Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi.

Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Temel Hak ve Hürriyetler
Anayasa Hukuku Temel Hak ve Hürriyetler

I. Kavramlar - “hürriyet (özgürlük)”, - “hak”, - “insan hakları”, - “kamu hürriyetleri”, - “kişi hakları”, - “vatandaş hakları”, - “temel haklar”, - “anayasal haklar” gibi değişik terimler kullanılmaktadır.

I. Kavramlar Çoğunlukla bunlar eş anlamda kullanılan kavramlardır. Ancak bununla birlikte bunlar arasında birtakım farklılıklar vardır. Hürriyet - Doktrinde “hürriyet (özgürlük)” çok değişik şekillerde tanımlanmış ve anlaşılmış bir kavramdır. Bu çerçevede hürriyet, başkasına zarar vermeyen her şeyi yapabilmektir. Bir diğer tanıma göre ise hürriyet, kanunların müsaade ettiği her şeyi yapabilmek hakkıdır.(Montesquieu)

- Üzerinde çok konuşulmuş ama anlaşmaya varılmış bir tanım yoktur. Montesquieu: "Hiçbir kelime yoktur ki, hürriyet kelimesi kadar kendisine değişik anlamlar verilmiş ve düşüncelere çeşitli şekillerde yansımış olsun" Bunun sebebi: Hürriyetin "çok yönlü" oluşudur. Işığa tutulmuş "prizma" gibidir. Herkes ona bakarak, kendi açısından gördüğü renkleri tasvir eder.

I. Kavramlar Bazılarına göre hürriyet, - Bağımsızlık demektir. - Kişinin "kendi küçük dünyasında", başta devlet olmak üzere başkalarının müdahalesi dışında yaşamaktır. Kısaca hürriyet, bir şeyi yapma veya yapmama, belli bir şekilde davranıp davranmama erki olarak tanımlanabilir. Daha kısa bir ifadeyle hürriyet, “serbest hareket etme gücü”dür. - Hürriyet “insan fiilinin bir niteliği” olarak kullanılmıştır. - Hürriyet “serbest insan fiili”dir.

I. Kavramlar - Seyahat hürriyeti, - Yerleşme hürriyeti, - Haberleşme hürriyeti, - Düşünce hürriyeti, - Basın hürriyeti “insan fiili”

I. Kavramlar Örneğin; - seyahat hürriyeti…… gelip gitme; - yerleşme hürriyeti….. bir yerde devamlı olarak oturma; - haberleşme hürriyeti…. mektup gönderme, telefonla konuşma vb.; - basın hürriyeti…. gazete çıkarma vb. fiillerden oluşmaktadır. Bu hürriyetleri anayasada tanıyarak anayasa koyucu, insanların o konuda “serbest hareket etme güçleri”nin olduğunu kabul etmiş olmaktadır.

I. Kavramlar Hak “Hak”, hürriyetin somutlaştırılmış biçimidir. Hak, hürriyetin somutta gerçekleştirilmesinin aracıdır. Örneğin “hak arama hürriyeti”, “dava hakkı” ile gerçekleşir. Hak bir hürriyetin sağlanması için kişiye anayasa ve kanunlar ile tanınmış yetkilerdir.

I. Kavramlar Hak Eğer bir kişinin, bir konuda hakkı var ise, devletten veya diğer kişilerden onun yerine getirilmesini “isteme yetkisi”ne sahiptir demektir. Hak, kişilere hukuk düzeni tarafından verilen bir irade kudreti, bir isteme yetkisidir. Anayasa hukuku alanında hak, kişiye anayasa tarafından verilmiş bir irade kudreti, bir isteme yetkisidir.

I. Kavramlar “Hürriyet”-“Hak” Ayrımı: İkisi arasındaki farklar: (1) Hürriyet soyut, hak somuttur. Hak hürriyetin uygulanması aşamasında ortaya çıkar. (2) Haklar mahkeme önünde ileri sürülebilir. (3) Hürriyetlerin gerçekleşmesi için başkalarının veya devletin bir şey yapmaması gerekir. Hürriyet, kişinin kendi fiilî ile gerçekleşir. Hakkın gerçekleşmesi için ise, diğer kişilerin veya devletin hak sahibi kişi lehine birtakım edimlerde bulunması gerekir. Hakkı gerçekleştiren fiil, hak sahibinin değil, başka kişilerin veya devletin fiilidir.

