MEMURLARIN DİSİPLİN HUKUKU

1.DİSİPLİN HUKUKU ve CEZA HUKUKU AYRIMI Disiplin cezaları, memurlara mesleki yaşamındaki yolsuzluklara karşı uygulanan zorlayıcı önlemlerdir. Hem disiplin hem ceza hukuku kişilerin kusurlu nitelendirilen davranışlarını cezalandırmayı amaçlar. Bu açıdan da benzerlik arz ettiği söylenebilir. Memurların hukuka aykırı eylemlerde bulunmaları durumunda haklarında hem ceza kovuşturması hem disiplin soruşturması yapılabilir.Her ikisi birbirinden bağımsız da yürütülebilir. Disiplin soruşturması gerektiren fiiller görece daha hafif olmakla birlikte, kusurlu davranış olarak nitelendirilirler.

Yargı Yetkis Disiplin ve Ceza Hukuku Ayırımı Disiplin Hukuku Yaptırım Disiplin Cezaları Hapis,Adli Para Cezası Cezalandırılan Fiiller Yönetsel Düzeni Bozucu(Mesleki Kusur) Kamu Düzenini Bozucu(Suç) Failler Memurlar Herkes Yetkili Organ Yönetim Mahkemeler Niteliği Yönetsel İşlem Yargısal İşlem Hukuk Bilimi İçindeki Yeri Yönetim Hukuku içindedir Kamu Hukuku alanında bağımsız hukuk dalıdır Af Kanunu Etkilemeyebilir Etkiler Kaynağı Hiyerarşik Denetim Yetkisi Yargı Yetkisi Yargı Yetkis

A.Uygulanan Yaptırım Bakımından Ceza hukukunda uygulanan yaptırımlar hapis ve para cezasıdır. Disiplin yaptırımları,memurun mesleki ve maddi durumunu etkiler.Oysa yönetim disiplin soruşturması yoluyla hapis cezası veremez. 1982 Anayasası’nın ‘Suç ve cezalara ilişkin esaslar’ kenar başlıklı 38/10 fıkrasına göre, ‘idare, kişi hürriyetinin kısıtlanması sonucunu doğuran bir müeyyide uygulayamaz’

B.Cezalandırılan Fiiller Bakımından Memurların hukuka aykırı işlem ve eylemleri nedeniyle, haklarında hem ceza kovuşturması hem disiplin soruşturması yapılabilir. Disiplin soruşturmasını gerektiren fiiller görece hafif eylemlerdir. Ceza hukukuna konu olan fiiller kamu düzenini bozucu nitelik arz etmektedir. Memurların kimi yönetsel düzeni bozucu kusurları, ceza hukukunda da kendisine yer bulmuştur. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun Millete ve Devlete Karşı Suçlar ve Son Hükümler başlıklı Dördüncü Kısım Birinci Bölümü’nde düzenlenmiş olan ‘Kamu İdaresi’nin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar’ bu niteliktedir.

C.Failler Bakımından Disiplin suçlarının failleri sadece memurlar ve diğer kamu görevlileridir. Fakat Ceza Hukuku’na konu olan suçlar herkes tarafından işlenebilir. D. Yetkili Organlar Bakımından Disiplin yaptırımları yönetsel işlem oldukları için kesin nitelik taşımaz. Disiplin yaptırımının hukuka aykırılık teşkil ettiğini düşünen memur, iptal davası açarak yargı yaptırımını ortadan kaldırabilir. Oysa, ceza hukukuna ilişkin suç işleyenlere ne tür yaptırım uygulanacağına, en başından yargı yerleri karar vermektedir. Bu nedenle bunlar bağlayıcıdır ve kesin hüküm niteliği taşır. Sonuç olarak, niteliği açısından bakıldığında ,disiplin yaptırımları ‘Yönetsel İşlem’, ceza hukuk yaptırımları ise ‘Yargısal İşlem’ niteliği taşır

E.Genel Af Bakımından Çıkarılan genel af kanunları, hem suçu hem cezayı; özel af kanunları ise sadece cezayı ortadan kaldırır. Af Kanunları,özel olarak açıklık getirmedikleri takdirde, disiplin suçları üzerinde etki yaratmaz. Af Kanunu, disiplin yaptırımına temel oluşturan bir suç nedeniyle çıkarılmışsa disiplin cezasını da ortadan kaldırır. Kaynağı açısından değerlendirildiğinde, disiplin cezalarına ilişkin işlemlerin tesisi, hiyerarşik denetim yetkisinden, ceza yaptırımları ise yargı yetkisinin kullanımından kaynaklanmaktadır.

