SUBSTANTIA ALBA (BEYAZ CEVHER) Prof.Dr. Yalçın KIRICI

BEYAZ CEVHER - Cortex cerebri'nin altında, çeşitli yönlerde seyreden miyelinli lifler tarafından oluşturulur. - Corpus callosum'un yaklaşık 1,25 cm yukarısından geçen kesitlerde yarı oval görüntüye centrum semiovale denir. Centrum semiovale

Beyaz cevheri oluşturan lifler, seyir yönlerine göre 3 grupta toplanır I- Fibrae associationis telencephali Aynı hemisferdeki çeşitli kortikal alanları birbirine bağlayan sagittal seyirli liflerdir İki komşu gyrus’u yada uzak gyrus’ları bağlarlar Komşu gyrus’ları bağlayanlara “fibrae associationis breves (“U” lifleri, fibrae arcuatae)” Uzak gyrus’ları bağlayanlara da “fibrae associationis longae” adı verilir

FIBRAE ASSOCIATIONIS TELENCEPHALI Fasciculus uncinatus: Gyrus frontalis inferior’u polus temporalis’e bağlar Fasciculus longitudinalis superior: En uzun assosiasyon yoldur Capsula interna’nın lateralindedir Frontal lob bölümlerini, oksipital, parietal ve temporal loblara bağlar

Fasciculus arcuatus (Wernicke fasikülüsü) Temporal lobdaki işitileni anlama alanı (Wernicke, 22) ile frontal lobdaki motor konuşma alanını (Broca, 44-45) bağlayan liflerdir Bu fasikülüsü tutan lezyonlar ileti tipi afazi’ye neden olur Afazi "konuşamamazlık" beynin bazı bölgelerinde meydana gelen işlev bozukluğu sonucu ortaya çıkan konuşma, konuşulanı anlama, tekrarlama, okuma-yazma gibi becerilerin gerçekleştirilememesi sorunu.

FIBRAE ASSOCIATIONIS TELENCEPHALI Cingulum: Gyrus cinguli içindedir Septal alan ve bazal ön beyin alanlarını, gyrus parahippocampalis’e ve komşu temporal lob bölgelerine bağlar Fasciculus longitudinalis inferior: Oksipital lobdan başlayıp öne doğru seyreden bu fasikulus, radiatio optica’nın lateralinden geçip temporal lobda dağılır

FIBRAE ASSOCIATIONIS TELENCEPHALI Fasciculus fronto-occipitalis: Fasciculus longitudinalis superior’un altında seyreder Fasciculus longitudinalis superior’dan corona radiata’daki projeksiyon lifleri ile ayrılmıştır Frontal lob ve insular korteksi, oksipital ve temporal loblara bağlar Nucleus caudatus’un lateralindedir

FIBRAE ASSOCIATIONIS TELENCEPHALI Fibrae associationis breves (fibrae arcuatae) Cingulum Fasciculus longitudinalis sup. Fasciculus fronto-occipitalis Fasciculus uncinatus Fasciculus arcuatus (ileti tipi afazi) Fasciculus longitudinalis inf. Fibrae associationis longae

II- FIBRAE COMMISSURA TELENCEPHALI - İki hemisferin aynı veya farklı kortikal alanlarını bağlayan transvers seyirli liflerdir.

FIBRAE COMMISSURA TELENCEPHALI Fibrae corporis callosi (corpus callosum) En büyük kommissural yol (10 cm) Indusium griseum;üst yüzünü örten gri cevher tabakasıdır. gyrus paraterminalis-gyrus dentatus ve gyrus parahippocampalis ile devam eder. CC

FIBRAE COMMISSURA TELENCEPHALI G T S Fibrae corporis callosi (corpus callosum) Rostrum corporis callosi Genu corporis callosi Truncus corporis callosi Splenium corporis callosi 5

