ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE KAZA VE YARALANMALAR Çocuk Güvenliğinin Sağlanması Programı

Bu Programı Neden Yapıyoruz? Ülkelerin gelişmişlik düzeyini gösteren birçok demografik gösterge arasında, perinatal ve çocukluk çağı ölüm hızları en önemli olanlarıdır. Bu göstergelerden özellikle bebek ölüm hızları, ekonomik kalkınma düzeyi ve bunun sağlığa yansımasını gösterir. Ekonomik gelişme yanında sosyo-kültürel faktörler de çocukluk çağı mortalite oranlarını etkileyen faktörler arasındadır

Dünya genelinde gerçekleşen yüksek sayıda bebek ve çocuk ölümleri ve Bu ölümlerinin büyük bir bölümünün göreceli olarak düşük-maliyetli müdahalelerle önlenebilecek olması gerçeği nedeniyle Çocuk sağlığının iyileştirilmesi, kalkınmanın vazgeçilmez bir göstergesi olarak uluslararası topluluklar tarafından kabul edilmiştir

Ülkemizde Sağlık stratejisi ve planlamasına sürekli odaklanma, Yaygın ve etkili halk sağlığı kampanyaları, Düzenli aşı uygulamaları, Yürütülen çocuk sağlığı programları, Çocuk yaşatma ve hayata döndürme alanlarındaki iyileşmeler ve gelişmeler 5 yaş altı ve bebek ölüm hızında sağlanan azalmalara önemli katkıda bulunmuştur.

Bebek Ölümleri İzleme Sistemi Amaç: Her bebek ölümünün tespiti Her bir bebek ölümünü izleyerek nedenini ortaya çıkarmak ve bir daha aynı nedenlerle oluşabilecek bebek ölümlerini önlemek 5YAÖH BÖH

Bebek Ölümlerindeki Değişim 5 Yaş Altı Çocuk Ölümlerindeki Değişim Ülke Nüfus (2013* 1000) 1990 2012 Azalma Oranı (%) Maldives 345 68 9 86,8 Estonia 1.324 17 3 82,4 Soudi Arabia 28.828 37 7 81,1 Turkey 74.392 33 78,8 FYR of Macedonia 2.107 55 12 78,2 Ülke Nüfus (2013* 1000) 1990 2012 Azalma Oranı (%) Maldives 345 94 11 88,3 Estonia 1.324 20 4 80,0 Soudi Arabia 28.828 47 9 80,9 Turkey 74.392 74 14 81,1 FYR of Macedonia 2.107 81,2 Levels & Trends in Child Mortality, Report 2013 World Bank 2013 DÜNYA SAĞLIK İSTATİSTİKLERİ 2014 5 yaş altı ölüm hızı (‰) Bebek ölüm Neonatal ölüm hızı (‰) Kişi Başına GSHM ($) 1990 2000 2012 Dünya ortalaması 90 75 48 63 53 35 33 21 12.018 Yüksek orta gelir grubu 54 38 20 42 30 16 24 10 10.298 Türkiye 74 37 14 55 31 12 9 18.190 Avrupa bölgesi 32 22 26 18 6 26.352

Ülkemizde Yürütülen uygulamalar kapsamında 5 yaş altı ve bebek ölüm hızında görülen düşüş beraberinde, ölüm nedenlerinin konfigürasyonunda ciddi değişikliklere neden olmuştur

5 yaş altı ölüm nedenlerinde değişim

Ölümler azaldıkça, çocuk ölümlerine sebep olan diğer nedenlerin üzerine eğilme gerekliliği doğmuştur Bunlardan biri olan Kazaları ve Yaralanmaları Önlenme ile de önemli bir miktar bebek ve çocuk ölümünün önüne geçilebilecektir

Biz kazaya neden olan etmenleri, yaralanma mekanizmasını tanıdığımız zaman , müdahale alanımızı tanımış ona göre stratejiler geliştirmiş olacağız

Kaza nedir? Önceden planlanmamış Beklenmeyen Ani olarak ortaya çıkan Yaralanma, hasar, insan/mal kaybı ile sonuçlanabilen Ve önlenebilen bir olay

Yaralanma nedir? İnsan vücudunun “Kasıtlı” veya “kasıtsız” olarak Termal, mekanik, elektriksel veya kimyasal enerji ile etkilenim veya Oksijen ve ısı gibi yaşamsal unsurlardan uzaklaştırılması nedeniyle ortaya çıkan durumdur.

