ŞEBEKE ORGANİZASYONLAR T.C. ESENYURT ÜNİVERSİTESİ YÖNETİM ORGANİZASYON YÖNETİMDE YENİ GELİŞMELER DERSİ ŞEBEKE ORGANİZASYONLAR
ŞEBEKE ORGANİZASYONLAR ŞEBEKE: KİŞİLER, POZİSYONLAR, GRUPLAR VEYA ÖRGÜTLERİ İÇEREN SOSYAL İLİŞKİLER MODELİDİR. ÖRGÜTLER ARASINDA KURULAN ŞEBEKE YAPILAR İSE, BELLİ BİR AMACI GERÇEKLEŞTİRMEYE YÖNELİK OLARAK BİR ARAYA GELEN ÖRGÜTLERİN OLUŞTURDUKLARI YAPI OLARAK ELE ALINABİLİR. ŞEBEKE ÖRGÜT, BİR MAL VEYA HİZMET ÜRETMEK İÇİN İKİ VEYA DAHA FAZLA KURULUŞUN ARALARINDA İŞBÖLÜMÜNE GİDEREK UZUN SÜRELİ İŞBİRLİĞİNE YÖNELMELERİ SONUCU ORTAYA ÇIKAN BİR ÖRGÜT MODELİDİR. ŞEBEKELER, İŞLETME BİRİMLERİNİN PİYASA MEKANİZMASINA UYGUN BİR ŞEKİLDE OLUŞTURDUKLARI AĞ ŞEKLİNDEKİ YIĞIŞIMLARDIR.
Aracı organizatör kuruluş merkez ofisi yönetici ve kurmayları Satınalma İşletmesi Pazarlama İşletmesi Üretim İşletmesi Muhasebe İşletmesi Tipik Bir Şebeke Organizasyon Şeması
Şebeke oluşturacak tarzda işletme faaliyetlerinin düzenlenmesi yeni bir organizasyon yapısı oluşturur. Aynı zamanda bu düzenleme outsourcing (dış kaynaklardan yararlanma), çekirdek yetenek (core competence) ve yalın yönetim gibi diğer uygulamalarla birlikte gelişmektedir. Kısacası bunlardan ayrı düşünmek mümkün değildir.
Şebeke organizasyon yapısı incelendiğinde; bir bakıma dikey ayrışımın sonucu veya ortak bir girişim şekli ya da dış kaynaklardan yararlanma (outsourcing) uygulamalarının bir sonucu olarak görülür. Bu nedenle şebeke organizasyon yapısı çok ta yeni sayılmamaktadır. Çünkü işletmeler arası stratejik birliktelikler (strategic alliances) ve joint- venture şeklindeki organizasyonlar, şebeke organizasyonun uygulamalarıdır.
KLASİK ORGANİZASYONLARDAN FARKI NEDİR? Şebeke Organizasyonlarının temel özelliği; bir mal veya hizmeti üretebilmek için yapılması gereken iş ve faaliyetlerin ve bunun için gerekli olan kaynakların tek bir işletmenin bünyesinde toplanması yerine, farklı işletmelere dağıtılmış olmasıdır. Bu farklı işletmeler daha büyük bir işletmenin içinde bulunabilirler.
Böyle bir durumda bir nevi büyük işletme içinde küçük işletmeler görünümü ortaya çıkacaktır. Klasik organizasyon yapılarında iş ve faaliyetler için gerekli kaynaklar organizasyonun kontrolü altındadır. Şebeke Organizasyonlarda ise temel faaliyetlerin her biri ayrı bir yönetim altında çalışan ayrı bir organizasyonun konusu olur.
ŞEBEKE ORGANİZASYONUN ÖZELLİKLERİ: ŞEBEKE ORGANİZASYONLARIN YÖNETİMİNDE HİYERARŞİ AZDIR. OTORİTE DAHA ÇOK UZMANLIĞA DAYANMAKTADIR. ŞEBEKE ORGANİZASYONLAR, BİR İŞLETMENİN KENDİ BİRİMLERİ ARASINDA YADA DIŞARIDAN BAŞKA İŞLETMELER İLE OLUŞTURULMAKTADIR. ŞEBEKE ORGANİZASYONLARDA ORGANİZASYON YAPISI DİKEY DEĞİL YATAYDIR. ŞEBEKE ORGANİZASYONLARDA; ŞEBEKENİN BİR ÜYESİ, BİR FONKSİYONU YERİNE GETİREREK DİĞER ÜYELERİN FAALİYETLERİNİ TAMAMLAYICI BİR NİTELİK TAŞIR.
