DEMİR.

... konulu sunumlar: "DEMİR."— Sunum transkripti:

1 DEMİR

2 DEMİR hidroksit Oksit karbonat Sülfür-silikat

3 Ñ       MANYETİT, HEMATİT TEK BAŞLARINA BULUNABİLİRLER
Ñ       MANYETİT +MAGHEMİT +HEMATİT Ñ       HEMATİT + LİMONİT Ñ       ŞAMOZİT +TURİNGİT + SİDERİT Ñ       SİDERİT + HEMATİT ...OLUŞUM ORTAMLARI YAKIN OLDUĞU İÇİN BERABER BULUNABİLİRLER Ñ EN DÜŞÜK İŞLETME TENÖRÜ %32 DİR. ŞARTLARA GÖRE DEĞİŞEBİLİR.

4 ARZU EDİLEN VE EDİLMEYENLER
Ñ       % 12 DEN FAZLA SİO2 ARZU EDİLMEZ Ñ       MAX BİNDE 4 P İÇEREN CEVHERLER ARZU EDİLİR. Ñ       % 0.5 E KADAR Cu ARZU EDİLEBİLİR Ñ       % 1 E KADAR Ti ARZU EDİLEBİLİR. ZATEN % 6’ YI GEÇERSE Tİ CEVHERİDİR. Ñ       % 1 DEN FAZLA Cr ZARARLIDIR. Ñ       % 3 DEN FAZLA S ARZU EDİLMEZ, As HİÇ ARZULANMAZ

5 1. Mağmatojen Demir Yatakları
Ñ       Ti ; NE KADAR KALIN LAMELLER OLUŞTURUSA O KADAR KOLAY Fe’ den AYRILIR. Ñ       ANCAK SOĞUMA ANİ OLMUŞ İSE Tİ AYRIŞIMI GÖRÜLMEZ. Ñ       HEMATİTLERDEN İLMENİTLERİN (FeTİO3) AYRILMASI 600C DE OLUR. Ñ       AYRIŞMIŞ İLMENİT-HEMATİT KARIŞIMINA “TİTANOHEMATİT” DENİR

6 Ñ     TİTANOMANYETİTDE +2 VE +3
DEĞERLİKLİ Fe’ NİN YERİ Ti TARAFINDAN ALINIR VE İLMENİT VE ULVOSPİNEL OLUŞUR Ñ       Fe+2 NİN YERİNİ Mn, Mg, Zn VE Ni ALABİLİR Ñ       Fe+3 ÜN YERİ İSE Al, V VE Cr TARAFINDAN ALINABİLİR. Ñ       MnTiO3 (Pirofanit), (Mg-Fe) TiO3 Gaykielit, [Fe(Fe,V)O3 kulsanit

7 Yan Kayaç ve Cevher Çeşitleri
Ñ       TİTANOMANYETİTLER GABRO VE NORİTLER İÇİNDE (OLİVİNLİ GABRO-ZENGİNDİR) Ñ       TİTANOHEMATİTLER ANORTOZİTLERİN İÇİNDE GÖRÜLÜRLER Ñ       ANORTOZİTLERDEKİ CEVHERİN TANE BÜYÜKLÜĞÜ VE TENÖRÜ DAHA FAZLADIR. CEVHERLE OLAN SINIR DAHA KESKİNDİR Ñ       BU TİP YATAKLAR LİKİT AYRIŞIM VE LİKİT ENJEKSİYONLARA GEÇİŞ GÖSTERİR. Ñ       ULTRABAZİK VE ASİDİK KAYAÇLARDA BU TİP CEVHERLEŞMELER YOK GİBİDİR. Ñ       CEVHERLER MERCEK, ŞİLİR, BANT, TABAKA ŞEKLİNDEDİR Yan Kayaç ve Cevher Çeşitleri

