Kıymetli Evrak Hukuku Doç.Dr. Mübariz Yolçiyev

... konulu sunumlar: "Kıymetli Evrak Hukuku Doç.Dr. Mübariz Yolçiyev"— Sunum transkripti:

1 Kıymetli Evrak Hukuku Doç.Dr. Mübariz Yolçiyev

2 Çek © hukuk I. Tanımı, Niteliği ve Fonksiyonları Tanım
Çеk kanunen emre yazılı olup, temsil ettiği belirli meblağın keşidecinin hesabından hamiline (lehdarına) ödenmesi hususunda keşidecinin bankaya verdiği kayıtsız şartsız havaledir Niteliği Nitelikli havaledir Poliçeden farklıdır Fonksiyonu Ödeme aracıdır Kredi aracı değildir © hukuk

3 Çek © hukuk II. Mevzuat TTK`nu 3. Kitap, Üçüncü bölüm, m.780-823.
Kaynak Cenevre Yeknesak Kuralları İsviçre Borçlar Kanunu Kıta Avrupası ülkeleriyle benzer Farklı hususlar 1985 tarih ve sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması hakkında Kanun 2009 tarih ve 5941 sayılı Çek Kanunu tarihli 6237 sayılı Kanunla Çek Kanunu değiştirilmiştir © hukuk

4 Çek © hukuk II. Mevzuat Çek Kanunun Amaç ve kapsamı MADDE 1-
(1) Bu Kanunun amacı, çek defterlerinin içeriklerine, çek düzenlenmesine, kullanımına, çek hamillerinin korunmalarına ve kayıt dışı ekonominin denetim altına alınması önlemlerine katkıda bulunmaya ilişkin esaslar ile çekin karşılıksız çıkması ve belirlenen diğer yükümlülüklere aykırılık hâllerinde ilgililer hakkında uygulanacak yaptırımları belirlemektir. (2) Bu Kanunda hüküm bulunmayan hâllerde genel hükümler uygulanır. © hukuk

5 Çek II. Mevzuat TTK`nun Pliçeye ilişkin hükümlerinin çeke de uygulnması TTK.m. 818- (1) Poliçeye ait aşağıdaki hükümler çek hakkında da uygulanır: a) Düzenleyenin bizzat kendi emrine, kendi üzerine ve üçüncü kişi hesabına düzenlediği poliçeler hakkındaki 673 üncü madde. b) Poliçede gösterilen bedeller arasındaki farklara ilişkin 676 ncı madde. c) Borçlanmaya ehil olmayan kişilerin imzasına, yetkisiz imzaya, düzenleyenin sorumluluğuna ve açık poliçeye ait 677 ilâ 680 inci maddeler. d) Ciro hakkındaki 683 ilâ 685 inci maddeler. e) Poliçeye ait def’ilere ilişkin 687 nci madde. f) Vekâleten yapılan cirodan doğan haklara dair 688 inci madde. g) Avalin şekil ve hükümleri hakkındaki 701 ve 702 nci maddeler. h) Makbuz istemek hakkına ve kısmen ödemeye dair 709 uncu madde. ı) Protestoya ait 715 ilâ 717 nci ve 719 ilâ 721 inci maddeler. i) “Protestosuz” kaydına dair 722 nci madde. j) İhbar hakkındaki 723 üncü madde. k) Poliçe borçlularının müteselsil sorumluluğuna dair 724 üncü madde. l) Poliçenin ödenmesi hâlinde başvurma hakkına ve poliçenin, protestonun ve makbuzun kendisine verilmesini istemek hakkına dair 726 ve 727. m-ler. © hukuk

6 Çek II. Mevzuat TTK`nun Pliçeye ilişkin hükümlerinin çeke de uygulnması TTK.m. 818- m) Sebepsiz zenginleşmeden doğan haklara dair 732 nci madde. n) Poliçe karşılığının devrine dair 733 üncü madde. o) Poliçe nüshaları arasındaki ilişkiye ait 744 üncü madde. ö) Değişiklikler hakkındaki 748 inci madde. p) Zamanaşımının kesilmesine dair 750 ve 751 inci maddeler. r) Atıfet sürelerinin kabul olunamayacağına, poliçeye ilişkin işlemlerin yapılması gereken yer ile elle imzaya dair 754 ilâ 756 ncı maddeler. s) İptal hakkındaki 757 ilâ 763 üncü maddelerle 764 üncü maddenin birinci fıkrası. ş) Ehliyete, poliçe ve bonolara ilişkin hakların korunması ile başvurma hakkının kullanılması için gerekli işlemlere ilişkin kanun ihtilaflarına dair 766, 768 ve cu maddeler. (2) 722 nci maddenin birinci ve üçüncü fıkralarıyla 723 üncü maddenin birinci fıkrası ve 727 nci madde hükümlerinin çeklere uygulanmasında, protesto yerine inci maddenin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentleri gereğince belirleme yapılması da geçerlidir. © hukuk

7 Çek © hukuk III. Unsurları (şekil şartları) A. Zorunlu Unsurlar
TTK.m. 780 (1) Çek; a) Senet metninde “çek” kelimesini ve eğer senet Türkçe’den başka bir dille yazılmış ise o dilde “çek” karşılığı olarak kullanılan kelimeyi, b) Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havaleyi, c) Ödeyecek kişinin, “muhatabın” ticaret unvanını, d) Ödeme yerini, e) Düzenlenme tarihini ve yerini, f) Düzenleyenin imzasını, içerir. TTK.m.781 Unsurların bulunmaması (1) 780 inci maddede gösterilen unsurlardan birini içermeyen bir senet, ikinci ve üçüncü fıkralarda yazılı hâller dışında çek sayılmaz. (2) Çekte açıklık yoksa, muhatabın ticaret unvanı yanında gösterilen yer ödeme yeri sayılır. Muhatabın ticaret unvanı yanında birden fazla yer gösterildiği takdirde, çek, ilk gösterilen yerde ödenir. Böyle bir açıklık ve başka bir kayıt da yoksa, çek muhatabın merkezinin bulunduğu yerde ödenir. (3) Düzenlenme yeri gösterilmemiş olan çek, düzenleyenin adı yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılır. © hukuk