ŞEBEKE ÜYELERİ ARASINDA AMAÇ BİRLİĞİ VARDIR. BÜYÜK ÖLÇEKLİ VE RİSKLİ PROJELERDE ŞEBEKE ORGANİZASYON YAPISI RİSKİ AZALTIR. ŞEBEKE ORGANİZASYONLARDA TEK BİR LİDER YOKTUR. LİDERLİK DEĞİŞİK SORUMLULUKLARI OLAN KİŞİ VE GRUPLAR ARASINDA PAYLAŞILIR. ŞEBEKE ORGANİZASYONLARDA KONTROL MEKANİZMASI OLARAK İDARİ PROSEDÜRLERİN YERİNE PAZAR MEKANİZMASI KULLANILIR.
ŞEBEKE ORGANİZASYON TÜRLERİ ŞEBEKE ORGANİZASYONLAR YAPISAL AÇIDAN BAKILDIĞINDA ÜÇ GRUP ALTINDA TOPLANIR: Dahili Şebeke (Internal Network) Dengeli Şebeke (Stable Network) Dinamik Şebeke (Dynamic Network)
A- DAHİLİ ŞEBEKELER (INTERNAL NETWORKS) BU TÜR ŞEBEKE ORGANİZASYONLARDA, HER ÜNİTE AYRI BİR KAR MERKEZİ OLARAK GÖRÜLMEKTEDİR. ANCAK KAR MERKEZLERİ ARASINDA YAPAY BİR FİYAT KULLANILMAZ. FİYATLAR, PİYASA MEKANİZMASI TARAFINDAN BELİRLENİR. ÇÜNKÜ BURADAKİ MANTIK EĞER PİYASA FİYATI KULLANILIRSA İŞLETMELERİN KENDİLERİNİ SÜREKLİ GELİŞTİRECEĞİ VE PERFORMANSLARINI ARTTIRACAĞI ŞEKLİNDEDİR.
DAHİLİ ŞEBEKE ORGANİZASYONU Organizatörlük (Brokerlik) Üretim Satın alma Pazarlama Dizayn DAHİLİ ŞEBEKE ORGANİZASYONU
Ana İşletme Ofisi Yöneticileri (Aracı Organizatör) Üretim İşletmesi Kantin hizmetleri İşletmeleri Pazarlama İşletmesi Satınalma İşletmesi Personel hizmetleri İşletmesi Finans Hizmet İşletmesi Dahili Şebeke Organizasyon
B- DENGELİ ŞEBEKELER (STABLE NETWORKS) BU TÜR ORGANİZASYONLARDA HER ZAMAN TEK BİR LİDER İŞLETME VARDIR. ŞEBEKE YAPI, BU İŞLETMENİN TALEBİNİ KARŞILAMAK İÇİN OLUŞMUŞTUR. İŞLETMELER ARASI İŞ BÖLÜMÜ DEĞİŞMEMEKTEDİR. ÖRNEĞİN, SATICI İŞLETMELERDEN OLUŞAN BİR GRUP BÜYÜK BİR LİDER İŞLETME ETRAFINDA KÜMELENEREK HEM O İŞLETMEYE GİRDİ SAĞLAMAKTA HEM DE O İŞLETMENİN ÇIKTILARININ PAZARLAMA VE DAĞITIMINI YAPMAKTADIR.
DENGELİ ŞEBEKE ORGANİZASYONU Satıcı Satıcı LİDER İŞLETME Satıcı Satıcı DENGELİ ŞEBEKE ORGANİZASYONU
Ana İşletme Ofisi Yöneticileri (Aracı organizatör) (A) Üretici Firması X Üretici Firması (B) Üretici Firması (C) Üretici Firması Y Hizmet Satıcı Firması (D) Üretici Firması Dengeli-Kararlı-Ölçülü Şebeke Organizasyonları
C- DİNAMİK ŞEBEKELER (DYNAMİC NETWORKS) DİNAMİK ŞEBEKELER, ÖZELLİKLE REKABETİN HIZLI VE DÜZENSİZ OLDUĞU KOŞULLARDA İŞLETMELERİN REKABET AVANTAJI ELDE ETMEK AMACIYLA BİR ARAYA GELDİKLERİ VE BU İŞLETMELER ARASINDAKİ İLİŞKİNİN DİNAMİK OLDUĞU BİR ORGANİZASYON TÜRÜDÜR. DİNAMİK ŞEBEKEDE, HER İŞLETME KENDİ UZMANLIK ALANINDA FAALİYET GÖSTERİR VE KENDİ ÜRETİM ARAÇLARINI KULLANIR. BU TÜR ŞEBEKELERDE LİDER İŞLETME YOKTUR. BAĞIMSIZ BİRİMLER ARASINDA KOORDİNASYON SAĞLAYAN BİR BROKER (ARACI) İŞLETME VARDIR.