8 Ñ       ÖNCELERİ SİLİKAT MİNERALLERİ ARASI MATRİKS DOLGU ŞEKLİNDE GÖRÜLEN VE DAHA SONRA BÜYÜYEN CEVHERLERDEN DİSKORDAN OLANLAR, KONKORDAN OLANLARA ORANLA DAHA ZENGİN CEVHER İÇERİRLER. DAMARLAR DAHA ZENGİN. Ñ       ESKİ KALKANLARDA BULUNANLAR, TEKTONİK HAREKETLERDEN PEK ETKİLENMEMİŞLERDİR. Ñ       GENÇ OROJENİK KUŞAKTAKİLER İSE ÇOK FAZLA TEKTONİK ETKİ ALTINDA KALMIŞLAR VE PRİMER ŞEKİLLERİNİ KAYBETMİŞLERDİR. Ñ       GENÇ KUŞAKTA BULUNAN MADENLERİN YAN KAYAÇLARI DA ALTERASYONA UĞRAMIŞ O SP, PRX HB DÖNÜŞMÜŞ YEŞİL RENK HAKİM OLMUŞTUR

9 ÖNEMLİ YATAKLAR ERZBERG- NORVEÇ
CEVHER PREKAMBRİYEN YAŞLI GABRO VE ANORTOZİTLER İÇERİSİNDEDİR. DÜZENSİZ MERCEKLER, KÜTLELER HALİNDE GABRO-ANORTOZİT KONTAĞINDADIR. % TİTANOMANTETİT İÇERİR. BURADA %53-28 Fe, %17-24 TiO2 , % V2O3 BULUNMAKTADIR. ANORTOZİTLERDE YERYER SKAPOLİTLERE (NaCl.ALSiO3) DE RASTLANMAKTADIR. AYRICA ANORTOZİT- GABRO GEÇİSİ DE ÇOK BELİRGİNDİR.

10 BUSHWELD-TRANSVAAL-G.AFRİKA
Ñ       YAN KAYAÇ OLARAK GABRO VE NORİTLERİN YANISIRA ANORTOZİT BULUNMAKTADIR. BUNLARDAKİ CEVHER KALİTESİ FARKLI DEĞİLDİR. Ñ       CEVHER KALINLIĞI GENELDE 1,3-3,6 m ARASINDA DEĞİŞEN BANTLARIN ARDALANMASIYLA OLUŞMUŞTUR. BANT KALINLIĞI YER YER 6m’YE ÇIKABİLMEKTEDİR. Ñ       CEVHER ORTALAMA 1,2m. KALINLIKTA 300 Km DEVAM ETMEKTEDİR. Ñ       %51-60 Fe, %12-20 Tİ, %0,4-3,3 SİO2 , %0,1 P, %0-1 S VE %1 V2O5 CEVHERİN ORTALAMA DEĞERLERİDİR.

11 ÖTANMOKİ- FİNLANDİYA Ñ       BÖLGEDE BÜYÜK BİR DEĞİŞİKLİK VE ETKİLERE UĞRAMIŞ AMFİBOLİTDEN BİR ANTİKLİNAL VE BU ANTİKLİNALİN İÇİNDE ANORTOZİT MERCEKLERİ. CEVHER AMFİBOLİT-ANORTOZİT SINIRINDADIR. Ñ       ESAS CEVHER MİNERALİ TİTANOMANYETİTTİR. SPİNEL VE KLORİT BULUNMAKTADIR  ORTALAMA OLARAK %32 MANYETİT VE %27 İLMENİT VE %1 CO’LU PİRİT.

12 2. Likit enjeksiyon yatakları
Ñ            ÖNEMLİ MİNERALLERİ: MANYETİT, HEMATİT VE APATİTTİR. HEMATİT KISMEN BİRİNCİL, KISMEN DE İKİNCİL OLARAK MANYETİTTEN OLUŞMUŞTUR. Ñ            BURADAKİ MANYETİTLERİN KRİS.DİF.MANYETİTLERDEN FARKI YÜKSEK ORANDA Tİ İÇERMEMELERİDİR. Ñ            İTİCİ MOTOR VAZİFESİNİ GÖREN APATİT, F-APATİTTİR. BAZEN KLOR-APATİTTİR. Ñ            BU TİP CEVHERLERİN UÇUCULARCA ZENGİN OLDUĞUNUN BİR DELİLİ İSE NİOBYUM ELEMENTİDİR Ñ            BU YATAKLARDA NEFELİN, REE (RARE EARTH ELEMENT-NADİR TOPRAK ELEMENTLERİ), YAN KAYAÇTAN CEVHER İÇİNE GİREBİLEN, ORTOKLAZ, TURMALİN, SKAPOLİT, BİYOTİT VE BAKIRSÜLFÜR MİNERALLERİ BULUNABİLİR

