MAKİNA ELEMANLARI YAĞLAMA TEKNİĞİ

TRİBOLOJİ Sürtünme, aşınma, yağlama konularını ve bunlara bağlı olan olayları inceleyen bilim dalına TRİBOLOJİ denir. Dünya çapında yapılmış olan istatistiklere göre, makine elemanlarının yaklaşık olarak %70’inin işe yaramaz hale gelmesinin nedeni aşınmadır. Ayrıca, sürtünme sebebiyle meydana gelen enerji kayıpları çok büyük ilave maliyetler getirmektedirler. Diğer taraftan, aşınmadan dolayı ortaya çıkan malzeme kayıpları ile makinalarda bu sebeple ortaya çıkan arızaların giderilmesi için harcanan zaman da göz önüne alındığında, tribolojinin makine konstrüksiyonundaki önemi çok daha iyi analaşılacaktır.

TRİBOLOJİ Birbirleri üzerinde hareket eden bütün yüzeylerde sürtünme meydana gelir. Sürtünme; birbirine göre bağıl harekette bulunan parçaların temas yüzeylerinin bir birine karşı gösterdikleri dirençtir. Sürtünme güç kaybına, aşınma ve ısınmaya sebep olur. Sürtünmeden kaynaklanan aşınmayı azaltmak için hareketli yüzeyler arasında uygun yağlayıcılar kullanılır.

TRİBOLOJİ Triboloji Sürtünme Yağlama Verimlilik Aşınma Performans Güvenilirlik Performans Aşınma

TRİBOLOJİ

TRİBOLOJİ Kayma Sürtünmesi Yuvarlanma Sürtünmesi

TRİBOLOJİ Sıvı Sürtünme; Yüzeyler yağ tabakasıyla tamamen ayrılmıştır ve sürtünme yağlayıcı maddenin tabakaları arsında meydana gelir. Yarı Sıvı Sürtünme; Yüzeyler arasında yağ vardır. Ancak, yüzeyler yağ tabakasıyla tamamen ayrılmamıştır. Kuru Sürtünme: Yüzeyler arasında yağ yoktur ve yüzeyler temas halindedir.

TRİBOLOJİ Kaymalı yataklarda arzu edilen Sıvı Sürtünmedir. Yüzeyler arasındaki yağ tabakasında oluşan basınç dış kuvveti dengeleyecek değere ulaştığında, yüzeyler bir birinden tamamen ayrılırlar. Sıvı sürtünmesinin oluşmasında rol oynayan başlıca etken yüzeyler arasındaki yağ tabakasında oluşan basınçtır. Bu basınç; Hidrodinamik ve Hidrostatik olmak üzere iki şekilde oluşmaktadır.

TRİBOLOJİ Yağlayıcı Maddeler 1. Katı Yağlayıcılar 2. Plastik (macun) yağlayıcılar 3. Sıvı Yağlayıcılar 4. Gaz Yağlayıcılar Katı yağlayıcılar Grafit: Gerek yataklama ve gerekse elektroteknikte en geniş kullanım alanı bulunan bir malzemedir.

TRİBOLOJİ Kayma halinde grafit lamellerinin kayma yönü ile takriben 5° lik bir açı yapacak şekilde yönlendikleri gözlenir. Nitekim grafit/grafit, çelik/grafit yüzey çiftleri arasındaki sürtünme katsayısı da μ= 0.1 civarındadır. Ancak grafit ısıtılarak içindeki hava alınırsa, sürtünme katsa‐yısının ani olarak yükseldiği gözlenmektedir. Artan sıcaklıkla gazı alınmış grafitin sürtünme katsayısı tekrar azalma gösterir. Bu yağlayıcı roket ve benzeri makinaların yüksek sıcaklık etkisinde olan mafsal yataklarında grafit yatak malzemesi olarak kullanılır.

TRİBOLOJİ Boron Nitrit: Bu malzeme de lamelli bir strüktürdedir. Bazal düzlemler Bor ‐Azot ‐Bor .. atom kümelerinden oluşmuştur. Atmosfer koşullarında sürtünme katsayısı 0.2 ile 0.4 arasında değişir. Molibden diSülfit: Bazal düzlemler arasındaki kayma direnci çok küçüktür. Molibdenin kristal içi sürtünme katsayısı hava da 0,1 civarındadır. Vakumda da 800°C kadar büyük değişme göstermez. Ancak çelik sürtünme yüzeyleri arasında, MoS2 kristallerinin oryantasyon açıları nedeni ile sürtünme katsayısı 0.2 ‐0.26 değerlerine çıkar.

Plastik Yağlayıcılar(Gresler) TRİBOLOJİ Plastik Yağlayıcılar(Gresler) Yağlama pratiğinde gres olarak adlandırılan plastik yağlayıcılar, madensel sabun veya başka bir strüktür yapıcıya içirilmiş mineral veya sentetik yağdan meydana gelir. Gres türleri Sabun Bazlı Olanlar: Kalsiyum sabunlu gresler Sodyum sabunlu gresler Lityum sabunlu gresler Alüminyum sabunlu gresler

TRİBOLOJİ İnorganik Olanlar: Organik Olanlar: Karbon siyahı Silika Sabun Bazlı Olmayanlar: Uçak ve uzay endüstrisi daha yüksek sıcaklıklara dayanıklı gres tiplerinin geliştirilmesini teşvik etmiştir. Madensel sabun yapılarının çözülme sıcaklıklarının sınırlı olması daha dayanıklı strüktür elemanlarının aranmasını gerektirmiştir. Sabun olmayan, ancak onun gibi jel (plastik çatı) meydana getiren bileşikler iki gruba ayrılır: İnorganik Olanlar: Organik Olanlar: Karbon siyahı Silika Organofilik kil Sodyum oktadesil tereftalamat Akril katkılı üre Bakır fatalosiyanin Intantren mavisi

TRİBOLOJİ Gres seçim Kriterleri Çalışma sıcaklık aralığı Zorlanmaların büyüklüğü Hız Düşey veya yatay çalışma Titreşimin varlığı Gıda ile temas gibi özel haller Korozyon riski Su ile temas

TRİBOLOJİ Sıvı Yağlayıcılar