MİKROSKOP

Gözle görülemeyecek nesneleri incelemek için yapılmış bir araçtır. Bütün mikroskoplarda iki kısım ayırt edilir; MEKANİK SİSTEM MERCEK (OPTİK) SİSTEM

MEKANİK KISIM: Optik kısma destek görevi görür. Mikroskop ayağı, Kolu, Tüpü, Revolver (Döner gövde), Makro ve mikrometrik vidalar, Mikroskop tablası gibi parçaları taşır.

Mekanik Kısımlar Tüp Kol body Ayak

Tabla Sıkıştırma Klipsleri

Döner Gövdeler (Revolver)

Kaba ayar düğmesi Düşük büyütmeli objektiflerle görüntü yakalanır

İnce ayar düğmesi Görüntü büyütücü objektif seçilir ve netleştirilir

OPTİK KISIM: Preparatta bulunan cismi uygun şekilde aydınlatan ve bu cisimden büyütülmüş bir görüntü veren kısımdır. Aydınlatma aracı olarak bir mikroskop lambası kullanılır. Aydınlatıcı kısım ayna, kondansatör ve diyaframdan oluşur. Cismi büyütülmüş bir şekilde gösteren kısımlar birer mercek sisteminden yapılmıştır ve mikroskobun en kıymetli parçalarıdır. Objektif ve okülerden oluşur.

Diyafram, gelen ışıkları toplar Diyafram, gelen ışıkları toplar. Işığın şiddetini azaltmak için değil, en iyi kontrast ve rezolüsyon elde edilecek ışık çapını ayarlamak için kullanılır. Diyafram Işık kaynağı

Kondansör ışık kaynağı ve diyaframın üst kısmında bulunan mercek sistemidir. İki veya tek mercek bulunabilir. Kondansörün fonksiyonu ışığı obje üzerinde odaklamak ve yoğunlaştırmaktır. Böylece ışığın dağılarak görüntüyü bozması önlenir ve rezolüsyon artar. Sıcak lambayı optik bölümlerden ve kullanıcıdan uzak tutar.

Oküler Oküler Lens *OKÜLER: farklı büyütmelere sahip, göze gelen tarafta bulunan yakınsak bir mercekten ibarettir. Objektifin meydana getirdiği gerçek görüntüyü büyüterek zahiri bir görüntü verir.

Objektif Objektif Lensler OBJEKTİF : cisme yakındır, cismin büyütülmüş ters görüntüsünü verir. Büyütme dereceleri oküler ve objektiflerde farklı büyüklüklerde olabilir. Objektif Objektif Lensler

Mikroskobun büyütmesi şu şekilde hesaplanır: MİKROSKOP BÜYÜTMESİ= OKÜLER X OBJEKTİF Örneğin; Oküler 5x, objektif 40x olan bir mikroskobun büyütmesi =5 X 40 = 200X olur.

1 mm = 1000 µm 1 µm = 1000 nm 1 nm = 1 oA Ölçü Birimleri

Mikroskop Tipleri Özel Teknik Mikroskopları Işık Mikroskobu İmmersiyon Mikrokobu Faz-Kontrast Mikroskobu Floresan Mikroskobu Polarizasyon Mikroskobu Işık Mikroskobu Aynalı Lambalı Mikroskop Tipleri Diseksiyon Mikroskobu Elektron Mikroskobu Transmission Scanning

PREPARAT HAZIRLAMA Lam-Lamel yardımıyla hazırlanır. Lam üzerine konan örnek, lamel ile yapıştırılarak sabitlenir. Preparat hazırlarken dikkat edilmesi gereken husus lamel kapatılırken, lamla arasında hava kabarcığı kalmamasıdır. Bunun yanında fazla örnek almak inceleme zorluğuna ve mikroskoba bulaşmasına neden olacağı için kaçınılması gereken bir durumdur.

MİKROSKOP KULLANIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KURALLAR A-MİKROSKOBUN BAKIMI: 1- mikroskobu daime iki elle taşıyın. Bir elinizle kolu sıkıca tutarken diğer elinizle ayağın altından tutun. 2- mikroskobunuzun elektrikli aydınlatma kısmı varsa kabloların altta kalıp ezilmemesine dikkat edin.  3- baktığınız preparat sıvı damlası ile hazırlanmışsa mikroskobun gövdesini eğik duruma getirmeyin. 4- mercekleri yumuşak ve tüysüz bir bez ile silin. 5- mikroskobu yerine kaldırırken daima en küçük objektifi kullanır duruma getirin. 