CORPUS CALLOSUM Rostrum corporis callosi: Genu corporis callosi: Septum pellucidum’un altında kalan ve lamina terminalis ile devam eden ön-alt parçadır Lateral ventriküllerin cornu frontale’sinin tabanını yapar Genu corporis callosi: Dirsek şeklindeki ön parçasıdır A. cerebri anterior’larla komşudur Lateral ventriküllerin cornu frontale’sinin ön duvarını yapar

CORPUS CALLOSUM Truncus corporis callosi: T Splenium corporis callosi: G T S Truncus corporis callosi: Corpus callosum’un en büyük olan, orta parçasıdır Gyrus cinguli’den sulcus corporis callosi ile ayrılır Truncus’un orta parçası falx cerebri ve a. cerebri anterior’lar ile komşudur Splenium corporis callosi: Corpus callosumun dirsek şeklindeki son bölümüdür Thalamus’ların arka uçları, pineal bez ve tectum mesencephali’nin üzerine sarkmış durumdadır Tentorium cerebelli, v. magna cerebri ve sinus rectus’un başlangıcı ile komşudur

FIBRAE COMMISSURA TELENCEPHALI G A.cerebri anterior S R CORPUS CALLOSUM

CORPUS CALLOSUM Genu corporis callosi’deki liflerin, frontal lobda yaptıkları kavise Forceps minor (forceps frontalis) Splenium’daki liflerin oksipital lobdaki kavsine Forceps major (forceps occipitalis) adı verilir

TAPETUM Splenium ve truncus corporis callosi’nin lateral ventrikülün cornu temporale’sinin lateral duvarı ile cornu occipitale’sinin lateral duvarı ve çatısını yapan liflerine “Tapetum” denir Tapetum, radiatio optica’yı cornu occipitale’nin dış duvarından ayırır Tapetum

CORPUS CALLOSUM LEZYONU (KALLOZAL SENDROM) Sol hemialeksi; görme alanının sol yarısındaki yazıyı okuyamama (splenium lezyonunda olur) Sol ideomotor apraksi; kişi sağ eli ile yapabildiği bazı alışkanlıkları sol eli ile yapamaz (ön parça lezyonunda olur) Sol agrafi; sol eli ile yazamaz (orta parçanın lezyonunda olur) Sol taktil anomia; gözleri kapalı durumda sol elindeki objeleri tarif edemez yada isimlendiremez (ön ve orta parçasının lezyonunda olur) Sol kulak afonksiyonu; ses, sağ temporal oditör kortekse ulaşır, ancak anlama için sol temporal kortekse geçemez

FIBRAE COMMISSURA TELENCEPHALI Commissura anterior: Lamina terminalis’de çapraz yapan liflerce oluşturulur Chiasma opticum’un 1.5-2 cm üzerinde bulunur Karşılıklı olarak bulbus olfactorius’ları, corpus amygdaloideum’ları ve gyrus parahippocampalis’leri bağlar Commissura habenularum: Epifiz bezi kökünün (sapının) çatısında çapraz yapan liflerce oluşturulur Habenular nukleus’ları birbirine bağlar

COMMISSURA POSTERIOR (COMM. EPITHALAMICA) Aqueductus mesencephali’nin hemen üstünde epifiz kökü yakınında çaprazlaşmış liflerce oluşturulmuş bir bandıldır Pupilla ışık refleksi ile ilgili pretektal çekirdeklerdeki nöronların uzantıları, burada çapraz yaptıktan sonra karşı taraf Edinger-Westphal çekirdeğine gider

FIBRAE COMMISSURA TELENCEPHALI habenularum Commissura posterior Corpus callosum Commissura anterior Commissura habenularum CC Commissura posterior (epithalamica)

COMMISSURA FORNICIS (COMMISSURA HIPPOCAMPI) Columna fornicis’ler arasında geçiş yapan liflerce oluşturulur Yakın hafıza ile ilgili olan formatio hippocampileri bağlar ve bu nedenle commissura hippocampi adı ile de bilinir Splenium corporis callosi’nin altındadır

