AD İ Ş İ RKET Ar. Gör. Nevfel Akkaşo ğ lu Temel Hususlar

GENEL OLARAK Roma Hukukundaki ‘socieatas’tan gelmektedir. TBK m arasında düzenlenmiştir. (Okuyunuz!) «Adi ortaklık sözleşmesi, iki ya da daha fazla kişinin emeklerini ve mallarını ortak bir amaca erişmek üzere birleştirmeyi üstlendikleri sözleşmedir.» Adi şirket TEMEL şirket tipidir. (620/2) Ön şirket- esas tip kuruluncaya kadar ilişki, adi şirket hükümlerine tabi.

UNSURLARI-YAPI TAŞLARI Sözleşme, kişi, sermaye, müşterek amaç ve Affectio Societatis Bir sözleşme olarak düzenlenmiştir. Şekil serbest; ancak ispat için yazılılık! En az iki kişi ile kurulur. (Üst sınır, şahıs şirketi olması yönüyle tabiatına aykırı) Ortaklar gerçek/tüzel kişi olabilir. (Joint Venture) Sermaye olarak her şey getirilebilir. Aksi öngörülmedikçe herkes eşit miktarda katılım payı getirir. Müşterek amaç, kazanç elde etmektir: Her ortak şirketin ortak amacı yani kazanç elde etme do ğ rultusunda şirketi bir araç olarak görmelidir. (Şirket konusu/müşterek amaç ayrımı) Şirket konusu hukuka ve ahlaka aykırı olmamalıdır. (TBK m. 27)

Affectio Societatis-aktif işbirli ğ i iradesi unsuru müşterek amaç unsurunu tamamlar: Şirket faaliyetlerine katılma, ortaklarla işbirli ğ i içinde çaba göstermektir. Özellikle adi şirket için daha fazla önem taşır. Adi şirketi ‘şirket’ yapan gösterge budur. Sadakat borcu, ortakların şirketle rekabet etme yasa ğ ı, şirketi denetleme hakkı, haklı sebeple fesih, orta ğ ın haklı sebeple çıkarılması gibi pek çok ilke ve kural bu unsurdan çıkarılmıştır. Kira sözleşmesi-adi şirket ilişkisi? Baba, iki o ğ luna ticareti ö ğ retmek istiyor/kâr istemiyor? Oy konsorsiyumu?

ÖRNEK B İ R AD İ Ş İ RKET?

Adi Şirketin Kuruluşu Bir sürekli ya da süreli sözleşmeyle kurulur. Kuruluş izin ve şekil şartı yoktur. Tüzel kişili ğ i olmadı ğ ı için ticaret siciline tescil edilmez. ( İ şletti ğ i tic. iş. tescil edilir. Peki nasıl? Kimin adına?) Kısmen de olsa? Para, taşınmaz, marka, şahsi emek-mesai, ticari itibar.. Amaca uygun sermaye ölçüsüyle getirilir. Bu, süreye tabi de ğ ildir. Ortakların şirkete tahsis etti ğ i malvarlı ğ ı üzerindeki mülkiyet iştirak halinde mülkiyettir (elbirli ğ i mülkiyeti). Özelli ğ i nedir? Ortakların kişisel alacaklısı kâr/tasfiye payına haciz. Ortaklar tacirse ticaret unvanı kullanır; defter tutar.

AD İ Ş İ RKET İ N İ ŞLEY İ Ş İ Adi Şirkette İ ç İ lişkiler Adi Şirket Ortaklarının Üçüncü Kişilerle Olan İ lişkileri Adi Şirketin Sona Ermesi ve Tasfiye

Adi Şirkette İ ç İ lişkiler Yönetim ve İ tiraz Hakkı Denetim Hakkı Kârdan Pay Alma Ücret, Faiz ve Giderleri İ steme Hakkı YÖNET İ M VE İ T İ RAZ HAKKI (m. 625) Kural olarak bütün ortaklar yöneticidir. Şirketin ola ğ an işlerinde her bir ortak tek başına yönetim yetkisine sahiptir. Ola ğ anüstü işlerde oybirli ğ i ile karar verilir. Yönetici ortak (tayin edildiyse) tarafından itiraz hakkının kullanılması (veto) sonucu bu yola başvurulur. (veya orta ğ ın çıkarılması/şirketin haklı sebeple feshi)

DENET İ M HAKKI (630/3, 631) Denetim hakkı tüm ortaklara tanınmıştır. Şirketin işleyişi hakkında bilgi alma, defter ve kayıtlarını inceleme hakkıdır. (uzman..) KÂRDAN PAY ALMA (622, 623) Kazanç payı kavramı Kural eşit paylaşım, aksi mümkün. Yalnızca eme ğ ini getiren zarara katılmayabilir. Ortaklardan birinin kâra katılmayaca ğ ı-zarara katılaca ğ ı kararlaştırılabilir mi? (Baba ve o ğ ullar) ÜCRET, FA İ Z VE G İ DERLER İ İ STEME HAKKI (627)

ORTAKLARIN BORÇLARI SERMAYE KOYMA BORCU (621/1) SADAKAT BORCU Şahıs şirketi olmasının en temel sonucu. Rekabet etmeme, haklı sebeple fesih, orta ğ ın çıkarılması olarak ortaya çıkar. ÖZEN BORCU (628) Tüm ortaklar için geçerli, sadece yönetici ortak için de ğ il, subjektif özen ölçüsü? Basiretli tacir? REKABET ETMEME BORCU (626) ZARARA KATLANMA BORCU (623/1) YÖNET İ M BORCU (625) Hak oldu ğ u kadar, borçtur da. Toplantılara katılma.