8 Çek © hukuk A. Zorunlu Unsurlar ÇK.m.2
(5) Çek defterleri bankalarca bastırılır. (6) Çek defterlerinin baskı şeklini belirleyen esaslar, Maliye Bakanlığı, Türkiye Bankalar Birliği ve Türkiye Katılım Bankaları Birliğinin görüşü alınarak, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca Resmî Gazete’de yayımlanacak tebliğle düzenlenir. Tacir olan ve tacir olmayan kişilere verilecek çekler ile hamiline düzenlenecek çekler, açıkça ayırt edilebilecek biçimde bastırılır. Hamiline düzenlenecek çekler için sadece bu çeklere ilişkin işlemlerin işlendiği ayrı çek hesapları açılır. Hamiline düzenlenecek çeklerde, hamiline çek defteri yapraklarının kullanılması gerekir. Çek yapraklarının üzerinde “hamiline” ibaresi matbu olarak yer alır. © hukuk

9 Çek © hukuk A. Zorunlu Unsurlar ÇK.m.2
(7) Çek defterinin her bir yaprağına; a) Çek hesabının numarası, b) Çek hesabının bulunduğu banka şubesinin adı, c) Çek hesabı sahibi gerçek kişinin adı ve soyadı, tüzel kişinin adı, ç) Çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişinin vergi kimlik numarası, d) Çekin basıldığı tarih, yazılır. (8) Tüzel kişi adına çek düzenleyen kişinin adı ve soyadı, düzenlenen çek üzerine açıkça yazılır. (9) Türk Ticaret Kanunundaki unsurları taşıması kaydıyla, düzenlenen çekin bu maddede yer alan koşullara aykırı olması çekin geçerliliğini etkilemez. © hukuk

10 Çek © hukuk A. Zorunlu Unsurlar TTK.m. 780 (1) Çek;
a) Senet metninde “çek” kelimesini ve eğer senet Türkçe’den başka bir dille yazılmış ise o dilde “çek” karşılığı olarak kullanılan kelimeyi, b) Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havaleyi, Belirli olmalı, 200 dolar veya 300 TL olmaz Meblağ olmalı, misli eşya olmaz Bedel farkları hem yazı hem rakam– yazı ile yazılan yalnız yazı veya rakam---en az olan Şartsız olmalı mallar teslim edilirse ödeyiniz olmaz bazı şartlar dikkate alınmaz © hukuk

11 Çek © hukuk A. Zorunlu Unsurlar TTK.m. 780 (1) Çek;
c) Ödeyecek kişinin, “muhatabın” ticaret unvanını, TTK.m.782: Muhatap olma ehliyeti (1) Türkiye’de ödenecek çeklerde muhatap ancak bir banka olabilir. (2) Diğer bir kişi üzerine düzenlenen çek yalnız havale hükmündedir. © hukuk

12 Çek © hukuk A. Zorunlu Unsurlar TTK.m. 780 (1) Çek;
e) Düzenlenme tarihini, İleri tarihli çek ÇK.m.3 (8) Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihinden önce ibraz edilen çekin karşılığının Türk Ticaret Kanununun 707 nci maddesi uyarınca kısmen veya tamamen ödenmemiş olması hâlinde, bu çekle ilgili olarak hukukî takip yapılamaz. İleri düzenleme tarihli çekle ilgili olarak hukukî takip yapılabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi ve karşılıksızdır işlemine tabi tutulması şarttır. 31 Şubat, 31 nisan gibi tarihli çeklerin ilgili ayın son günü keşide edildiği Yargıtayca varsaymıştır 32 Şubat, 32 mart gibi tarihleri takvimde böyle bir tarihin olmaması sebebiyle gayrı muayyen saymıştır © hukuk

13 Çek © hukuk A. Zorunlu Unsurlar TTK.m. 780 (1) Çek;
f) Düzenleyenin imzasını, içerir. TTK.m.781- Unsurların bulunmaması (1) 780 inci maddede gösterilen unsurlardan birini içermeyen bir senet, ikinci ve üçüncü fıkralarda yazılı hâller dışında çek sayılmaz. © hukuk

14 Çek © hukuk B. Yedekli (Alternatifli) Unsurlar TTK.m. 780- (1) Çek;
.... d) Ödeme yerini, e) Düzenlenme yerini, içerir. TTK.m Unsurların bulunmaması (1) 780 inci maddede gösterilen unsurlardan birini içermeyen bir senet, ikinci ve üçüncü fıkralarda yazılı hâller dışında çek sayılmaz. (2) Çekte açıklık yoksa, muhatabın ticaret unvanı yanında gösterilen yer ödeme yeri sayılır. Muhatabın ticaret unvanı yanında birden fazla yer gösterildiği takdirde, çek, ilk gösterilen yerde ödenir. Böyle bir açıklık ve başka bir kayıt da yoksa, çek muhatabın merkezinin bulunduğu yerde ödenir. (3) Düzenlenme yeri gösterilmemiş olan çek, düzenleyenin adı yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılır. © hukuk

15 Çek © hukuk B. Yedekli (Alternatifli) Unsurlar Lehdarın adı
TTK.m Kimin lehine çekilebileceği (1) Çek; a) “Emre yazılı” kaydıyla veya bu kayıt olmadan belirli bir kişiye, b) “Emre yazılı değildir” kaydıyla veya buna benzer bir kayıtla belirli bir kişiye, c) Veya hamile, ödenmek üzere çekilebilir. (2) Belirli bir kişi lehine “veya hamiline” kelimelerinin veya buna benzer başka bir ibarenin eklenmesiyle düzenlenen çek, hamiline yazılı çek sayılır. (3) Kimin lehine düzenlendiği gösterilmemiş olan bir çek, hamiline yazılı çek hükmündedir. © hukuk

16 Çek © hukuk V. Çeke Yazılabilecek Kayıtlar A. Geçerli Kayıtlar
1) Olumsuz emre kaydı TTK.m.788 (2) “Emre yazılı değildir” kaydıyla veya buna benzer bir kayıtla belirli bir kişi lehine ödenmesi şart kılınan bir çek, ancak alacağın temlikiyle devredilebilir. Bu devir, alacağın temlikinin hukuki sonuçlarını doğurur. 2) Ciro edilmez TTK.m. 685-  (2) Ciranta, poliçenin tekrar ciro edilmesini yasak edebilir; bu hâlde, senet sonradan kendilerine ciro edilmiş olan kişilere karşı sorumlu olmaz. © hukuk

