İŞLE 524 – İŞLE 531 Yönetim Muhasebesi Maliyet - Hacim – Kar Analizlerine Giriş

Giriş Ticari bir amaçla kurulan işletmeler Rasyonel kar planlaması Karı belirleyen çeşitli etkenlerin dikkate alınması Karın oluşumunda rol oynayan temel faktörler Mamul veya mamullerin birim satış fiyatı Mamul veya mamullerin satış miktarları Mamul veya mamullerin birim değişken maliyetleri İşletmenin toplam sabit maliyeti

Kar Fonksiyonu Belirli bir dönemde elde edilecek kar miktarı TOPLAM KAR TOPLAM GELİR – TOPLAM MALİYET Bu formülde, karı belirleyen temel etkenlere açıkça yer verilmediğinden bu eşitlik yeterince aydınlatıcı değildir

Kar Fonksiyonu Satış miktarının fonksiyonu olarak kar Toplam Gelir Mamulün birim satış fiyatı x Mamulün toplam satış miktarı Toplam Gelir = fx

Kar Fonksiyonu Satış miktarının fonksiyonu olarak kar Toplam maliyet Satılan malların maliyeti Satış giderleri Genel yönetim giderleri AR-GE giderleri Finansman giderleri Toplam sabit maliyet + toplam değişken maliyet a + bx

Kar Fonksiyonu Satış miktarının fonksiyonu olarak kar K = TG – TM K = (fx) – (a + bx) K = fx – bx – a K = (f – b)x – a Dönem Karı = (Katkı Payı x Satış Miktarı) – Toplam Sabit Maliyet (f – b)x = Toplam net satışlar – Toplam değişken maliyet

Örnek A işletmesi Üretilen mamulün satış fiyatı 10 TL/birim Üretilen mamulün değişken maliyeti 4 TL/birim İşletmenin yıllık toplam sabit maliyeti 360.000 TL K = (f – b)x – a K = (10 – 4)x – 360.000 K = 6x – 360.000 Satılan her birim mamul kendi değişken maliyetini karşılamaktadır x burada satış miktarını temsil etmektedir 6x > 360.000 kar 6x < 360.000 zarar

Kar Fonksiyonu Satış tutarının fonksiyonu olarak kar Birden fazla mamul üreten işletmeler Mamullerin ölçüm birimlerinin farklı olması Satış hacmi yerine ortak ölçü birimi olarak toplam net satış tutarı Katkı Oranı = (Satış fiyatı – Birim değişken maliyet) / Satış fiyatı Toplam net satışların % kaçının sabit maliyeti karşılamak ve kar sağlamak amacına hizmet ettiği

Kar Fonksiyonu Satış tutarının fonksiyonu olarak kar Katkı Oranı = (Toplam Net Satışlar – Toplam Değişken Maliyet) / Toplam Net Satışlar Dönem Karı = (Katkı Oranı – Toplam Net Satışlar) – Toplam Sabit Maliyet

Örnek A işletmesi Üretilen mamulün satış fiyatı 10 TL/birim Üretilen mamulün değişken maliyeti 4 TL/birim İşletmenin yıllık toplam sabit maliyeti 360.000 TL Katkı Oranı = (TNS – TDM) / TNS Katkı Oranı = (10 – 4) / 10 = 0,6 = % 60 Her 100 TL’nin %40 ‘ı ile değişken maliyet karşılanmaktadır % 60 ile sabit maliyet ve kar ortaya çıkacaktır K = 0,60x – 360.000 x burada satış tutarını temsil etmektedir 6x > 360.000 kar 6x < 360.000 zarar

Satış Miktarı açısından Kar Tahmini K = 6x – 360.000 x = 80.000 80.000 adetlik satış yapılması K = 6(80.000) – 360.000 K = 480.000 – 360.000 K = 120.000 TL

Satış Miktarı açısından Kar Tahmini Birim Başına Satış Miktarı Toplam Toplam Satışlar 10 TL X 80.000 = 800.000 TL Toplam Değişken Maliyet 4 TL 320.000 TL Toplam Katkı Payı 6 TL 480.000 TL Toplam Sabit Maliyet 360.000 TL Toplam Kar 120.000 TL