2.DİSİPLİN HUKUKUNUN ANAYASAL İLKELERİ 1982 Anayasası ‘Görev ve Sorumlulukları, Disiplin Kovuşturulmasında Güvence’ başlıklı 129. maddesine göre: savunma hakkı tanınmadıkça disiplin cezası verilemez; disiplin kararları yargı denetimi dışında bırakılmaz; TSK mensupları ile hakimler ve savcılar hakkındaki hükümler saklıdır.

1961 ve 1982 Anayasalarında Memur Güvencesi 1961 Anayasası 1982 Anayasası b)Memur Teminatı M.118-Memurlar ve kamu kurumu niteliğindeki meslek teşekkülleri mensupları hakkında yapılacak disiplin kovuşturmalarında, isnadolunan hususun ilgiliye açıkça ve yazılı olarak bildirilmesi, yazılı savunmasının istenmesi ve savunma için belli bir süre tanınması şarttır. Bu esaslara uyulmadıkça disiplin cezası verilemez. Disiplin kararları, yargı mercilerinin denetimi dışında bırakılamaz. Asker kişiler hakkındaki hükümler saklıdır. 2.Görev ve Sorumlulukları, disiplin kovuşturulmasında güvence M.129-Memurlar ve diğer kamu görevlileri Anayasa ve kanunlara sadık kalarak faaliyette bulunmakla yükümlüdürler. Memurlar ve diğer kamu görevlileri ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve bunların üst kuruluşları mensuplarına savunma hakkı tanınmadıkça disiplin cezası verilemez. (Değişik: 12/9/2010-5982/13 md.)Disiplin kararları yargı denetimi dışında bırakılamaz. Silahlı kuvvetler mensupları ile hakimler ve savcılar hakkındaki hükümler saklıdır.

3. DİSİPLİN HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ A 3.DİSİPLİN HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ A.Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz İlkesi Hukukun temel ilkelerinden birisi ‘kanunsuz suç ve ceza olmaz’ ilkesidir. Suç ve cezaların kanun ile düzenlenmesi gerekirken, yönetsel suçlar ve bunlara uygulanacak cezalar, kanunla izin verilmesi ve demokratik toplum düzeninin gerekleri ile kamu yararına aykırı olmamak koşuluyla yönetimin düzenleyici işlemleriyle de belirlenebilmektedir. Disiplin cezalarının kaç çeşit olduğu sadece kanunla belirlenir. B.Aynı Suç Nedeniyle Mükerrer Cezalandırma Yasağı Aynı suç nedeniyle mükerrer yargılama ve ceza verilemeyeceği anlamına gelmektedir. Ancak, aynı fiil nedeniyle hem disiplin hem ceza yaptırımı uygulanabilmektedir.

C.Ölçülülük İlkesi 1982 Anayasası’nın ‘Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması’ kenar başlıklı 13.maddesine göre ‘Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.’ Bu ilke suç ile ona öngörülen ceza arasında bir denge olmasını ifade eder.

D.Geçmişe Etki Yasağı Bütün yönetsel işlemlerde olduğu gibi, geçmişe etkili sonuçlar doğuran disiplin yaptırımı tesis edilememesi, yönetim hukukunun temel ilkelerindendir. E.Savunma Hakkı Savunma hakkı, hak arama özgürlüğünün ve adil yargılamanın vazgeçilmez koşuludur.Ayrıca, anayasal teminat altına alınmış mutlak bir haktır. Savunma Hakkı, asli usul koşulu olduğu için, sonucu etkilemeyecek dahi olsa uyulması zorunlu bir ilkedir.

