ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

... konulu sunumlar: "ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME"— Sunum transkripti:

1 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM KEPCEOĞLU

2 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR

3 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR VE EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ UYGULAMALARI
Değişken Ölçme Ölçme Türleri Ölçüm Ölçmede Birim Ölçme Kuralı Ölçmede Sıfır Noktası Ölçek ve Türleri Değerlendirme Ölçüt ve Türleri Değerlendirme Çeşitleri

4 DEĞİŞKEN Ölçümden ölçüme, kişiden kişiye, durumdan duruma farklı değer alabilen özelliklere değişken denir. Örnek: Boy uzunluğu, başarı, cinsiyet, kütle, hacim

5 DEĞİŞKEN Nitel Değişken: Sembollerle ifade edilen değişkendir. Örneğin “Tuğba kırmızı kazak giymiştir” denildiğinde bir değişken olan renk kırmızı şeklinde ifade edilmiştir ve nitel değişkendir. Ayrıca nitel değişkene; okul türü, meslek, göz rengi, cinsiyet ve medeni hâl örnek verilebilir. Nicel Değişken: Sayılarla ifade edilen değişkendir. Örneğin “Yunus’un kütlesi 63 kg’dır.” İfadesinde belirtilen kütle değişkeni sayı ile ifade edilmiştir. Boy uzunluğu, rakım, aylık gelir, sınıf mevcudu, kardeş sayısı nicel değişkene örnek verilebilir.

6 DEĞİŞKEN Süreksiz Değişken: Sadece tam sayılarla ifade edilebilen değişkenlere denir. Süreksiz değişkeni kesirli olarak ifade edebilmek mümkün değildir. Örneğin sınıf mevcudu süreksiz değişkendir. Sınıfta bulunan kişi sayısı hiçbir şekilde ondalıklı sayı şeklinde ifade edilemez ve her zaman tam sayıdır. Benzer şekilde cinsiyet, kardeş sayısı, bir dönemde okunan kitap sayısı, bir dönemde devam edilen ders sayısı ve medeni hâl süreksiz değişkene örnek olarak verilebilir. Sürekli Değişken: Tam sayılarla birlikte kesirli sayılarla da ifade edilebilen değişkenlerdir. Örneğin boy uzunluğunu “Emre’nin boyu 178,5 cm’dir.” şeklinde kesirlerle ifade edebilmekteyiz. Bu nedenle boy uzunluğu sürekli değişkendir. Ayrıca sürekli değişkene; başarı, kütle, tutum, ilgi, zekâ ve sıcaklık örnek olarak verilebilir

7 ÖLÇME Belirlenen bir değişkenin gözlemlenip gözlem sonuçlarının sayı ya da sembol ile ifade edilmesine ölçme denir (Turgut, 1995). Ölçme; değişkenin belirlenmesi, gözlemlenmesi ve sayı ya da sembolle ifade edilmesini içeren bir süreçtir. Gözlem sırasında ölçme araçları kullanılabilmektedir.

8 ÖLÇME Çağatay 76 kg’dır. Bugün hava 24 0C’dir.
Sınıfımızda 24 kişi bulunmaktadır. Ahmet Ölçme ve Değerlendirme dersi vize sınavında 96 aldı. Mustafa kahverengi gözlüdür. Ebru uzun boyludur. Araba 60 km/s hızla gitmektedir.

9 ÖLÇME TÜRLERİ Doğrudan ölçme Dolaylı ölçme Türetilmiş ölçme

10 ÖLÇÜM Ölçme sonucu elde edilen sayı ya da sembole ölçüm denir.
Ölçme işlemi bir süreçken ölçüm bu sürecin sonunda elde edilen sayı ya da semboldür. Örneğin “Ahmet sınavdan 85 aldı” bir ölçmedir. Bu ölçme işlemi sonucu elde edilen 85 rakamı ise ölçümdür.

11 ÖLÇMEDE BİRİM Bir ölçme aracını oluşturan en küçük parçaya birim denir. Örneğin; santimetre, karış, adım, gram, metre küp ve santigrat derece birime örnek olarak verilebilir. Birim yapılan ölçme işleminin daha anlaşılır olmasını sağlar.

12 ÖLÇMEDE BİRİM Bir birim Eşitlik Genellik Kullanışlılık
olmak üzere 3 özelliğe sahip olmalıdır.

13 ÖLÇMEDE SIFIR NOKTASI Mutlak ( Gerçek ) Sıfır Noktası
Ölçme işlemi için belirlenen başlangıç noktası kesindir ve yokluk ifade eder. Mutlak sıfır noktasında başlangıç noktası ölçülen özelliğin gerçekten olmadığını gösterir. Örneğin “Ali 6 saat ders çalıştı” ifadesindeki başlangıç noktası mutlaktır. “Ali sıfır saat ders çalıştı” denildiğinde Ali’nin hiç ders çalışmadığı söylenebilir.

14 ÖLÇMEDE SIFIR NOKTASI İzafi (itibari, göreceli) Sıfır Noktası
Ölçme işlemi için belirlenen başlangıç noktası tanımlanmıştır ve yokluk ifade etmez. Örneğin miladî takvime göre 2014 yılı Hz. İsa’nın doğumuna göre tanımlanmıştır. Buradaki başlangıç noktası yokluk ifade etmez. Örneğin “2014 yılındayız” dediğimizde 2014 yılının başladığı sıfır noktasından önce tarih yoktur denilemez. Örneğin “Arif matematik sınavından 85 aldı” ifadesindeki başlangıç noktası izafi sıfırdır. Arif’in matematik sınavından sıfır alması hiç matematik bilmediği anlamına gelmez. Ancak sorulan soruları cevaplayamadığı anlamına gelebilir. Bu nedenle buradaki başlangıç noktası izafidir.

15 ÖLÇEK VE TÜRLERİ Ölçekler, ölçme sonucu elde edilen sayı ya da sembollerin matematiksel özelliklerini tanımlar. Bu nedenle ölçme ve değerlendirme alanında ölçek kavramı ölçme sonuçlarının matematiksel özellikleri olarak tanımlanabilir. Ölçme sonucu elde edilen sayı ya da semboller bazen matematiksel anlam ifade ederken, bazen ise matematiksel anlam ifade etmez. Bu durum ölçme sonuçlarının farklı ölçek türlerinden elde edilmesinden kaynaklanmaktadır.