FORNIX Fornix, aynı zamanda projeksiyon lifleri de içerir Bu lifler, formatio hippocampi’nin efferent sistemini oluşturur Corpus mammillare’lere ve ön beynin bazal alanlarına gider Fornix’in crus, corpus ve columna denilen üç kısmı vardır Fornix harabiyetlerinde yakın hafıza ile ilgili bozukluklar ortaya çıkar

III-FIBRAE PROJECTIONIS TELENCEPHALI CORONA RADIATA Vertikal seyirli liflerdir Afferent (kortikopetal) ve efferent (kortikofugal) yollar tarafından yapılır Cortex cerebri ile beyin sapı ve medulla spinalis arasındaki geniş bir lif sistemidir Cortex cerebri’nin altında ışınsal bir şekilde görülen bu lif kitlesine corona radiata adı verilir Büyük bölümünü radiatio thalami’ler yapar

CAPSULA INTERNA CAPSULA INTERNA Aşağıya doğru birbirlerine yaklaşan lifler, 0.5 cm kalınlıktaki capsula interna denilen kompakt bir fibröz bandıl oluşturur Bu bandın medialinde nucleus caudatus ve thalamus, lateralinde nucleus lentiformis bulunur

FIBRAE PROJECTIONIS TELENCEPHALI CAPSULA INTERNA Nuc. caudatus (caput) Crus anterius Genu Nuc. lentiformis Crus posterius Thalamus

CAPSULA INTERNA Yatık “V“ harfi şeklindedir Dirsek kısmına genu capsulae internae, Dirseğin ön tarafında kalan kısmına crus anterius, Arkasında kalan kısmına da crus posterius adı verilir İki crus arasında açıklığı dışa bakan yaklaşık 90◦ lik bir açı vardır Capsula interna yukarıda corona radiata, kaudalde pedunculus cerebri’ler ile devam eder Crus anterius, caput nuclei caudati ile nucleus lentiformis arasındadır G

CAPSULA INTERNA Crus anterius: Radiatio thalami anterior (talamokortikal lifler+kortikotalamik lifler) ve Prefrontal korteks’den gelen tractus frontopontinus’u içerir Radiatio thalami anterior; Nuclei anteriores thalami ile gyrus cinguli’yi ve Nucleus mediodorsalis ile prefrontal korteksi karşılıklı bağlar

CAPSULA INTERNA Genu capsulae internae: Motor korteksin yüz ile ilgili alanlarından başlayıp kranyal sinirlerin motor çekirdeklerinde sonlanan fibrae corticonucleares’i (corticobulbares) içerir

CAPSULA INTERNA Crus posterius ise, thalamus ile nucleus lentiformis arasındadır Crus posterius’un; Thalamus ile nucleus lentiformis arasında kalan bölümüne, pars thalamolentiformis, Nucleus lentiformis’in arkasında kalan bölümüne pars retrolentiformis, Nucleus lentiformis’in altında kalan bölümüne de pars sublentiformis denir

CAPSULA INTERNA Crus posterius: Pars thalamolentiformis; Fibrae corticospinales, Radiatio thalami centralis (radiatio thalamica superior; somestetik radyasyo), Fibrae corticoreticulares, Fibrae corticorubrales, Fibrae thalamoparietales ve Fibrae corticothalamicae’yi içerir

CAPSULA INTERNA Crus posterius: Pars sublentiformis; Fibrae corticotectales, Fibrae corticothalamicae, Fibrae temporopontinae, Radiatio acustica’yı içerir

CAPSULA INTERNA Crus posterius: Pars retrolentiformis; Fibrae parietopontinae, Fibrae occipitopontinae, Fibrae occipitotectales, Fibrae occipitocolliculares, Radiatio thalamica posterior Radiatio optica’yı içerir

CAPSULA INTERNA Fibrae corticopontinae, kortikofugal (efferent) lif sisteminin en büyük kompanentidir Bu liflerin lezyonu, kontralateral hareketlerin koordinasyonunda bozukluk ile (ataksi) sonuçlanır