B-MİKROSKOBUN KULLANIMA HAZIRLANMASI 1-en küçük objektifi kullanma durumuna getirin( çıt sesini duyun) 2- ışık, tablanın ortasından geçecek şekilde aynayı ayarlayın. Diyaframı açıp kapatarak en uygun ışığın geçmesini sağlayın.  3- merceklerin temizliğini kontrol edin. 4- büyük objektifi kullanırken preparat ile arasında kalan mesafe az olduğundan merceklerin kırılma ihtimali vardır.

5- okülerden bakın, görüntüyü ayarladıktan sonra kaba ayar vidasını C-MİKROSKOBUN KULLANILMASI 1- incelenecek objeyi temiz bir lam üzerine koyun.  2- lameli 45 °lik açı yapacak şekilde tutun ve bırakın.Tırnak ucu ile hafifçe lamele vurularak, arada kalmış olan hava kabarcıkları çıkartılabilir. 3- bakılacak objeyi lam ile lamel arasına yerleştirerek hazırladığınız preparatı mikroskobun tablasına koyun ve maşalarla sabitleyin. 4- objektifi en küçük ayara getirin. Preparata bakarken, kaba ayar vidasını çevirerek görüntüyü ayarlayın.  5- okülerden bakın, görüntüyü ayarladıktan sonra kaba ayar vidasını bırakıp, ince ayar vidası ile netlik ayarını yapın. 6- daha büyük görüntüler elde etmek için objektif değiştirince kaba ayar vidası ile oynamayın.( objektifin değiştirilmesi görüntü ayarını bozmaz sadece netliğini değiştirir)

MİKROSKOP ÇALIŞMA PRENSİPLERİ

Klasik Işık Mikroskobu (Aydınlık Alan Mikroskobu) Kapalı bir borunun iki ucuna monte edilen objektif ve oküler mercek olmak üzere 2 mercek kullanılır. 2000 büyütmeye ulaşılabilir. Klasik ışık mikroskobu, aydınlık alan mikroskobu olarak da adlandırılır. Araştırma mikroskoplarında iki ya da daha fazla objektif mercekler kullanılır. Rezolusyon (ayrım) gücü 0,2 m dir.

Aydınlık Saha Mikroskobu (Klasik Işık Mikroskobu) Cerebrum

YABANCI CİSİM DEV HÜCRESİ ve EPİTELOİD HÜCRELER

BOYANMAMIŞ CANLI HÜCRELERİN MİKROSKOPLARDA İNCELENMESİ

Karanlık Alan Mikroskobu Spiroketler gibi bazı mikroorganizmaları ışık mikroskobunda görmek mümkün olmaz ve bu amaçla mikroskobundan yararlanılır. Karanlık saha mikroskobunda mikroorganizmalar, karanlık zemin üzerinde parlak görüntü verirler. Özel kondansatörler yardımıyla sağlanan karanlık sahada, alttan gelen ışık, kondansatörün ortasındaki siyah, ışık geçirmeyen bir bölge nedeniyle yanlarından girerek preparat üzerine gelir. Bu sistemde ışık tüp içine girmeyerek yanlara dağılım gösterir. Ancak, karanlık alanda bulunan mikroorganizmanın yansıttığı ışık, mikroskobik inceleme yapan kişinin gözüne ulaşır.

Karanlık Alan Mikroskobu (Vibrio cholerae)

Karanlık Saha Mikroskobu İpek böceği larvası Mayıs böceği

Karanlık Alan Mikroskobu Kan

STEREOMİKROSKOP Yansıyan ve geçen ışın kullanılarak materyaller incelenebilir. Çoğunlukla diseksiyonda kullanılır.

STEREOMİKROSKOP

Elektronmikroskobu Elektron kaynağı olarak tungsten bir filaman kullanılır. Cam mercek içermezler. Elektrostatik ve elektromanyetik alanlar kullanarak büyütme sağlanır. Transmisyon (geçirimli-TEM) elektron mikroskobu tipinde iki boyutlu olarak hücre iç detayları gözlenir. Scanning (taramalı-SEM) de ise üç boyutlu olarak hücre yüzey topografisi hakkında bilgi edinilir.