17 Çek © hukuk A. Geçerli Kayıtlar 3) Lehdar kaydı
TTK.m Kimin lehine çekilebileceği (1) Çek; a) “Emre yazılı” kaydıyla veya bu kayıt olmadan belirli bir kişiye, b) “Emre yazılı değildir” kaydıyla veya buna benzer bir kayıtla belirli bir kişiye, c) Veya hamile, ödenmek üzere çekilebilir. (2) Belirli bir kişi lehine “veya hamiline” kelimelerinin veya buna benzer başka bir ibarenin eklenmesiyle düzenlenen çek, hamiline yazılı çek sayılır. (3) Kimin lehine düzenlendiği gösterilmemiş olan bir çek, hamiline yazılı çek hükmündedir. © hukuk

18 Çek © hukuk A. Geçerli Kayıtlar 4) Hamiline kaydı
TTK.m Kimin lehine çekilebileceği ÇK.m.2 (6) Tacir olan ve tacir olmayan kişilere verilecek çekler ile hamiline düzenlenecek çekler, açıkça ayırt edilebilecek biçimde bastırılır. Hamiline düzenlenecek çekler için sadece bu çeklere ilişkin işlemlerin işlendiği ayrı çek hesapları açılır. Hamiline düzenlenecek çeklerde, hamiline çek defteri yapraklarının kullanılması gerekir. Çek yapraklarının üzerinde “hamiline” ibaresi matbu olarak yer alır. © hukuk

19 Çek © hukuk A. Geçerli Kayıtlar 4) Hamiline kaydı ÇK.m.4-
(1) Hamiline çek hesabı sahiplerinin açık kimlikleri, adresleri, vergi kimlik numaraları, bu hesaplardan ödeme yapılan kişilere ait bu bilgiler ile bu kişilere yapılan ödemelerin tutarları ve üzerinde vergi kimlik numarası bulunmayan çeklere ilişkin bilgiler, ilgili bankalar  tarafından, dönemler  itibarıyla, Gelir İdaresi Başkanlığına  elektronik ortamda bildirilir. Bildirim dönemleri ve süreleri Türkiye Bankalar Birliği ve Türkiye Katılım Bankaları Birliğinin görüşleri alınarak Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenir. (3) Bankalar, hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan hamiline çek düzenlendiğini tespit etmeleri hâlinde, mevcut delilleriyle birlikte durumu, tespit tarihinden itibaren en geç bir hafta içinde Cumhuriyet başsavcılığına ve Gelir İdaresi Başkanlığına bildirmekle yükümlüdür. ÇK.m.7 (9) Hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan hamiline çek düzenleyen kişi, bu aykırılığı içeren her bir çekle ilgili olarak, Cumhuriyet savcısı tarafından üçyüz Türk Lirasından üçbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası ile cezalandırılır. © hukuk

20 Çek © hukuk B. Yasak Kayıtlar
a) Çekin niteliğini etkileyemeyen yasak kayıtlar 1) Gününde muteberdir 2) Vade TTK.m.795- (1) Çek görüldüğünde ödenir. Buna aykırı herhangi bir kayıt yazılmamış hükmündedir. (2) Düzenlenme günü olarak gösterilen günden önce ödenmek için ibraz olunan çek, ibraz günü ödenir. ÇK.m.3 (8) Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihinden önce ibraz edilen çekin karşılığının Türk Ticaret Kanununun 707 nci maddesi uyarınca kısmen veya tamamen ödenmemiş olması hâlinde, bu çekle ilgili olarak hukukî takip yapılamaz. İleri düzenleme tarihli çekle ilgili olarak hukukî takip yapılabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi ve karşılıksızdır işlemine tabi tutulması şarttır. © hukuk

21 Çek © hukuk a) Çekin niteliğini etkileyemeyen yasak kayıtlar 3) Kabul
TTK.m.784 Kabul yasağı (1) Çek hakkında kabul işlemi yapılamaz. Çek üzerine yazılmış bir kabul kaydı, yazılmamış sayılır. 4) Faiz TTK.m.786 Faiz şartı (1) Çekte öngörülen herhangi bir faiz şartı yazılmamış sayılır. 5) Cezai şart Yargıtay kararları ile bu şartın geçersiz olduğu kabul edilmekte. © hukuk

22 Çek © hukuk a) Çekin niteliğini etkileyemeyen yasak kayıtlar
6) Sorumsuzluk Keşidecinin bu şekilde yazacağı kayıtlar da geçersizdir. TTK.m. 679-  (1) Düzenleyen, poliçenin kabul edilmemesinden ve ödenmemesinden sorumludur. Düzenleyen, kabul edilmeme hâlinde sorumlu olmayacağını şart edebilirse de ödenmemeden sorumlu olmayacağına ilişkin kayıtlar yazılmamış sayılır. © hukuk

23 Çek © hukuk B. Yasak Kayıtlar
b) Çekin niteliğini etkileyen Yasak Kayıtlar TTK.m.780- (1) Çek; b) Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havaleyi, içerir. © hukuk

24 Çek IV. Çekte Kişiler A. Muhatab
a) Muhatabın bir banka olma zorunluluğu TTK.m.782 (1) Türkiye’de ödenecek çeklerde muhatap ancak bir banka olabilir. (2) Diğer bir kişi üzerine düzenlenen çek yalnız havale hükmündedir. Bankalar Mevduat bankaları, katılım bankaları, kalkınma ve yatırım bankaları (BankK.m.3) Mevduat bankaları Ak Bank: Zıraat Bankası, Halak Bankası, Garanti Bankası Katılım Bankası Türkiye Finanans, Albaraka Türk, Bank Asya Kalkınma ve yatırım bankaları Türkiye İhracat Kredi Bankası (EXİMBANK), İller Bankası Not: sadece mevduat ve katlım bankalarında çek hesabı açılabilir. © hukuk