Yaralanmalar Ölüm Sakatlık Hastalık İş gücü kaybı

Yaralanmaların Sınıflandırılması Kasıtlı Doğal Afetler Kasıtsız Kasıtlı Doğal Afetler Trafik İş Tarım Spor Kendine Yönelik Kişiler Arası Gruplar Arası Tarım Eğlence Yeri, Mesire Kendine Yönelik Kişiler arası Gruplar Arası Okul Ev Eğlence Yeri, Mesire

(salon, mutfak, bahçe, yatak odası, balkon, banyo, garaj) Nerede Gerçekleşir? YARALANMALAR OKUL SOKAK-CADDE EV (salon, mutfak, bahçe, yatak odası, balkon, banyo, garaj) PARK SPOR ALANI SU KENARI (DENİZ HAVUZ) TARIM ALANI

Yaralanma Mekanizması Riskin bilincinde olmama Deneyimsizlik Bulma ve keşfetme merakı Risk alma davranışı Psikolojik uyumsuzluk Duygusal streste artma Kişisel koruyucu kullanmama …..... Kişi Etmen Çevre Enerjinin ortaya çıkmasına neden olur Sosyal Ekonomik Kültürel Demografik Fiziksel ...... Yaralanma

Yaralanmayı Hazırlayan Faktörler Çevresel Faktörler Gerekli kanunların olmaması Mevcut kanunların uygulanmasında yetersizlikler Güvensiz çevre koşulları Tehlikeli davranışlara özendirici reklamlar. Kişisel Faktörler Çocuğun; Riskin bilincinde olmama Deneyimsizlik Bulma ve keşfetme merakı Risk alma davranışı Psikolojik uyumsuzluk Duygusal streste artma Kişisel koruyucu kullanmama Annenin ya da bakıcının; Psikolojik uyumsuzluk Duygusal streste artma Madde kullanımı Yorgun olması Dikkatini toparlayamaması Dalgın veya unutkan olması Üzüntü, stres Annenin yaşı Görme bozuklukları Algılamada güçlükler Zihinsel veya fiziksel özür Çocuk güvenliği konusunda yeterli bilgiye sahip olmaması

Yaralanmalar neden önemlidir? Dünya genelinde Çocuk acil başvurularında her zaman ilk üç neden içinde ev kazaları gelir Her yıl ev kazalarına bağlı hayatını kaybeden çocuk sayısı, lösemi ve menenjit gibi hastalıklara bağlı yaşamını yitiren çocuk sayısından fazladır Çocukluk çağı kazalarının %70-75’i ev ve evin yakın çevresinde ortaya çıkar ve Kazaların %58’i çocuk bir erişkinin yanındayken gerçekleşir

Yaralanmalar neden önemlidir? Dünya genelinde Evde kazalar sonucu ölen çocukların %70’i 4 yaş ve altındadır 1-4 yaş arası çocukların %44'ünün ölüm nedeni kazalardır Her yıl 830.000 Her gün 2400 çocuk kazalar nedeniyle ölmektedir Ölümlerin %80’i gelişmekte olan ülkelerdedir www.çevre sagligi.org, UNICEF

Küresel durum 1 ayın altındaki çocuklar 1-59 aylık çocuklar Child death rates by region and cause groups in 2013 (A) Of children younger than age 1 month per person-year of exposure. (B) Of children aged 1–59 months per person-year of exposure. The set of causes is mutually exclusive and collectively exhaustive. SIDS=sudden infant death syndrome. Kaynak:The Lancet 2015 385, 117-171DOI: (10.1016/S0140-6736(14)61682-2)

Dünyada Ev Kazaları Kazalar dünyada ölüm nedenleri arasında 4. sırada Her yıl milyonlarca çocuk ömür boyu sakatlıklara neden olduğu kazalara bağlı yaralanmalar nedeniyle hastaneye başvurmakta Dünyada her yıl 27 milyon kişi Dünyada her yıl 830 bin çocuk Dünyada her gün 2 bin çocuk kazalar nedeniyle hayatını kaybetmekte Dsö,2008;Tanır ,2011;Erci,2009;Çavuşoğlu,2008 / www.cevresagligi.org