16 ÖLÇEK VE TÜRLERİ Ölçek Türleri Sınıflama Sıralama Eşit Aralıklı
Eşit Oranlı

17 Sınıflama Ölçeği Ölçülen değişkenin benzerlik ya da farklılıklarına göre gruplandırıldığı ölçek türüne sınıflama ölçeği denir. Sınıflama ölçeğinde aynı grupta yer alan birey ya da nesneler ölçülen özellik bakımından benzerken, farklı gruplarda yer alan birey ya da nesneler ölçülen özellik bakımından birbirinden farklıdır. Örneğin, lise öğrencilerinin okudukları okul türleri ile ilgili bir araştırma yapıldığında “lise türleri” sınıflama ölçeği ile belirlenir.

18 Sınıflama Ölçeği Sınıflama ölçeği sonucunda elde edilen veriler matematiksel olarak anlam ifade etmez. Bu nedenle bu sonuçlar üzerinde toplama, çıkarma, çarpma veya bölme gibi hiçbir işlem yapılamaz. Aynı şekilde, elde edilen sonuçlar arasında büyüklük küçüklük karşılaştırması da yapılamaz.

19 Sınıflama Ölçeği Örneğin, “İzmir’in şehirlerarası kodu 232’dir” ve “Şanlıurfa’nın şehirlerarası kodu 414’tür”. gibi şehirlerarası telefon kodu sonucu elde edilen veriler sınıflama ölçeği ile elde edilir. Benzer şekilde GSM kodları, il plaka kodları, TC kimlik numarası, öğrenci numarası, sokak numarası ve cadde numarasının belirlenmesine yönelik yapılan ölçme işlemlerinde de sınıflama ölçeği kullanılır.

20 Sıralama Ölçeği Bu ölçek türünde nesneler belirlenen özelliğe sahip oluş düzeylerine bağlı olarak büyüklük küçüklük sırasına konulur. Sıralama ölçeklerinde esas olan, belirlenen özelliğin büyüklük ya da küçüklüğüdür.

21 Sıralama Ölçeği Örneğin, öğrencilerimizi boy sırasına koyarken sıralama ölçeği kullanılır. Boy sırası yapılırken önemli olan bir öğrencinin diğerinden uzun olmasıdır. Ardışık olarak sıralanan iki öğrencinin boyları arasındaki fark önemli değildir. Ayrıca farkın ne düzeyde olduğu da bilinemez. Bu nedenle sıralama ölçeği kullanılarak elde edilen ölçme sonuçları üzerinden de toplama, çıkarma, çarpma veya bölme gibi hiçbir işlem yapılamaz.

22 Eşit Aralıklı Ölçek Birimlerde eşitliğin sağlandığı ve sıfırın tanımlanmış olduğu ölçek türüdür. Bu ölçekte her bir birim aralığı eşit parçalara bölünmüştür. Aynı zamanda eşit aralıklı ölçekte sıfır noktası izafidir. Bu nedenle yokluk ifade etmez.

23 Eşit Aralıklı Ölçek Eğitimde yapılan tüm testlerde, takvim, saat, rakım ve meridyen hesaplamalarında eşit aralıklı ölçek kullanılır. Mahmut sınavdan 60 aldı. Bugün 17 Ekim 2015’tir. Saat 09:05’tir. Kırklareli 27 doğu boylamında yer almaktadır. Hatay’ın rakımı 85 metredir.

24 Eşit Oranlı Ölçek Birimlerde eşitliğin sağlandığı ve sıfırın mutlak olduğu ölçek türüdür. Eşit oranlı ölçekte de eşit aralıklı ölçekte olduğu gibi her bir birim aralığı eşit parçalara bölünmüştür. Fakat eşit aralıklı ölçekte izafi sıfır kullanılırken, eşit oranlı ölçeklerde mutlak sıfır kullanılmıştır. Bu nedenle başlangıç noktası mutlak yokluk ifade eder.

25 Eşit Oranlı Ölçek Eşit oranlı ölçekte başlangıç noktası olarak kabul edilen sıfır noktası mutlak sıfır noktası olduğu için eşit aralıklı ölçek kullanılarak elde edilen ölçme sonuçları üzerinden oranlama yapılabilir. Bu nedenle eşit oranlı ölçekten elde edilen sonuçlar üzerinden toplama ve çıkarma işleminin yanında çarpma ve bölme işlemi de yapılabilir.

26 Eşit Oranlı Ölçek Örneğin, “Metin 4 saat ders çalıştı” ve “Esra 8 saat ders çalıştı” ölçme işlemleri eşit oranlı ölçek kullanılarak elde edilmiştir. Bu sonuçlar üzerinden hem “Esra, Metin’den 4 saat fazla ders çalıştı” hem de “Esra Metin’in 2 katı ders çalıştı” ifadesi doğrudur. Benzer şekilde kütle ölçerken “90 kilogram olan biri 45 kilogram olan birinin kütlesinin iki katıdır” diyebiliriz. Çünkü kütle ölçümündeki başlangıç noktası da mutlaktır. Tüm sayma işlemlerinde eşit oranlı ölçek kullanılır. Örneğin; “Mehmet Bey’in bahçesinde 12 ağaç vardır”, “Melek’in 6 tane oyuncağı vardır”, “Sınıfta 21 öğrenci bulunmaktadır”, “Pazardan 3 kilogram elma aldım” veya “Bugün 46 sayfa kitap okudum” gibi ölçme işlemlerinde eşit oranlı ölçek kullanılmıştır.

27 Ölçek Türleri Ölçekler en basitten en üst düzeye doğru sınıflama, sıralama, eşit aralıklı ve eşit oranlı olarak sıralanır. Bir ölçek kullanılarak elde edilen veriler kendinden daha basit ölçeğe dönüştürülebilir. Fakat daha üst düzeye dönüştürülemez. Bu nedenle eşit oranlı ölçek kullanılarak elde edilen veriler diğer tüm ölçek verilerine dönüştürülebilir. Örneğin eşit oranlı ölçek kullanılarak mevcudunu belirlediğimiz bir sınıftaki öğrencileri cinsiyetlerine göre gruplayarak sınıflama ölçeğine dönüştürebiliriz.

28 Değerlendirme Ölçme sonuçlarının bir ölçüt (sınır değer) ile karşılaştırılarak bir yargıya varma işidir (Turgut, 1995; Baykul, 2000). Değerlendirme belirlenen sınır değere göre ölçme sonuçlarının yeterli olup olmadığıyla ilgili bir yargıya varma işidir. Bu nedenle ölçmede var olan bir durum ortaya çıkarılırken, değerlendirmede ise ortaya çıkarılan durumun yeterli olup olmadığıyla ilgili bir yargıya varılır. Örneğin sınıf geçme notunun 60 olduğu bir bölümde yapılan ölçme işlemi sonucu yılsonu notu 80 olan Hakan için “Hakan sınıfını geçmiştir” ifadesi değerlendirmedir.