SERMAYE KOYMA BORCU (621/1) SADAKAT BORCU Şahıs şirketi olmasının en temel sonucu. Belli bir yönde oy kullanma bile! Rekabet etmeme, haklı sebeple fesih, orta ğ ın çıkarılması olarak ortaya çıkar. ÖZEN BORCU (628) Tüm ortaklar için geçerli, sadece yönetici ortak için de ğ il, subjektif özen ölçüsü? REKABET ETMEME BORCU (626) ZARARA KATLANMA BORCU (623/1) YÖNET İ M BORCU Hak oldu ğ u kadar, borçtur da.

Ortaklar Arası De ğ işiklikler Şahıs şirketi-amaç birli ğ i-yönetim biçimi sıkı güven ilişkisi, ortak de ğ işikli ğ inde oybirli ğ ini gerektirir. Şirkete yeni ortak alınması/ortaklı ğ ın devrinde oybirli ğ i gerekir; aksi sadece taraflar arasında hüküm do ğ urur. Şirketten bir ortak ‘çıkmak’ isterse de oybirli ğ i gerekir. Buna izin verilmemesi halinde ortak, şirketin sonlandırılmasını mahkemeden talep ederek tasfiye payını alır ve çıkar. Orta ğ ı, kendi ra ğ mına da çıkarmak (633) mümkün de ğ ildir. Haklı sebeple (örn. güven ilişkisini zedeleme) ve mahkeme kararıyla şirketin feshiyle ancak mümkündür. Kalanlar tekrar adi şirket kurarak yola devam eder.

Adi Şirketin Üçüncü Kişilerle Olan İ lişkileri – Şirketin Temsili (637) Şirket adına işlem yapmak demek –tüzel kişilik olmadı ğ ı için- ortaklar adına işlem yapmak demektir. Dolayısıyla hüküm ve sonuçlar, do ğ rudan temsil hükümlerince ortaklar adına do ğ ar. Ortak, kendi adına ancak şirket hesabına işlem yaparsa, di ğ er ortaklar (şirket) bu işlemi üstlenmedi ğ i sürece, işlemin hüküm ve sonuçları kendisi ile işlem yaptı ğ ı üçüncü kişi arasında do ğ acaktır. Bu, dolaylı temsildir. Gizli ortak-iç şirket ilişkisinde gizli ortak ‘hesabına hareket edilen’dir.

Adi şirket ortaklarının sorumlulu ğ u kural olarak müteselsil sorumluluktur. Alacaklı alaca ğ ının tümünü, ortaklardan herhangi birinden talep edebilir. Bu, tüzel kişili ğ in olmamasının bir sonucudur. Haksız fiilden do ğ an alacaklarda müteselsil sorumlulu ğ un uygulanabilmesi için, haksız fiilin, orta ğ ın şirket unvanı altında işlem yaptı ğ ı sırada meydana gelmiş olması gerekir.

G İ ZL İ Ş İ RKET- İ Ç Ş İ RKET Bir kişi-aktif ortak eme ğ ini (de); di ğ eri (memur..) nakit sermaye getirir, gözükmez. İ ki türlü: Dışarıya karşı tek kişi işletmesi görüntüsü verilir; veya tek gizli ortak 2 aktif ortak, dışa karşı adi şirket görüntüsü. Aktif ortak dolaylı temsil hükümlerine göre; yani kendi adına ancak şirket (kendi ve gizli orta ğ ı) hesabına yürütür. Gizli orta ğ ın, ‘ortak’ sıfatıyla 3. kişilere karşı sorumlulu ğ u yoktur. Yargıtay Kararı: Büfe/karı-koca işletmesi (iş sözleşmesi mi? Adi şirket mi? Yazılı delille ispat hususu-Affectio socitetais)

Adi Şirketin Sona Ermesi Ve Tasfiye (639) SEBEPLER Amacın gerçekleştirilmesi/imkansız hale gelmesi. (metro inşaatı) Ölüm; mirasçıyla devama karar verilmediyse (şahıs şirketi) Bir orta ğ ın şahsi borcu nedeniyle ortaklık payının haczi (iştirak halinde mülkiyet) Bir orta ğ ın iflası, kısıtlanması Belirli süreli ise sürenin dolması

İ radi Fesih: Karar ile veya Feshi İ hbar (640) şeklinde gerçekleşir. Feshi ihbar 6 ay sonra hüküm do ğ urur. Bozucu yenilik do ğ uran bir hak; muhataplara açıkça yöneltilmeli; 6 ay geçiş. Haklı Sebeple Fesih (639): Mutlak hak/sınırlandırılamaz. Davalı(lar)=di ğ er ortaklar. Haklı Sebep; TMK 2 çerçevesinde; sadakat borcuna aykırılık, rekabet etme, görevi suistimal, güvensizlik, hesap vermeme…

Tasfiye (642 vd.) Sona eren şirket tasfiye edilir. Malvarlı ğ ı nakde çevrilir (yürüyen işletme bütün olarak satılmalı) ve borçlar ödenir. Geri verilecek katılım payının de ğ eri o an ne ise, orta ğ a o verilir. Tasfiye, genelde mahkeme eliyle-tasfiye memurları- yürür. Şirket tic. işl. işletiyorsa, sicil kaydı terkin edilir. Zamanaşımı: Tasfiye sırasında ödenememiş eski borçlardan dolayı ortakların 3. kişilere karşı sorumlulu ğ u 10 yıl (146); ortakların kendi aralarındaki ihtilaflarda 5 yıl (147/1-4).