TEM-SEM

ÇEKİRDEK ZARI VE GRANÜLER ENDOPLAZMİK RETİKULUM-TEM

MİTOKONDRİ (TEM-SEM)

ÇEKİRDEK ZARININ DONDURMA-KIRMA TEKNİĞİ İLE TEM’DE GÖSTERİMİ

KAN HÜCRELERİ-SEM

ERİTROSİTLER

Kanın Pıhtılaşması-SEM

Faz Kontrast Mikroskobu Boyanmamış canlı biyolojik örneklerin incelenmesinde kullanılabildiği gibi boyanmış ölü dokularda da kullanılır. Işığın farklı kırılma özelliği ile sıvı bir ortam içerisinde boyasız olarak incelenen mikroorganizmaların hücre iç yapılarının görülmesini sağlar. Klasik ışık mikroskobundan farklı olarak, özel kondansatör ve özel faz objektifleri kullanılır.

FAZ-KONTRAST MİKROSKOP (Boyanmış Kesitler) Dil Kemik

Nomarski Mercekleri (Differensiyel Interferens Kontrast-DIC) Canlı ve cansız objeler 3 boyutlu olarak incelenir. Jeolojik kullanımı da vardır.

Differensiyel Interferans Kontrast Mikroskobu Testis (kedi) Civciv Embriyosu Fibroblast

Differensiyel Interferans Kontrast Mikroskobu

HOFFMAN KONTRAST MERCEKLERİ Hücre ince yapılarındaki membranların gösteriminde çok kullanışlıdır. Keskin görüntüler verir.

INVERTED MİKROSKOP Inverted mikroskoplar, sanayi ve biyolojik bilimlerde kullanılır. Biyolojik bilimlerde genellikle hücre ve doku kültürlerindeki canlı hücrelerin incelenmesi için kullanılır.

INVERTED KONFOKAL MİKROSKOP

Polarizasyon Mikroskobu Işığı çift kıran, yönlendiren anizotrop maddelerin (çizgili kas, kemik matriksi, kolesterol, selüloz, bazı kristaller, mikrotubul) gösteriminde kullanılır.

Polarizasyon Mikroskobu kolesterol İnsan saçı Folik asit İnsan saçı

Polarizasyon Mikroskobu Çizgili kas Riboflavin

Ultraviyole Mikroskobu Ultraviyole ışınları kullanılır. Genellikle nükleik asitlerin gösteriminde kullanılır. Günümüzde floresans mikroskopu olarak geliştirilerek hem kızıl ötesi hem de mor ötesi ışınlar kullanılmaya başlanmıştır.

Floresans Mikroskobu Kısa dalga boyu ile ışınlandıklarında daha uzun dalga boyunda görünebilir ışınlar sağlarlar. Işık kaynağı olarak ultraviyole ışınları kullanılır. Floresans; doğal ve yapay olmak üzere 2 tiptir. Vit A, Vit B2, porfirinler, nükleik asitler doğal floresans veren maddelerdir. Yapay floresans ise flurokrom boyalarla sağlanır. Floresans mikroskopta, flurokrom boyalarla işaretlenmiş antikorların kullanılmasıyla hücre ve doku antijenlerinin yerleri saptanır (immünofloresans).

Floresans Mikroskobu

LAZER TARAMALI KONFOKAL MİKROSKOP

Lazer Taramalı Konfokal Mikroskop Floresan veya yansıtıcı problar ile işaretlenmiş küçük organizmalar ve bütün haldeki hücre örnekleri ile çalışılır. Bu teknoloji, ulaşılabilecek en yüksek ışık mikroskobu çözünürlüğü ile hücre altı yapılar, fonksiyonları ve hücre/organizma yapısının temiz bir şekilde görüntülenmesini sağlar. Bu işlem tek veya çoklu işaretlenmiş örneklere uygulanır. Konfokal mikroskobun avantajı tek bir plandan gelen ışığı toplayabilmesidir (Konfokal=aynı odağa sahip olan).

KONFOKAL MİKROSKOP

X–Işınları Mikroskobu Bu mikroskopta vakum kullanılmaz. Bir çok biyolojik materyal optik mikroskoplarla ve X-ray difraksiyonu ve elektronmikroskop gibi daha yüksek çözümleme güçlü mikroskoplarla çalışmak için çok küçüktür. Canlı hücreler ve çok küçük biyolojik partiküller için çok kısa süreli yoğun x-ışınları lazer atışının kullanılmasına 2000’li yıllarda başlanmıştır. 1 nm’den küçük moleküller ve atom yapılarının aydınlatılmasında kullanılır. Optik mikroskoplarla izlenemeyen çok küçük tek hücreli organizmalar (örn.500 nm den küçük olan picoplankton) bu mikroskopla incelenebilmektedir.

X-RAY MİKROSKOBU EM+X-ışınları (HIV virüsü)