29 Değerlendirme

30 Ölçüt Değerlendirme yapmak amacıyla ölçme sonuçlarının karşılaştırıldığı sınır değere ölçüt denir. Ölçüt mutlaka amaca uygun belirlenmelidir. Örneğin sadece 5 kişinin alınacağı bir kadro için belirlenen ölçüt “En başarılı 5 kişi alınacaktır” şeklinde olmalıdır.

31 Ölçüt Ölçüt, mutlak ve bağıl olmak üzere 2’ye ayrılır.
Mutlak Ölçüt: Ölçmeye konu olan grubun özellikleri dikkate alınmadan belirlenen ölçüttür. Mutlak ölçüt gruptan bağımsız olarak belirlenir. Mutlak ölçütte sınır değer kesindir ve ölçme işleminden önce belirlenmiştir. Bu nedenle bireyin kendi bireysel performansı önemlidir. Grubun performansı bireyin başarılı olup olmamasını etkilemez.

32 Mutlak Ölçüt Yılsonu ortalaması 60 ve üstü olanlar başarılı sayılacaktır. 100 soruluk testte 65 ve üstü doğru yapanlar başarılı sayılacaktır. Dersten başarılı olabilmek için soruların en az % 70’i doğru cevaplanmalıdır. Doktoraya başvurabilmek için YDS’den en az 55 alınması gerekmektedir. Dersten geçebilmek için programda öngörülen kazanımlardan en az 16 tanesine sahip olunmalıdır. İşe başvurabilmek için ilgili alanda en az 8 yıllık tecrübeye sahip olmak gereklidir, Sınıf öğretmenlerinin atamaya başvurabilmeleri için KPSS’den en az 70 alması gerekmektedir.

33 Bağıl Ölçüt Ölçmeye konu olan grubun özellikleri dikkate alınarak belirlenen ölçüttür. Bağıl ölçüt gruba bağlı olarak belirlenir. Bu nedenle bireyin kendi bireysel performansı ile birlikte grubun performansı da önemlidir. Bireyin performansı ne kadar iyi olursa olsun geçip kalması gruptaki diğer bireylerin performansına bağlıdır

34 Bağıl Ölçüt Bağıl ölçütte tıpkı mutlak ölçüt gibi ölçme işleminden önce belirlenir. Fakat mutlak ölçütte sınır değer ölçme işleminden önce kesin iken, bağıl ölçütte kesin değildir. Sınır değer grubun performansına göre ortaya çıkar.

35 Bağıl Ölçüt Yılsonu ortalaması sınıfın ortalamasının üstünde olanlar başarılı sayılacaktır. İşe en deneyimli 15 kişi alınacaktır. Yüksek lisansa en başarılı 10 kişi alınacaktır. Bilgi yarışmasına sınavdan en yüksek puanı alan ilk 5 kişi katılacaktır. Fen bilgisi öğretmenliği için 2400 kişi atanacaktır.

36 Değerlendirme Türleri

37 Mutlak Değerlendirme Mutlak ölçüt kullanılarak yapılan değerlendirmeye mutlak değerlendirme denir.

38 Bağıl Değerlendirme Bağıl ölçüt kullanılarak yapılan değerlendirmeye bağıl değerlendirme denir.

39 Tanıma-Yerleştirmeye Yönelik Değerlendirme
Eğitim-öğretim sürecinin başında öğrenciyi tanımak veya uygun bir program ya da sınıfa yerleştirmek amacıyla yapılır. Bu nedenle bu tür değerlendirmede amaç öğrenciyi tanımaktır. Asıl amaç öğrenciye not vermek değil, uygun bir programa yerleştirmektir. Dershaneler tarafından yapılan seviye tespit sınavları, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından öğrencileri liseye yerleştirmek amacıyla yapılan merkezi sınavlar, ÖSYM tarafından yerleştirme sınavları

40 Biçimlendirme ve Yetiştirmeye Yönelik Değerlendirme
Eğitim-öğretim faaliyetleri devam ederken bu faaliyetlerin bir parçası olarak yapılır. Biçimlendirme ve yetiştirmeye yönelik değerlendirme öğrencilerin öğrenme eksikliklerini belirleyip bu eksikliklerin giderilmesi amacıyla yapılır. Bu amaçla dersin ya da ünitenin sonunda yapılan değerlendirme ile her bir öğrencinin öğretim programı esas alınarak öğrenme eksiklikleri belirlenir. Belirlenen eksikliklere göre bireysel olarak yapılan etkinlik ve ek önlemlerle öğrencinin eksikliği tamamlanır. Ders sonunda kullanılan yaprak testler, ünite sonundaki ünite testleri, quizler, tarama testleri bu amaçla uygulanır.

41 Değer Biçmeye Yönelik Değerlendirme
Eğitim-öğretim faaliyetlerinin sonunda bu faaliyetleri özetlemek amacıyla yapılır. Bu nedenle sonuç değerlendirmesidir. Amaç, eğitim-öğretim faaliyetleri sonucu öğrencinin ulaştığı seviyeyi belirlemektir. Bu nedenle Değer Biçmeye Yönelik Değerlendirmede asıl amaç öğrenciye not vermektir.

42 ÖLÇME ARAÇLARININ TAŞIMASI GEREKEN NİTELİKLER

43

44 GEÇERLİK Geçerlik kavramı, konu eğitimde ölçme olduğunda “bir ölçme aracının geliştirilme amacına hizmet etme derecesi olarak ifade edilmektedir.” (Turgut ve Baykul, 2012, s.133). Örneğin, metre uzunluk ölçmek amacıyla geliştirilmiş ve bu konuda oldukça geçerli ve güvenilir bir araçtır, ancak ağırlık ölçmede geçerliği yoktur, kullanılamaz.

45 GEÇERLİK Aynı zamanda, bir ölçme araç ya da yönteminin geçerliğinden, ölçülmek istenen niteliğe başka nitelikler karıştırmadan ölçebilmesi de anlaşılmaktadır. Matematik başarısını ölçmek için yapılan bir sınavda, Türkçe becerisini öne çıkaran soruların olması ya da öğretmenin bu sınavı değerlendirirken öğrencilerin yazılarının güzelliğini ya da derslerdeki başarılarını da dikkate alması, zekâyı ölçmek için geliştirilen bir testte salt bilgiyi ölçen soruların bulunması ölçme aracının geçerliliğini düşüren durumlara örnek olarak verilebilir.