13 YAN KAYAÇLARI Ñ              BU TİP YATAKLAR, KÖKENİ OLAN KAYAÇ İÇİNDE BULUNMAZLAR. KOLAY UÇUCU ELEMANLAR SEBEBİYLE BAŞKA KAYAÇLAR İÇİNE ENJEKTE OLURLAR. Ñ              CEVHERİN YAN KAYAÇLARLA OLAN KONTAĞI ÇOK KESKİNDİR. (LİKİT AYRIŞIMDA TAM TERSİ). YAN KAYAÇLA OLAN SINIRLARDA SKAPOLİTLEŞME(NaCl. AlSiO3) VE ALBİTLEŞME YAYGINDIR. Ñ              CEVHER KÜTLELERİ; PLAKA , İNCE UZUN MERCEK, DAMARCIK ŞEKLİNDEDİR. Ñ              BAZI CEVHERLERDE PNÖMATOLİTİK EVREYE GEÇİŞLER DE GÖRÜLEBİLİR.

14 KİRUNA- KUZEY İSVEÇ Ñ       KİRUNADA 3 AYRI TİP YATAK VARDIR. 1-HAKİKİ KİRUNA 2-REKTOR 3- HİDROTERMAL DEĞİŞİM CEVHERİ 1.      HAKİKİ KİRUNA TİPİ: ESAS CEVHERLEŞME LİKİT ENJEKSİYON TİPLERİDİR. 2.      REKTOR: HAKİKİ KİRUNA TİPİNE BENZER ANCAK DAHA ÇOK PNÖMATOLİTİK OLUŞUMA RASTLANIR. 3.      HİDROTERMAL DEĞİŞİM CEVHERİ: SİLİSLEŞMİŞ –SERİSİTLEŞMİŞ YÜZEY KAYAÇLARI İÇİNDE HEMATİT CEVHERİ ŞEKLİNDE BULUNUR. BARİT GANG MİNERALİDİR. Ñ      HEM PNÖMATOLİTİK HEM DE HİDROTERMAL PARAJENEZLER BULUNUŞU, MAĞMANIN BU SEVİYELERE KADAR ULAŞTIĞINI GÖSTERMEKTEDİR. Ñ       BU YATAKLARI OLUŞTURAN ESAS MAĞMANIN ESSEKSİT MAĞMASI OLDUĞU BELİRLENMİŞTİR. OLİVİNLER AYRILARAK, PERİDOTİTLERİ, PLAJİOKLAZLAR AYRILARAK ANORTOZİTLERİ OLUŞTURMUŞ, GERİYE “ARTIK MAĞMA” KALMIŞTIR.

15 Ñ       GERİYE KALAN “ARTIK MAĞMA” OKSİT-APATİT MAĞMASI VE
NA –SİYENİT MAĞMASINA AYRILMIŞTIR. Ñ       OKSİT –APATİT MAĞMASININ AYNI KAYAÇ İÇİNE ENJEKSİYONUYLA KİRUNA TİPİ CEVHER OLUŞURKEN, NA-SİYENİT MAĞMASINDAN DA BÖLGEDEKİ NA-SİYENİTİK KAYAÇLAR OLUŞMUŞTUR. Ñ       %68 FE , %2 P2O5, %0,05 S, %0,7 MN, %0,7 MGO, %3 CAO, %0,3 TİO2 . REZERV-2 MİLYAR TON Ñ       CEVHER M. KALINLIĞINDA 1000M DERİNLİKTE 15 KM UZUNLUKTA. Ñ       DERİNE DOĞRU FE ARTMAKTA P AZALMAKTADIR. Ñ       TÜRKİYE’ DE AVNİK, SİLVAN, BİNGÖL DE, BU TİP YATAKLAR MEVCUTTUR. AVNİK: %60Fe, %0,3 P, %0,5 S, %7,4 SiO2 %0,92 TiO2 , %3,5 CaO. REZERV 3 MİLYON TON.