25 Çek IV. Çekte Kişiler A. Muhatab b) Yükümlülükleri
1) Çek hesabı açacak kişilerin seçiminde basiret ve özen gösteremek Bankalar, çek hesabı açılması ile ilgili olarak bu Kanunla kendilerine verilen görev ve yükümlülükleri yerine getirirken, çek hesabı açtırmak isteyenin yasaklı olup olmadığını bu Kanun hükümlerine göre araştırırlar; ayrıca ilgili kişinin ekonomik ve sosyal durumunun belirlenmesinde gerekli basiret ve özeni gösterirler (ÇK.m.2/1). (4) Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı bulunan gerçek kişinin, yönetim organında görev yaptığı, temsilcisi veya imza yetkilisi olduğu tüzel kişiye çek defteri verilmez (ÇK.m.2/4). © hukuk

26 Çek A. Muhatab b) Yükümlülükleri
2) Çek hesabı açılan kişilerin kimlik ve adreslerini tespit etemek (2) Bankalar, çek hesabı açtırmak isteyenlerin yasaklılık durumuna ilişkin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kayıtlarını, açık kimliklerini saptamak için fotoğraflı nüfus cüzdanı, pasaport veya sürücü belgesi örneklerini, yerleşim yeri belgelerini, vergi kimlik numaralarını, tacir olanların ayrıca ticaret sicili kayıtlarını, esnaf ve sanatkâr olanların ise esnaf ve sanatkâr sicili kayıtlarını almak ve çek hesabının kapatılması hâlinde bunları, hesabın kapatıldığı tarihten itibaren 10 yıl süreyle saklamakla yükümlüdür. Yerleşimi yeri yurt dışında bulunan kişiler, bankaya kendileri ile ilgili olarak Türkiye’de bir adres bildirmek zorundadır. Çekin karşılığının tamamen veya kısmen bulunmaması hâlinde, çek düzenleyenin bankaca bilinen adresleri, talebi hâlinde hamile verilir (ÇK.m.2/2). © hukuk

27 Çek A. Muhatab b) Yükümlülükleri
3) Çek hesabı açılırken ilgilinin talep ve beyanını alamak (3) Çek hesabı ilgilinin, vekilin veya yasal temsilcisinin imzası olmadan açılamaz. Çek hesabı açılmasını veya mevcut çek hesabından çek defteri verilmesini isteyen kişi, her defasında tacir veya esnaf ve sanatkâr olup olmadığı ve kendisi hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunmadığı hususunda bankaya yazılı beyanda bulunur. Tüzel kişiler adına verilecek beyannamede ayrıca, tüzel kişinin yönetim organında görev yapan, temsilcisi olan veya imza yetkilisi olan kişilerin çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunmadığı belirtilir. (ÇK.m.2/3). © hukuk

28 Çek © hukuk A. Muhatab b) Yükümlülükleri
4) Çekin ibrazı ve ödenmesinde gerekli incelemeyi yapmak ÇK.m.3 (1) Karşılığı bulunan çek, hesabın bulunduğu muhatap bankanın herhangi bir şubesine ibraz edildiğinde hamilin varsa vergi kimlik numarası saptandıktan sonra ödenir. Ancak çek, hesabın bulunduğu şubeden başka bir şubeye ibraz edildiğinde, o şubece karşılığı sorulmak suretiyle ödenir. © hukuk

29 Çek © hukuk A. Muhatab b) Yükümlülükleri
5) Çekin karşlıksız olması halinde buna bağlı yasal yükümlülüklerini yapmak ÇK.m.3 (2) “Karşılıksızdır” işlemi, muhatap bankanın hamile kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın dışında, çek bedelinin karşılanamayan kısmıyla sınırlı olarak yapılır. (4) Hamilin talepte bulunması hâlinde, karşılıksızdır işlemi; çekin arka yüzüne tahsil için bankaya ibraz edildiği tarih, hesap durumu, bankanın yükümlülüğü çerçevesinde ödediği miktar ve ibraz eden gerçek kişinin adı ve soyadı yazılmak, bu kişinin tüzel kişi adına bedeli tahsil etmesi hâlinde bu husus belirtilmek ve bu kişi ile birlikte banka yetkilisi tarafından imzalanmak suretiyle yapılır. Banka tarafından ödenen miktar düşüldükten sonra karşılıksız kalan tutar açıkça belirtilir. Hamilin imzalamaktan kaçınması hâlinde, karşılıksızdır işlemi yapılmaz. © hukuk

30 Çek © hukuk A. Muhatab b) Yükümlülükleri
5) Çekin karşlıksız olması halinde buna bağlı yasal yükümlülüklerini yapmak ÇK.m.3 (5) Muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutar dahil, kısmî ödemenin hamil tarafından kabul edilmemesi hâlinde, 2. fıkra hükmüne göre karşılıksızdır işlemi yapılır; ibraz tarihi ile ödememe nedeni çekin üzerine yazılır ve çek, üzerine imzası alınarak hamiline geri verilir; ön ve arka yüzünün fotokopisi banka tarafından saklanır. Çek hesabında hiç karşılığın bulunmaması ve hamilin sadece muhatap bankanın 3. fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutarın ödenmesini talep etmesi hâlinde de bu fıkra hükmüne göre işlem yapılır. Hiç karşılığı yok ve bankaca ödenmesi gereken tutar da hamilce ret edilirse Hiç karşılığı yok ve bankaca ödenecek tutar ödenmesi halinde Çek iade olunur, onaylı fotokopisi bankada kalır.. © hukuk

31 Çek © hukuk A. Muhatab b) Yükümlülükleri
5) Çekin karşlıksız olması halinde buna bağlı yasal yükümlülüklerini yapmak ÇK.m.3 (6) Muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutar dahil kısmî ödeme hâlinde, çekin ön ve arka yüzünün onaylı fotokopisi ücretsiz olarak hamile verilir. Çek hamili, bu fotokopiyle müracaat borçlularına veya kambiyo senetleri hakkındaki takip usullerine başvurabileceği gibi, Cumhuriyet başsavcılığına talepte (şikâyette) bulunurken dilekçesine bu fotokopiyi ekleyebilir ve bunu icra daireleri ile mahkemelerde ispat aracı olarak kullanabilir. Mahkeme veya icra dairesinin istemi hâlinde çekin aslı bu mercilere gönderilir. kısmi karşılık + yasal tutar ödemesi yapılırsa, çek bankada tutulur onaylı fotokopi iade olunur © hukuk