46 GEÇERLİK Bir ölçme aracının geçerliği, uygulanış amacı ve uygulandığı gruptan bağımsız, tek başına, izole bir kavram değildir. Yani, “bu matematik tutum ölçeği geçerli midir?” sorusunu sormak yerine, “bu matematik tutum ölçeği uygulanacağı grupta, grubun matematiğe karşı tutumunu belirlemede geçerli midir?” sorusu sorulmalıdır. Testin geçerliği elde edildiği grup ve amaçla sınırlıdır

47 GEÇERLİK Öte yandan, bir ölçme aracının tamamen geçerli ya da tamamen geçersiz olması da söz konusu değildir. Başka bir ifadeyle geçerlik, bir derece sorunudur. Bu, istatistik hesaplamalara dayalı olarak yapılan geçerlik kontrollerinde, ile arasında değerler alan bir korelasyon değeridir. Dolayısıyla, bu değer yüksek yani +1.00’e yakınsa ölçme aracımız amacımıza hizmet ediyor, yani sadece (ya da çok az başka şeyler karıştırarak) ölçmek istediğimiz niteliği ölçüyor demektir.

48 GEÇERLİK TÜRLERİ

49 KAPSAM GEÇERLİĞİ Kapsam geçerliği, bir ölçme aracının ölçülmek istenen özellikleri ne derece kapsadığıdır (Turgut ve Baykul, 2012). Başka bir ifadeyle, ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özellik ya da davranış evrenini ne derece temsil edebildiği, örnekleyebildiğidir (Köse, 2012a). Ölçülmek istenen kapsamı, ne eksik ne fazla olmaksızın dengeli bir şekilde ölçebilme derecesidir (Güler, 2012).

50 KAPSAM GEÇERLİĞİ Tanımlardan da anlaşıldığı üzere, kapsam geçerliğini artırabilmenin yolu, ölçmek istediğimiz özellik ya da davranışı çok iyi analiz etmekten, bilmekten geçmektedir.

51 KAPSAM GEÇERLİĞİ Kapsam geçerliğini belirlemede öne çıkan yöntemlerden birisi belirtke tablosu hazırlamadır. Bu tablonun ölçmenin yapıldığı konuların ana başlıkları, sütununda davranışların hangi boyuta girdiği, hücrelerde de satır ve sütunun kesişiminde bulunan davranış sayıları gösterilir.

52 KAPSAM GEÇERLİĞİ

53 KAPSAM GEÇERLİĞİ Aynı zamanda bu aşamada, ölçme aracının belirtke tablosundaki davranışları ne kadar ölçtüğünü ortaya koyabilmek için, konu alanında ve ölçme alanında uzman olan kişilerin görüşlerine de başvurulur. Uzmanlara, ölçme aracı, hazırlanan belirtke tablosu ve uzmanların görüşlerini belirtecekleri değerlendirme formu birlikte verilir. Eğer uzmanların tüm sorular hakkındaki görüşleri olumlu ise, kapsam geçerliği uzman görüşüne göre sağlanmış olur.

54 KAPSAM GEÇERLİĞİ İstatiksel hesaplama: Ölçmek istediğimiz davranış ya da özelliklere yönelik daha önceden hazırlanmış, geçerlik ve güvenirliği ispatlanmış ölçme araçları ile bizim hazırlamış olduğumuz ve kapsam geçerliğini test etmek istediğimiz araç aynı gruba uygulanarak aralarındaki korelasyon istatistiksel olarak hesaplanır.

55 İstatistiksel yaklaşım
Doğal sayılarda 4 işlem becerisini ölçen bir test geliştirdik ve kapsam geçerliliğine bakacağız. Aynı beceriler bulunan ve geçerliliği kanıtlanmış başka bir test buluruz. İki testin aynı gruba uyguluyoruz ve iki testin sonuçlarına-puanlarına bakıyoruz. Aralarındaki ilişki yüksekse geçerliliği yüksek, ilişki düşükse geçerliliği düşüktür diyoruz.

56 Doğal sayılarda 4 işlem becerisini ölçen bir test geliştirdik, ancak aynı nitelikte geçerliliği kanıtlanmış bir test bulamadık. Bu durumda ölçmek istenilen özelliğe sahip bir grup ile bu özelliğe sahip olmayan ikinci bir gruba geliştirdiğimiz testi uygularız. Testin sonucuna göre ölçmek istediğimiz grup başarılı, diğer grup başarısız ise hazırladığımız testin geçerliliği yüksektir. İki grup ta başarılı ise geçerliliği düşüktür. 1. Grup yapar 2. Grupta yapamazsa geçerliliği yüksektir. 1. Grup yapar 2. Grupta yaparsa geçerliliği düşüktür.

57 GÖRÜNÜŞ GEÇERLİĞİ Görünüş geçerliği bir ölçme aracının neyi ölçüyor göründüğüyle ilgilidir. Tek başına bir geçerlik kanıtı olarak alınamaz (Başol, 2013). Eğer bir test, özellikle testi alan kişilere, ölçmek istediği davranış ya da özelliği ölçüyor görünüyorsa, görünüş geçerliğine sahip demektir. Görünüş geçerliği olan bir test, kapağında ne yazılı ise onu ölçüyor görünür. Örneğin, kapağında “Matematik Testi” yazan bir ölçme aracının içindeki sorular da matematikle ilgiliyse, görünüş geçerliğine sahip olduğu söylenir.

58 GÖRÜNÜŞ GEÇERLİĞİ

59 GÖRÜNÜŞ GEÇERLİĞİ Testin geçerliği konusunda bir anlam ifade etmese de görünüş geçerliği, eksikliği durumunda testi alan bireylerde oluşması muhtemel cevaplamaya karşı isteksizlik ya da testi saçma bulma durumlarının azalmasını sağlamaktadır. Görünüş geçerliğini, her testin olmazsa olmaz bir koşulu olarak ele almak doğru değildir. Sözgelimi, kişilerin zihinsel ya da fiziksel bozukluklarına yönelik hazırlanmış bir testin görünüş geçerliği konusunda ısrarcı olunması, katılımcıların sonuçlardan doğabilecek olumsuzluklardan kendilerini sakındırmak amacıyla çekingen davranmalarına ve gerçek durumlarını yansıtmayan cevaplar vermelerine neden olabilir.