DİNAMİK ŞEBEKE ORGANİZASYONU Dizayn Üretici BROKER (ORGANİZATÖR) Pazarlama Dizayn DİNAMİK ŞEBEKE ORGANİZASYONU
Y Hizmet Satıcı Firması (D) İhracatçı Firması Aracı İşletme (Broker organizatör) (A) Üretici Firması X Pazarlama Firması (B) Satınalma Firması (C) Lojistik Firması Y Hizmet Satıcı Firması (D) İhracatçı Firması Dinamik Şebeke Organizasyonları
ŞEBEKE ORGANİZASYONUN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI A- ŞEBEKE ORGANİZASYONUN AVANTAJLARI 1. İŞLETMELER ŞEBEKE ORGANİZASYONA DAHİL OLARAK ESNEKLİK KAZANMAKTA VE DEĞİŞEN KOŞULLARA DAHA ÇABUK ADAPTE OLMAKTADIRLAR. BU DA MÜŞTERİ TALEPLERİNİN DAHA HIZLI KARŞILANMASI, DAHA ETKİN KARAR VEREBİLME YETENEĞİNİN KAZANILMASI VE YENİLİK YAPMA POTANSİYELİNİN ARTMASI ANLAMINDADIR. 2. ŞEBEKE ORGANİZASYON YAPISINA DAHİL İŞLETME KENDİ KONULARINDAKİ UZMANLIKLARINI ARTTIRMAKTA VE DOLAYISIYLA YAPTIKLARI İŞLERDE UZMANLAŞMAKTADIRLAR.
3. ŞEBEKE YAPIDAKİ İŞLETMELER KAPASİTELERİNİN ÜZERİNDE KAYNAKLAR ELDE EDEBİLMEKTE VE TEK BAŞLARINA YAPAMAYACAKLARI KARMAŞIK FAALİYETLERİ GERÇEKLEŞTİREBİLMEKTEDİR. 4. İŞLETMELERİN ŞEBEKE ORGANİZASYONA DAHİL OLMASI, ONLARA PİYASAYA GİRME, ZAMANLAMA VE BİLGİ KONULARINDA TECRÜBE SAĞLAMAKTADIR. 5. ŞEBEKE ORGANİZASYON YAPISI ÖZELLİKLE KÜÇÜK İŞLETMELER İÇİN KÜRESEL REKABETE KATILABİLMELERİ İÇİN AVANTAJ SAĞLAR. AYRICA DAHA BÜYÜK MÜŞTERİ KİTLESİ İLE İLETİŞİM KURMA İMKANI VERİR. BÜYÜK İŞLETMELER İLE İŞBİRLİĞİ KURMA İMKANI SAĞLAR.
B- ŞEBEKE ORGANİZASYONUN DEZAVANTAJLARI 1. KONTROLÜ ELDE TUTAMAMA 2 B- ŞEBEKE ORGANİZASYONUN DEZAVANTAJLARI 1. KONTROLÜ ELDE TUTAMAMA 2. ŞEBEKE ÜYESİ İŞLETMELERİN BİRİNİN KRİZE GİRMESİ VEYA YOK OLMASI GİBİ DURUMLARDA DİĞER İŞLETMELERİN DE ETKİLENMESİ. 3. ÇALIŞANLARIN İŞE OLAN BAĞLILIKLARININ AZALMASI 4. ŞEBEKEYE KATILAN İŞLETME SAYISININ ARTMASIYLA ŞEBEKE YAPININ HANTALLAŞMASI VE ESNEKLİĞİNİ KAYBETMESİ.
5. BİRÇOK İŞLETMEDEN OLUŞAN BİR YAPI OLDUĞU İÇİN KOORDİNASYONUNUN VE DEVAMININ SAĞLANMASININ DA ZOR VE RİSKLİ OLMASI. 6. İŞLETMELERİN ÇOĞU KEZ FARKLI COĞRAFİ BÖLGELERDE BULUNMASINDAN DOLAYI ARADAKİ İLETİŞİMİ SAĞLAYACAK EK MALİYETLERE KATLANILMAK ZORUNDA OLUNMASI. 7. FARKLI KÜLTÜRLERİN BİR ARAYA GELMİŞ OLMASINDAN DOLAYI BELLİ BİR ÖRGÜT KÜLTÜRÜ YARATMADA ZORLUK YAŞANMASI