DERS 1 Toplumsal Olaylar ve İstatistik Akın Şahin 8 Ekim 2010

Dersimiz “NUMB3RS” dizisini çözümlemeyi amaçlamıyor!

Sayılar veya rakamlar; yaşamı ve etrafımızda olup bitenleri anlamak, dünyayı kavramak için sürekli başvurduğumuz araçlardır. Yaşadığımız sürece yaptığımız her şey dünyayı anlamlandırma çabamızın bir parçası. Bu çabanın önemli bir kısmında sadece sözleri değil, sayıları da kullanıyoruz.

Transkript Hava Durumu Döviz Kurları Radyo Frekansları Para ve Bankalar

 Dersin amacı, sayısal okuryazarlık kazandırmak.  Bilgiye ulaşmak günümüzde hem kolay, hem zor. Birçok veriye internetten ulaşabiliyoruz. Ancak, bunların (doğru) bilgi olup olmadığını ayırt etmek çok çaba gerektiriyor.  Veri ile bilgi arasındaki farkı bilmek, ulaştığımız verileri bilgiye dönüştürmek günümüzde çok önemli.  İstatistik; belirli bir olayın veya olgunun gözlemlenmesi sonucu onun büyüklüğü, değeri, dağılımı, gözlenme sıklığı ve benzeri özellikleri hakkında elde edilen sayısal bilgilerdir.  Gündelik hayatta sıkça karşımıza çıkan istatistik verileri: ◦ İhracat, ithalat, turizm, inşaat, doğum, ölüm, enflasyon...

 Örneğin, sınıfta 1 hoca ve 1 öğrenciden oluşan toplam iki kişilik nüfus var. ◦ Hocanın yaşı 40, öğrencinin yaşı 20. ◦ Bize, “Sınıfın yaş ortalaması 30” diye bilgi veriliyor. ◦ Bu bilgi, sınıftaki kimsenin yaşını belirtmez. Ortalama, sadece sınıftaki kişilerin kaç yaşlarında olabileceğine dair bir fikir verir.  İstatistik, bazen milyonlarca verinin bir rakamla özetlendiği bir bilgidir.  Önemli olan, ulaşılan ve sunulan rakamın, elimizdeki olgunun gerçek değerlerinin mümkün olduğunca büyük bir kısmını açıklayabilmesidir.  İstatistiksel bir değer, tek tek anlamlandırılamayacak büyüklükteki olgu ve olayları sınıflandırıp sistematize ederek yaşamı anlamlandırmamıza yardımcı olur.

 Enflasyon: ◦ Tek tek bütün ürünlerin fiyatlarına ve bütün hanelerin harcamalarına bakmak mümkün değil. İnsan ve para kaynağı böyle bir çalışma yapmak için yeterli değil.  Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) her ay enflasyon oranı açıklıyor. ◦ Bunu bulmak için, öncelikle ortalama bir ailenin normal yaşamı içerisinde hangi ürün ve hizmetlerin kullanıldığına bakıyor. Toplam harcamada kiranın, gıdanın, giyimin ve diğer harcamaların payının ne kadar olduğunu tespit ediyor. ◦ Daha sonra sokakta belli noktalardan ürün fiyatları topluyor. Ürünlere dair değişken fiyatların ortalamasını bulmaya çalışıyor. ◦ Sonunda elde edilen rakam, bize piyasadaki bütün ürünlerin fiyatının tek tek ne kadar arttığını anlatmıyor. Gerçeğe olabildiğince yakın ve ortalama bir fiyat artış oranı vermiş oluyor. ◦ Buradaki önemli nokta, sistematize edilmiş, sınıflandırılmış ve bilimsel yöntemler kullanılmış bir sonuca ulaşılmasıdır.

 Toplumsal Olaylar ve İstatistik  Basic Descriptive Statistics (Betimsel istatistik)  Measurement and Scales (Ölçü ve Ölçekler)  Tablolar  Grafik gösterimleri  Tahmin (Estimation)  İnternette İstatistik (Secondary Sources)  Veri Toplama (Data Collection, Primary Sources)  Dikkat Edilecek Bazı Hususlar – Sık Yapılan Yatalar  Veri Derleme ve Analiz (Excel, SPSS)

“Üç çeşit yalan vardır: yalan, kuyruklu yalan, istatistik.” - Benjamin Disraeli 1804 – 1881

Yoksa biz mi bir anlam yüklüyoruz? Sayıların gerçekten anlamı var mı?

 “Türk Sağlık-Sen’den yapılan açıklamada, 14 Mart’ta kutlanacak Tıp Bayramı öncesinde yapılan bir araştırmayla ‘Türkiye’nin doktor haritası’nın çıkarıldığı belirtildi. Araştırma sonuçlarına göre, Türkiye’de gerçek sorunun hekim dağılımında olduğu kaydedilen açıklamada, son bir yılda hekim sayısının İstanbul’da artarken Bayburt’ta azaldığına dikkat çekildi.” (24 Mart 2007)* *

 Türk Sağlık-Sen’in 2007 yılında yaptığı araştırmaya göre, en fazla uzman hekime sahip 10 ildeki toplam uzman hekim sayıları şöyle sıralanıyor: İLLERUZMAN HEKİM SAYISI 1İstanbul3549 2Ankara2448 3İzmir1796 4Bursa877 5Antalya665 6Adana611 7Konya587 8Manisa525 9Mersin524 10Samsun508

 Aynı araştırmaya göre, en az uzman hekime sahip 10 ildeki toplam uzman hekim sayıları şöyle sıralanıyor: İLLERUZMAN HEKİM SAYISI 1Ardahan37 2Tunceli37 3Bayburt40 4Kilis42 5Gümüşhane49 6Iğdır50 7Bartın61 8Bilecik65 9Çankırı70 10Artvin71

Anlatılmak istenen bu mu? SIRALAMAİLLERUZMAN HEKİM SAYISI 1İstanbul3549 2Ankara2448 3İzmir (80)Ardahan37 5 (81)Tunceli37 ? Büyük şehirlerde çok sayıda uzman hekim var. ? Küçük şehirlerde uzman hekim sayısı oldukça yetersiz.

İLLER UZMAN HEKİM SAYISINÜFUS HEKİM BAŞINA DÜŞEN NÜFUSSIRALAMA İstanbul Ankara İzmir Ardahan Tunceli Yoksa bu mu? İstanbul’da 1 doktor 3639 nüfusa hizmet verirken, Tunceli’de 1 doktor 2245 nüfusa hizmet veriyor. Sadece rakamlarla değerlendirdiğimizde Tunceli’deki durum, İstanbul’dan %60 oranında daha iyi görünüyor.

 futbolsevere sormuşlar: - Hangi takımı tutuyorsunuz? %100’ü Fenerbahçe demiş!

 Bir Araştırma Haberinde Asgari Olması Gerekenler ◦ Araştırmanın amacı ◦ Araştırmanın yöntemi ◦ Araştırmanın örneklem tanımı ◦ Araştırmanın örneklem yöntemi ◦ Araştırmanın saha tarihi ◦ Araştırmanın kimin için gerçekleştirildiği (sponsoru)