İŞ SÖZLEŞMESİ VE TÜRLERİ

İş Sözleşmesi İş İlişkisi: İşçi ve işveren arasında kurulan ilişki... İş Sözleşmesi: Bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. Unsurları: -İş Unsuru -Ücret Unsuru -Bağımlılık Unsuru

İş Sözleşmesi Türleri Sürekli-Süreksiz İş Sözleşmeleri Belirli Süreli-Belirsiz Süreli İş Sözleşmeleri Tam Süreli-Kısmi Süreli iş Sözleşmeleri Çağrı Üzerine Çalışmaya Dayalı İş Sözleşmesi Deneme Süreli İş Sözleşmeleri Takım Sözleşmesi

Sürekli-Süreksiz İş Sözleşmeleri Nitelikleri bakımından en çok 30 iş günü süren işler süreksiz iş, bu süreden daha uzun süren işler sürekli işlerdir. Sözleşme süreksiz bir iş için yapılmışsa süreksiz iş sözleşmesi, sürekli bir iş için yapılmışsa sürekli iş sözleşmesi söz konusu olur.

Belirli Süreli-Belirsiz Süreli İş Sözleşmeleri Belli bir süreye bağlı kalmaksızın yapılan iş sözleşmeleri belirsiz süreli iş sözleşmeleridir. (Başlangıç belirli, bitimi belirli olmayan sözleşmeler) (Asıl) Niteliği gereği belirli bir süre sonunda bitecek olan işler için yapılan iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesidir. (Başlangıcı ve bitimi belirli olan sözleşmeler) (İstisna) Not: Belirli süreli iş sözl. Sürenin dolması ile kendiliğinden sona erer. İşçi ihbar ve kıdem tazminatı alamaz. Ayrıca işçiler iş güvencesi hükümlerinden yararlanamazlar.

İ, bir yem fabrikası sahibidir. Boyacı B ile bir iş sözleşmesi yapmıştır. B ile yapılan iş sözleşmesinin yem fabrikasının bürolarının boyama işi ile sınırlı olduğu kararlaştırılmıştır. B, aslında on (10) işgününde bitebilecek olan bu işi, kırkbeş (45) işgününde tamamlamıştır.

Yapılan sözleşme, belirli süreli iş sözleşmesidir. Yapılan sözleşme aynı zamanda, süreksiz iş sözleşmesidir. Not: İş Kanunu’nun 3,8,12,13,14,15,17,23,24,25,26,27,28,29,30,31,34,53,54,55,56, 57,58,59,75,80 ve geçici 6. maddeleri Süreksiz İş Sözleşmelerine uygulanmaz.

Kontrol mühendisi A ile bir iş sözleşmesi yapmıştır. Yapılan sözleşmenin sekiz ay süreceği ve A’nın her gün 4 saat çalışacağı kararlaştırılmıştır.

Taraflar, iş sözleşmesinin belirli bir süre için hüküm ifade edeceğini kararlaştırmışlarsa, bu iş sözleşmesi belirli sürelidir. Ancak İş Kanununa göre tarafların iş sözleşmesine sadece süre veya bitiş tarihi koymak suretiyle bir iş sözleşmesini belirli süreli olarak yapabilmeleri mümkün değildir. Bir iş sözleşmesi ancak; - Süresi belirli işlerde, - Belli bir işin tamamlanması veya - Belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak yapılabilir.

Deneme Süreli İş Sözleşmeleri Taraflarca iş sözleşmesine, karşılıklı birbirlerini tanıma ve işin yapılış şekline göre iş ilişkisinin devamı konusunda tekrar düşünerek karar vermek amacıyla bir deneme kaydı koyulabilir. Deneme süresi kararlaştırılmış sözleşmelere deneme süreli iş sözleşmesi denir. Deneme süresi en fazla 2 ay olabilir.(Taraflar anlaşırsa toplu iş sözleşmesiyle bu süre 4 aya kadar uzatılabilir.)