32 Çek © hukuk 6) Bildirim yükümlülüğünü yerine getirmek ÇK.m. 4
(1) Hamiline çek hesabı sahiplerinin açık kimlikleri, adresleri, vergi kimlik numaraları, bu hesaplardan ödeme yapılan kişilere ait bu bilgiler ile bu kişilere yapılan ödemelerin tutarları ve üzerinde vergi kimlik numarası bulunmayan çeklere ilişkin bilgiler, ilgili bankalar  tarafından, dönemler  itibarıyla, Gelir İdaresi Başkanlığına  elektronik ortamda bildirilir. Bildirim dönemleri ve süreleri Türkiye Bankalar Birliği ve Türkiye Katılım Bankaları Birliğinin görüşleri alınarak Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenir. (2) Tacir tüzel kişi veya onun faaliyetleri ile ilişkilendirilmek kaydıyla, tüzel kişinin gerçek kişi ortakları, ortakların ilgili bulunduğu veya tüzel kişinin veya ortaklarının etkisi altında bulundurduğu gerçek kişiler ile tüzel kişinin yönetim organında görev alan veya temsilcisi sıfatını taşıyan gerçek kişiler adına açılmış olan çek hesapları, tacir tüzel kişiye ait kabul edilir. Söz konusu ilişkinin varlığına yönelik emarelerin bulunması hâlinde, hesabın bulunduğu banka şubesi durumu Gelir İdaresi Başkanlığına bildirir. (3) Bankalar, hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan hamiline çek düzenlendiğini tespit etmeleri hâlinde, mevcut delilleriyle birlikte durumu, tespit tarihinden itibaren en geç bir hafta içinde Cumhuriyet başsavcılığına ve Gelir İdaresi Başkanlığına bildirmekle yükümlüdür. (ÇK.m.4). © hukuk

33 Çek A. Muhatab/ c) Sorumluluğu / 1) Yasal garanti tutarını ödemek ÇK.m.3/3 Muhatap banka, ibraz eden düzenleyici dışındaki hamile, süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için ; a) Karşılığının hiç bulunmaması hâlinde, 1) Çek bedeli TL veya üzerinde ise 1.200 Türk Lirası, 2) Çek bedeli TL`nin altında ise çek bedelinide, b) Karşılığının kısmen bulunması hâlinde, 1) Çek bedeli TL`nin üzerinde ise, çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmî karşılığa ilave olarak TL`nı, ödemekle yükümlüdür. 2) Çek bedeli 1200 TL veya altında ise, çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmî karşılığı 1200 TL`na tamamlayacak © hukuk

34 Çek © hukuk 1) Yasal garanti tutarını ödemek Nİteliği ÇK.m.3/3
Bu husus, hesap sahibi ile muhatap banka arasında çek defterinin teslimi sırasında yapılmış olan dönülemeyecek bir gayri nakdî kredi sözleşmesi hükmündedir. Bu fıkradaki miktar, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan fiyat endekslerindeki yıllık değişmeler göz önünde tutularak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından her yıl Ocak ayında belirlenir ve Resmî Gazete’de yayımlanır. Not: için TL ve tl olarak tespit edilmiştir. 27 Ocak 2014 tarihi itibarıyla TL 5941 s. Kanun gereğince 'den itibaren 1200 TL ÇK.m.3/9 (9) Çekin, üzerinde yazılı baskı tarihinden itibaren 5 yıl içinde ibraz edilmemesi hâlinde, muhatap bankanın 3. fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğu sona erer. © hukuk

35 Çek © hukuk A. Muhatab c) Sorumluluğu 2) Gecikme zararını ödemek
(7) Banka; a) Çekin karşılığının hesapta bulunmasına rağmen hamiline ödenmesinin geciktirilmesi, b) Kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın hamile ödenmesinin geciktirilmesi, hâllerinde, çek hamiline, her geçen gün için 3/1000 gecikme cezası öder. Bu hâllerde 4/12/1984 tarihli ve 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun hükümleri uygulanmaz. © hukuk

36 Çek © hukuk A. Muhatab c) Sorumluluğu
3) Banka görevlilerinin cezai sorumluluğu ÇK.m.7- (2) Tacir olmayan kişiye tacir kişiye verilmesi gereken çek defteri veren banka görevlisi hakkında elli günden yüzelli güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. (3) Beyanname almadan veya beyannameye rağmen, hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunan kişiye veya bu kişinin yönetim organında görev yaptığı veya temsilcisi ya da imza yetkilisi olduğu tüzel kişiye çek defteri veren banka görevlileri elli günden yüzelli güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. (4) Kısmen veya tamamen karşılığı bulunmayan çekle ilgili olarak, talebe rağmen, karşılıksızdır işlemi yapmayan banka görevlisi, şikâyet üzerine bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (5) Karşılığı tahsil edilmek üzere bankaya ibraz edilen çekin karşılığının hesapta mevcut olmasına rağmen, hamile ödemede bulunmayan ya da bankanın kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarı hamile ödemeyen banka görevlisi, şikâyet üzerine bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. © hukuk

37 Çek © hukuk A. Muhatab c) Sorumluluğu
3) Banka görevlilerinin cezai sorumluluğu ÇK.m.7- (7) Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi adına çek hesabı açan banka görevlisi, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (10) ÇK.m.2 `nin, sağlanması ve saklanması gereken bilgi ve belgelere ilişkin hükmüne aykırı hareket edilmesi veya çekin karşılıksız çıkması dolayısıyla hamili tarafından talep edilmesi üzerine düzenleyicinin banka kayıtlarındaki adreslerinin kendisine verilmemesi hâlinde, ilgili bankaya Cumhuriyet savcısı tarafından beşyüz Türk Lirasından beşbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir. © hukuk

38 Çek © hukuk IV. Çekte Kişiler B. Keşideci
a) Keşideci ve hesab sahibi arasındaki ilişki Kural: Keşideci ve hesab sahibi aynı kişilerdir Temsilici hesab sahibinin adına ve hesabına hareket eder. Bu sebeple temsilcinin adı çekte yazılı bulunmaz Tüzel kişilerde durum bir kadar farklıdır ÇK.m.2/8 Tüzel kişi adına çek düzenleyen kişinin adı ve soyadı, düzenlenen çek üzerine açıkça yazılır. © hukuk