F.Disiplin Soruşturması ile Ceza Kovuşturmasının Bağımsızlığı Ceza kovuşturması ile disiplin kovuşturması bir arada yürütülebilir. Aynı olay nedeniyle memur hakkında kovuşturmaya başlanması, disiplin kovuşturmasını geciktiremez. G.Gerekçe Hukuki bir zorunluluk olarak, yönetimin bütün işlemlerinin gerekçesinin olması gerekir. Disiplin yaptırımlarında da gerekçeye dayanılması gerekir. H.Tekerrür Disiplin cezası verilmesine neden olan bir fiil veya halin cezaların özlük dosyasından silinmesine ilişkin süre içinde tekerrüründe bir derece ağır ceza uygulanır.

I.Bir Alt Cezayı Verme 657 sayılı kanuna göre, geçmiş hizmetinde çalışmaları olumlu olan, ödül ve başarı belgesi alan memurlar için verilecek cezalarda bir derece hafif olanı uygulanabilir. J.Aleyhe Değiştirme Yasağı Memurlar, disiplin cezalarına itirazda bulunabilirler.İlgili merci cezayı aynen kabul edebilir,hafifletebilir ya da kaldırabilir. Ancak cezayı ağırlaştıramaz ve aleyhe değiştiremez. K.Kılık Değiştirmiş Disiplin Cezası Verme Yasağı Yönetimin belirli bir memuru cezalandırmak için yapacağı yer değiştirme, geçici görevlendirme gibi işlemleridir. Bu işlemler hukuka aykırılık teşkil etmekte olup yetki saptırması ile maluldür.

L.Doğrudan Disiplin Cezası Verme Yasağı Disiplin hukukunda soruşturma açılmadan disiplin cezası açılamaz. M.Öngörülmemiş Disiplin Suçları Anayasada açık şekilde kanunla düzenlenmesi emredilen herhangi bir konuda yönetmelikle düzenleme yapılması anayasaya aykırıdır. N.Usul Kurallarına Uyulma Zorunluluğu Disiplin sürecinde yapılan işlemlerin yönetsel usul kurallarına uygun olması gerekir.Örnek olarak disiplin kurallarının toplantı ve karar yeter sayılarına, savunma hakkına uyulmaması verilebilir.

4.Disiplin Hukukunun Yasal Dayanağı Temel disiplin yaklaşımları, ‘Önleyici Disiplin, Geleneksel Disiplin ve Yapıcı Disiplin’ olarak üç başlık altında incelenmektedir. Önleyici Disiplin Yaklaşımı: Kural ve düzenlemelerin oluşturulması ve personele iletilmesi olarak iki aşamadan oluşur. Geleneksel Disiplin Yaklaşımı:İstenmeyen davranışların cezalandırma yöntemiyle sona erdirileceği düşüncesiyle hareket eder. Yapıcı Disiplin Yaklaşımı: Kusurlu davranışın suç olarak değil nedenlerinin belirlenmesi gereken bir sorun olarak görüp çözmeyi hedefleyen yaklaşımdır. 657 sayılı kanun kısmen Önleyici Yaklaşım’a, daha çok da Klasik Yaklaşım Anlayışına uyumlu düzenlemeler getirmiştir.

A.DİSİPLİN AMİRLERİ VE DİSİPLİN CEZALARI Kurumlar, Disiplin Amirleri Yönetmeliği çıkarmak suretiyle, disiplin amirlerinin kimler olduğunu belirtmektedirler.

Türkiye’de Disiplin Cezaları’nın Tarihsel Gelişimi 788 Memurin Kanunu m.26 -1931 657 İlk Hali-1982 Öncesi m.125 Mevcut Durum 657 m.125 -İhtar -Tevbih -Uyarma -Kınama -Kıdem Tenzili -Sınıf Tenzili -Kısa süreli durdurma -Uzun süreli durdurma -Kademe İlerlemesinin Durdurulması -Aylıktan Kesme -Maaş kat’ı - -Memuriyetten ihraç -Geçici Çıkarma -Çıkarma -Memurluktan Çıkarma

