(Sosyolojik Düşünme: Yöntem ve Teknikleri)

... konulu sunumlar: "(Sosyolojik Düşünme: Yöntem ve Teknikleri)"— Sunum transkripti:

1 (Sosyolojik Düşünme: Yöntem ve Teknikleri)
Araştırma Yöntem ve Teknikleri Doç. Dr. Ali ARSLAN (Sosyolojik Düşünme: Yöntem ve Teknikleri)

2 İçindekiler Bilimsel yöntemin mantığı Bilimsel araştırmanın amaçları
Araştırma yöntemleri Laboratuvar Deneyi Alan Deneyi Doğal Deney Alan Araştırması Survey Arşiv Araştırması Araştırma teknikleri

3 Bilimsel yöntemin mantığı
Bilimsel yöntemin tüm mantığı bütün bilim dallarında aynıdır;bilimden bilime değişen ise kullanılan tekniklerdir.

4 Bilimsel yöntemin mantığı
Bilimsel yöntem döngüseldir. Bu döngü, olgularla başlar, kuram, hipotez ve tahminlerden geçerek tekrar yeni olgulara doğru yönelir.

5 Bilimsel yöntem döngüsel niteliği sahiptir ve üç ayrı önemli süreçten oluşur. 1) Tümevarım: Gözlemi yapılan olgulardan bu olgulara uygun bir kuramın geliştirilmesi. 2) Tümdengelim: Birinci süreçte ortaya konan kuramın çıkarsamalarının oluşturulması. 3) Sınama-Sağlama: Olgular düzeyine dönüş vardır. Yeni gözlemler toplanarak yapılan tahminlerin doğruluğu saptanır.

6 Bilimsel Yöntemin Mantığı
Bilimsel Yöntemin Üç Süreci Süreç 2 Tahmin Kuram Tümdengelim Tümevarım Kavram Düzeyi Süreç 1 Sınama Sağlama Süreç 3 Olgu Düzeyi

7 a) Olayların Betimlemesi:
Bilimsel Araştırmanın Amaçları a) Olayların Betimlemesi: Bu betimleme çok zaman düzene koyma,sınıflama şeklinde olur. Sınıflama, olayların aralarındaki ilişkileri bulmaya doğru önemli bir adımdır.

8 b) Olaylar arasındaki ilişkileri bulup çıkarma:
Bilimsel Araştırmanın Amaçları b) Olaylar arasındaki ilişkileri bulup çıkarma: Burada korelasyonlardan faydalanarak çeşitli olayların birbirleriyle ilişki derecesi incelenir. İlişkinin belirlenmesi, bize sebep-sonuç belirleme imkanı vermez, çünkü birbiri ile ilişkin olarak değişiklik gösteren iki olay, birbirlerine nedensel bir bağla bağlı olmayabilir.

9 c) Olayları Anlama Ve Açıklama:
Bilimsel Araştırmanın Amaçları c) Olayları Anlama Ve Açıklama: Burada amaç,nedensel ilişkilere varmaktır.Örneğin, belli bir yöre halkının belirli bir şekilde oy vermesinin açıklanması için bazı kuramlar ortaya atılıp sınanabilir. Bunu yapınca da olaylar arasındaki nedensel ilişkiyi anlamaya başlayabiliriz.

10 d) Olayların Önceden Tahmini:
Bilimsel Araştırmanın Amaçları d) Olayların Önceden Tahmini: Örneğin,o yöre halkı son birkaç seçimde belirli bir patiye oy verdiği için bu seçimde aynı partiye oy verecek diye bir tahmin yürütebiliriz.

11 e) Olayların Kontrolü:
Bilimsel Araştırmanın Amaçları e) Olayların Kontrolü: Bilimin uygulamadaki bu önemli amacı, böbrek nakli ameliyatları,uzaya astronotların gitmesi gibi durumlarda gerçekleşmektedir. Ancak sosyal bilimlerin araştırdığı olaylar çok karmaşık ve çok nedenli olduğundan,bu bilimlerde kontrolden ziyade olaylara etki etme amaç olarak düşünülebilir.

12 Araştırma Temel Yöntemleri
“Yöntem” ve “Teknik” kavramları arasında bir ayırım yapmamız gerekir. Araştırma yöntemi, araştırmanın,amacını gerçekleştirebilmek için kullandığı genel yaklaşımdır. Araştırma tekniği ise, araştırma yönteminin gerçekleştirilebilmesi için kullanılan bilgi toplama aracıdır.Bir yöntem çerçevesinde bir ya da daha çok veri toplama tekniği kullanılabilir.