16 3. Kontak Pnömatolitik Yataklar:
T azalıyor Tº S.A.P (Mg artıyor) Kontak pnömatolitik yataklardaki skarn mineralleri

17

18 MİNERALLERİ: MANYETİT, HEMATİT VE MARTİTLEŞMİŞ HEMATİT BULUNUR.
      AYRICA SÜLFÜR MİNERALLERİNDEN KUBANİT LAMELLERİ İÇEREN KALKOPİRİT, KALKOPİRİT VE PİROTİN AYRIŞIMLARI İÇEREN SFALERİT BULUNUR. YÜKSEK SICAKLIK İŞARETİDİR.        ARSENOPİRİT, PİROTİN, PİRİT, GALENİT, FAHL CEVHERİNE DE RASTLANILIR.        ÇOK SAYIDA MİNERAL İŞLETMEYİ ZORLAŞTIRIR.        Tİ MİKTARI AZ VEYA YOKTUR.        CA-GRANAT, VEZÜVİYAN, EPİDOT,TREMOLİT, WOLLASTONİT GİBİ SKARN MİNERALLERİ YAYGINDIR. CL VEYA F- APATİT BU EVREDE PEK GÖRÜLMEZ

19 CEVHERLER * YÜKSEK SICAKLIKLARDA * WOLFRAMİT, ŞELİT, MOLİBDENİT, KASSİTERİT + MANYETİT * DÜŞÜK SICAKLIKLARDA * KALKOPİRİT, PİRİT , GALENİT, + MANYETİT BU OLUŞUMLAR KONTAK PNÖMATOLİTİKTENHİDROTERMALLERE GEÇİŞ GÖSTERİR.

20 YAN KAYAÇ VE CEVHER ŞEKİLLERİ
     BU CEVHER KÜTLELERİNİN ŞEKİLLERİ, GELEN ÇÖZELTİLERİN DURUMUNA, KİMYASAL BİLEŞİMİNE, ÇATLAKLI OLUP OLMAMASINA BAĞLIDIR. TABAKA, MERCEK, DÜZENSİZ ŞEKİLLER (KÇT ÇOK FAZLA YIPRANABİLDİĞİ İÇİN), VE FAY VARSA BORU ŞEKİLLİ OLABİLİR.

21 Önemli Yataklar * BU YATAKLAR BOYUT İTİBARİYLE ÇOK BÜYÜK OLMAZLAR.
ANCAK YAYGINDIRLAR *    DÜNYA ÜRETİMİNİN %7 Sİ BU TİP CEVHERLERDEN KARŞILANMAKTADIR. *    TÜRKİYE’DE SİVAS DİVRİĞİ, ANKARA KESİKKÖPRÜ, HASANÇELEBİ -MALATYA YATAKLARI BU TİP YATAKLARDANDIR. SİVAS –DİVRİĞİ *     BÖLGEDEKİ YAŞLI KALKERLER ARASINA PERİDOTİTLER GİRMİŞ SERPANTİNLEŞMİŞTİR. *   TEKTONİK HAREKETLENME BUNLARI BİRBİRİNE İYİCE KARIŞTIRMIŞTIR. DAHA SONRA SİYENİTİK- MONZONİTİK BİR KAYAÇ BUNLARI KESMİŞTİR. CEVHERLEŞMENİN BU KAYAÇLA BAĞLANTILI OLDUĞU DÜŞÜNÜLMEKTEDİR. Önemli Yataklar

22 A-KAFAMİNERALİ MANYETİT –HEMATİT, AYRICA ÇEŞİTLİ SKARN VE SÜLFÜR MİNERALLERİ
REZERVİ ~40 MİLYON TON , MUHTEMELEN PNÖMATOLİTİK B-KAFAMİNERALİ MANYETİT-HEMATİT , TURMALİN ÇOK, SKARN MİN.ÇOK REZERVİ~45 MİLYON TON, MUHTEMELEN HİDROTERMAL C-KAFAB KAFADAN TAŞINAN PARÇALAR OLDUĞU DÜŞÜNÜLMEKTEDİR.