60 YAPI GEÇERLİĞİ Günlük hayatta, zekâ, ilgi, kaygı, tutum vb. gibi bireylerle ilgili pek çok özelliklerden bahsedildiğini duymuşuzdur. Sözgelimi, anne-babaların bazı işaretlerden hareketle çocuklarının zeki oldukları konusunda bir takım görüşler dile getirdikleri çok sık rastlanan durumlardandır. Gerçekten de, zekâ kavramı doğrudan gözlenebilir bir olgu olmadığından, ancak bir takım işaretlerden dolaylı olarak bilinebilmektedir. Zekâ gibi, bireylerde var olduğu kabul edilen, ancak gözle görülemeyen özelliklere “yapı” adı verilmektedir

61 YAPI GEÇERLİĞİ Yapı geçerliği kavramından ise, bir teste bulunan bütün maddelerin, testin geneliyle uyumlu, amacıyla tutarlı olması ve bu amaca hizmet etmesi anlaşılmaktadır. Yani, ölçme aracıyla ölçülmek istenen özelliğin, başka özellikler karışmadan ölçülebilme derecesidir. Ölçme aracında bulunan her bir soru ya da maddenin birbiriyle ilişkili ve tüm maddeler ile bütünlük içinde olmasıdır.

62 YAPI GEÇERLİĞİ Bir ölçme aracının yapı geçerliliğine sahip olup olmadığının anlaşılması; maddelerin tamamıyla aynı yapıyı ölçmesine bağlıdır. Araca verilen cevapların birbirleriyle ilişkili olmasına bağlıdır. Faktör analizi ve hipotez testi yapı geçerliliğini sağlamada kullanılır. Yapı geçerliği, bir ölçme aracının olmazsa olmazlarından olup çok önemli bir özelliktir.

63 ÖLÇÜTE DAYALI GEÇERLİK
Birçok ölçme aracı ölçüt olarak adlandırdığımız, gelecekte ortaya çıkacak (akademik başarı, iş performansı vb. gibi) bir performansı tahmin etmek (kestirmek) için geliştirilmektedir. İstatistiksel olarak bu geçerlik türü, geliştirilmiş bir ölçme aracından elde ettiğimiz puanlar ile ölçüt olarak kabul edilen başka bir ölçme aracından elde edilen puanlar arasındaki korelasyon katsayısı hesaplanarak bulunur. Yani, başka bir ölçme sonucundan elde edilen puanlar, sınavın geçerliğinin ölçütü olarak kabul edilmektedir. Hesaplanan korelasyon katsayısı ne kadar yüksek çıkarsa, hazırladığımız ölçme aracından elde edilen sonuçların da o derece geçerli olduğuna hükmedilir.

64 ÖLÇÜTE DAYALI GEÇERLİK
Buradan elde edilen korelâsyon katsayısı, -1,00 ile +1,00 arasında değerler alabilir. Test puanları ile ölçüt puanları arasındaki korelâsyonun +1,00’a yakın olması geçerliğin yüksek, 0,00’a yakın olması geçerliğin düşük olduğunu negatif olması ise, testin, ölçütün ölçtüğünden başka ve onunla ters yönde bir özelliği ölçtüğünü göstermektedir.

65 ÖLÇÜTE DAYALI GEÇERLİK
Bir ölçüte dayalı geçerlik belirlemek amacıyla seçilen ölçüt puanların aşağıda sıralanan özelliklere sahip olması gerektiğini belirtmektedir: Ölçüt puanlar, ölçme aracının yordamaya çalıştığı değişkenle doğrudan ilgili olmalıdır. Ölçüt puanlar, kararlı olmalı, günden güne değişmemelidir. Ölçüt puanlar, bireyin ölçülen özellikle ilgili başarısını gerçekten yansıtacak şekilde nesnel ve güvenilir olmalıdır. Ölçütün elde edilmesi pratik ve kolay olmalıdır.

66 ÖLÇÜTE DAYALI GEÇERLİK
Bir ölçüte dayalı geçerlik belirlemek amacıyla seçilen ölçüt puanların aşağıda sıralanan özelliklere sahip olması gerektiğini belirtmektedir: Ölçüt puanlar, ölçme aracının yordamaya çalıştığı değişkenle doğrudan ilgili olmalıdır. Ölçüt puanlar, kararlı olmalı, günden güne değişmemelidir. Ölçüt puanlar, bireyin ölçülen özellikle ilgili başarısını gerçekten yansıtacak şekilde nesnel ve güvenilir olmalıdır. Ölçütün elde edilmesi pratik ve kolay olmalıdır.

67 ÖLÇÜTE DAYALI GEÇERLİK
Yordama Geçerliği Uyum (Uygunluk) Geçerliği- (Hali Hazır / Eş Zamanlı)

68 Yordama geçerliği Yordama; istatistiksel teknikler kullanılarak ve bilinen özelliklerden yararlanılarak bilinmeyen özellikler hakkında geleceğe yönelik tahminlerde bulunma işlemidir. Yordayıcı puanlar, ölçüt puanlardan önce edilir.

69 Yordama geçerliği Örneğin;
Lise öğrencilerinin okuma testi puanları onların gelecekteki YGS sözel testteki başarılarını tahmin etmede kullanılabilir. Eğer okuma testi puanları, lise öğrencilerinin YGS sözel testteki başarı puanlarını kestirmede kullanılabiliyorsa, bu testin puanlarının yordama geçerliliğinden söz edebiliriz.

70 Yordama geçerliği Örnek: LYS ile Cumhuriyet Üniversitesi Kimya Bölümü gündüz programına en düşük 330 ile öğrenci almış olsun. Bir sonraki sene siz 250 puan almış iseniz bu tercihi yapmazsınız. Örnek: Mesleğe yönelik bir envanter uyguladık. Resmi iyi bir öğrenciye, öğretmeni liseden sonra güzel sanatlar bölümüne gitmesini söyledi. Öğrenci güzel sanatlar bölümünü okurken başarılı olursa yordama geçerliliği yüksektir, değil ise yordama geçerliliği düşüktür.

71 Yordama geçerliği Bir testin yordama geçerliliği, o testten elde edilen puanlarla (yordama puan) testin yordamak için düzenlendiği değişkenin doğrudan ölçüsü olan ve daha sonra elde edilen ölçüt arasındaki korelasyondur.