13 Araştırma Yöntemleri ve Veri Toplama Teknikleri

14 Araştırma Yöntemleri ve Veri Toplama Teknikleri
Laboratuvar Deneyi Alan Deneyi Doğal Deney Alan Araştırması Survey Arşiv Araştırması Hazır bilgilerden yararlanmak Soru sormak Davranış gözlemi yapmak Deney yapmak

15 Araştırma Yöntemleri ve Veri Toplama Teknikleri
Yöntem niçin kullanılır? Belli bir olguyu betimlemek, iki olgu arasında bir ilişki olup olmadığını ve olgular arasındaki neden sonuç ilişkisini araştırmak için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. İyi ya da kötü yöntem yoktur, uygun yöntem vardır. Uygun bir araştırma yönteminin seçimi, araştırma sorusunun niteliği, eldeki mevcut kaynaklar ve birtakım etik konular olmak üzere pek çok etmene bağlıdır. Araştırma Yöntemleri ve Veri Toplama Teknikleri

16 1) Laboratuvar Deneyi Laboratuvar deneyi, bilimsel yöntemin temel mantığının, araştırmaya en etkin bir şekilde uygulanmasını sağlar. Laboratuvar deneyi için şartlar, yüksek kontrol düzeyi ve kesinliktir. Araştırmacının laboratuvar deneyi yönteminde yaptıklarını üç noktada özetleriz. (a) Araştırmayı, eldeki hipoteze ve araştırma amacına göre ayrıntılarıyla tasarlamak, (b) Bağımsız değişkeni sistemli bir şekilde değiştirmek, (c) Bu değişkinler dışında, sonuca etki edebilecek başka değişkenleri kontrol etmek.

17 1) Laboratuvar Deneyi Laboratuvar deneyi yönteminde amaç: Etkenleri ayırmak, mümkün olan en saf bir ortamda bu etkenlerin bazılarını tek tek sistemli bir şekilde değiştirmek, bazılarını kontrol ederek değişmez hale getirmek ve çeşitli etkileri en saf bir şekilde ortaya koymaktır.

18 1) Laboratuvar Deneyine bir örnek
Denek öğrenciler Telefon sistemiyle odadan odaya haberleşme Üç farklı durum oluşturuldu.: Deneklere iki kişi oldukları,birinde üç kişi oldukları,birinde de altı kişi oldukları söylendi. Telefon sistemindeki sesler de neğe göre ayarlandı. Deneklere her üç durımda da yapacakları işin «büyük şehir üniversite hayatında öğrencilerin karşılaştıkları problemler» konusunda,telefon sistemi ile yapılacak bir grup araştırmasına katılmak olduğu söylendi. Araştırmacının asistanı ve sara nöbeti ile ilgili ses gösterisi Deney ,farklı denekler kullanılarak birçok kere tekrarlandı.

19 Laboratuvar Deneyi Tasarımı
Kontrol: Yüz yüze bulunma durumunun bağımlı değişkene muhtemel etkisi, denekleri tek odalara koymakla kontrol edilmiştir. Bağımsız Değişken Bağımlı Değişken Buhran anında hazır bulunan denek sayısı (Hastadan başka 1,2 ya da 5 denek) Herhangi bir denek’in yardım davranışında bulunması

20 Milgram’ın (1963) laboratuvar deneyinde, deneklerin bir kişiye gerçek olmayan, ancak gerçek olduğuna inandıkları bir şekilde elektrik vermeleri istenmiştir.

21 Laboratuvar Deneyi Yönteminin Avantajları
Çalışılan olaylar arasında nedensel ilişkiler kurmak ve böylece hipotez sınaması yapmak en çok laboratuvar deneyi yönteminde gerçekleşir. Bütün sosyal bilim araştırma yöntemleri içinde en etkili kontroller, laboratuvar deneyinde uygulanabilir. Bu yöntem en saf ortamı gerçekleştirebildiğinden, analitik kesinlik ve dolayısıyla da sayısal, istatiksel işlemlerin kesinliği bakımından en ileridir.

22 Laboratuvar Deneyi Yönteminin Sakıncaları
Denekler açısından çözülmesi gereken bazı sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Deneklerin laboratuara beraberlerinde getirdikleri beklentileri,ön yargıları,vb. geçmiş deneyimleri ve kişilik faktörleri sonucu etkileyebilir. Laboratuvar,ister istemez,yapay bir ortam yaratır. Çeşitli etkenlerin birbirlerinden ayrılarak tek tek çalıştığı bu saf ortamdan,pek çok etkenin karmaşık bir etkileşim halinde olduğu gerçek hayata genelleme yapmak zordur. Bazı durumları laboratuvarlarda çalışmak olanaksızdır. Örneğin,kuvvetli duygular,acı veren fiziksel etkiler,vb.uyaranlar insanlara uygulanamaz.