23 4. Plütonik hidrotermal yataklar
  MİNERALLERİ: SİDERİT (DİĞER EVRELERDE GANG İKEN BU EVREDE ANA CEVHER MİNERALİDİR), HEMATİT, SPEKÜLARİT, YANISIRA SFALERİT, KALKOPİRİT, GÜMÜŞ, PİRİT BULUNUR.                      GANG MİNERALLERİ: KUVARS, RODOKROZİT, ANKERİT (Ca Mg Fe)CO3 KALSİT, FLORİT, BARİT .MİNERALLER DÜŞÜNÜLDÜĞÜNDE MEZOTERMAL YATAKLARDIR. PNÖMATOLİTİK YATAKLAR YOK DENECEK KADAR AZDIR.

24 YAN KAYAÇ VE CEVHER ŞEKİLLERİ
R     Cevherleşmenin kendini getiren intrüzonla ilişkisi kolay bulunamaz. R     Damar cinsi olanlarda yan kayaca bağlı olarak kloritleşme, silisleşme ve karbonatlaşma izlenir. Kaolinleşmeye pek rastlanmaz. R     Metasomatizma kalkerlere bağlıdır. Dolomit, Ankerit, Manyezit, oluşumlarına rastlanır. R     Cevher şekilleri genelde düzensizdir. ÖNEMLİ YATAKLAR ø      Damar tipi siderit yatakları çok yaygındır. Almanya, Çekoslovakya ve Yugoslavyada bol miktardadır. En önemli yatak Avusturyadaki Erzberg yatağıdır. ø      ERZBERG: Devonien kalkerleri içindeki faylar arasındadır. %38 Fe, %2,5 Mn, Ankerit, dolomit, zinnober görülmüştür.

25 5. Mağmatojen Sedimanter Demir Yatakları
Ø      MİNERALLERİ : ANA MİNERAL HEMATİTDİR. ÇOK İNCE TANELİDİR. TANE BÜYÜKLÜĞÜ ARTARAK SPEKÜLARİTE GEÇİŞ GÖSTERİR. Ø      FE KLORÜR VEYA DEMİR HİDROKSİ KARBONAT ŞEKLİNDE GELMEKTEDİR. Fe YANINDA SiO2 DE GELMEKTEDİR. Ø      Fe FAZLA İSE TIKIZ DEMİR CEVHERİ, SiO2 FAZLA İSE JASPİS TÜRÜ BİR SiO2 KAYACI OLUŞUR. EŞ MİKTARDA GELİRLER İSE DEMİRLİ KUVARSLAR OLUŞUR. Ø      ORTAM OKSİTLEYİCİ İSE HEMATİT YANISIRA MANYETİT DE OLUŞUR. Ø      BU CEVHERLEŞMELERE YARI DENİZEL EKSOLÜSYONLAR VE MAĞMATİK KAYAÇLAR SEBEP OLMAKTADIR. Ø      ŞAMOZİTLERİN OLUŞUMUNUN MAĞ. SEDİMANTER Mİ, SEDİMANTER Mİ OLDUĞU HALA TARTIŞMALIDIR.

26 YAN KAYAÇ VE CEVHER ŞEKİLLERİ
Ø      BU MADENLER İNİSİYAL SİMİK MAĞMATİZMAYA BAĞLIDIRLAR VE GENELDE DİYABAZ, KERATOFİR (TRAKİTİK, RİYOLİTİK SPİLİT) VE YARI DENİZEL TÜFLERE BAĞLIDIR . Ø      ÇOK UZUN TABAKALAR, MERCEKLER VE BANTLAR ŞEKLİNDEDİRLER. Ø      SİLİSLİ Fe YATAKLARI METAMORFİZMA GEÇİRMİŞLER İSE İTABİRİTİK DEMİR YATAKLARINI OLUŞTURURLAR.

27 ÖNEMLİ YATAKLAR: ALMANYA’ DAKİ LAHN- DİLL BÖLGESİNDE İKİ FARKLI CEVHERLEŞME BELİRLENMİŞTİR. Ø      % Fe, % 17 SiO2 ZENGİN CEVHER BÖLGESİ Ø      % Fe, % SiO2 KALKERLİ, FAKİR CEVHER BÖLGESİ * TÜRKİYE’ DE BU TİP YATAKLARIN EN ÖNEMLİSİ BÜYÜK VE KÜÇÜK EYMÜR GÖLLERİNDEDİR *MİNERALLERİ LİMONİT VE HEMATİTTİR. LATERİTİK DE DENİLMEKTEDİR.