I. Kavramlar İnsan Hakları “İnsan hakları”, ırk, din, dil ayrımı gözetmeksizin tüm insanların yararlanabileceği haklardır. Bu haklardan yararlanmak bakımından vatandaş ve yabancı arasında fark yoktur. Diğer yandan “insan hakları” terimi bir ideali içerir. Bu terimi kullananlar, bu alanda olanı değil, “olması gerekeni” dile getirirler “İnsan hakları” terimini daha çok tabiî hukuk anlayışına mensup yazarlar kullanmaktadır.

I. Kavramlar Kamu Hürriyetleri “İnsan haklarının devlet tarafından tanınmış ve pozitif hukuka girmiş olan bölümünü ifade eder”. - Anayasa ve kanunlar tarafından düzenlenmiş, sınırları belirlenmiş ve böylece kişilerin onları pratik olarak kullanmalarına imkân tanınmıştır.

I. Kavramlar Vatandaş Hakları Anayasa ve kanunlar tarafından tanınmış ve düzenlenmiş hak ve hürriyetlerden sadece “vatandaşların” kullanabileceği hak ve hürriyetleri ifade eder. Ör: “Seçme ve seçilme” hakkı, “kamu hizmetine girme” hakkı gibi “siyasal haklar” birer “vatandaş hakları” niteliğindedir.

I. Kavramlar Temel Hak ve Hürriyetler - “Kamu hürriyetleri” karşılığında kullanılmaktadır. - «İnsan haklarının» pozitif hukuk tarafından tanınmış ve düzenlenmiş kısmıdır. Kişi Hak ve Hürriyetleri Bu terim 18’inci yüzyılın ferdiyetçi doktrinin ürünü olan “klasik hakları” anlatmak için kullanılmaktadır. Ör: Kişi dokunulmazlığı, zorla çalıştırma yasağı, özel hayatın gizliliği, konut dokunulmazlığı gibi temel hak ve hürriyetler, “kişi hakkı ve hürriyeti” veya “ferdi hak ve hürriyetler” niteliğindedir.

I. Kavramlar Anayasal Haklar. - Temel hak ve hürriyetler yerine “anayasal haklar” teriminin kullanıldığı da olur. - Anayasa tarafından tanınmış ve güvence altına alınmış haklar olarak tanımlayabiliriz. - Anayasada düzenlenmiş olan temel hak ve hürriyetler, anayasal hak ve hürriyetlerdir

II. Temel Hak ve Hürriyet Anlayışları 1. Tabiî Hak Anlayışı: - Devletten önce insanlar “tabiat hâli”ndeydiler. - Bu dönemde tam ve mutlak bir özgürlük vardı. - İnsanlar sonradan aralarında “sosyal sözleşme” yaparak siyasal topluma geçtiler ve devleti kurdular. - Bunu yaparken doğal yaşamda sahip oldukları özgürlüklerden bir kısmını devlete devrettiler. - Ancak hepsini, özellikle de en önemlilerini devlete devretmediler.

II. Temel Hak ve Hürriyet Anlayışları 1. Tabiî Hak Anlayışı: Bundan çıkan sonuç şudur: - İnsan, sırf insan olmaktan dolayı, doğuştan bazı hak ve hürriyetlere sahiptir. - İnsanın sahip olduğu haklar, * Devletten önce gelir; * Bu haklar insana devlet tarafından verilmemiştir; * Dolayısıyla bu hak ve hürriyetlere devlet dokunamaz.

II. Temel Hak ve Hürriyet Anlayışları 2. Pozitivist Hak Anlayışı Hukukun tanımadığı ve korumadığı bir temel hak ve hürriyetin bireylere sağlayabileceği herhangi bir güvence yoktur. Temel hak ve hürriyetlerin sözde kalmaması, gerçekten bireylere birtakım güvenceler sağlayabilmesi için hukuk kuralları tarafından tanınması ve müeyyideye bağlanması gerekir. Dolayısıyla, bir insan fiiline serbestlik tanıyarak onu temel hak ve hürriyet haline getiren şey, hukuk kurallarından başka bir şey değildir.