Avrupa’da Ev Kazaları Kazalar, Avrupa’da ölüm nedenleri arasında 4. sırada Ev kazalarına bağlı ölümler trafik kazalarından 2 kat daha fazla Yaralanmaların 2/3’si evlerde meydana gelmekte Her yıl 100.000 den fazla kişi ev kazalarından hayatını kaybetmekte İngiltere’de: Kazaların %40’ı ev kazası Yılda 2,7 milyon kişi ev kazası geçirmekte 7000 kişi hayatını kaybetmekte Kuzey İrlanda’da: Ev kazalarının %66’sı ev içinde Almanya’da: 5 yaşın altında meydana gelen kazaların önemli bir bölümünü oluşturmakta HEIDI, 2012

Ülkemizde Nüfusun 1/3’ü 18 yaşından küçük 0-18 yaş grubunda 25 milyon çocuk 0-5 yaş grubu 5.7 milyon çocuk Her yıl ≈ 1.300.000 bebek doğuyor

Ulusal durum

Türkiye’de Ev Kazaları Ev kazalarının görülme oranı %25 Trafik kazalarından sonra 2. sırada Ev kazalarının %45,4 ü 0-6 yaş arasındaki çocuklarda görülmekte Koçer, 2006

Sağlık Bakanlığı verilerine göre bebek ve çocuklar için yapılan acil çağrıların % 79’u ev kazaları ve boğulmalar Son 5 yılda 120.000 çocuk ev kazası sonucu hastaneye başvurmuş ve bunların 2.000’i hayatını kaybetmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu’na göre 1-4 yaş grubu çocuk ölüm nedenleri arasında kazalar dördüncü sırada yer almaktadır. Sağlık Bakanlığı 2011, TUİK 2010

En sık görülen yaralanmalar (%0,00) Yüksek Gelirli Ülkeler Düşük-Orta Gelirli Ülkeler Trafik Kaza Yaralanması Zehirlenme Düşme Yanıklar Boğulma Diğer Kazalara Bağlı Yaralanmalar Özkıyım Şiddet Savaş 13,6 2,2 8,3 1,0 1,7 13,3 2,8 0,02 22,1 5,8 4,0 4,5 8,4 15,2 13,5 9,5 6,0 Toplam Yaralanma Ölümleri 51,2 89,1 En sık görülen yaralanmalar (%0,00) 100.000 ‘ Kaynak: Mock C, Quansah R, Krishnan R, Arreola-Risa C and Rivara F. Strengthening The Prevention and Care of Injuries Worldwide. The Lancet, 2004; 363:2172-2179.

En sık görülen yaralanmalar Trafik kazası Düşme Zehirlenme Yanık Suda boğulma/Boğulma Kesiler Hayvan ısırması Şiddet sonucu

Düşme Her yıl düşme kaynaklı gerçekleşen yaklaşık 424.000 ölümün %80’nin üzeri düşük ve orta gelirli ülkelerde gerçekleşmekte Her yıl 37.3 milyon düşme vakası tıbbi bakım gerektirmekte Bu düşmeler 17 milyonun üzerinde DALY ye (yani erken ölüm ve uzun dönemli sakatlıkla kaybedilen yaşam yılına) neden olmakta. Sakatlıklar en büyük oranda 15 yaş altı 15-29 yaş ve 65 yaş ↑ Dünyada düşmeye bağlı ölüm ve sakatlıkların oluşturduğu DALY nin %40’ı çocuklarda WHO, Fact sheet, 2010

Boğulma Kasıtsız yaralanmaya bağlı ölümler içinde %7 lik bir oranla dünyada 3. sırada bulunakta Dünyada yılda yaklaşık 372.000 boğulmalara ölüm meydana gelmekte Çocuklar, erkekler ve suya ulaşımı fazla bireylerde boğulma riski en fazla Boğulma kaynaklı ölümlerin yarısından fazlası 25 yaş↓ En yüksek boğulma ; 1-4 yaş ve 5-9 yaşta 1-24 yaş arası ölüm nedenleri arasında ilk 10’da yer almakta Çocuk ölümlerinin başlıca nedenlerinden biri boğulma; 140.219 çocuk boğulmadan öldü WHO, Fact sheet , 2014

Çocuklarda neden sık görülür? Meraklıdırlar Öğrenmek isterler Dokunmak isterler Tatmak isterler Denemek isterler Tehlikeyi bilmez-anlamazlar Kendine zarar vereceğini düşünemezler Taklit ederler

Çocukların başına gelebilecek kazalardan erişkinler sorumludur Bu kazaları sadece biz erişkinler önleyebiliriz Basit önlemlerle çocuklarımızı kazalardan büyük ölçüde koruyarak yaralanmalarını ve sakat kalmalarını önlememiz mümkün