39 Çek © hukuk B. Keşideci a) Keşideci ve hesab sahibi arasındaki ilişki
Sonuçlar Çek karşlığını bankada hesab sahibi bulundurmalı. Çek hesabı ilgilinin, vekilin veya yasal temsilcisinin imzası olmadan açılamaz (CK.m.2/3). Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı bulunan gerçek kişinin, yönetim organında görev yaptığı, temsilcisi veya imza yetkilisi olduğu tüzel kişiye çek defteri verilmez (CK.m.2/4). Çek hesabı, ancak sahibinin veya yasal temsilcisinin yazılı talebi ya da mevduat veya katılım fonu zamanaşımı süresinin dolması üzerine kapatılabilir(CK.m.2/10). Çek hesabı kapatıldıktan sonra, üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde ibraz edilen çekler karşılıksızdır işlemine tabi tutulur (CK.m.2/10).. Esnaf ve sanatkâr odalarına kayıtlı olanlardan, tacir kişilere özgü çek hesabı açtıranlar hakkında bu Kanunun tacirlere ilişkin hükümleri uygulanır (ÇK.m.2/11). © hukuk

40 Çek © hukuk B. Keşideci a) Keşideci ve hesab sahibi arasındaki ilişki
Sonuçlar Tacir tüzel kişi veya onun faaliyetleri ile ilişkilendirilmek kaydıyla, tüzel kişinin gerçek kişi ortakları, ortakların ilgili bulunduğu veya tüzel kişinin veya ortaklarının etkisi altında bulundurduğu gerçek kişiler ile tüzel kişinin yönetim organında görev alan veya temsilcisi sıfatını taşıyan gerçek kişiler adına açılmış olan çek hesapları, tacir tüzel kişiye ait kabul edilir (ÇK.m.4/2).. © hukuk

41 Çek © hukuk B. Keşideci b) Keşide koşulları 1) Karşlık TTK.m.783-
(1) Bir çekin düzenlenmesi için, muhatabın elinde düzenleyenin emrine tahsis edilmiş bir karşılık bulunması ve düzenleyenin bu karşılık üzerinde çek düzenlemek suretiyle tasarruf hakkını haiz olacağına dair muhatapla düzenleyen arasında açık veya zımni bir anlaşma bulunması şarttır. Ancak, bu hükümlere uyulmaması hâlinde senedin çek olarak geçerliliği etkilenmez. © hukuk

42 Çek © hukuk b) Keşide koşulları 2) Çek anlaşması Hukuki niteliği
Kendine özgü isimsiz bir anlaşma Bu husus, hesap sahibi ile muhatap banka arasında çek defterinin teslimi sırasında yapılmış olan dönülemeyecek bir gayri nakdî kredi sözleşmesi hükmündedir (ÇK.m.3/3). Şekli Şekil sebestesi kuralı geçerli Yapılma Süreci Çek hesabı ilgilinin, vekilin veya yasal temsilcisinin imzası olmadan açılamaz. Çek hesabı açılmasını veya mevcut çek hesabından çek defteri verilmesini isteyen kişi, her defasında tacir veya esnaf ve sanatkâr olup olmadığı ve kendisi hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunmadığı hususunda bankaya yazılı beyanda bulunur. Tüzel kişiler adına verilecek beyannamede ayrıca, tüzel kişinin yönetim organında görev yapan, temsilcisi olan veya imza yetkilisi olan kişilerin çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunmadığı belirtilir (CK.m.2/3). © hukuk

43 Çek © hukuk B. Keşideci c) Keşidecinin sorumluluğu ÇK.m.5
“(1) Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılması hâlinde, altı ay içinde hamilin talepte bulunması üzerine, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi hakkında, çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da çek hesabı sahibinin yahut talepte bulunanın yerleşim yeri Cumhuriyet savcısı tarafından, her bir çekle ilgili olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilir. Bu fıkra hükmüne göre çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı, karşılıksızdır işlemine tabi tutulan çekin düzenlenmesi suretiyle dolandırıcılık, belgede sahtecilik veya başka bir suçun işlenmesi hâlinde de verilir.” © hukuk

44 Çek B. Keşideci d) Keşidecinin vefati, fiil ehliyyetini kaybetmesi, iflası TTK.m.800 (1) Çekin tedavüle çıkarılmasından sonra, düzenleyenin ölümü, medenî haklarını kullanma ehliyetini kaybetmesi veya iflası çekin geçerliliğini etkilemez. TTK.m. 677 (imzaların istiklali) (1) Bir poliçe, poliçe ile borçlanmaya ehil olmayan kişilerin imzasını, sahte imzaları, hayali kişilerin imzalarını veya imzalayan ya da adlarına imzalanmış olan kişileri herhangi bir sebeple bağlamayan imzaları içerirse, diğer imzaların geçerliliği bundan etkilenmez. © hukuk

45 Çek © hukuk IV. Çekte Kişiler C. Lehdar ve hamil
Çek`te 3. taraf lehdar veya hamildir.. © hukuk

46 Çek © hukuk VI. Çek Türleri A. Düzenleyen kişi bakımından
a) Tacir çekler ÇK.m.2 (3) Çek hesabı ilgilinin, vekilin veya yasal temsilcisinin imzası olmadan açılamaz. Çek hesabı açılmasını veya mevcut çek hesabından çek defteri verilmesini isteyen kişi, her defasında tacir veya esnaf ve sanatkâr olup olmadığı ve kendisi hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunmadığı hususunda bankaya yazılı beyanda bulunur. Tüzel kişiler adına verilecek beyannamede ayrıca, tüzel kişinin yönetim organında görev yapan, temsilcisi olan veya imza yetkilisi olan kişilerin çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunmadığı belirtilir. © hukuk