1.Uyarma:Memura, görev ve davranışlarında dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirimidir.Örneğin;özürsüz veya izinsiz işe geç gelmek,kılık-kıyafet hükümlerine uymamak 2.Kınama:Memur, görev ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir. Örn:Hizmet dışında devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak davranışlarda bulunmak 3.Aylıktan Kesme:Memurun,brüt aylığından 1/30-1/8 arasında kesinti yapılmasıdıR. Örnek; amirine sözle saygısızlık etmek,yükümlü olunan kişiye yalan beyanda bulunmak

4.Kademe İlerlemesinin Durdurulması:Memurun ilerlemesinin 1-3 yıl durdurulmasıdır. örnek;özürsüz ve kesintisiz 3-9 gün göreve gelmemek,gerçeğe aykırı rapor düzenlemek 5.Devlet Memurluğundan Çıkarma:Memurun, bir daha hiçbir şekilde devlet memurluğuna atanamaması demektir.Örneğin;yasaklanmış her türlü yayını veya siyasi, ideolojik amaçlı dergi, bildiri pankart vb.basmak, çoğaltmak,siyasi partiye girmek,memurluk sıfatı ile bağdaşmayan yüz kızartıcı hareketlerde bulunmak,5816 sayılı kanuna aykırı fiilleri işlemek

Disiplin Cezası Vermeye Yetkili Amir ve Kurullar İtiraz Mercii ve Süresi (m.135) İtiraz Merciinin Karar Süresi Uyarma,Kınama,Aylıktan Kesme Disiplin amirleri Disiplin Kurulu 7 gün 30 gün Kademe İlerlemesinin Durdurulması -Atamaya Yetkili Amirler (-Memurun kurumundaki disiplin kurulunun kararı alındıktan sonra) -Valiler(İl disiplin kurullarının kararlarına dayanan durumlarda) Yüksek disiplin kurulu 7 gün Memurluktan Çıkarma Yüksek disiplin kurulu - Disiplin Cezası Vermeye Yetkili Amir ve Kurullar

B. Disiplin Cezası Verebilecek Amir ve Kurullar 657 sayılı kanunun 126 B.Disiplin Cezası Verebilecek Amir ve Kurullar 657 sayılı kanunun 126. maddesi disiplin cezası vermeye yetkili olan amir ve kurulları belirlemiştir.Bu hükme aykırı hareket ederek disiplin yaptırımı yapılması durumunda, yaptırım sakatlık oluşturur. Uyarma,kınama ve aylıktan kesme cezaları disiplin amirleri, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası, memurun bağlı olduğu kurumdaki disiplin kurulunun kararı alındıktan sonra, atamaya yetkili amirler, il disiplin kurullarının kararlarına dayanan durumlarda Valiler; memurluktan çıkarma cezası, amirlerin bu yoldaki isteği üzerine, memurun bağlı olduğu kurumun Yüksek Disiplin Kurulu kararı ile verilir.

C.Zaman Aşımı Disiplin suçu işleyenler hakkında, bu fiillerin işlendiği öğrenildiği tarihten itibaren -Uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezalarında 1 ay içinde disiplin soruşturması -Memurluktan çıkarma cezasında 6 ay içinde disiplin kovuşturmasına,başlanmadığı durumda disiplin cezası verme yetkisi zaman aşımına uğramış olur.

D.Karar Süresi Disiplin amirleri uyarma, kınama, aylıktan kesme cezalarını soruşturmanın tamamlandığı günden itibaren 15 gün içinde vermekle yükümlüdür. Kademe İlerlemesi’nin Durdurulması Cezası için;soruşturma dosyası disiplin kuruluna 15 gün içinde gönderilmek, kurul dosyayı aldıktan itibaren 30 gün içinde kararını bildirmek zorundadır. Memurluktan Çıkarma Cezasında; dosya azami 6 ay içinde kurul tarafından karara bağlanır.

E.Yüksek Disiplin Kurullarının Yetkileri ve Memurların Hakları Yüksek Disiplin Kurulları’nın sahip olduğu yetkiler: İnceleme, bilgi alma, yeminli tanık ve bilirkişi dinleme veya niyabeten dinletme yetkisi ve keşif yapma,yaptırma yetkileridir. Memurluktan çıkarma cezası verilen memurun hakları:Soruşturma evrakını inceleme, tanık dinletme hakkı ve savunma hakkıdır.