Ev Kazalarının Epidemiyolojik Özellikleri Kişilik Özellikleri Yaş Cinsiyet Eğitim durumu sosyo-ekonomik durum Evdeki kişi sayısı Zaman Yer

Kişilik Özellikleri Yaş Cinsiyet Evdeki kişi sayısı 0-1 yaş: Boğulma, yabancı cisim aspirasyonu, yanıklar zehirlenme, sıcak çarpması 1-4 yaş: Kazaların en sık görüldüğü yaş gurubu, suda boğulma, düşme, zehirlenme, yanık, trafik kazası 5-9 yaş: Trafik kazası, boğulma, düşme, zehirlenme 10-14 yaş: Spor ve açık hava oyunlarından ileri gelen kazalar, trafik kazası, boğulma, düşme, zehirlenme Cinsiyet Erkek çocuklarda kız çocuklarına göre daha fazla Evdeki kişi sayısı Evde yaşayan kişi sayısı arttıkça ev kazası görülme sıklığı artmakta Eğitim durumu sosyo-ekonomik durum İşsizlik, fakirlik, düşük eğitim düzeyi, uygun olmayan çevre, uygun olmayan ev ortamı Yeterli bakım ve sosyal destek sağlanamayan çocuklar

Zaman Yer özellikleri İlkbahar ve yaz aylarında (mayıs-ağustos), Konsantrasyonun az olduğu sabah ve yorgunluğun arttığı akşam saatlerinde daha fazla Yer özellikleri Kaygan ve düz olmayan zeminler Yetersiz aydınlatma Sabit olmayan ev eşyaları Yerdeki cisimler Fiziksel koşulların yetersizliği

Korunma Kazalar da bir çeşit çocuk hastalığı gibidir. Çocuk aşı olduğunda nasıl kızamık olmuyorsa, gerekli önlemlerin alınması ile kazalarda büyük oranda engellenebilir Aynı şekilde hasta olduktan sonra nasıl tedavi edilmesinden çok, hasta olmaması için alınacak önlemler gibi, kazalara karşı alınacak önlemler daha önemlidir.

Korunma ve Kontrol Kişi Çevre Bilgi ve Davranış Eğitim Gözlem İletişim teknikleri ..... Çevre Kanunlar Uygulamalar Kurallar Olumlu koşullar ....

AKTİF GİRİŞİMLER PASİF GİRİŞİMLER KAZALARDAN KORUNMA ÇEVRE DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİKLERİ DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİKLERİ ACİL TEDAVİ TEDAVİ REHABİLİTASYON İLKYARDIM KAZALARIN ETKİLERİNİN ÖNLENMESİ

Sosyal Faktörler Demografik yapının değişimi Toplumdaki sosyoekonomik eşitsizlikler Kültürel değerler Çocuk ve aile politikaları Koruyucu sağlık hizmetlerinin varlığı Sosyal yardım sisteminin varlığı ve etkinliği Adalet sisteminin işleyişi

Sosyal Yaklaşım Yoksulluğun azaltılması Sosyal eşitsizliklerin azaltılması Medyada şiddetin azaltılması Halkın bilgilendirilmesi Eğitim sisteminin modernizasyonu Toplumun görüş ve yaklaşımının değişmesi Halk eğitimi

İlişkilere Yaklaşım Ev ziyaretleri: Aile tabanlı yaklaşım Ebeveyn eğitimi: Çocuk yetiştirmede yaklaşım eğitimleri Kılavuzluk eden programlar: Örnek olma yaklaşımları Tedavi ve diğer yaklaşımlar: Aile ve çocuk arasında iletişim ve etkileşim Okul programları

Koruma ve kontrol programlarında bir çok sektör yer almalıdır Hekim Sosyolog Psikolog Avukat Emniyet Görevlileri Politikacı İnsan hakları savunucuları Gazeteci ..... Devlet kurumları Sivil toplum kuruluşları Medya

Avrupa Çocuk Güvenliği Uygulama Rehberi Çocuk yaralanmalarını önleme ve güvenliği sağlama strateji dizisi: Yolcu güvenliği Yaya güvenliği Bisiklet sürücü güvenliği Su güvenliği Düşmeleri önleme Yanık ve haşlamaları önleme Zehirlenmeleri önleme Boğulmaları önleme Genel ev kazalarını önleme Genel toplum tabanlı yaralanmaları önleme Çocuk yaralanmalarını önleme ve güvenliği sağlama stratejileri Her strateji için 3 E’ye odaklanma: Engineering - Mühendislik (ürün ve çevre modifikasyonu için) Enforcement - Kanun,zorlama (ilke/mevzuat ve önlemler uyum sağlamak için) yönetmelikler, ilkeler, Education - Eğitim; davranış değişikliği stratejileri için. Child Safety Good Practice Guide: Good investments in unintentional child injury prevention and safety promotion .Amsterdam: European Child Safety Alliance, Eurosafe; 2010.

