HAMAMBÖCEKLERİ, BİYOLOJİSİ ve KONTROL YÖNTEMLERİ

... konulu sunumlar: "HAMAMBÖCEKLERİ, BİYOLOJİSİ ve KONTROL YÖNTEMLERİ"— Sunum transkripti:

1 HAMAMBÖCEKLERİ, BİYOLOJİSİ ve KONTROL YÖNTEMLERİ
Dr.Oner KOÇAK

2 Genel Bir Böcek Şeması

3

4

5

6 Hamamböceğinin ağız parçaları
labrum maxil mandibul labium

7

8 Blattoptera ( Blattodea) Dictyoptera ordosundan , 28 familyada 3500 kadar türe sahiptirler.

9 Dictyoptera (Blattoptera Blattodea)

10 Yarı Başkalaşım gösteren”Hemimetabol” böceklerdir
Yarı Başkalaşım gösteren”Hemimetabol” böceklerdir. Yumurta, Nimf ve Ergin dönemlerini içerirler.

11 Hamamböceklerinde yaşam döngüsü

12 En önemli türleri Blattella germanica L. (fam:Blattellidae )
En önemli türleri Blattella germanica L. (fam:Blattellidae ). Blatta orientalis L. ve Periplanata americana L. (fam: Blattidae ) dır.

13 Supella longipalpa ve Periplanata avustraliase

14 Blattella germanica L.

15 Blattella germanica L.

16 Blattella germanica L.

17 Kaloriferböceği değişik nimf evreleri

18

19

20

21

22

23

24 B. germanica L. Kapsül oluşumu

25

26

27 Blattella germanica L. kapsülü

28 Blatta orientalis L.

29 Blatta orientalis L.

30

31 B. orientalis L.’ de Kapsül oluşumu

32

33

34

35

36 Periplanata americana L.

37 Periplaneta americana L.

38 Periplanata americana L. da nimf evreleri

39

40 Periplenata americana L.

41 Oldukça yaygın bir tür olan B. germanica L
Oldukça yaygın bir tür olan B.germanica L. (kalorifer böceği) yumurtalarını kapsül içerisinde oluşturur ve açılana kadar abdomen ucunda taşır.

42 Kaloriferböceği fekondite değerleri
İlk Kapsül oluşum süresi: 9.6(9-11) gün Kapsül açılım süresi: 20.9(19-23) gün Kapsül sayısı: 6.2(2-9) Kapsül oluşum aralğı: 5.0(4-7) gün Kapsüldeki yumurta sayısı: 49.1(40-60) Toplam yumurta sayısı: 226.4( ) Açılan yumurta sayısı: 177.2(40-267)

43 28oC sıcaklıkta nimf süreleri (gün).
II. III. IV. V. VI. Toplam Dişi 6.4 6.9 8.2 8.7 10.7 48.9 Erkek 7.0 7.7 10.5 14.5 - 47.4

44 28oC sıcaklıkta ergin yaşam süreleri
Dişi 155.4 (21-205) gün; 5.2 ( ) ay Erkek 102.5 (22-182) gün; 3.4 ( ) ay

45 Bu verilere göre, kaloriferböceği, Ergin Ergin döngüsünü ortalama 80 günde (2.7 ay) tamamlamaktadır.

46 Önemli üç türün genel biyolojik verileri
B. germanica L B. orientalis L. P. americana L. Kapsül sayısı 6 8 21 Kapsüldeki yumurta sayısı 49 16 28 Yumurta açılım süresi 21 gün 60 gün 40 gün Deri değişim sayısı 6-7 7-10 7-13 Nimf süresi 49 gün gün 5-15 ay Ergin süresi 3-6 ay 1-6 ay 1 yıl Yıllık nesil sayısı 4 1-2 1