CAPSULA INTERNA Kortikospinal lifler, crus posterius’da somatotopik olarak düzenlenmişlerdir Baş ve boyun ile ilgili lifler, crus’un genu’ya yakın kısmında lokalizedirler Arkaya doğru sırasıyla; Üst ekstremite, Toraks, Abdomen, Alt ekstremite ve Mesane-rektum ile ilgili lifler dizilmiştir Yüz, larinks, farinks damak Boyun, üst eks. Toraks, abdomen Alt eks. Mesane, rektum

CAPSULA INTERNA Radiatio thalami centralis; Corticospinal liflerin kaudalinde lokalizedir VPL ve VPM’deki genel somatik duyu ile ilgili 3. nöron uzantıları tarafından oluşturulur Gyrus postcentralis’e uzanır Radiatio thalamica posterior; Radiatio optica + parietal ve oksipital lobları pulvinar’a irtibatlayan lifler tarafından yapılır PTL PRL

FIBRAE PROJECTIONIS TELENCEPHALI CAPSULA INTERNA NC Radiatio thalami anterior CA Yüz, larinks, farinks damak Tractus frontopontinus Fibrae corticonucleares GENU NL Boyun, üst eks. Pars thalamolentiformis fibrae corticospinales radiatio thalami centralis; somestetik r. fibrae corticoreticulares fibrae corticorubrales fibrae corticothalamicae fibrae thalamoparietales Toraks, abdomen PTL Alt eks. CP THALAMUS Mesane, rektum PSL Pars sublentiformis fctec, fcth, ftp, r.acustica CP PRL Pars retrolentiformis fpp, fop, fotec, focol, rtp ve içeriğindeki r.optica fibrae corticopontinae, eff. lif sisteminin en büyük kompanentidir. CP 14

FIBRAE PROJECTIONIS TELENCEPHALI CAPSULA INTERNA FCS,FCRub,FCRet,FCTh,FThP GENU FCN RTC Nc CRUS ANTERIUS CRUS POSTERIUS RTA FTP TFP Th RTP FPP ve FOP RO RA

CAPSULA INTERNA’NIN ARTERLERİ Aa.striatae laterales (lentikülostriat arterler) A.cerebri anterior A.striata medialis (Heubner arteri) A.cerebri media A. choroidea ant A.carotis interna Direk dallar

CAPSULA INTERNA’NIN LEZYONLARI Lezyonlarının başlıca nedeni, besleyen arterlerin tıkanması yada açılmasıdır. Belirtiler her zaman KONTRALATERAL’dir Genu’nun lezyonlarında; kortikonüklear lifler tutulduğundan kranyal sinir belirtileri olur Crus posterius lezyonlarında; hemianestezi + hemipleji + homonimos hemianopi + hemihipakuzi (hepsi kontralateral) Crus posterius’un kaudal lezyonları; hemianestezi + homonimos hemianopi + hemihipakuzi (triad)

ÖZET I-Assosiasyon lifleri: Fasciculus longitudinalis superior; en uzun assosiasyon yoldur Fasciculus arcuatus (Wernicke fasikülüsü); Temporal lobdaki yazılanı ve konuşulanı anlama alanı (Wernicke, 22) ile frontal lobdaki motor konuşma alanını (Broca, 44-45) bağlar Bu fasikülüsü tutan lezyonlar ileti tipi afazi’ye neden olur

ÖZET II-Kommissural lifler: Corpus callosum; En büyük kommissural yoldur Commissura anterior; Koku yollarının çapraz yeridir Commissura posterior; Pupilla ışık refleksi ile ilgili nöronların uzantıları, burada çapraz yaptıktan sonra her iki taraf Edinger-Westphal çekirdeğine gider

ÖZET III-Projeksiyon lifleri: Capsula interna’yı oluşturan liflerdir Genu capsula interna’dan fibrae corticonucleares (corticobulbares) geçer

ÖZET III-Projeksiyon lifleri: Crus posterius’dan; Fibrae corticospinales ve radiatio thalami centralis (somestetik radyasyo, talamokortikal lifler) geçer Pars sublentiformis denilen parçasından radiatio acustica, pars retrolentiformis’den de radiatio optica geçer