72 Hali Hazır / Eş Zamanlı / Uygunluk Geçerliliği
Test sonuçları ile ölçüt ölçüsünün aynı anda veya birbirine yakın zamanlarda elde edildiği koşulda elde edilen geçerliktir. Eşzaman geçerliği için kullanılacak ölçüt puanlar, aynı veya benzer değişkenleri ölçtüğü bilinen testlerden elde puanlar olabileceği gibi, bireylerin önceki yıllara ait sınavlardan aldıkları ve başarılarını gösteren puanlar veya öğretmen görüşleri olabilir.

73 Örnek: YGS eşzaman geçerliğini belirlemede, öğrencilerin orta öğretim başarı puanları ölçüt olarak alınabilir. İlköğretim 8. Sınıf not ortalamalarına bakılarak; not ortalaması yüksek ise SBS de de başarılı olması beklenir ve sınavda yüksek alırlarsa ölçme geçerliliği yüksektir denir. Yani ölçme aracı SBS’dir ve geçerliği uygun olan SBS’dir.

74 ÜNİVERSİTE 1. SINIF AKADEMİK BAŞARI ORTALAMASI (Bir Yıl Sonra)
TÜRKİYE GENELİ DENEME SINAVI (Öğrenci Seçme Sınavından Bir Hafta Önce) UYGUNLUK GEÇERLİĞİ ÖĞRENCİ SEÇME SINAVI YORDAMA GEÇERLİĞİ ÜNİVERSİTE 1. SINIF AKADEMİK BAŞARI ORTALAMASI (Bir Yıl Sonra)

75 Ölçme Aracının Geçerliğini Etkileyen Faktörler
Ölçme aracının güvenirliği üzerinde etkili olan özellikler geçerlik üzerinde de etkilidir. Ölçme aracında yer alan soruların sayısının artırılması geçerliği yükseltir. Testte yer alan soruların güçlük düzeyleri normal dağılım eğrisine benzemelidir. Ölçme aracında yer alan maddelerin düzeyi, öğrencilerin seviyesine ne kadar uygun olursa geçerlik düzeyi de o ölçüde artar. Testte yer alan soruların, çalışan ve çalışmayan öğrencileri ayırt edebilir olması, geçerliğin yükselmesini sağlayacaktır. Sınavın uygulanma koşulları (gürültülü, karanlık, soğuk ya da sıcak, verilen süre, soruların önceden edinilmesi) geçerliliği düşürür.

76 7. Testi cevaplamak için verilen sürenin fazla veya az olmaması geçerliği yükseltir. 8. Testte yer alan maddelerin kolaydan zora, basitten karmaşığa doğru sıralanması geçerliği olumlu yönde etkiler. 9. Testin uygulaması sırasında kopya çekilmesi geçerliği düşürür. 10. Testin puanlanmasında hata yapılmaması geçerliğin yükselmesini sağlayacaktır. 11. Testte yer alan soruların doğru cevaplarının sistematik olarak sıralanmaması geçerliği yükseltir. 12. Ölçme aracında, dersin veya konunun her hedef davranış ile ilgili sorulara yer verilmesi geçerliği yükseltir.

77 GÜVENİRLİK

78 Eğitimde ölçme konusu yapılan özellikler çoğu zaman soyut ve karmaşıktır. Bu yüzden doğrudan gözlenemez, dolaylı yoldan ölçülür. Bu durum ölçmeye hata karışma olasılığını gündeme getirmektedir.

79 Genel olarak güvenirlik, bir ölçme aracının ölçtüğü niteliği ne denli hatadan arınık ölçtüğü ile ilgilidir. Geçerlilik ölçme araçlarıyla ilgili bir kavram iken, güvenirlilik ölçme araçlarından elde edilen puanlarla, sonuçlarla ilgili bir kavramdır. Hatalardan olabildiğince arınık olan ölçme araçları tutarlı ve kararlı ölçme sonuçları verir.

80 Güvenirliği belirleyen temel özellikler
Duyarlılık Tutarlılık Kararlılık Objektiflik

81 1. Duyarlılık Ne kadar az hata yapılırsa duyarlılık o kadar fazla olur. Ölçme aracının birimi ne kadar küçük olursa o oranda hassas ölçüm yapar. Örn: Santimetre bölmeli bir araçla elde edilen uzunluk ölçümleri, milimetre bölmeli bir araçla elde edilenden daha az duyarlıdır. Altın tartarken kg yerine miligram kullanılması duyarlılığı artırır. Sınavda az soru yerine çok soru sorulması duyarlılığı arttırır. 25 soru içeren bir çoktan seçmeli testte her sorudan 4 puan elde edilirken, 10 sorudan oluşandan bir testte her sorudan 10 puan elde edilmektedir. bu durumda ilk testin daha duyarlı oldukları söylenebilir. Kısacası testteki soru sayısı arttıkça ölçme sonuçlarının duyarlığı da o oranda artacaktır.

82 Buradan da anlaşılacağı gibi duyarlılık, ölçme aracının veya ölçme sonuçlarının birimlerinin büyüklüğü ile alakalıdır. Birimleri küçük olan ölçme aracı, büyük olandan daha duyarlıdır. Dolayısıyla, “daha güvenilirdir” olduğu söylenebilir.

83 2. Tutarlılık Bir özellik, farklı ölçüm aracı ile ölçüldüğünde aynı veya çok yakın değerler veriyorsa o kadar tutarlıdır. Tutarlılık iç tutarlılığın bir ölçümü olarak ifade edilmektedir. İç tutarlılık, bir testi oluşturan madde puanlarının, testin bütününden elde edilen puan ile korelâsyonunun bir göstergesidir. Korelâsyonun yüksek olması, maddelerin ölçülmek istenen özellik bakımından homojen (tutarlı) olduğunun bir göstergesidir. Korelâsyonun düşük olması ise maddelerin birbirleriyle ve bütünle tutarlı olmadığını, testin heterojen bir yapı sergilediğinin göstergesidir.

84 3. Kararlılık Bir özelliğin, aynı koşullarda ve aynı araçla birden fazla ölçülmesi sonucu elde edilen ölçme sonuçlarının birbirinden farklı olmaması, birbirine benzer olması, ölçme sonuçlarının kararlılığının bir göstergesidir.