47 HAMAMBÖCEKLERİNİN TAŞIDIĞI HASTALIKLAR
Salmonella Staphylacoocus Streptococcus ve Coliform bakterileri

48 Bazı Parazit yumurtalarını taşımaları

49 Dışkı ve döküntülerinin allerjik reaksiyonlara neden olmaları

50 Hamamböcekleriyle Savaşım
Kültürel Savaşım Fiziksel (mekanik) Savaşım Biyolojik Savaşım Kimyasal Savaşım

51 Hamamböcekleriyle Savaşım

52 Blattella germanica L. barınma alanı
Periplenata americana L. barınma alanı

53

54 Kültürel Savaşım HAMAMBÖCEKLERİNİN biyolojisi, yaşam biçimi
taşıdığı hastalıklar savaşım yöntemleri gibi özelliklerinin temel eğitimde ve değişik iletişim araçları ile halka tanıtımının sağlanmasıdır.

55 Fiziksel (mekanik) Savaşım
Hamamböceklerinin yaşama ve beslenme ortamlarının ortadan kaldırılması. Çatlak Oyuk Dolap Çekmece gibi barınma alanları ile Açıkta gıda maddesi Yemek artıkları Bulaşık gibi beslenme ortamlarının kaldırılması.

56 verilebilir. Bazı mantarlar da örneğin,
Biyolojik Savaşım Hamamböceklerinin de doğada pek çok parazit ve predatörü vardır. Ancak bunların uygulamada kullanımı pek mümkün olmamaktadır. Çünkü hiç kimsenin evinde hamamböceklerini yiyen bir başka canlıyı barındırmayacağı bir gerçektir. Hamamböceklerinin düşmanlarına örnek olarak; Chalcid ve Evanid 'ler verilebilir. Bazı mantarlar da örneğin, Metharizium anisopia hamamböceği mücadelesinde kullanılmaktadır.

57 Kimyasal Savaşım Hamamböceklerini kontrol altında tutmak oldukça zordur. Sadece ve sürekli insektisit kullanılarak hamamböceklerinin yok edilebileceğini düşünmek oldukça yanlıştır. Her türlü olumsuz koşula (sıcaklık dışında) uyum sağlayabilen bu böcekler insektisitlere de çok kısa bir sürede direnç mekanizmalarını geliştirebilmektedirler.

58 Formulasyon etki şekli Aktif içerik % si Pıretroit Sıvı,toz, aerosol
Hamamböceği kontrolunda kullanılan insektisit grupları (WHO/CTD/WHOPES/99.3) Grubu Formulasyon tpi Formulasyon etki şekli Aktif içerik % si Pıretroit Sıvı,toz, aerosol Na kanalı parçalaycı Organofosfat AsCh Es. Engelleyici Karbamat Sıvı,toz, aerosol, yem Amino-hydrazone Yem ETS engelleyici Mcrocyclic lactone glycoside Sinir zehiri Phenyl pyrazole Benzoyl phenyl era(BGD) Sıvı, yem KSE Diğer BGD ler GHB İnorganik Toz, yem Hücre parçalayıcı

59 Hamamböceği Kontrolunda Kullanılan insektisitler (WHO/CDS/NTD/WHOPES/GCDPP/2006.1)
whopes

60 İNSEKTİSİT Kimyasal Grubu Formulasyon Konsantrasyon (g/l yada g/kg) WHO Toksisite Sınıfı Bendiocarb Karbamat Sprey II Toz 10 Aerosol Hydramethylnon Hydrazone Yem 21.5 III Borik asit İnorganik %1-100 - Fenoxycarb BGD 1.2 U Flufenoxuron 0.3 Pyriproxyfen Hydrprene Dinotefuran Neonicotinoid NA 0.5 İmidacloprid Chlorpyrifos Organofosfat Spray 5 5-10 10-20 Microkapsül 2.5-5 Chlorpyrifos-methyl 7-10 Diazinon 20 Mikrokapsül 3-6 Fenitrothion 50 Malathion 30 Pirimiphos-methyl 25

61 D,D,trans-Cyphenoyhrin
α-Cypermethrin Piretroid Sprey II β-Cyfluthrin 0.25 Bifenthrin Cyfluthrin 0.40 Toz 0.5 Aerosol Cyphenothrin 1-3 Mikrokapsül D,D,trans-Cyphenoyhrin NA Cypermethrin Deltamethrin 0.3 Esfenvalerate Etofenprox 5-10 U 5 λ-Cyhalothrin Permethrin 5.0 Fipronil Arylpyrazole Yem Sulfuramide Sulfonamide 10 III