47 Çek © hukuk A. Düzenleyen kişi bakımından a) Tacir çekler ÇK.m.2
(6) Çek defterlerinin baskı şeklini belirleyen esaslar, Maliye Bakanlığı, Türkiye Bankalar Birliği ve Türkiye Katılım Bankaları Birliğinin görüşü alınarak, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca Resmî Gazete’de yayımlanacak tebliğle düzenlenir. Tacir olan ve tacir olmayan kişilere verilecek çekler ile hamiline düzenlenecek çekler, açıkça ayırt edilebilecek biçimde bastırılır. Hamiline düzenlenecek çekler için sadece bu çeklere ilişkin işlemlerin işlendiği ayrı çek hesapları açılır. Hamiline düzenlenecek çeklerde, hamiline çek defteri yapraklarının kullanılması gerekir. Çek yapraklarının üzerinde “hamiline” ibaresi matbu olarak yer alır. © hukuk

48 Çek © hukuk A. Düzenleyen kişi bakımından a) Tacir çekler ÇK.4
(2) Tacir tüzel kişi veya onun faaliyetleri ile ilişkilendirilmek kaydıyla, tüzel kişinin gerçek kişi ortakları, ortakların ilgili bulunduğu veya tüzel kişinin veya ortaklarının etkisi altında bulundurduğu gerçek kişiler ile tüzel kişinin yönetim organında görev alan veya temsilcisi sıfatını taşıyan gerçek kişiler adına açılmış olan çek hesapları, tacir tüzel kişiye ait kabul edilir. Söz konusu ilişkinin varlığına yönelik emarelerin bulunması hâlinde, hesabın bulunduğu banka şubesi durumu Gelir İdaresi Başkanlığına bildirir. Tacir çeklerin türleri Tacir hamiline Tacir emre © hukuk

49 Çek © hukuk A. Düzenleyen kişi bakımından b) Gayri tacir çekler
Bankalar tacir olmayan kişilere de çek hasabı açabilirler ÇK.m.2 (2) Bankalar, çek hesabı açtırmak isteyenlerin yasaklılık durumuna ilişkin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kayıtlarını, açık kimliklerini saptamak için fotoğraflı nüfus cüzdanı, pasaport veya sürücü belgesi örneklerini, yerleşim yeri belgelerini, vergi kimlik numaralarını, tacir olanların ayrıca ticaret sicili kayıtlarını, esnaf ve sanatkâr olanların ise esnaf ve sanatkâr sicili kayıtlarını almak ve çek hesabının kapatılması hâlinde bunları, hesabın kapatıldığı tarihten itibaren on yıl süreyle saklamakla yükümlüdür. Yerleşim yeri yurt dışında bulunan kişiler, bankaya kendileri ile ilgili olarak Türkiye’de bir adres bildirmek zorundadır. Çekin karşılığının tamamen veya kısmen bulunmaması hâlinde, çek düzenleyenin bankaca bilinen adresleri, talebi hâlinde hamile verilir. © hukuk

50 Çek © hukuk A. Düzenleyen kişi bakımından b) Gayri tacir çekler
Cezai sorumluluk ÇK.m. 7 (1) Tacirin ticarî işletmesiyle ilgili iş ve işlemlerinde, tacir olmayan kişinin çek defterini kullanarak çek düzenleyen ve düzenleten kişi altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Tacir olmayan kişiye tacir kişiye verilmesi gereken çek defteri veren banka görevlisi hakkında elli günden yüzelli güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. (3) ÇK.m.2/3`daki yükümlülüğe aykırı olarak bankaya gerçek dışı beyanda bulunan kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. © hukuk

51 Çek Türleri B. Üzerinde Yazıla Kayde Göre Teyitli Çek, Garantili Çek, Çizgili Çek ve Mahsup Çek 1) Teyitli Çek Çekin karşılığının olduğun ailişkin olarak muhatap banka tarfından yazılmış bir kaydı içeren çekler teyitli veya bloke çeklerdir. Şekil: işi bu çekim karşılığı var... Bankanın yükümü: ibraz süresi sonuna kadar hesapta parayı tutar (bloke eder) Ödenemem halleri: ibraz süresi geçmiş mahkeme ödeme yasağı kararı alımış ciro zinciri kopuk sahtecilik, tahrifat

52 Çek Türleri 2) Garantili Çek Çekin ibrazında ödeneceğine güvence vermek için çıkarılır.. mavi çek, gold çek, süper çek.. Hukuki dayanak: 3167 s. Eski Çek Kanunu .m.16/b 16 ncı maddede öngörülen suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılması, hamilin, çeki elinde bulundurmaları koşulu ile ödemede bulunan cirantanın veya kanuni veya akdi teminatı nedeniyle tam ödemede bulunan bankanın şikayetine bağlıdır. Yargıtay kararları (YCGK, T , E/310, K.332) Şekil: banka matbu olarak basılan çek yaprağı üzerinde keşidecinin sorumluluğunun belirli bir miktara kadar temin ettiğini beyan eder Bankanın yükümü: garanti tutarında çeki ödemekle yükümlü

53 Çek Türleri 3) Çizgili Çek a. Şekil ve türleri TTK.m. 803 aa) Şekli (1) Bir çekin düzenleyeni veya hamili onu, m.804`te gösterilen sonuçları doğurmak üzere çizebilir. (2) Çekin çizilmesi, çekin ön yüzüne birbirine paralel iki çizgi çekilerek yapılır.

54 Çek Türleri 3) Çizgili Çek / a. Şekil ve türleri TTK.m. 803 ab) Türleri (2),c.2. Çek, genel veya özel olarak çizilebilir. (3) İki çizgi arasına hiçbir ibare konmamış veya “banka” kelimesi veya buna benzer bir ibare konmuş ise çek, genel olarak çizilmiş demektir. (4) İki çizgi arasına belirli bir bankanın ticaret unvanı yazılmış ise çek, özel olarak çizilmiş demektir. (5) Genel çizgi özel çizgiye dönüştürülebilir; özel çizgi genel çizgiye dönüştürülemez. (6) Çizgilerin veya zikredilen bankanın ticaret unvanının silinmesi hükümsüz sayılır.

55 Çek Türleri 3) Çizgili Çek / b. Hükümleri TTK.m. 804 ba) Ödeme (1) Genel olarak çizilen bir çek, muhatap tarafından ancak bir bankaya veya muhatabın bir müşterisine ödenebilir. (2) Özel olarak çizilen bir çek, muhatap tarafından ancak ticaret unvanı gösterilen bankaya veya bu banka muhatap ise onun müşterisine ödenebilir. Ticaret unvanı gösterilen banka, bedelin tahsili işini diğer bir bankaya bırakabilir.