23 2. Alan Deneyi: Alan deneyi, sosyal bilimlerde deney yönteminin alana uygulamasıdır. Burada alan terimi, gerçek olayların meydana geldiği ortam anlamını taşır. Alan, bir okul,ev,fabrika vb olabilir. Bu yöntemde araştırmacı, laboratuvar deneyini ,laboratuvarın dışında, gerçek hayata çıkarmaktadır ve denekler çoğu zaman denek olduklarının farkına varmazlar, dolayısıyla hareket ve tepkileri daha kendiliğinden ve gerçeğe daha yakın olur. Bu yöntemin en önemli unsuru olan bağımsız değişkenin araştırmacı tarafından sistemli bir şekilde değiştirilmesi ve ayarlanmasıdır.

24 2. Alan Deneyi: 1951 yılında Fransa’nın bir bölgesinde ortaya çıkan kitlesel histeri nöbetleri, o zamanlar aynı bölgede CIA tarafından yapılan gizli bir deneyin sonucu ortaya çıkmış. Bu deneyde, CIA, köylülerin yedikleri ekmeğin içine gizlice LSD karıştırmış ve sonuçlarını gizli olarak gözetlemiş.

25 3. Doğal Deney Deneyde, araştırmacı etkisini incelemek istediği bağımsız değişkeni kendisi değiştirir ve bu değiştirmenin, örneğin, çeşitli derecelerinin bağımlı değişken üzerindeki etkilerini saptamaya çalışır. Doğal deneyde; araştırmacı, kendiliğinden olan bir değişmenin sonucunu inceler, yani araştırmacı burada doğal bir değişmeden ya da olgudan faydalanarak onu bağımsız değişken olarak kullanır. Doğal deneyi, laboratuvar ve alan deneyinden ayıran önemli bir fark, doğal deneyde deneklerin deney ve kontrol gruplarına dağılımının rastlantısal olarak olmamasıdır. Doğal deneyi bir deney yöntemi olarak saymayanlar bu yöntemi yarı deney ya da deneyimsi olarak adlandırmışlardır.

26

27 4. Alan Araştırması Alan araştırmasında genellikle küçük bir grup yada toplumun sosyal yapısı , kişiler ve gruplar arası karşılıklı etkileşimi, kurumları, değerleri vb sosyal olaylar çalışma konusudur. Alan araştırması derinlemesine, fakat dar kapsamlı bir araştırma yöntemidir. Alan araştırmasında amaç, gözlemi yapılan olayın sürecinin anlaşılmasıdır. Alan araştırmasında veri toplama tekniklerinden en çok davranış gözlemi kullanılır. Bununla beraber hazır bilgiden faydalanma ve soru sorma teknikleri de kullanılır.

28 4. Alan Araştırması

29 Ancak bu durumun çalıştığı olaylara etki etmemesi için çaba gösterir.
Alan araştırması, sosyal bilimler içerisinde en çok antropolojide kullanılmaktadır. Bu yöntemi kullanan araştırmacı, tipik olarak çalışacağı grup yada toplumun içerisinde bir süre yaşar. Yani araştırdığı olaylara katılan bir gözlem olur. Ancak bu durumun çalıştığı olaylara etki etmemesi için çaba gösterir. 4. Alan Araştırması

30 Alan araştırması yönteminde bir çok teknik bir arada kullanılabilir.
Örneğin, bilgili kişilere geçmiş olaylar hakkında, vb. sorular sorulur, görüşmeler yapılabilir, mevcut istatistik ve diğer dokümanlar incelenir ve bu şekilde araştırmanın hem geniş kapsamlı olması hem de derinlemesine bilgi vermesi sağlanabilir.

31 Alan Araştırması Yönteminin Avantajları
Alan araştırması yöntemi, bize çoğu zaman diğer yöntemlerden daha derine inen,çalışılan grubun yapı ve dinamiği hakkında zengin bilgi veren, araştırmacının çalıştığı toplumu gerçekten tanıyıp anlamasını sağlayan bir yöntemdir. Alan araştırmaları sık sık gerçek hayata uygulanabilen hipotezlerin geliştirilmesini sağlar, çünkü bu araştırmalar gerçek hayatı çalışır. Özellikle soysal antropolojide olduğu gibi,bir toplum tüm yanlarıyla çalışma konusu ise,başka bir yöntemle bu bütünü çalışmak imkansızdır.