62 Yoğun hamamböceği populasyonu olan bir konutta nasıl bir kontrol çalışması yapmalıyız ?

63 Tür tesbiti ve populasyon yoğunluğunun belirlemesi

64 Bir gecede tuzak başına yakalanan böcek sayıları
B.germanica B.orientalis P.americana Düşük 0-5 0-1 Orta 5-20 1-10 Fazla 20-100 10-25 Çok fazla 100+ 25+

65

66 Kullanılacak, İNSEKTİSİT FORMULASYON ve UYGULAMA YÖNTEMİNİN belirlenmesi

67 uygulama yapılacak alanlar

68 Uygulama Sonrası kontrol

69 Değişik jel preparatların, Blattella germanica L
Değişik jel preparatların, Blattella germanica L. (erkek) populasyonlarında deneme sonuçları * doz, gr formülasyon/m2 olarak alınmışır.

70 Hamamböceği, Blattella germanica L
Hamamböceği, Blattella germanica L. populasyonlarında değişik insektisitlere ait deneme sonuçları

71 HAMAMBÖCEKLERİNDE İnsektisitlere Direnç Oluşumu ve Önlenmesi

72 Direnci Etkileyen Faktörler

73 Genetik Faktörler -Direnç ve yardımcı genlerin varlığı,
-Direnç geninin Frekansı Sayısı Kombinasyonları Dominant (baskın) yada Resesif (çekinik) oluşları.

74 Uygulamadaki faktörler
Seleksiyon baskısı Seçici dozdan etkilenen populasyon oranı, Etkilenen nesil sayısı, İnsektisitten ortaya çıkan ölüm oranı, Etkilenme dönemi(yumurta,larva,ergin), Uygulanan insektisitler, Uygulama tipleri İnsektisitin kalıcılığı Zararlıyı etkileme yolu, Daha önce kullanılan insektisitlere direnç gelişimi

75 Biyolojik ve Ekolojik faktörler
Nesil sayısı, Populasyonun nisbi izolasyonu, Mevsimsel ve yerel değişimler, Doğal seleksiyon Direnç genotiplerinin Yoğunluğu, Tipleri ve Dağılımı.

76 İnsektisitlere Direnci Engelleyebilirmiyiz ?

77 Uygulamadaki faktörler
Seleksiyon baskısı Seçici dozdan etkilenen populasyon oranı, Etkilenen nesil sayısı, İnsektisitten ortaya çıkan ölüm oranı, Etkilenme dönemi(yumurta,larva,ergin), Uygulanan insektisitler, Uygulama tipleri İnsektisitin kalıcılığı Zararlıyı etkileme yolu, Daha önce kullanılan insektisitlere direnç gelişimi

78 İnsektisit Uygulamasında Yer Alan Disiplinler
Ekoloji İnsan Habitatı Çevresel Faktörler Örneklemeler

79 Fizik(Meteoroloji) İlaç Partiküllerinin Hareketi Zararlı Hareketi

80 Tıp Epidemiyoloji Güvenilirlik Antidotlar Uygulama

81 Mühendislik Ekipmanın Düzenlenmesi Ekipmanın Devamlılığı

82 Ekonomi Nakit Akışının Sağlanması Maliyet / Kar Oranı
Maliyet / Etkinlik Oranı

83 Endüstri Araştırma Teknik Servis Pazarlama Saha Araştırması Patent
Uygulama Eğitim

84 Kimya Sentez Formülasyon Kalıntı Metabolizma Çalışmaları

85 Biyoloji Zararlı Probleminin Çözümü Sistematik
Zararlının Biyoekolojisi Kontrol Talimatı Geliştirilmesi

86 Halk Sağlığı (Vektör Kontrolu)
Zararlı Probleminin Çözümü Talimatların Uygulanması Zararlıların Belirlenmesi Zararlıların İzlenmesi