56 Çek Türleri 3) Çizgili Çek / b. Hükümleri TTK.m. 804 bb) Iktisap (3) Bir banka, çizgili çeki, ancak müşterilerinden veya diğer bir bankadan iktisap edebilir. Aynı şekilde onu, sözü geçen kişilerden başkaları hesabına tahsil edemez.

57 Çek Türleri 3) Çizgili Çek / b. Hükümleri TTK.m. 804 cc) Birden fazla özel çizilime (4) Çek, birden fazla özel olarak çizilmiş ise, muhatabın bu çeki ödeyebilmesi için çekin ikiden fazla çizilmemiş olması ve çizgilerden birinin, çekin bir takas odası tarafından tahsil edilebilmesi amacı ile yapılmış olması şarttır. bc) Sorumluluk (5) TK.m.804`ün birinci ilâ dördüncü fıkralara aykırı hareket eden muhatap veya banka, çek bedelini aşmamak üzere, oluşan zarardan sorumludur.

58 Çek Türleri d) Mahsup Çekler aa) Düzenlenme şekli TTK.m. 805 (1) Bir çekin düzenleyeni veya hamili çekin ön yüzüne “hesaba geçirilecektir” kaydını veya buna benzer bir ibareyi yazarak çekin nakden ödenmesini önleyebilir. bb) Kaydın çizilmesi (2) “hesaba geçirilecektir” kaydının çizilmesi geçersizdir. cc) Ödenmesi 1,c.2. Hesabe çek, muhatap tarafından ancak hesaba alacak kaydı, takas, hesap nakli suretiyle kayden ödenebilir. Bu kayıtlar ödeme yerine geçer.

59 Çek Türleri d) Mahsup Çekler dd) Hesaba nakil kuralının istisnaları 1) İflas hâli ve takibin semeresiz kalması Hesaba geçirilmek üzere düzenlenen bir çekin hamili, muhatap iflas etmiş veya bir ilamla ispatlanmamış olsa bile ödemelerini tatil etmiş ya da aleyhine yapılan herhangi bir icra takibi semeresiz kalmışsa, çek bedelinin nakden ödenmesini muhataptan isteyebileceği gibi, ödememe hâlinde başvurma hakkını da kullanabilir (m.806). 2) Hesaba geçirilmeme hâlinde Hesaba geçirilmek üzere düzenlenen bir çekin hamili; muhatabın, çek bedelini kayıtsız ve şartsız bir alacak olarak hesaba geçirmekten kaçındığını veya ödeme yerindeki takas odasının, bu çekin, hamilin borçlarına mahsup edilmek kabiliyetini haiz olmadığını beyan etmiş bulunduğunu ispat ederse, başvurma haklarını kullanabilir (m.807).

60 Çek Türleri d) Mahsup Çekler dd) Sorumluluk TTK.m. 805 (3) TTK.m.805`in birinci ve ikinci fıkralara aykırı hareket eden muhatap, çekin bedelini aşmamak üzere, zarardan sorumludur.

61 Çek Türleri III. Çek Olmayan Belgeler 1) Banka Çeki Muhatap bankanın başka bir şubesinin keşideci olarak gösterildiği çekler.. Doktirinde hakim görüş bu belgelerin çek olduğu yönünde Yargıtaya da aynı görüşte..

62 Çek Türleri III. Çek Olmayan Belgeler 2) Seyahat Çeki Varma yerinde bir bankanın ödeyeceği çekler.. 3) Posta çekleri PTT`nin oraganize ettiği havale makbuzlarıdır..

63 Çek © hukuk VIII. Çekle ilgili cezai ve idari sorumluluk halleri
ÇK.m. 7 (1) Tacirin ticarî işletmesiyle ilgili iş ve işlemlerinde, tacir olmayan kişinin çek defterini kullanarak çek düzenleyen ve düzenleten kişi altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Tacir olmayan kişiye tacir kişiye verilmesi gereken çek defteri veren banka görevlisi hakkında elli günden yüzelli güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. (3) ÇK.m.2/3`daki yükümlülüğe aykırı olarak bankaya gerçek dışı beyanda bulunan kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Beyanname almadan veya beyannameye rağmen, hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunan kişiye veya bu kişinin yönetim organında görev yaptığı veya temsilcisi ya da imza yetkilisi olduğu tüzel kişiye çek defteri veren banka görevlileri elli günden yüzelli güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. (4) Kısmen veya tamamen karşılığı bulunmayan çekle ilgili olarak, talebe rağmen, karşılıksızdır işlemi yapmayan banka görevlisi, şikâyet üzerine bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. © hukuk

64 Çek © hukuk VII. Çekle ilgili cezai ve idari sorumluluk halleri
ÇK.m. 7 (9) Hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan hamiline çek düzenleyen kişi, bu aykırılığı içeren her bir çekle ilgili olarak, Cumhuriyet savcısı tarafından üçyüz Türk Lirasından üçbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası ile cezalandırılır. (10) ÇK.m.2`nin, sağlanması ve saklanması gereken bilgi ve belgelere ilişkin hükmüne aykırı hareket edilmesi veya çekin karşılıksız çıkması dolayısıyla hamili tarafından talep edilmesi üzerine düzenleyicinin banka kayıtlarındaki adreslerinin kendisine verilmemesi hâlinde, ilgili bankaya Cumhuriyet savcısı tarafından beşyüz Türk Lirasından beşbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir. © hukuk

65 Çek © hukuk VII. Çekle ilgili cezai ve idari sorumluluk halleri
ÇK.m. 7 (5) Karşılığı tahsil edilmek üzere bankaya ibraz edilen çekin karşılığının hesapta mevcut olmasına rağmen, hamile ödemede bulunmayan ya da bankanın kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarı hamile ödemeyen banka görevlisi, şikâyet üzerine bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (6) Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, buna rağmen çek düzenlerse, fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (7) Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi adına çek hesabı açan banka görevlisi, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (8) Çek defteri basmaya veya bastırmaya kanunen yetkili kılınanlar dışında çek defteri basanlar ve bastıranlar iki yıldan beş yıla kadar hapis ve binbeşyüz güne kadar adlî para cezasıyla cezalandırılır. © hukuk

66 Çek TEŞEKKÜRLER © hukuk