F.Disiplin Cezalarının Uygulanması Disiplin cezaları verildiği tarihten itibaren derhal uygulanır. Aylıktan kesme cezası, cezanın veriliş tarihini izleyen aybaşında uygulanır. Ek olarak şu belirtilmelidir ki; verilen disiplin cezaları üst disiplin amirine, memurluktan çıkarma cezası ayrıca Devlet Personel Başkanlığı’na bildirilir.

G.Disiplin Cezalarının Yükselmeye Etkisi Aylıktan Kesme veya Kademe İlerlemesini Durdurma Cezası Verilenlerin Geçici Süre Atanamayacakları Kadrolar Eski Durum Yeni Durum Valilik Büyükelçilik Müsteşar Müsteşar Yardımcılığı Genel Müdürlük Genel Müdür Yardımcılığı Dair Başkanlığı Bakanlar Kurulu ile atananlar Süre öngörülmemişti) Daire Başkanlığı ve kadrosunun dengi, üstü kadrolar Bölge ve il teşkilatlarının en üst yönetici kadroları Düzenleyici ve denetleyici kurumların başkan ve üyeleri Vali Büyükelçi (Aylıktan kesme cezası-5 yıl Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası-10 yıl)

H.Disiplin Kurulları ve Disiplin Amirleri Disiplin ve soruşturma işlerinde görev yapmak üzere Yüksek Disiplin Kurulu ile her ilde kurum merkezinde Milli Eğitim Müdürlükleri’nde birer disiplin kurulu bulunur. I.Disiplin Cezalarına Karşı Başvurma 1.İtiraz Yolu İtiraz süresi tebliğ tarihinden itibaren 7 gündür. İtiraz mercileri 30 gün içinde karar vermek zorundadır. Disiplin cezaları için idari yargı yoluna başvurulabilir. 2.Yargısal Başvuru Yolu Disiplin cezası verilen memurlar yönetsel yargı mercilerine başvurabilirler. Başvuru süresi yazılı bildirim tarihinden itibaren 60 gündür. Yargı mercii idare mahkemesidir. 12 Eylül 2010 tarihli halkoylaması ile kabul edilen ve 7 Mayıs 2010 tarihli 5982 ve 5982 tarihli kanun bütün disiplin kararlarına yargı yolunu açmıştır.

Uyarma ve Kınama Disiplin Cezaları Öğretide farklı görüşler ileri sürülmüştür. 1.Yaklaşım:657 sayılı kanun düzenlemesi uygun olmasına rağmen, Anayasa’nın, uyarma ve kınama cezalarına yargı yolunu kapatabilme olanağını kanun koyucuya tanıması ve kanunun da yargı yolunu kapatması hukuk devleti için yerinde bir düzenleme değildir. 2.Yaklaşım:Uyarma ve kınama cezalarının yargı denetimi dışında bırakılması akıllıca bir düzenlemedir. Anayasa Mahkemesi Görüşü:Anayasa koyucu mevcut cezaları yargı denetimi dışında bırakmıştır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Görüşü:Disiplin cezası verildiğinde etkili başvuru yolunun mevcut olmaması başvuranı her türlü güvenceden mahrum bırakmaktadır.

J. Disiplin Cezalarının Ortadan Kalkması 1 J.Disiplin Cezalarının Ortadan Kalkması 1.Süreye Bağlı Olarak Silinme Memur, uyarma ve kınama cezalarının uygulanmasından 5, diğer cezalardan 10 sene sonra yetkili amire başvurabilir. 2.Yönetim Tarafından Kaldırma Yönetim, disiplin cezasını geri alma ya da ilga etme yollarıyla geri alabilir. 3.Mahkeme Kararıyla Kaldırma Memurlar 60 gün içinde dava açabilirler. 4.Kanunla Kaldırma Yasama organı bir karar çıkartıp disiplin cezalarını affedebilir, özlük dosyalarının silinmesini de öngörebilir.