Satış Tutarı açısından Kar Tahmini K = 0,6x – 360.000 x = 80.000 birim x 10TL/birim = 800.000 TL 800.000 TL’lik satış yapılması K = 0,6(800.000) – 360.000 K = 480.000 – 360.000 K = 120.000 TL

Satış Tutarı açısından Kar Tahmini Toplam satışlar 800.000 TL Toplam Değişken Maliyet(Satışların %40’ı) 320.000 Toplam Katkı Payı(Satışların %60’ı) 480.000 Toplam Sabit Maliyet 360.000 Toplam Kar 120.000 TL

Hedef Karı Sağlayan Satış Hacmi K = (f – b)x – a K + a = (f – b)x x = (K + a) / (f – b) Satış hacmi (Arzulanan Kar + Toplam Sabit Maliyet) / Katkı Payı (f – b) = 6 TL Hedef Kar 180.000 TL olursa satış hacmi ??? (180.000 + 360.000) / 6 = 90.000 adet

Hedef Karı Sağlayan Satış Tutarı K = (katkı oranı)x – a K + a = (katkı oranı)x x = (K + a) / (katkı oranı) Satış tutarı (Arzulanan Kar + Toplam Sabit Maliyet) / Katkı Oranı Katkı Oranı= 0,6 Hedef Kar 180.000 TL olursa satış tutarı ??? (180.000 + 360.000) / 0,6 = 900.000 TL

Başabaş Noktası Kara geçiş noktası Sıfır kar noktası Ölü nokta Toplam gelir ve toplam maliyet birbirine eşittir Satışlar, bu noktanın altında kalırsa ZARAR Satışlar, bu noktanın üstünde kalırsa KAR

Başabaş Noktası Başabaş noktasını bulmak için Arzulanan kar tutarı “sıfır” olmalıdır (Arzulanan Kar + Toplam Sabit Maliyet) / Katkı Payı (Arzulanan Kar + Toplam Sabit Maliyet) / Katkı Oranı Satış miktarı açısından başabaş noktası Toplam sabit maliyet / katkı payı Satış tutarı açısından başabaş noktası Toplam sabit maliyet / katkı oranı

Başabaş Noktası Satış miktarı açısından Satış tutarı açısından 360.000 / 6 = 60.000 birim Satış tutarı açısından 360.000 / 0,6 = 600.000 TL 60.000 birim karşılığında yapılan 600.000 TL’lik satış sonucunda ne kar ne de zarar doğmamaktadır.

Grafiksel Başabaş Noktası

Başabaş Noktası Toplam satışlar 10 TL x 60.000 birim 600.000 TL Toplam değişken maliyet 4 TL x 60.000 birim 240.000 Toplam katkı payı 6 TL x 60.000 birim veya 600.000 x %60 360.000 Toplam sabit maliyet Toplam kar 0 TL

Başabaş Noktası Güvenlik payı Fiili veya planlanmış satış hacmi ile başabaş satış hacmi arasındaki fark İşletmenin zarardan ne kadar uzak olduğunun değerlendirilmesi Fiili (planlanmış satışlar) - Başabaş noktası satışları 750.000 – 600.000 = 150.000 TL

Başabaş noktası Güvenlik payı Başabaş noktasından sonraki satışların toplam tutarı Kar = Güvenlik payı x Katkı Oranı 150.000 TL x %60 = 90.000 TL

Başabaş noktası Satışlar 750.000 TL Toplam değişken maliyet %40 x 750.000 300.000 Toplam katkı payı 450.000 Toplam sabit maliyet 360.000 Toplam kar 90.000 TL

Başabaş Noktası Güvenlik oranı Güvenlik payının % olarak ifadesi Güvenlik payı / fiili(planlanmış) satışlar 150.000 / 750.000 % 20 Satışlar %20 azalırsa, zarar ortaya çıkar

Başabaş Noktası Kar = Güvenlik payı x Katkı Oranı Kar/Satışlar = (Güvenlik payı x Katkı Oranı) / Satışlar Kar marjı = Güvenlik oranı x Katkı oranı Kar marjı = %20 x %60 = %12 Kar marjı = Kar/Satışlar 90.000 / 750.000 %12