85 4. Objektiflik Puanlayıcı objektifliği
İki farklı puanlayıcı puanladığında aynı sonucu vermesi Ayni puanlayıcı aynı kağıdı farklı zamanlarda puanladığında aynı sonucu vermesi

86 Önemli Kararlılık : Aynı ölçme aracıyla elde edilen ölçümlerin aynı/benzer olması. Tutarlılık : Farklı ölçme araçları ile elde edilen ölçümlerin aynı/benzer olması. Duyarlılık : Birimler küçüldükçe duyarlılık artar. Objektiflik: Puanlayıcı objektifliği

87 Eğitim ve psikolojideki ölçmelerde hata kaynakları; fiziksel ölçmelerdekinden daha fazla olmaktadır. Neden? ?

88 Fiziksel ölçmelerde ölçülen özellikte zamanla herhangi bir değişim olmazken, eğitim ve psikolojideki ölçmelerde, çalışılan birey olduğundan zamanla bireyde ölçülen özellik açısından az ya da çok değişmeler olmaktadır.

89 Örn: Metre ile bir masanın boyunu belli aralıklarla ölçtüğümüzü varsayalım. Masanın boyunda zamanla bir değişim olmayacağından ve her ölçmede aynı aracı kullandığınızdan, ölçme sonuçlarına karışan hata sadece ölçmeyi yapan kişiden kaynaklanır. Diğer yandan bireyin başarısını farklı zamanlarda aynı ölçme aracıyla ölçtüğümüzü varsayalım. Buradaki hata, bireyin kendisinden, ölçme aracından ve ölçmeyi yapan kişiden kaynaklanabilir. Buradan kararlılık anlamında güvenirliği sağlamak fiziksel ölçmelere oranla oldukça zor olduğu söylenebilir. Tekrarlı ölçümlerde arzulanan, ölçme sonuçları arasındaki farkın mümkün olduğunca az olmasıdır. Çünkü fark küçüldükçe güvenirlik artar.

90 Güvenilir bir ölçme aracı, aynı özellikle ilgili olarak arka arkaya yapılan ölçmelerde yaklaşık olarak aynı sayısal sonucu verir. Güvenilir bir test aynı gruba iki ya da üç kez uygulandığında yaklaşık olarak gruptaki her kişi her uygulamada aynı puanı almalıdır. Bir ölçme işlemine ne kadar fazla hata karışırsa, ölçmedeki tutarlılık ve kararlılık o oranda ortadan kalkacaktır. Ölçme hatası ile ölçme aracının özelliklerinden biri olan güvenirlik arasında ters bir ilişki vardır. Hata miktarı arttıkça güvenirlik düşer.

91 Hata Ölçme sonuçlarına istenmeyen değişkenlerin karışmasıdır. Bir özelliğin gerçek değeri ile ölçülen değeri arasındaki farktır. X = T ± E Gözlenen Puan Gerçek Puan Hata (tesadüfi) Hataların bir kısmı kontrol dışında ölçme sonuçlarına karışabilir. Bu nedenle çok iyi sanılan ölçme araçlarıyla yapılan ölçmelerde bile bir miktar hata vardır. Ölçme araçlarının güvenirliğinin sağlanmasında, ölçme hatalarının nereden kaynaklandığının bilinmesi büyük önem taşır.

92 Hata kaynakları Ölçmeyi yapan kişi Ölçme aracı
Ölçmenin yapıldığı ortam Ölçülen bireyin özellikleri

93 Ölçmeyi Yapan Kişiden Kaynaklanan Hatalar
Ölçmeyi yapan kişinin, öznel puanlama eğilimi, dikkatsizliği, yorgunluğu vb. Puanlama aşamasında, puanlayıcının kendine ait yorumları Her puanlayıcı sınavları kendi bakış açısına ve anlayışına göre değerlendirmesi Puanlamanın nesnel olmaması, öznel kanılara dayalı olması Bir testten elde edilen puanların, puanlayıcıya ve puanlama zamanına göre değişmesi. Puanlamadaki tesadüfi hataların azlığı testin puanlama güvenirliğinin yüksekliğini gösterir.

94 Ölçme Aracından Kaynaklanan Hatalar
Ölçme aracından kaynaklanan hatalardan birisi testi oluşturan maddelerin örneklemidir. Ölçtükleri davranış ve kapsam bakımından homojen (benzeşik) maddelerden oluşan bir test, heterojen (farklı) maddelerden oluşan bir testten daha güvenilirdir. Maddelerin kapsamı yeterince örnekleyememesi. Bir özelliği ölçmek üzere geliştirilen bir testte, testin maddelerinin özelliğin kapsamına giren tüm konuları yeterince içermemesi ve tüm davranışları iyi örneklememesi.

95 Ölçme Aracından Kaynaklanan Hatalar
Testler yapılandırılırken maddelerin iyi ifade edilememesi, öğrencilerin soruları yanlış anlaması. Çoktan seçmeli ve doğru yanlış tipi objektif testlerde yanıtlayıcının doğru yanıtı bilmediği halde tahmin yoluyla bulması. Şans başarısı. Ölçme aracının ayarsız, bozuk, hatalı olması. Yazılı sınav yerine test yapılması, laboratuarda deney yapılması yerine sözlü sınav yapılması

96 Ölçmenin Yapıldığı Ortamdan Kaynaklanan Hatalar
Test uygulanırken ortaya çıkan testin yapıldığı ortamla ilgili bazı hata kaynakları, testi alan bireylerin motivasyonunu ya da dikkatini etkilemesi. Örn: Testin uygulanışı sırasında, sınavın uygulandığı dersliğin sıcaklığı, ışık, havalandırma, gürültü düzeyi, sınav düzeninin kopya çekmeye uygun olması gibi faktörler. Teste ait uygulama koşulları, testi alan her öğrenci için aynı olmalıdır. Yani, testi alan tüm bireyler aynı koşul ve olanaklarda sınavı almalıdır.

97 Ölçülen Bireyin Özelliklerinden Kaynaklanan Hatalar
Ölçmenin yapıldığı gruba ait bireylerin, ölçme işlemi yapılırken içinde bulundukları motivasyon, heyecan, stres, uykusuzluk, dikkat dağınıklığı vb. gibi özel koşullar ya da ölçme işlemi yapılmadan önce geçirdikleri kaza, şok, tartışma vb. gibi olumsuz yaşantılar, onların ölçülen özelliklerine ilişkin gerçek performanslarını ortaya koymalarını engelleyecektir. Bu durumda bireylerden elde edilen puanlar olması gerekenden yani onların gerçek performansından farklı olacaktır. Bu da güvenirliği etkileyen bir hata kaynağıdır.