II. Temel Hak ve Hürriyet Anlayışları 2. Pozitivist Hak Anlayışı - Temel hak ve hürriyetler hukuk kuralları tarafından yaratılmıştır. - Hukuk kuralları ise devlet tarafından konulmuştur. - Dolayısıyla ikisinin de kaynağında devlet vardır. - Buna göre, temel hak ve hürriyetler, devletten önce ve devlettin üstünde olamaz.

II. Temel Hak ve Hürriyet Anlayışları 2. Pozitivist Hak Anlayışı - Bireyler, temel hak ve hürriyetlere doğuştan sahip değildir; devlet tarafından verilmiştir. - Bu nedenle, gerektiğinde devlet tarafından gerektiği ölçüde sınırlanır. - Pozitivist anlayış, devletin temel hak ve ödevlerini sınırlandırma konusunda yetkisini tanır ama bunu emretmez. Dolayısıyla bu anlayış liberal devlet anlayışıyla bağdaşır, otoriter devlet anlayışını gerektirmez.

II. Temel Hak ve Hürriyet Anlayışları 3. Marksist Özgürlük Anlayışı: - Liberal-kapitalist devletlerdeki özgürlükler göstermeliktir. - Çünkü, bu özgürlükler sadece burjuva sınıfına hizmet etmektedir. Çünkü; * Evsiz bir insan için konut dokunulmazlığının; * Aç bir insan için düşünce hürriyetinin; * Gazete çıkaracak parasal imkanlara sahip olmayan işçi sınıfı için basın hürriyetinin bir anlamı yoktur.

II. Temel Hak ve Hürriyet Anlayışları 3. Marksist Özgürlük Anlayışı: - Devlet kişilerin özgürlüklerini sınırlandıran ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmalı, onlara bu hürriyetleri kullanmalarını sağlayacak imkanlar vermeli, insanı “özgürleştirmeli”dir. - Ancak bu şekilde “gerçek özgürlük” sağlanabilir. Dolayısıyla Marksizmde “özgürlük” değil, “özgürleştirme” kavramı önemlidir. - Bireyin özgürleştirilmesi ise ancak, proletarya ihtilalinden sonra, sosyalist-komünist toplumda mümkündür.

III. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınıflandırılması: Jellinek’in Üçlüsü Temel hak ve hürriyetler üç gruba ayrılır: - Negatif statü hakları, - Pozitif statü hakları, - Aktif statü hakları.

III. Temel Hak Ve Hürriyetlerin Sınıflandırılması: Jellinek’in Üçlüsü 1. Negatif Statü Hakları (Koruyucu/Kişisel Haklar) Kişinin devlet tarafından aşılamayacak ve dokunulamayacak özel alanının sınırlarını çizen hak ve hürriyetlerdir. Ör: konut dokunulmazlığı, kişi güvenliği, din hürriyeti, düşünce hürriyeti. - Bu haklar devlete karışmama, gölge etmeme ödevi yüklerler. - Kişiyi devlete ve topluma karşı koruduğu için bu haklara “koruyucu haklar” da denir.

III. Temel Hak Ve Hürriyetlerin Sınıflandırılması: Jellinek’in Üçlüsü 2. Pozitif Statü Hakları (Sosyal Haklar) Bireylere devletten olumlu bir davranış, bir hizmet, bir yardım isteme imkânını tanıyan haklardır. Ör: Çalışma hakkı, sağlık hakkı, konut hakkı, sosyal güvenlik hakkı bu tür haklardandır. - Bu tür haklar devlete sosyal alanda bir takım ödevler yüklerler. - Bu haklar kişiye devletten bir şey istemesi hakkını verdiği için “isteme hakları” da denir. - Sosyal devlet anlayışının sonuçları olduğu için bu haklara “sosyal haklar” da denir.