Sağlık Sektörünün Rolü Aile ile en fazla ilişki kuran sektör! Sağlam çocuk izlemleri Koruyucu sağlık hizmetleri Hasta çocuk başvurusu

Sağlık Sektörünün Rolü Çocukların kazalar açısından emniyetli ortamlarda yaşamaları, koruyucu önlemlerin alınması ve yaşam alanlarının emniyetinin denetlenmesi erişkinlerin sorumluluğundadır. Doktorların ve sağlık personelinin kazaların ve yaralanmaların engellenmesi ve uygun girişim yapılması için önemli görevleri vardır. Bu görevlerin en önemlilerinden biri ailelerin ve çocukların eğitimidir.

Çocuk Güvenliğinin Sağlanması Programı Amacımız: Çocuklarımızı kazalardan büyük ölçüde koruyarak yaralanmalarını ve sakat kalma oranlarını azaltmak Kazalarına dikkat çekilmesi yoluyla başta ebeveyn ve çocuklar olmak üzere toplumsal farkındalık oluşturmak

Programın Basamakları Kaza öncesinde alınacak önlemler Kaza anında yapılması gerekenler Kaza sonrası yapılması gerekenler

Programı Kimlerle Yürütüyoruz? Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çocuk Acil Yoğun Bakım Derneği İlgili bilim dallarından akademisyenler Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları, Halk Sağlığı vb Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü TSM personeli Aile Hekimleri - Aile Sağlığı Elemanları

Neler yaptık? Program kapsamında bir bilim kurulu oluşturuldu ve kurul ilk toplantısını 05.06.2014 tarihinde gerçekleştirdi Çocuk Güvenliğinin Sağlanması kapsamında programın okul öncesi dönemden başlayarak tüm çocukluk ve ergenlik süreçlerini içine alacak şekilde geliştirilmesi ve sadece ev kazalarının değil daha geniş ölçekte bu yaş gurubunu etkileyebilecek tüm kaza ve yaralanmaların önlenmesine yönelik stratejilerle yürütülmesi ilke olarak benimsendi Öncelikli program alanları seçildi Düşme Boğulma Yanık Zehirlenme Toplum sağlığı merkezlerinden bir grubun eğitici olarak eğitilmesi, bu ekip ile aile hekimleri, aile sağlığı elemanları ve halk eğitimlerinin sağlanması düşünüldü Bilim kurulunun ikinci toplantısı 02.09.2014 tarihinde gerçekleştirildi, hazırlanan broşür ve kontrol listeleri gözden geçirildi Eğitimde kullanılacak materyal hazırlandı

Neler yapacağız? Kazalar ve Yaralanmalar ile ilgili bilgi toplamak için bilgi sistemleri uygun hale getirilmekte Çocuk Acil Yoğun Bakım Derneğinin hazırlamış olduğu Mobil uygulama Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenerek Kurum sayfamızdan paylaşılacak Kamu spotlarının hazırlanması için Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü ile temasa geçildi Çocuk güvenliğinin sağlanması programı için bir web sayfası üzerinde de çalışma yürütülmekte

Yol Haritamız Sağlık personelini eğitmek Halk eğitimleri ile toplumsal farkındalık oluşturmak AH ve ASE’lerin ebeveynlerle iletişim kurarak , çevreyi kazalar açısından en az riskli olacak şekilde düzenlemeleri konusunda bilinçlendirmesi, Ebeveyn ve çocuklarla karşılıklı iletişim sağlayarak davranış değişikliklerini gözlemlemek

Yol haritamız İzleme-değerlendirme İzleme-değerlendirme Toplumsal farkındalık Uygun mevzuat +Okul çağı çocuklar +Okullar Güvenli çevre +Ebeveynlere danışmanlık +Halk eğitimleri 0-6 yaş çocuklar Öncelikli konular Sağlık çalışanı eğitimleri İzleme-değerlendirme İzleme-değerlendirme