98 HATA TÜRLERİ HATA TÜRLERİ Sabit hatalar Sistematik hatalar
Tesadüfi hatalar

99 1. Sabit Hata Bir ölçümden diğer ölçüme değişmeyen hatalardır. Başka bir ifade ile her bir ölçme için miktarı değişmeyen hatalara sabit hata denir. Örn: Bakkal terazisinin her nesneyi gerçek ağırlığından her ölçümde 50 gr fazla göstermesi Bir öğretmenin her okuduğu cevap kâğıdına 5 puan fazla vermesi Hatalı üretim sonucu 1000 gr üretilmesi gereken bir ağırlık 999 gr olarak üretilmişse her yapılan tartımda 1/1000 oranında sabit hata verecektir. 2 cm eksik üretilen bir cetvelin yapılan her ölçümde 2 cm eksik ölçüm yapması Sabit hataların miktarı, yönü ve kaynağı bellidir. Bu tür hatalar, ölçümlerin güvenirliğini etkilemezken, geçerliğini etkilemektedirler.)

100 2. Sistematik hata (Yanlılık Hatası)
Ölçülen büyüklüğe, ölçmeciye ya da ölçme koşullarına bağlı olarak miktarı değişen hatalardır. Örn: 2 cm eksik üretilmiş bir cetvel ölçüm içinde kullanılmışsa ve bu ölçüm birden fazla yapılmışsa hata miktarı ölçüm aracının kullanım sayısına bağlı olarak artacaktır. Eğer ölçüm aracı iki kez kullanılmışsa 2x2- 4 cm 5 kez kullanılmışsa 5x2 = 10 cm hata verecektir. Yapılan sınavda çalışkan olduğu düşünülen öğrencilere öğretmenlerin fazladan 10 puan vermesi. Yazısı güzel, düzgün ve okunaklı olanlara fazla puan verilmesi. Bir öğretmen bayan öğrencilere, erkek öğrencilerden fazla puan vermesi. Derse devam eden öğrencilere, devam etmeyenlerden daha fazla puan vermesi. Ölçme aracından kaynaklanan ve miktarı değişen hatalar sistematik hatalardır.

101 NOT: Eğitimde sistematik hatada öğretmenin YANLILIĞI ve TARAF TUTMASI
Eğitimde bu hatalara “Yanlılık” denir. Hata miktarı ölçümden ölçüme belli oranda artar / azalır. Ölçülen büyüklüğe, ölçmeye ve ölçme koşullarına bağlı olarak miktarı değişen hatadır. Puanlamanın sübjektif olduğu hatalardır. Daha çok ölçmenin geçerliği ile ilgilidir. Sistematik hatalardan arındırılması geçerliği artırır. (Bu tür hatalar, ölçümlerin güvenirliğini etkilemezken, geçerliğini etkilemektedirler.) Sistematik hataların da miktarı, yönü ve kaynağı bellidir. NOT: Eğitimde sistematik hatada öğretmenin YANLILIĞI ve TARAF TUTMASI söz konusudur.

102 3. Tesadüfi Hatalar Yönü, miktarı ve kaynağı belli olmayan hatalardır.
Rastgele hatalar; ölçmeyi yapan kişiden, ölçmenin yapıldığı ortamdan, şans başarısından, ölçmeye konu olan bireylerden kaynaklanabilir. Hata miktarı kuralsız olarak artar ya da azalır. Ölçme sonuçlarının güvenirliğini etkilemektedir. Örn: Dikkatsizce okunup puanlanan notlar Doğru okunduğu halde yanlış kayıt edilen notlar. Öğrencinin sınavda hastalanması, motivasyonun düşmesi.

103 Sabit ve sistematik hataların miktarı ve yönü çeşitli yollarla belirlenebilmekte ve dolayısı ile ölçme sonuçları bu hatalardan arındırılabilmektedir. Ancak tesadüfi hatalar için aynı durum söz konusu değildir. Örn: Sınıfa bir test yapıyoruz . Test sonuçlarından sonra sistematik Her öğrenciye aldıkları sonucun % 10’u ilave ediyoruz. Herkese aynı puan eklenmiyor. Puanı yüksek olanlara daha çok, az olanlara daha az eklemiş oluyoruz. sabit Herkese aynı puanı ekliyoruz. tesadüfi Sevdiğimiz öğrencilerin puanını kafamıza göre Semih’ e 10 puan, Hakan ve Ayşe’ye 8 puan, Emel’ e 6 puan arttırıp diğerlerinin puanını arttırmıyoruz. Arttırdığımız puanlar sabit değil.

104 Örnek : 3. sınıf seviyesindeki öğrencilere sınav yaptık ve 1. soruyu 1. sınıf seviyesinde sorduk ve 1. soruyu yapamayanlardan alacakları sonuçtan 10 puan da ben eksiltiyorum dedim. Sistematik hatadır. Çünkü hem herkesten puan kesilmiyor hem de puan kesilen herkesten aynı derecede puan kesiliyor.

105 Örnek : KPSS sınavında soru iptali tesadüfi hataya girer. Çünkü;
bir öğrenci o sorunu hatalı olduğunu anlamadığından soru üzerinde çok durmuş olabilir. bir diğer öğrenci sorunun hatalı olduğunu gördü direk geçmiş olabilir. başka bir öğrenci sorunu hatalı olduğunu anladı ve diğer sorulara da temkinli yanaşmış olabilir.

106 Hatanın Kaynağı ve Yönü Hatanın Geçerlik ve Güvenirliğe Etkileri
TÜRÜ Hatanın Kaynağı ve Yönü Hatanın Geçerlik ve Güvenirliğe Etkileri Temel Özellik Sabit Hata Hatanın kaynağı bilinir ve miktar aynıdır. Ölçme sonucuna karışan hata miktarı sabittir. Geçerliği doğrudan düşülür. Güvenilirliği etkilemez. Her ölçme işlemine hata aynı miktarda ve yönde karışmıştır. Sistematik Hatanın kaynağı bilinir ve miktar aynıdır. Ölçme sonucuna karışan hata miktarı değişiktir. Geçerliği doğrudan düşürür. Güvenirliği etkilemez. Hata miktarı ölçümden (Sistemli) ölçüme belli bir oranda artar ya da azalır. Tesadüfî (Rastgele) Hatanın kaynağı bilinmez ve hata miktarı değişiktir. Ölçme sonucuna karışan hata miktarı değişiktir. Geçerliği dolaylı düşürür. Güvenirliği doğrudan düşürür. Hatanın kaynağı, yönü ve miktarı bilinmez ve değişiktir. Hata miktarı kuralsız olarak artar ya da azalır. Hatanın sebebini kestirmek oldukça güçtür.