28 6. Bozunma Yatakları 1-OKSİDASYON ZONU OLUŞUMLARI
Ø      OKSİDASYON ZONUNDA FE- SÜLFİT VE FE –KARBONAT YATAKLARININ BOZUNMASIYLA KLORİTLİ- SÜLFATLI BİLEŞİKLER UZAKLAŞIR. GERİYE DEMİRLİ VE SİLİSLİ BİLEŞİKLER KALIR. Ø      ANA CEVHER MİNERALİ LİMONİTTİR. KIRMIZI DEMİR VE HEMATİT 2-SİLİKAT KAYAÇLARINDAN OLUŞAN BOZUNMA ARTIĞI OLARAK Ø      BU GRUP LATERİTİK DEMİR YATAKLARI OLARAK DA ADLANDIRILIRLAR. Ø      LATERİTLER, A) BAZİK-ULTRABAZİKLERDEN, B) İTABİRİTLERDEN OLUŞABİLİR. Ø      ANA MİNERALLERİ: LİMONİT VE HEMATİTTİR.MANYETİT VE MAGHEMİT DE BULUNUR. AYRICA TABAN KISIMLARDA MONTMORİLLONİT, KLORİT VE KAOLİN OLUR. LATERİTİK YATAKLAR TROPİK HÜMİD İKLİMLERDE OLUŞMAKTADIR

29 Bazalt yukarıdan aşağıya su sirkülasyonuyla şekilde görülen hale gelir.
Silikatça minerallerince zengin kayaçlarda görülen cevherleşme modeli böyledir. Kaolin SiO2 Al2O3 +Fe2O3 Montmorillonit klorit

30 Ø BU TİP YATAKLARA GENELDE ESKİ KALKANLARDA RASTLANILIR.
Ø      İTABİRİTLER: HEMATİT VE KIRMIZI DEMİRİN KUVARS İÇİNDE DAĞILMIŞ OLDUĞU KAYAÇLARDIR. Ø      FE TENÖRÜ %30-40 CİVARINDADIR. TROPİK İKLİMLERDE SİO2 ÇÖZÜNÜP GİDERSE TENÖRÜ %60 SEVİYELERİNE ÇIKABİLİR. Ø      BU TİP YATAKLARA GENELDE ESKİ KALKANLARDA RASTLANILIR.

31 FE –MN BOZUNMA YATAKLARI
Ø      FE HİDROKSİ SOLLER (+); MN HİDROKSİ SOLLER (-) YÜKLÜDÜR. ŞARTLAR UYGUNSA BİRBİRLERİNİ ÇÖKERTİRLER. Ø      MANGANIN ZENGİN OLDUĞU KAYAÇLAR, MAĞMATİK KAYAÇLARDIR. Ø      METAMORFİK ŞİSTLER VE JEOSENKLİNALLERDEKİ SED. KAYAÇLAR AZDIR. Ø      KARSTİK BİR ARAZİYE GELEN SOLLERİN BUHARLAŞMASIYLA OOLİTİK OLUŞUMLAR MEYDANA GELİR. Ø      BU SOLLER V, P, As İÇERDİKLERİNDEN BU FE- MN YATAKLARINDA V, P, As ZENGİNLEŞMESİ DE OLUR. Ø      As İŞLETİM İÇİN ZARARLIDIR. Ø      Cu VE Co ZENGİNLEŞMESİ DE OLUR.

32 Desendant damar ve metasomatik değişimler
Ø      BU TİP MİNERALLEŞMELERİN ANA MİNERALİ SİDERİT TİR. KİLLER VE BİTÜMLÜ MALZEME İLE DE BİRLİKTE BULUNURLAR. BİTÜM VARSA PİRİT DE OLUŞUR. Ø      SİDERİT KONKRESYONLARI KÖMÜR YATAKLARI İLE İLİŞKİLİ İSE “BEYAZ FE CEVHERİ” , Ø      SİDERİTLER KİLLİ SEVİYELERDE OLUŞMUŞLARSA “KİL-FE CEVHERİ” DENİLİR. .