Bekçi C ile bir iş sözleşmesi yapmıştır. İ ile C arasında yapılan iş sözleşmesine süre açısından bir kayıt konulmamış, ilk dört ayının deneme süresi olduğu kararlaştırılmıştır.

C ile yapılan iş sözleşmesi deneme süreli iş sözleşmesidir. Deneme süresi koyup koymama noktasında taraflar serbest olup, deneme süresi konusunda bu serbestliğe sahip değildirler. Kanunda öngörülen süreden daha uzun bir deneme süresi kararlaştırılması halinde, bu süreler geçersiz sayılır ve kanunda öngörülen süreler uygulanır. Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirimsiz ve tazminatsız feshedebilirler. İşçiler deneme süresindeki günler için ücret ve diğer haklarını isteyebilirler. Deneme süresinin dolmasına rağmen devam eden iş sözleşmesi, deneme süresinin bitiminden değil, işçinin fiilen işe başladığı tarihten itibaren hüküm ve sonuçlarını doğurur.

İşverenin, C’nin sözleşmesini deneme süresinin sonunda feshetmesi üzerine C, kendisinin daha önce bu fabrikada çalıştığını ve iş sözleşmesine deneme süresi konulmasının bir anlamı bulunmadığını iddia etmiştir. C’nin bu iddiası yerinde midir?

Tam Süreli-Kısmi Süreli İş Sözleşmeleri İşçinin normal haftalık çalışma süreleri üzerinden yapılan sözleşmelere tam süreli iş sözleşmesi denir. Haftalık çalışma süresinin, emsal işçiye göre en fazla 2/3’üne veya daha aşağısına kadar olması suretiyle yapılan sözleşmelere ise kısmi süreli iş sözleşmesi denir.

Kontrol mühendisi A ile bir iş sözleşmesi yapmıştır. Yapılan sözleşmenin sekiz ay süreceği ve A’nın her gün 4 saat çalışacağı kararlaştırılmıştır.

İ ile A arasında yapılan sözleşme kısmi süreli iş sözleşmesidir. Kısmi süreli iş sözleşmesi belirsiz süreli yapılabileceği gibi belirli süreli olarak da yapılabilir. Sürekli veya süreksiz işler de kısmi süreli iş sözleşmesine konu olabilir. Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçi salt bu nedenle emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz. (Dört aya kadar ücreti tutarında tazminat hakkı…) Kısmı süreli çalışan işçiye ücret veya benzeri ödemeler tam süreli çalışan emsal işçiye göre kendi çalışması oranında ödenir. Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar, İş kanununda düzenlenen hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil ücretleri ile yıllık ücretli izin haklarından yararlanırlar. Bu işçiler, çalışması gereken günlere rastlayan ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmazlar ve bu günün ücretini almaya hak kazanırlar. Yıllık ücretli izin hakkından tam süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler gibi yararlanırlar.

A, başka bir işverenle de günde üç saat çalışmak üzere bir iş sözleşmesi yapabilir mi?

Çağrı Üzerine Çalışmaya Dayalı İş Sözleşmeleri Üstlenilen iş görme borcunun, işveren tarafından ihtiyaç duyulması halinde çağrı üzerine yerine getirilmesinin kararlaştırıldığı bir iş ilişkisidir. (İlk kez 4857 sayılı iş kanunu ile...) İşçinin ne kadar süre çalışacağını taraflar belirlememişse haftalık çalışma süresi 20 saat kararlaştırılmış sayılır. İşveren çağrıyı aksi kararlaştırılmadıkça en az 4 gün önce yapmak zorundadır. Sözleşmede kararlaştırılmamış ise günlük çalışma süresi en az 4 saattir. İşçi çağrılmasa bile bu ücreti hak eder. Bu sözleşmelerin geçerlilik kazanabilmesi için yazılı yapılması gerekir.

