması ateş olarak kabul edilmektedir.

Ölçüm yerlerine göre ateş kabul edilen vücut ısısı değerleri Ölçüm yeri Vücut ısısı Ölçüm süresi Rektal (Anüs) 38,0-38,8 2-4 dak. Oral (Ağızdan) 37,5-37,8 3-5 dak. Aksiller (Koltuk altı) 37,0-37,2 5-10 dak. Timpanik (Dış kulak yolu) 37,8-38,0 1-2 saniye

6 ay–1 yaş arası bebeklerde gün içerisinde yaklaşık 0 6 ay–1 yaş arası bebeklerde gün içerisinde yaklaşık 0.6°C ‘ye varan ateş dalgalanmaları izlenebilir. İki yaşından sonra ise akşam üzeri vücut ısısında 0.9-1.1°C’lik yükselme gözlenebilir. Yemeklerden sonra ve egzersiz sonrasında da 1.1°C’lik yükselme gözlenmektedir.

Aksiller (Koltukaltı) Yol ile Ölçüm Kolay uygulandığı için tercih edilen bir yoldur. Çevre ısısı ve hava akımından etkilenebilir. Uygulama için gerekli malzemelerin hazırlanması

Ölçüm için her çocuğun kendine ait termometresi olmalıdır. Termometrenin temizlenmesi (Termometre hastaya ait değilse; sabunlu su, duru su ve % 70’lik alkol ile temiz ve hastaya ait ise % 70’lik alkol ile silinir.)

Çocuğun koltuk altının terli olup olmadığı kontrol edilir, terli ise bastırmadan kurulanır (Aksi halde yanlış sonuç verebilir). Termometrenin metal ucunu çocuğun koltuk altına (aksiller fossaya) gelecek şekilde yerleştirilmeli ve kol gövdeye iyice yaklaştırılarak sabitleştirilir.

Termometre en az 5 dk. Bekletildikten sonra alınarak, okunur ve değerlendirilir. Çocuğun ateşi ve ölçüldüğü bölge (örn; 36,6, aksiller bölge) kayıt edilir. Termometre temizlenerek kaldırılır. Not: Koltuk altı enfeksiyonu ve yarası olan çocuklarda bu bölge kullanılmaz.

Rektal (Anüs) Yol ile Ölçüm Çocuğun dışkısı varsa değer değişebilir. Çocuğun altı açılır kirli ise temizlenir. Çocuk sırtüstü yatırılır,bacakları yukarı kaldırılır.

Derecenin ucu vazelin veya benzeri bir madde ile yağlanır. Derecenin civalı kısmı anüse girecek şekilde yerleştirilir ( 1-1.5 cm kadar rektuma doğru yerleştirilir)ve 3 dakika tutularak beklenir.

Derece çıkarılarak değer okunur ve kaydedilir. Termometre temizlenerek kaldırılır.

Rektal yol ile vücut sıcaklığı ölçümü yapılmadığı durumlar Rektum ameliyatı olan çocuklarda İshalli çocuklarda 1 yaşından küçük çocuklarda (serebral kan akımında artış ve intrakranial kanamaya neden olabileceğinden) Emosyonel olarak rahatsız olabileceği düşünülen çocuklarda

Oral Yol ile Ölçüm Termometrenin haznesi dil altına konulup ağız kapatıldıktan 3 dakika sonra okunur.

Oral yol ise vücut sıcaklığı ölçümü yapılmadığı durumlar Oral ölçüm hem çocuğun kooperasyonunun zorluğu ve hemde alınan gıdaların ısısından etkilenebileceği için 5 yaşından önce pek tercih edilmemektedir. Ağız ameliyatlarından sonra Oksijen tedavisi yapılanlarda

Timpanik (Dış Kulak Yolu) Yol ile Ölçüm Ölçüm süresi 1-2 saniyedir. Hızlı ve kolay uygulanabilir.

Ölçüm Yerine Göre Normal Vücut Sıcaklığı Değerleri Ölçüm Yöntemleri Normal Değerler Oral 36,5-37,5 ° C Koltukaltı (aksiller) 36 – 37,3 ° C Rektal 37- 38 ° C Timpanik 36,5- 37,5 ° C Savaşer S, Yıldız, S. (2008). Hemşireler için Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Öğrenim Rehberi. İstanbul Tıp Kitabevi. İstanbul

NABIZ ALMA Nabız sayısı ve niteliğini değerlendirmek amacıyla yapılır. Nabız ölçümü derece alma işleminden önce yapılmalıdır.

Apikal Nabız Alma 2-3 yaşın altındaki çocuklarda tercih edilir. Ancak kalp dolaşım problemi olan büyük çocuklarda da kullanılır. Apikal nabız; - 5 yaşından küçük çocuklarda sol meme başı hizasında 3.ve 4. interkostal aralıktan - 5 yaş üzerindeki çocuklarda ise 5. interkostal aralıktan alınır.