33 Ø      KÖMÜRLE BAĞLANTILI BÜTÜN CEVHERLERE “KÖMÜR-FE CEVHERİ” DENİLİR.
Ø      BU YATAKLARIN HEPSİNİN OLUŞUMUNDA YER ALTI VE SIZMA SULARININ ÇEVRİMİNİN ÖNEMLİ ETKİSİ VARDIR. BU ÇEVRİM KARBONATLI KAYAÇLAR İÇİNDE İSE DESENDANT METASOMATİK YATAKLAR OLUŞUR BU YATAKLARIN TEMEL ÖZELLİĞİ YÜZEYE YAKIN VE YAYGIN OLMALARIDIR

34 7. Sedimanter yataklar (plaser)
Ø      GENELDE SAHİLLERDE SİYAH ŞERİTLER HALİNDE ULTRABAZİK KAYAÇLARA YAKIN OLARAK BULUNUR. Ø      EKONOMİK AÇIDAN ÖNEMLİ DEĞİLLEDİR. Ti BULUNMASI SIKINTI OLUŞTURUR. Ø      KARADENİZDEKİ BURGAZ PLASERLERİ % 28 MANYETİT, % Ti İÇERİR.

35 8. Döküntü Fe yatakları Ø      KARASAL FE YATAKLARININ PARÇALANIP, İRİ TANELER HALİNDE DENİZLERE TAŞINMASIYLA OLUŞUR. Ø      “TRÜMMER CEVHERLERİ” DE DENİR. BUNLAR LİMONİT, OOLİTİK LİMONİT VE BUNLAR ARASIDA DOLGU MADDESİ OLAN KİLLİ-KUMLU ÇİMENTODAN İBARETTİR.

36 9. Kimyasal denizel yataklar
Eh yüksek Eh Azalır Limonit (kil-kum-çakıl) Siderit (kil ve ince sedimanlar) Şamozit -türingit (çok ince kil ve sedimanlar) OH karbonat Silikat-Sülfür

37 Ø LİMONİT-ŞAMOZİT (FE –SİLİKAT) KISMEN PRİMER, KISMEN
DE FE SİLİKAT JELİ OLARAK ÇÖKELİR. Ø      FE SİLİKAT JELİNDEN OLUŞAN ŞAMOZİT ÇOK DAYANIKLI DEĞİLDİR. DİYAJENEZ SIRASINDA MANYETİT VE SİDERİTE DÖNÜŞÜR. Ø      PRİMER OLARAK OLUŞAN ŞAMOZİT İSE MANYETİT VE SİDERİTE DÖNÜŞMEZ. * BÖLGEDE BİTÜMLÜ MADDE VARSA PİRİT OLUŞABİLİR. (İNDİRGEYİCİ ORTAMDA) Ø      BAZI DURUMLARDA ŞAMOZİT, TURİNGİTE DÖNÜŞEBİLİR. Ø      TÜRKİYE’DE ÇAMDAĞ BU TİPDİR. ŞAMOZİT, LİMONİT, HEMATİT BULUNUR. % 39 Fe, % SiO2 , % 2-29 CaO İÇERİR.

38 10. Metamorf yataklar ø      En önemlileri Rejyonal (bölgesel) metamorfik yataklardır. Dünya demir istihsalinin ~% kadarı bu tip yataklardan sağlanmaktadır. ø      Sedimanter Fe yataklarında olduğu gibi bunların da sülfit, sülfat, karbonat, oksit fasiyesleri vardır. Cevher genellikle 1mm-1cm kalınlığındadır. ø      Ana mineral manyetit ve hematittir. ø      Bu yataklar genelde prekambrien yaşlıdır. Tenörleri %35-40 kadardır. Bazen % 60’ a kadar çıkabilir. ø      Bazen hidrotermal alterasyon SiO2yi uzaklaştırırsa ikincil zenginleşme de oluşabilir. ø      Bu tip yataklara itabirik yataklar (Fe li kuvars) da denilmektedir. (aynı sınıfa sokulmaktadır.)