Takım Sözleşmesi Birden çok işçinin oluşturduğu takımı temsilen bu işçilerden birinin takım kılavuzu sıfatıyla işverenle yaptığı sözleşmeye takım sözleşmesi denir. Sözleşmede her işçinin kimliği ve alacağı ücret ayrı ayrı gösterilir.

İşveren fabrikada üretilen yemlerin kamyonlara yükletilmesi işinde çalışmak üzere E ile anlaşmıştır. E, kendisinden başka F,G,H ve I’ının da işyerine gelerek çalışacağını taahhüt etmiştir.

İşveren ile E arasında yapılan iş sözleşmesi, takım sözleşmesidir. Takım sözleşmesinde isimleri yazılı olan işçilerin işe başlamamalarından takım kılavuzu sorumludur. İşçiler işe başladığında her işçi ile işveren arasında iş sözleşmesi yapılmış olacağından takım kılavuzunun fonksiyonu sona erecektir. İşçiler ücretlerini ve diğer haklarını takım kılavuzundan değil, işverenden talep edebilir. Takım kılavuzuna ödenmek üzere, takıma dahil işçilerin ücretlerinden işe aracılık ve benzeri bir sebeple kesinti yapılamaz.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN YAPILMASI

İŞ SÖZLEŞMESİ YAPMA EHLİYETİ 1) Genel Ehliyet Şartları * Temyiz gücüne sahip olmak * Reşit olmak * Kısıtlı olmamak - Hem işçi hem de işveren açısından geçerli...

2) İş Hukukuna Özgü Ehliyet Sınırlamaları a) Küçük İşçi Çalıştırma Yasağı 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır.(Ancak 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocuklar bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişimlerine; eğitime devam edenler de okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler.) 16 yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar sağlık bakımından elverişli olsalar bile her türlü ağır ve tehlikeli işte, gece işlerinde çalıştırılamazlar. 18 yaşını doldurmamış erkek çocuklarla her yaştaki kadınlar maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer ve su altında çalıştırılamazlar. Sanayiden sayılan işlerde gece saatlerinde yapılan çalışmalar çalışmalar bakımından da 18 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır.

b) Kadın İşçi Çalıştırma Yasağı Her yaştaki kadının maden ocaklarında, kablo döşeme, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yeraltı ve sualtı işlerinde çalışmaları yasaklanmıştır. Doğumdan önce 8, doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılamayacak 8 haftalık süreye 2 hafta süre daha eklenir. Ancak sağlık durumu uygunsa doktor onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki 3 haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. İsteği halinde kadın işçiye, 16 haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde 18 haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir.

c) İzinsiz Yabancı İşçi Çalıştırma Yasağı 4817 sayılı Yabancıların Çalışma izinleri Hakkında Kanun... Türkiye’de oturma izni almış (ÇSGB) ve usulüne uygun olarak giriş yapmış yabancıların çalışma hakkı vardır. Çalıştırılması yasaklanmış bir yabancıyla yapılan iş sözleşmesi, diğer iş sözleşmelerinden farklı olarak, hükümsüzlüğün tespiti anından itibaren değil, baştan itibaren hükümsüzdür.

d) Sağlık Durumu Uygun Olmayan İşçileri Çalıştırma Yasağı -Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerden işe girişlerinde işin devamı süresince işe ve çalışma şartlarına bedence elverişli olduklarının hekim raporu ile tespiti zorunludur. (16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını doldurmamış işçiler için 6 ayda bir, diğerleri için de en az yılda bir…) Ayrıca, 14’den 18 yaşına kadar (18 dahil) çocuklar herhangi bir işe alınmadan önce işe uygun olduklarına dair sağlık raporu almalıdırlar. Bu rapor 18 yaşını dold. kadar altı ayda bir alınacaktır.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ Süresi bir yıl veya daha uzun olan süresi belirli iş sözleşmeleri, çağrı üzerine çalışmaya dayalı iş sözleşmeleri ve takım sözleşmeleri yazılı şekilde yapılmalıdır. İşçi, ana veya babasının işyerinde çalışıyorsa, iş sözleşmesi bir kayyımın katılımı ve hakimin onayıyla yapılmalıdır. Bu nedenle bu sözleşmelerin de yazılı yapılması gerektiği sonucu doğmaktadır. Yazılı sözleşme yapılmayan durumlarda, işçinin isteği üzerine işveren, genel ve özel iş şartlarının neler olduğunu gösteren bir belgeyi en geç iki ay içinde vermelidir.