Çocuk sırt üstü yatırılır. Ölçüm mümkünse çocuk sakinken yapılır. Ajitasyon, ağlama, ağrı vb. faktörler kalp atım hızını değiştirir. Bu durumlar da kaydedilmelidir.

Steteskop avuç içinde ısıtılır. Kalp tepe atımı 1 dakika süreyle sayılarak, kaydedilir.

KALP ATIM HIZI SATÜRASYON

SOLUNUMUN SAYISININ ÖLÇÜMÜ Bebeklerde solunum tipik olarak abdominaldir. Torasik solunum komponenti yaklaşık 7-8 yaşlarında belirginleşmektedir. Küçük çocuklarda solunum bir dakika süre ile sayılır. Ölçüm sırasında gögüs ve karın hareketleri gözlenir.

Daha büyük çocuklarda solunum sayısı göğüs hareketleri izlenerek 30 sn süre ile sayılır .Elde edilen sayı iki ile çarpılır. Büyük çocuklar solunumlarını istemli olarak kontrol edebileceği için çocuğun kolu göğsü üzerine getirilerek nabız sayılıyor izlenimi verilmelidir. Solunum sayısı derece ve nabızdan önce ölçülmelidir.

Yaşa Uygun Solunum Sayıları Solunum Hızı/dk Yenidoğan 30 - 60 1 ay- 12 ay 1 – 3 yaş 20 – 40 3 – 6 yaş 20 - 30 6 – 12 yaş 16 - 25 12 – 18 yaş 12 - 20 Savaşer S, Yıldız, S. (2008). Hemşireler için Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Öğrenim Rehberi. İstanbul Tıp Kitabevi. İstanbul

KAN BASINCI ÖLÇÜM YOLLARI 1. Direk intra-arteriyel ölçüm:Herhangi bir periferik alter içine konulacak kateter yardımı ile direk olarak intra arteryal basınçın ölçülmesidir.Kullanımı kısıtlıdır. 2. Mekanik yöntemler: Civalı yaylı ve elektronik tipleri olan sfigmomanometre denilen cihazlarla ölçüm yapılır.

3. Doppler ya da oscillometrik yöntem: Çok küçük prematürelerde bile doğru sonuç verir.Cihazlar pahalıdır. 4.Flash yöntemi: El yukarı kaldırılır. Distal kısım beyazlaşana kadar monometre 150-200 mmHg ‘ya kadar şişirilir.Sonrasında kol aşağıya indirilir ve basınç yavaş yavaş indirilir,kolun ilk pembeleşmeye başladığı basınç bize sistolik kan basınç değerini yaklaşık olarak verir.

Çocuk yatağında değil ise yatağına alınır (Ölçüm sakinken yapılmalıdır, sakin değilse sistolik kan basıncı yükselebilir. Tansiyon aletinin manşetini üst kola geçirilir ve steteskop brakial arter üzerine gelecek şekilde yerleştirilir.

Manşeti nabız palpasyonu kayboluncaya kadar şişirilir. Ölçüm sırasında sfigmomametre kalp hizasında tutulur.

Pompa yavaş yavaş gevşetilerek havası boşaltılır. Sistolik ve diastolik basınç kaydedilir.

Yaşa Uygun Manşet Ölçüleri Genişlik Uzunluk (cm) Yenidoğan 2,5 - 4 5 – 10 Küçük Çocuk 6 - 8 12 – 13,5 Büyük Çocuk 9 - 10 17 – 22,5 Erişkin 12 - 13 22 – 23,5 Savaşer S, Yıldız, S. (2008). Hemşireler için Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Öğrenim Rehberi. İstanbul Tıp Kitabevi. İstanbul

Çocuk Yaş Gruplarına Göre Normal Solunum, Vücut Sıcaklığı, Kalp Atım Hızı ve Kan Basıncı Değerleri Vücut sıcaklığı (aksiller) Kalp Atım Hızları (Uyanık) Kalp Atım Hızları (Uykuda) Kan Basıncı Sistolik Diastolik Prematüre 40-70 36.0-37.2 110-180 - Yenidoğan 30-60 100-180 80-160 60-90 20-60 1 ay- 12 ay 100-160 75-160 87-105 53-66 1 – 3 yaş 24-40 36.4-37.0 80-110 95-105 3 – 6 yaş 20-30 70-110 95-110 56-70 6 – 12 yaş 16-25 65-110 97-112 57-71 12 – 18 yaş 12-20 60-100 50-90 112-128 66-80 Savaşer S, Yıldız, S. (2008). Hemşireler için Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Öğrenim Rehberi. İstanbul Tıp Kitabevi. İstanbul

TEŞEKKÜRLER