32 5. Survey (Tarama) Örneklem surveyi (Tarama/Anket) diye de adlandırılan bu yöntemde temel olarak belirli özelliklere sahip bir nüfusun belirli sorulara nasıl cevap verdiği çalışma konusudur. Genellikle bu yöntemle çok sayıda kişiye ulaşmak istenir. Yazılı ya da sözlü mülakat olarak verilen anketlerle bu amaca ulaşılamaya çalışılır. Anketler derinlemesine bilgi vermekten çok, geniş kapsamlıdır.

33

34 Survey Yönteminin Avantajları
Survey yönteminde sayısal(niceliksel)çalışma olanağı vardır. Bu yöntemde dikkatle hazırlanmış olan ölçeklerden geniş çapta yararlanılabilir. İyi bir örnekleme tekniğiyle, nisbeten az sayıda kimseye sorular sorularak büyük bir nüfusun özellikleri hakkında bilgi toplanabilir. Başka bir deyişle,araştırma sonuçlarından genellemeler yapma imkanı vardır. Özellikle gruplara yazılı anket uygulaması ile, kısa zaman içinde çok çeşitli bilgi edilebilir.

35 Survey Yönetiminin Sakıncaları
Çoğu zaman,hakkında bilgi edinilmek ve kendisine genelleme yapılmak istenen nüfus çok büyük olduğu için, örnekleme önemli bir sorun olmaktadır. Büyük örneklemelerde,özellikle mülakat anketi surveylerinde çok zamana ve paraya ihtiyaç vardır. Surveyler bize çoğunlukla geniş kapsamlı, fakat derinlemesine olmayan bilgi verir. Bilgi için kişilerin bilinçli olarak verdikleri cevaplara bağlı kalınmak zorunluluğu vardır. Bu cevaplarsa türlü etkenlerle etkilenebilir.

36 6. Arşiv Araştırması: Arşiv araştırmasında araştırmacı, başkası tarafından ve çoğu zaman başka nedenlerle toplanmış ve kaydedilmiş veriyi kullanmaktadır. Geçmişteki bir olgunun araştırılması için kullanılacağı gibi, bir olguya ilişkin tarihsel eğilimi ortaya çıkarmak için de kullanılabilir. Arşiv araştırmasından genellikle istatistik verilerin kullanılması akla geliyorsa da,hertürlü yazılı ve görsel materyal kullanılabilir. (Ör: halk hikayeleri, gazeteler, romanlar, anılar, tv programları ya da video bantlar vs.) Arşiv terimi, sadece devlet arşivlerinde bulunan bilgi olarak değil, en geniş anlamıyla hazır bilgi şeklinde ele alınmalıdır.

37

38

39 ARŞİV ARAŞTIRMASININ GÜÇLÜ YANLARI
Araştırılan konuya etki etmeyen, çalışılan öznelerde tepki oluşturmayan bir yöntemdir. Zaman içinde çeşitli değişme, gelişme ve akımlar incelenebilir. Geçmiş olayların çalışılması başka bir yöntemle yapılamaz. Betimleyici olmaktan başka, hipotez sınaması için de kullanılabilir. Ancak olaylar arasındaki nedensellik ilişkisi bazen pek belirgin olmayabilir.

40 ARŞİV ARAŞTIRMASININ SINIRLILIKLARI
Bir çok zaman gerçek bilgiyi bulup çıkarmak zordur. Araştırmacı mevcut olanla yetinmek zorundadır. İçerik analizi zordur. Çok zaman alır. Ancak yeni geliştirilen bilgisayar programlarıyla bu sorun azalmaktadır. İncelenen bilgi, tüm bilgiyi temsil eder nitelikte olmalıdır ki,araştırmacı,araştırma sonuçlarına dayanarak genellemeler yapabilsin.

41 Araştırma Yöntemleri ve Veri Toplama Teknikleri
Laboratuvar Deneyi Alan Deneyi Doğal Deney Alan Araştırması Survey Arşiv Araştırması Hazır bilgilerden yararlanmak Soru sormak Davranış gözlemi yapmak Deney yapmak

42 Araştırma Yöntemleri ve Veri Toplama Teknikleri
Hazır bilgilerden yararlanmak Soru sormak Davranış gözlemi yapmak Deney yapmak Bir çok araştırmada birden fazla veri toplama tekniği kullanılır. Bu arzu edilen bir durumdur. Ancak bu tekniklerin her biriyle elde edilen bilgiler birbirinden farklı ve birbirini tamamlayıcı niteliktedir.