İş Sözleşmesi Yapma Özgürlüğü ve Sınırları Kanunlara, ahlaka, adaba, kamu düzenine ve kişilik haklarına aykırı olmadığı sürece işçi ve işverenler istedikleri kişilerle çalışabilirler... Ancak, -İş sözleşmesi yapma zorunluluğu -İş sözleşmesi yapma yasağı...

İş Sözleşmesi Yapma Zorunluluğu 1)Yeni İşe Alma Zorunluluğu: - Özel sektör iş yerleri sadece %3 oranında özürlü işçi çalıştırmakla yükümlüdürler. -Kamu iş yerleri ise %4 özürlü ve %2 işçi oranında eski hükümlü çalıştırılması zorunludur. -İşveren özürlü ve eski hükümlü işçileri TİK aracılığı ile sağlar. -Yer altı ve su altı işlerinde özürlü işçi çalıştırılamaz.

2) Tekrar İşe Alma Zorunluluğu: - Sakatlanarak İşten Ayrılan İşçileri... - Sendikal Görevler Nedeniyle Ayrılan İşçileri... - Askerlik veya kanuni Bir Görev Nedeniyle Ayrılan İşçileri...

İş Sözleşmesinin Geçersizliği Ehliyetle ilgili noksanlıklar, şekil noksanlıkları, hukuka ve ahlaka aykırılık durumları, iş sözleşmesinin konusu olan işin yapılmasının imkansız olması iş sözleşmesinin geçersizliği sonucunu doğurur. (Ölü doğmuş-Mutlak Butlan) Örnek: Sadece Türk Vat. Çalışmasına izin verilen bir işte yabancı işçi çalıştırılması... Bazen geçersizliğe yol açan noksanlık veya aykırılık iş sözleşmesinin yalnızca bir kısmına ilişkin olabilir. ( Nısbi Butlan) Örnek: İşçinin 14 yaşında bir çocuk olması ve tünel inşaatında çalıştırılması... *** Sahte para basan bir matbaada çalıştırılmak üzere işçilerle iş sözleşmesi yapılması...

İş Sözleşmesinin İptal Edilebilmesi Hata: Yanılma, Bir Hukuk Kuralının Uygulanmasında Veya Tefsirinde Yanılgıya Düşme. Gabin: Karşı Tarafın Tecrübesizliğinden,zor Durumundan Veya Dikkatsizliğinden Faydalanarak Aşırı Yarar Elde Etme Durumu İkrâh: Korkutma; bir kimseyi yapmak istediği şeyi yapmamaya, yapmamak istediği şeyi yapmaya korkutarak zorlamak Hile: Bir kimseyi bir irade bildiriminde bulunmayan bir sözleşme yapmaya yöneltmek için, o kimsede yanlış bir düşünüş uyandırma ya da var olan yanlış düşünüşü devam ettirme amacıyla yapılan davranışlar.

İş sözleşmesi devam ederken taraflar sözleşmeyi isterlerse iptal edebilirler. İptal yoluna gidilirse, iş sözleşmesi yapıldığı andan itibaren geçersiz hale gelir. Ancak, yine de işçi korunacaktır. Farkları: -Geçersiz bir iş sözleşmesi taraflar istese bile geçerli bir iş sözleşmesi olamaz. - Geçersiz iş sözleşmelerinde zaman aşımı söz konusu değildir. Geçersizlik her zaman ileri sürülebilir.