III. Temel Hak Ve Hürriyetlerin Sınıflandırılması: Jellinek’in Üçlüsü 3. Aktif Statü Hakları (Katılma/Siyasi Haklar) Kişinin devlet yönetimine katılmasını sağlayan haklardır. Bu haklara bu nedenle “katılma hakları” da denir. Ör: Seçme ve seçilme hakkı, siyasî parti kurma hakkı, siyasî faaliyette bulunma hakkı, kamu hizmetine girme hakkı, dilekçe hakkı aktif statü haklarına örnek gösterilebilir. Bu haklara “siyasî haklar” da denir.

(Sosyal ve Ekonomik Haklar)
III. Temel Hak Ve Hürriyetlerin Sınıflandırılması: Jellinek’in Üçlüsü Negatif Statü Hakları (Kişisel Haklar) Anayasa m Pozitif Statü Hakları (Sosyal ve Ekonomik Haklar) Anayasa m.41-65 Aktif Statü Hakları (Siyasi Haklar) Anayasa m.66-74 Kişinin devlet tarafından aşılamayacak ve dokunulamayacak özel alanının sınırlarını çizen hak ve hürriyetlerdir. Devlete sadece karışmama ödevi yüklerler. Bireylere devletten olumu bir davranış, bir hizmet, bir yardım isteme imkanını tanıyan haklardır. Bu hakları devlet mali kaynakların yeterliliği ölçüsünde yerine getirir. Kişinin devlet yönetimine katılmasını sağlayan haklardır. Seçme ve seçilme Dilekçe Kamu hizmetlerine girme vb. Kişi dokunulmazlığı Düşünce hürriyeti Özel hayatın gizliliği Mülkiyet Hakkı Basın Özgürlüğü vb. Sosyal güvenlik Eğitim ve öğrenim Çalışma Grev ve Lokavt Sağlık hakkı vb.

Hürriyetlerin Bütünlüğü (Monizmi). - Çeşitli ayrımlar yapılsa da temel hak ve hürriyetler bir bütündür. - Bir kişi ancak, temel hak ve hürriyetlerin bütününe sahip olmak şartıyla özgür olabilir. - Hürriyet özünde bütündür. Buna hürriyetin monizmi ismi verilir .

Diğer Tasnifler Temel hak ve hürriyetler ayrıca; * Konularına göre, - “kişinin fizik hürriyetleri”, - “düşünce hürriyetleri” ve - “kolektif hürriyetleri” olmak üzere üçe, * Kullanılış biçimlerine göre; - “bireysel hürriyetler” ve - “kolektif hürriyetler ” olarak ikiye ayrılırlar.

Diğer Tasnifler * Tarihsel ortaya çıkışlarına göre; - Birinci Kuşak Haklar, - İkinci Kuşak Haklar, - Üçüncü Kuşak Haklar olarak üçe ayrılır.. - Birinci kuşak haklar tarihsel olarak ilk ortaya çıkan haklardır. Bunlar kişi haklarını (örneğin kişi güvenliği, konut dokunulmazlığı, düşünce hürriyeti) ve siyasal hakları (seçme ve seçilme, siyasal faaliyette bulunma hakları) içerir.

Diğer Tasnifler * Tarihsel ortaya çıkışlarına göre; - İkinci kuşak haklar çalışma, dinlenme, emeklilik, sağlık hakkı gibi sosyal ve ekonomik hakları içerir. Bu haklar I. Dünya Savaşından sonra ortaya çıkmış büyük ölçüde II. Dünya Savaşından sonra uygulanmaya başlanmıştır. - Üçüncü Kuşak haklar ise çevre hakkı, barış hakkı, gelişme hakkı gibi haklardan oluşur. Bunlar en son çıkan haklar olup, bunlara “yeni insan hakları”, “dayanışma hakları” da dendiği olur.

IV. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması Toplum hayatında temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması kaçınılmazdır. Devletin ve toplumun var olabilmesi ve sürekliliğinin sağlanması için hürriyetlerin sınırlandırılması kaçınılmaz bir zorunluluk teşkil eder. Ancak, demokratik bir toplumda, bu sınırlandırma sınırsız, keyfî bir şekilde olmamalı ve temel hak ve hürriyetler bütünüyle yok edilmemelidir. Yani sınırlandırmanın da sınırları olmalı, sınırlandırma birtakım şartlara bağlı olmalıdır.

IV. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması Sınırlandırmanın Sınırları 1. Yasama organı tarafından kanunla yapılmalıdır. Bunun üç yararı vardır: (a) Temel hak ve hürriyetlere yürütme organının müdahale etmesi önlenmiş olur. Yani tüzük ile, yönetmelik ile temel hak ve hürriyetler sınırlanamaz. (b) Kanun mecliste tartışılacağı için sınırlandırma işi komu oyunun denetimi altında olur. (c) Kanun herkes için geçerli kurallar koyar, belirli kişileri hedef almaz.

IV. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması Sınırlandırmanın Sınırları 2. Sınırlama belli "sebeplere" dayanmalıdır. Keyfi değil, kamu düzeninin, genel sağlığın, genel asayişin koruması gibi "kamu yararı"nı gerçekleştirmeye yönelik sebeplerle olmalıdır. 3. Sınırlamada Ölçülülük İlkesine Uyulmalıdır Temel hak ve hürriyetin sınırlandırılmasında başvurulan araç, ulaşılmak istenen amaçla ölçüsüz bir oran içinde bulunmamalıdır. ( Serçeler topla öldürülmemelidir. Sinekler balyozla ezilmemelidir)

IV. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması Sınırlandırmanın Sınırları 4. Sınırlama, Anayasaya Aykırı Olmamalıdır. 5. Çekirdek Alana Dokunulmamalıdır Temel hak ve hürriyetler ne kadar sınırlanırsa sınırlansan, devlet, “yaşama hakkı”, “maddi ve manevi varlığın bütünlüğü hakkı” gibi bazı çok önemli haklardan oluşan “çekirdek alan”a dokunmamalıdır.

IV. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması Sınırlandırmanın Sınırları 6. Ek Şartlar Anayasasına göre, sınırlama, o hakkın ve hürriyetin “özüne dokunamaz”. Anayasasına göre, sınırlamalar, “demokratik toplum düzeninin gerekleri”ne dokunamaz

Temel Hak ve Hürriyetlerin “Sınırlılığı” Bu görüşe göre; temel hak ve hürriyetlerin “sınırlandırılması”ndan değil, “sınırlılığı”ndan bahsedilir. Çünkü baştan sınırlı haklar mevcuttur: - Anayasal Sınırlar Bazı temel hak ve hürriyetlerin ayrıca kanunla sınırlandırılmasına gerek yoktur. Çünkü, bunlar bizzat anayasalar tarafından, daha tanınırken sınırlandırılmıştır. Ör: Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı, 1982 AY Md. 34’e göre, “silahsız ve saldırısız” olması koşuluyla mevcuttur.

Temel Hak ve Hürriyetlerin “Sınırlılığı” - Objektif Sınırlar Ayrıca her hak ve hürriyetin, Anayasada belirtilmemiş olsa bile, o hürriyetin niteliğinden doğan, yani “eşyanın tabiatında mevcut olan”, objektif sınırları vardır. Ör: - Dilekçe hakkı , dilekçede bir başkasına hakaret edilmesine izin vermez; - Basın hürriyeti, kişilerin şeref ve haysiyetine tecavüzü, düşünceyi açıklama hürriyeti suç işlenmesini kışkırtmayı kapsamaz.

Temel Hak ve Hürriyetlerin Arasında Hiyerarşi Var mıdır? Hak ve hürriyetler arasında hiyerarşi olduğu düşünülebilir. Ör: Yaşama hakkının seyahat hürriyetinden daha değerli olduğu söylenebilir. Ancak, hukuk teorisi bakımından, kural olarak, aynı anayasa tarafından tanınmış temel hak ve hürriyetler arasında hiyerarşi kurulması mümkün değildir.

Temel Hak ve Hürriyetlerin Arasında Hiyerarşi Var mıdır? Çünkü, bu anayasa normları arasında hiyerarşinin olmasını gerekir ki, bu mümkün değildir. Anayasanın bütün maddeleri, hukukî geçerliliklerini aynı kurucu iktidardan alır ve hepsi normlar hiyerarşinde aynı basamakta bulunur. Anayasa normları arasında hiyerarşi yok ise, bu normlardan kaynaklanan temel hak ve hürriyetler arasında da hiyerarşi yoktur

- Olağanüstü Hâllerde Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması Savaş, seferberlik, ayaklanma, deprem, salgın hastalıklar gibi olağanüstü hâllerde temel hak ve hürriyetlerin normal dönemlere göre çok daha aşırı ölçüde sınırlandırılmasına, hatta bu hürriyetlerin askıya alınmasına izin verilmektedir. Bu dönemlerde “zaruret hâli” teorisine göre, yürürlükteki hukuk düzeniyle bağlı olmaksızın temel hak ve hürriyetler sınırlandırılabilecektir

- Olağanüstü Hâllerde Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması Bu dönemlerde, temel hak ve hürriyetler gibi önemli değerlere müdahale edilir. Ancak bu müdahale, zevk için değil, daha üstün değerleri korumak için yapılmaktadır. Ör: Kişilerin yaşamlarını korumak için sokağa çıkma hürriyetleri askıya alınmaktadır.

V. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılmasında Sistemler Temel hak ve hürriyetlerin toplum içinde kullanılması kamu düzeni bakımından bazı tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle bu hak vehürriyetlerin kullanılması bazı usullere bağlanmıştır. Bu konuda başlıca üç usul vardır: - İzin Usulü - Bildirim Usulü - Serbestlik Usulü.

V. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılmasında Sistemler 1. İzin Usulü: Buna “önleyici sistem”de denir. İdarî makamlardan önceden “izin” almak gerekir. Örneğin, bina yapmak için “inşaat ruhsatı”, otomobil sürmek için “sürücü belgesi” almak lazımdır.

V. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılmasında Sistemler 2. Bildirim Usulü: Önceden izin almaya gerek yoktur; sadece o temel hak ve hürriyetin kullanılacağı idarî makamlara bildirilir. Bundan amaç tehlikeli bir durumun ortaya çıkması karşısında idarenin önlem alabilmesidir. Ör: Toplantı ve gösteri yürüyüşü yapmak isteyenlerin Türkiye’de 48 saat önceden bildirimde bulunmaları gerekir.

V. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılmasında Sistemler 3. Serbestlik Usulü: Bu usule “düzeltici sistem” de denir. Önceden bir izin almaya veya bildirimde bulunmaya gerek yoktur. İlgili kişi, temel hak ve hürriyetini, bütün sorumluluğu kendisine ait olmak üzere serbestçe kullanabilir. Ancak, kullanılan bu hürriyetten ötürü bir zarar doğarsa bu ilgili kişiye ödettirilir. Ör: Kitap yayınlamak. Kitapta bir kişiye hakaret edilmişse bunun hesabı sorulur.

V. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılmasında Sistemler Hangi Usul Tercih Edilmeli? - Serbestlik usulü, diğerlerine göre daha özgürlükçüdür. Liberal bir sistemde kişiler, kural olarak önceden izin almaksızın veya bildirimde bulunmaksızın diledikleri temel hak ve hürriyetlerini kullanabilmelidirler. Bu kişiler, hürriyetlerini kötüye kullanmışlar ise, bunun hesabını daha sonra verirler.

V. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılmasında Sistemler Hangi Usul Tercih Edilmeli? Bununla birlikte, daha sonradan telafisi güç veya imkânsız zararlara yol açabilecek olan bazı temel hak ve hürriyetlerin kullanılması için izin veya bildirim usulü uygulanır. Ör: Otomobil sürmesini bilmeden trafiğe çıkan biri, telafisi imkânsız kazalara yol açabilir. O nedenle bu hürriyetin kullanılabilmesi için “sürücü belgesi” almak gerekir. Keza, depreme dayanaksız yapılmış binanın yapılmaması için bina yapma hakkının kullanılması da bu nedenle “ruhsat” usûlüne bağlanmıştır.

VI. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması Temel hak ve hürriyetlerin korunmasını; - “iç koruma” ve - “uluslararası koruma” olarak ikiye ayırıp inceleyebiliriz.

VI. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması A. İç Koruma Temel hak ve hürriyetlerin, yasama ve yürütme organlarına karşı ve keza özel kişilere karşı korunması gerekir. 1. Yasama Organına Karşı Koruma: En bilinen yolu, temel hak ve hürriyetleri yazılı ve katı bir anayasada saymaktır. Ancak, bunun tam olarak gerçekleşmesi için, ülkede bir anayasa yargısının da olması ve bu hak ve hürriyetlerin “anayasal korunması” gerekir.

VI. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması A. İç Koruma 2. Yürütme Organına Karşı Koruma Yürütme organının düzenleyici ve bireysel işlemlerine karşı yargı yolunun açık olması gerekir. Buna temel hak ve hürriyetlerin “idari yargı yoluyla korunması” denir. Anayasa Mahkemesi yoluyla koruma: Bireysel Başvuru

VI. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması A. İç Koruma 3. Özel Kişilere Karşı Koruma Bir kişinin temel hak ve hürriyetlerine hukuka aykırı şekilde yapılan bir müdahale medenî hukuk bakımından “haksız fiil” ve ceza hukuku bakımından -yerine göre- “suç” oluşturur. Temel hak ve hürriyeti ihlal edilen kişi, o kişiye karşı «tazminat davası» veya «ceza davası» açabilir. Buna temel hak ve hürriyetlerin “adli yargı yoluyla korunması” adı verilir.

VI. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması B. Uluslararası Koruma Temel hak ve hürriyetler İkinci Dünya Savaşından sonra uluslararası alanda da korunmaya başlanmıştır. Bu çerçevedeki önemli organlar; - BM İnsan Hakları Komitesi”, - “BM Irk Ayrımcılığının Önlenmesi Komitesi”, - “BM İşkencenin Önlenmesi Komitesi”, - “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi” gibi.

VI. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması B. Uluslararası Koruma AİHS ve AİHM Avrupa Konseyi çerçevesinde imzalanan 1950 tarihli Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi birçok temel hak ve hürriyeti tanımakta ve bunların korunması için güvenceli bir sistem getirmektedir. AİHS 1 Kasım 1998’de yürürlüğe giren 11 nolu Protokol ile değiştirilen son şekline göre, AİHM isimli bir mahkeme kurmaktadır. Sözleşmede tanınan temel hak ve hürriyetleri, Sözleşmeyi imzalayan bir devlet tarafından ihlâl edilen kişiler, bu devlete karşı, bu Mahkemeye “bireysel başvuru” denen bir usulle başvurabilirler.

VI. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması B. Uluslararası Koruma AİHS ve AİHM - Öncelikle iç hukuk yollarını tüketmesi gerekmektedir. - Yargılama dili İngilizce veya Fransızca’dır. Ancak, başvuru mektubu Konsey üyesi devletlerin birinin diliyle (örneğin Türkçe) de yazılabilir. - Mahkeme, yapılan başvuruları önce ön koşullar açısından inceler ve bir eksiklik görmez ise başvurunun esastan incelenmesine karar verir.

VI. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması B. Uluslararası Koruma AİHS ve AİHM - Ön koşulları taşımayan başvurunun reddine karar verir (m.35/2). Bu karar kesindir. Bu karara karşı başvuru yolu yoktur. - Mahkeme ön koşullar açısından kabul edilebilirlilik kararı verdikten sonra, esas hakkında karar vermeden önce, taraflara “dostane çözüm” önerebilir

VI. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması B. Uluslararası Koruma AİHS ve AİHM - Dostane çözüm yoluyla bir sonuca ulaşılamamışsa, mahkeme başvuruyu esastan inceler; - Mahkeme zarar gören tarafın tatminine hükmeder (m.41). Yani müeyyide, devleti “tazminat” ödemeye mahkûm etmekten ibarettir. - Mahkemenin, devletin Sözleşmeye aykırı işlemini iptal etme yetkisi yoktur.

Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi.

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi."— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi.

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi."— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim