FİİLİMSİLER (EYLEMSİLER)

... konulu sunumlar: "FİİLİMSİLER (EYLEMSİLER)"— Sunum transkripti:

1 FİİLİMSİLER (EYLEMSİLER)
1.İsimfiil (Adeylem) 2.Sıfatfiil (Ortaç) 3.Zarffiil (Bağfiil, Ulaç)

2 * Fiil kök ya da gövdelerine getirilen bazı ekler ile türetilen
Fiilimsiler (Eylemsiler) * Fiil kök ya da gövdelerine getirilen bazı ekler ile türetilen * Fiil anlamlarını (iş, oluş, durum) kaybetmeyen *Cümle içinde isim, sıfat ya da zarf görevi ile kullanılan sözcüklerdir.

3 1.İSİMFİİLLER (ADEYLEM, MASTAR)
*Fiillere getirilen -mek, -me, -iş ekleri ile türetilen sözcüklerdir. *Adeylemler cümle içinde isim görevli kullanılır. Örnekler Çalışmak kadar eğlenmek de gerekir. Gülmek en çok sana yakışıyor. Sadece nefes alıp vermek yaşamak değildir. Olmak ya da olmamak işte bütün mesele bu.

4 Müzik dinlemeyi, spor yapmayı, yüzmeyi çok sever.
Kitap okumanın zevki başka nede var ki? Berçem’in çalışmaya başlaması çok iyi oldu. Şu benim sevmeye kıyamadığım, yad ellere gelin olmuş. Bize bakışına ve gülüşüne bir anlam veremedik. Gidişim suskun olmuştu, dönüşüm muhteşem olacak. Güneşin her batışı yepyeni bir güne hazırlanıştır. Her ayrılış sert bir dokunuştur yüreğe.

5 Uyarılar -mek, -me, -iş eklerinden birini alan sözcük kalıcı isim olursa isimfiil olmaz. Dün yeni bir çakmak almış. Yaşasın yemek yemek. Bu görüş kimse tarafından benimsenmedi. Uçurtma ve dondurma istedi. Keşke önce danışmaya sorsaydınız.

6 2.“-me” eki olumsuzluk eki olarak da kullanabilir.
Bu durumda “–me” eki isimfiil türetmez. O çocukla bir daha oynamasın Çocuklarla oynamayı çok seviyor. Sakın bu arabayı kullanma. Araba kullanma, en büyük zevkiydi. Gitar çalmaya yeni başladı. Bu şarkıyı bir daha çalma. (Olumsuzluk) (İsimfiil)

7 3.“–iş” eki işteşlik eki olarak kullanılabilir.
Bu durumda isimfiil türetmez. Fiilden fiil türeten ek olur. İşteş fiiller eylemin “karşılıklı” ya da “birlikte” yapıldığını anlatır. Çocuklar birden sağa sola kaçıştı. Evden kaçışı bizi çok üzdü. İki gündür onunla bakışıyoruz. Bana bakışının bir anlamı olmalı. İşteş İsimfiil isimfiil

8 Aşağıdakilerden hangisinde bu açıklamaya örnek yoktur?
İsimfiiller isim tamlamasında tamlayan veya tamlanan olarak kullanılabilir. Aşağıdakilerden hangisinde bu açıklamaya örnek yoktur? A) Onun araba sürüşünü çok beğendim. C) Geç vakitlerde yemek yeme alışkanlığı yoktur. D) Şiir yazmanın kuralı vardır, derdi. E) Onun gidişi diğer bütün arkadaşları da üzdü. B) Böyle güzel konuşmayı nasıl öğrendin?

9 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük, fiilimsi değildir?
A) Çocuklar yaşıtlarıyla oynamayı çok sever. B) Akşama kadar bu işi yapmak neredeyse imkansız. D) Samimi bir gülüş hepimizi mutlu eder. E) Dinlenmeden çalışmak algı düzeyini düşürür. C) Koşma, Aşık edebiyatı nazım biçimlerindendir.

10 2.SIFATFİİLLER (ORTAÇLAR)
Fiillere getirilen “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleri ile türetilen sözcüklerdir. Sıfat fiiller cümle içinde sıfat ya da adlaşmış sıfat olarak kullanılır. Örnekler Sevginle çarpmayan kalp, göğsümde bulunmasın . Sensizlikle çürüyen gözlerim kapanmasın. Sana söz söyleyenler, gerçekleri görmeyenlerdir.

11 Yıkılası Bağdat nice canlar aldı.
Geberesi, bu akşam da eve geç geldi. Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç. Çalıkuşu romanı ile unutulmazlar arasına girdi. Senin hayatın çekilir dert değil. Askerler koşar adım yanımdan uzaklaştı. Ülkemin gezilmedik yeri kalmasın. Bugün ne kadar çok sevildiğimi anladım.

12 Yapacağı işi çok önceden planlardı.
Geleceği varsa göreceği de var. Birden bağırınca ne diyeceğimi de unuttum. Pişmiş aşa su katıyorsun. Ölmüş eşek kurttan korkmaz derler. Bu çok bilmiş de kim?

13 UYARILAR 1.Bu eklerden herhangi birini alan sözcük kalıcı isim olursa sıfatfiil (ortaç) olmaz. Bu dolmuş şoförünün geçmişi çok temiz. Tutacak nerede? Yazar olmayı hedefliyor. Bu çağlayan da donmuş. Yiyecek ve içecek almak için dışarı çıktı. Döner de pek lezzetli değilmiş.

14 2.“-mez, -ar, -ecek, -miş” ekleri zaman eki olarak da kullanılabilir.
Bu durumda *Sözcük sıfat ya da adlaşmış sıfat olmaz. *Sözcükte şahıs anlamı vardır. Örnekler Çocuk bütün incirleri yemiş. Çözülmemiş soru kalmasın. Dün erkenden uyumuşsun. Zaman Eki Sıfatfiil Eki

15 Akacak kan damarda durmaz.
Bu savaşta çok kan akacak. Akşam bu odayı boyayacaklar. Sabahları üç km koşarım. Delikanlı, koşar adım uzaklaştı. Seninle her derdi çekerim. Görünmez kaza diye buna derler. Ali, ortalıkta pek görünmez. Sıfatfiil Eki Zaman Eki

16 Bal tutan, parmağını yalar.
3.Sıfatfiilin görevi sorulduğunda hangi öğeyi oluşturduğuna ya da hangi öğe içinde geçtiğine bakılmalıdır. Bal tutan, parmağını yalar. Sakınan göze çöp batar. Tanınmış insanları düğüne çağırdı. Çantada çözdüğüm testler vardı. Kim özne Neye Dolaylı Tümleç Kimi Belirtili Nesne Ne Özne

17 (I)Küçük bir parktı burası. (II) Şehrin yüksek tepelerinden birindeydi
(I)Küçük bir parktı burası. (II) Şehrin yüksek tepelerinden birindeydi. (III)Yeni yapılmıştı. (IV)Küçük çamlar, çiçek öbekleri, çimenler, daracık yollar…(V)Belediyeye ait, üzerinde numaralar bulunan kanepeler… Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde sıfat-fiil vardır A)I B)II C)III D)IV. 1998 ÖYS E)V.

18 Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde sıfatfiil ötekilerden farklı görevde kullanılmıştır.
A)Sona kalan, dona kalır. C)Varını veren, utanmamış. D)Yaş kesen, baş keser. E)Tekkeyi bekleyen, çorbayı içer. (1989 ÖYS) B)Veren eli herkes öper.

19 3.ZARFFİİLLER (ULAÇLAR, BAĞFİİLLER)
Fiillere getirilen -ip, -ince, -eli, -dikçe, -ken, -meden,-erek, -e…e, -er…mez, -diğinde, -diğinden, -esiye, -casına , -meksizin ekleri ile türetilen sözcüklerdir. Bu sözcükler cümle içinde zarf olarak kullanılır. Genellikle durum ya da zaman zarfı olurlar. Örnekler Bu aşk burada biter ve ben çekip giderim. Sen gidince bak neler oldu? O gideli hep sonbaharı yaşıyorum.

20 Uyku ve unutkanlık gittikçe derinleşir.
İş işten geçmeden buraya gelmelisin. Bakarak öğrenilseydi kediler kasap olurdu. Etrafına baka baka gelen de kim? Çakar çakmaz çakan çakmak istiyorum. Durmaksızın çalışması ona zaferi getirdi. Saat on ikiyi vurduğunda geleceksin. Bu eseri okuyucuyla konuşurcasına yazmış. Seni ölesiye seviyorum.

21 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağfiil, ötekilerden
farklı bir sorunun yanıtıdır? Düşüncelerini hiç çekinmeden söylerdi B) Soruları bütün yönleriyle düşünerek yanıtlıyordu. C) Sınavdan hemen sonra güle oynaya evine gitti. D) İşi zamanında bitirmek için ölesiye çabalıyordu. (2004-ÖSS) E) Bence o, buraya geleli çok değişti.

22 Evin bahçesine dikilecek çamların üzerine konmuş bir serçe, durmadan cik cik edip şarkısını söylüyordu. Evin tekir kedisi eşiğe uzanmış, bir yandan örselenmiş tüylerini düzeltmek için yalarken bir yandan da az ilerdeki çöplükte sallana sallana gezinen kargaya bakıyordu. Bu parçada geçen aşağıdaki sözcüklerden hangisi, sözcük türü bakımından ötekilerden farklıdır? A) dikilecek B) konmuş D) örselenmiş E) gezinen (2003-ÖSS) C) durmadan

23 Genel Uyarılar 1.Eylemsiler olumsuzluk eki alabilmeleri bakımından isimlerden kişi ve kip eki alamamaları bakımından da fiillerden ayrılır. Arabayı çizen çocuk bizi görünce ortalıktan kayboldu. Toplum sorunlarını anlatması onun için iyiydi. 2.Eylemsiler yan cümle kurar, hangi öğe içinde eylemsi varsa o öğe bir yan cümledir. Büzüldüğü köşeden dişleri birbirine çarpa çarpa onu seyrediyordu. D.T (Yan cümle) Z.T (Yan cümle) N. Yük.

24 Beni dinleyen herkese teşekkür etmek istiyorum.
Sen gülünce güller açar Gülpembe Sanat eserinde hayattan alınmış öğeler kullanılmalıdır. 3.Bir cümlede eylemsi sayısı kadar yan cümle vardır. 4.Eylemsiler yargı bildiren sözcüklerdir. İçinde fiilimsi buluna tek cümleye girişik bileşik cümle denir. 5.Eylemsi eklerinin hepsi yapım ekidir, eylemsiler de türemiş sözcüklerdir. 6.Eylemsiler ekfiil alarak yüklem olabilirler. Amacı ona sürpriz yapmaktı. Yük. N. (Yan cümle) Z.T. (Yan cümle) Öz. Yük. Cümle Dışı D.T Öz. (Yan cümle) Yük. (Yapmak – idi)

25 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağfiil (ulaç) yoktur?
A) Sen de eşyalarını kolayca taşıyabilirsin. B) Çocuklarını düşünmeden geçirdiği tek gün yoktu. C) Buradan ayrılırken özel eşyalarını bile almamıştı. D) Olanları düşündükçe çıldıracak gibi oluyordu. E)Bize veda ederken oldukça kırgın görünüyordu.

26 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde isimfiil, yüklem görevindedir?
A) Buna karşı çıkanlar, kafalarını işletmeye üşenenlerdir. B) Hiçbir toplum, tarihin hiçbir döneminde yalnız olmamıştır. C) Bu aşama, bir içerik belirleme dönemidir. D) Oraya yerleşir yerleşmez ilk işimiz, kiralık ev aramaktır. E) Ona bir şeyi anlatmak, deveye hendek atlatmaktan güçtür.

27 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yan cümlecik, görevi yönünden ötekilerden farklıdır?
A) Onun ikide bir kahkaha atmasına çok kızıyorduk. B) Geç gelen öğrenciye öğretmen kızdı. C) Bu elbiseyi yeni açılan bir mağazadan aldım. D) Babasının söylediği sözler, ona rehber olmuştu. E)Şimdi söyleyeceklerinize kimse inanmayacaktır.

28 Televizyonların dilimize karşı özensizliği, görevlendirdiği sunucularda da kendisini gösteriyor. Okuduğunun anlamını tam bilmeyen, kelimeleri doğru dürüst seslendirmeyen, vurgulaması yetersiz kişiler eğer fiziksel açıdan güzellerse televizyonlarda başköşeye rahatça oturabiliyorlar. Yukarıdaki parçada kaç tane eylemsi (fiilimsi) kullanılmıştır? A) B) C) D) E)5

29 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde adlaşmış sıfatfiil kullanılmıştır?
A)Başarmak için gece gündüz demeden çalışıyordu. B) En iyi vatandaş, mesleğinde başarılı olmaya çalışandır. C) Kiralık ev aramanın zorluğunu ben de biliyorum. D) Hayatta karşılaşacağımız acılara dayanabilmeliyiz. E) Onu bir de senin ağzından dinlemeyi çok isterdim.

30 Aşağıdaki dizelerin hangisinde altı çizili sözcük eylemsi (fiilimsi) değildir?
A) Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak B) Bastığın yerleri “toprak” diyerek geçme, tanı C) Her cerihamdan, ilahi, boşanıp kanlı yaşım D) O zaman yükselerek arşa değer belki başım E)Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak