MOTİVASYON TEMELLERİ 7. hafta.

... konulu sunumlar: "MOTİVASYON TEMELLERİ 7. hafta."— Sunum transkripti:

1 MOTİVASYON TEMELLERİ 7. hafta

2 MOTİV (GÜDÜ) KAVRAMI Güdü veya motiv davranışı belli bir yöne doğru organize ettiği ve harekete geçirdiği kabul edilen iç şartları ifade etmektedir. Güdülerin dört işlevi vardır: Davranışları başlatma (açlık gıda aramaya yöneltir) Davranışların şiddet ve enerji düzeyini tayin (açlık süresi ne kadar uzunsa gıda arama o kadar hızlıdır) Davranışlara yön verme (acıktığımızda oyun oynamak yerine gıdaya yöneliriz) Devamı sağlama (mevki sahibi olma yıllarca süren davranışa sebep olur)

3 MOTİV (GÜDÜ) TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ
İçgüdüler: kişileri doğal nitelik taşıyan ihtiyaçlara yönelten bilinçsiz ve öğrenilmiş davranışlardır. Örümceğin ağ, tırtılın koza yapması gibi. Dürtü ise temelde özel bir eğitim gerektirmeyen yeme içme, kaçma gibi hareket serilerini yapma eğilimini ifade eder. Fizyolojik motivler: insanın yaşamını devam ettirebilmesi için gerekli olan temel ihtiyaçların elde edilmesine yönelik güdülerdir. Herkes de vardır ama kişiden kişiye farklılık gösterir.

4 Sosyal motivler: Toplumsal yaşantı özlemi
Sosyal motivler: Toplumsal yaşantı özlemi. Toplumun beğendiği davranışlar, kişinin ulaşmak istediği davranış biçimleri birer güdü oluşturur. Öğrenme, eğitim ve alışkanlıklar sonucu meydana gelen güçlerdir. Psikolojik motivler: düşünsel ve ruhsal ihtiyaçlardan kaynaklanabilir. Örneğin bir şeye ilgi duyma, birini sevme duygusal ihtiyaçtır.

5 MOTİVASYON NEDİR? Bir hedefe ulaşma doğrultusunda gayrete ilişkin yoğunluk, istikamet ve kararlılıktır. Yoğunluk bir kişinin ne kadar çabaladığı ile ilişkilidir. İstikamet gayretlerin belirlenen yönüdür. kararlılık ise kişinin gayretini ne kadar süre koruyabileceğidir.

6 İlk Motivasyon Teorileri Çağdaş Motivasyon Teorileri
(KAPSAM TEORİLERİ) Çağdaş Motivasyon Teorileri (SÜREÇ TEORİLERİ)

7 KAPSAM TEORİLERİ (İlk Motivasyon Teorileri)
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi Herzberg’in Çift faktör teorisi Alderfer’in varolma-ilişki-gelişim teorisi McClelland’ın İhtiyaçlar Teorisi McGregor’un X ve Y Teorisi

8 Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi

9 MASLOW’ UN İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ...
Fizyolojik İhtiyaçlar : Yeme, içme, barınma, hayatı devam ettirme Güvenlik İhtiyaçları : Hastalık, yaşlılık vb. gibi hallerde geleceği garantiye alma Ait Olma ve Sevgi İhtiyaçları: Kendi kendini anlama, şefkat...vb. Değer İhtiyaçları: Prestij, başarı, saygı görme...vb. Kendini Gerçekleştirme İhtiyaçları: Yapma tamamlama arzusu, kişisel tatmin, kişisel başarı, bilimsel buluşlar. 9 9

10 Herzberg’in Çift faktör teorisi
Herzberg’in 200 muhasebeci ve mühendis üzerinde yeptığı araştırma sonucunda geliştirdiği teoridir. Hijyen faktörler işle doğrudan ilişkili olmayan daha çok çevreyle ilgili faktörlerdir. Kendi başına motive edici değildir. Motive edici faktörler ise hijyen faktörlerin olması koşuluyla çalışanları motive edecek faktörlerdir.

11 MOTİVE EDİCİ FAKTÖRLER (İÇSEL FAKTÖRLER)
HERZBERG MODELİ... Herzberg iş ortamında motive edici ve durum koruyucu (hijyenik) etmenleri ayırmıştır. MOTİVE EDİCİ FAKTÖRLER (İÇSEL FAKTÖRLER) HİJYEN FAKTÖRLER (DIŞSAL FAKTÖRLER) Başarı Tanınma Terfi etme İşin Kendisi Sorumluluk Gelişme VARLIĞI BİREYİ GÜDÜLER, YOKLUĞU DOYUM ÜZERİNDE ETKİ YARATMAZ Şirket Politikası Amirlerle ilişkiler Ücret iş Güvenliği Fiziksel Çalışma Koşulları İş arkadaşlarıyla ilişkiler Statü Kişisel yaşam VARLIĞI GÜDÜLEME ÜZERİNDE BİR ETKİ YARATMAZ, YOKLUĞU DOYUMSUZLUK YARATIR 11

12 Alderfer’in varolma-ilişki-gelişim teorisi
Maslow’un teorisi Alderfer’in teorisi Herzberg’in teorisi Kendini gerçekleştirme Gelişim Motive edici faktörler Kendini gösterme Sosyal ihtiyaçlar ilişki Güvenlik ihtiyacı Varolma Hijyen faktörler Fiziksel ihtiyaçlar

13 McClelland’ın İhtiyaçlar Teorisi
Bu teoriye ihtiyaçların yönlendirilmesi, başarma ihtiyacı, kazanılmış ihtiyaçlar ve öğrenilmiş ihtiyaçlar teorisi de denmektedir. Bu teori diğerlerinden farklı olarak ihtiyaçların doğuştan değil öğrenme sonucunda önem kazanmaya başladığını savunur.

14 Maslow’un tersine güdülerin öğrenilmeyle kazanılabileceğini savunan bir kuramdır. Bu kuramın öncüsü ise McClellanddır. Savunduğu güdüler ise başarı kazanma, bağlılık (ilişki kurma) ve güç kazanma ihtiyaçlarıdır. Başarı güdüsü (Başarma ihtiyacı); belirlenmiş bir takım standartlara ulaşmadır. Erk (güç kazanma ihtiyacı) güdüsü diğerlerini etkileyerek belirli bir yönde davranmalarını sağlamaktır. Bağlanma güdüsü (ilişki kurma ihtiyacı) ise başka insanlarla ilişki kurma, gruba girme ve sosyal ilişkileri geliştirmeyi ifade eder. 14 14

15 X ve Y TEORİSİ X ‘ e göre çalışanlar işten kaçarlar. Bu nedenle yönlendirilmeli hatta gerektiğinde zorlanmalıdır. Y’ye göre çalışanlar işi oyun oynamak ve dinlenmek kadar doğal algılarlar. Bu nedenle kişi sorumluluk almayı kabul eder.

16 Teori X ve Teori Y X Teorisi: Çalışanların doğal olarak işten kaçındıklarına, tembel ve sorumluluk almak istemedikleri ve performans göstermeleri için zorlanmaları gerekliliğini savunan varsayım. Y Teorisi: Çalışanların işi oyun oynamak ya da dinlenmek kadar doğal algıladıkları, sorumluluk üstlendikleri ve kendilerini kontrol ettikleri varsayımı.

17 SÜREÇ TEORİLER (MODERN MOTİVASYON TEORİLERİ)
Öz kararlılık Teorisi Hedef Belirleme Teorisi Özyetkinlik Teorisi Pekiştirme teorisi Vroom’un Beklenti Teorisi Adams’ın Eşitlik Teorisi Amaç Belirleme Teorisi

18 Modern Motivasyon Teorileri
Öz Kararlılık Teorisi: İçsel motivasyon faktörlerinin faydaları ve dışsal motivasyon faktörlerin zararı ile ilgili teori. Bilişsel Değerleme Teorisi: Öz kararlılık teorisinin bir versiyonu olan bilişsel değerleme teorisi daha önce içsel olarak ödüllendirilen davranışların bir başkasının kontrolündeki dışsal ödüllendirmeye dönüştüğünde genel motivasyon düzeyinin azaldığını vurgulamaktadır.

19 Hedef Belirleme Teorisi
Hedef Belirleme Teorisi: Özel ve zor hedeflerin geribildirim ile daha yüksek performansa yol açtığını öne süren teori.

20 Öz Yetkinlik (Yeterlik) Teorisi
Öz Yetkinlik: Kişinin bir görevi yerine getirebilme gücüne ilişkin inancını tanımlamaktadır. Yüksek öz yeterliliğe sahip kişiler zorluklarla mücadele ederken, düşük olanlar zorluklar karşısında vazgeçebilirler. Yüksek öz yeterliliğe sahip kişiler olumsuz geri bildirim karşısında daha fazla çaba ve motivasyon ortaya koyabilir.

21 Pekiştirme Teorisi Pekiştirme Teorisi: Davranışın kendi sonuçlarının bir fonksiyonu olduğunu öne süren bir teorisidir. Bir davranışı takip eden ve aynı davranışın tekrar yapılması için motivasyonu artırmaya hizmet eden sonuç bir pekiştiricidir. Olumlu pekiştiriciler: tepki verme eğilimini güçlendiren arzu edilen olaylar. Olumsuz pekiştiriciler: oluşan olumsuz durumdan kaçınarak davranışı güçlendiren olaylardır.

22 Eşitlik Teorisi / Örgütsel Adalet
Eşitlik Teorisi: Bireylerin işleri ile ilgili girdi ve çıktıları diğerleri karşılaştırıp herhangi bir eşitsizliği ortadan kaldırmaya yönelik tepki vereceklerini söyleyen teori.

23 Adams’ın Eşitlik Teorisi
J. Stray Adams tarafından geliştirilen bu teoriye göre işgörenlerin iş ilişkilerinde eşit bir şekilde davranış görme arzusunda oldukları ve bu arzunun motivasyonu etkilediğidir. Eşitlik teorisi: çalışanın, bir iş için ortaya koyduğu girdi-çıktı oranını diğerlerinin girdi-çıktı oranıyla karşılaştırarak eşitsizliği düzelttiğini ileri süren teoridir. 23 23

24 Örgütsel Adalet: Dağıtım, prosedür ve etkileşim adaletinden oluşan, iş yerindeki adalet ile ilgili genel algı. 3 alt boyutu vardır. 1. Dağıtım Adaleti: Miktarın algılanan adaleti ve ödüllerin bireyler arasındaki paylaşımı. 2. Prosedür Adaleti: Ödüllerin dağıtımını belirlemek için kullanılan sürecin adaletine ilişkin algı. 3. Etkileşimsel Adalet: Bireyin kendisine itibarlı, ilgili ve saygılı bir şekilde davranılmasına ilişkin algı.

25

26 Beklenti Teorisi Beklenti Teorisi: Belirli bir yönde davranış eğilimini, davranışın sonucuna ilişkin beklenti ve sonucun birey için çekiciliğine bağlı olduğunu belirten teori. Teori 3 bağlantıyı içerir. 1. beklenti – performans bağlantısı: ortaya konan belirli bir çabanın belirli bir düzeyde performansa dönüşeceğine ilişkin bireysel olasılık algısı. 2. performans- ödül bağlantısı: belli bir düzeyde performans göstermenin arzu edilen ödüle ulaşmanın aracı olduğuna ilişkin bireysel inanç. 3. ödülün çekiciliği: yapılan iş sonucunda potansiyel ödüllere birey tarafından verilen önem derecesi.

27 Arzulama Derecesi x Bekleyiş= Güdülenme
BEKLENTİ MODELİ... Vroom tarafından geliştirilen bu modelde ortaya konulan güdülenme (motivasyon) kişinin aradığı değerlerle, belirli bir hareketin bu değerlere yol açma olasılığına ilişkin tahminin çarpımıdır. Arzulama Derecesi x Bekleyiş= Güdülenme Arzulama derecesi, bireyin çeşitli sonuçlar arasından belli bir sonucu seçme nedenini şiddetini yansıtır. Bireyin hedefe ulaşma isteğini ifade eder. Bekleyiş, bireyin belli bir davranışının belirli sonuçları olacağı hususundaki inancın gücünü ifade eder. Vroom'un beklenti kuramına göre bir insanın güdülenmesi, belli bir davranışın amaca ulaştıracağı beklentisiyle, o bireyin amaca verdiği önemin çarpımına eşittir 27 27

28 BEKLENTİ MODELİ... Bireysel çaba Bireysel performans Örgütsel ödüller
Bireysel amaçlar 28

29 AMAÇ BELİRLEME TEORİSİ...
Edwin Locke tarafından ortaya konan bu modelde kişilerin belirlediği amaçların onların motivasyon derecelerini belirleyeceği savunulmuştur. AMAÇ BELİRLEME TEORİSİ: belirgin amaçların performansı artırdığını, zor amaçların kabullenildiği takdirde kolay amaçlara göre daha yüksek performansa yol açtığını belirten teoridir. 29 29

30 ÇALIŞANLAR NASIL MOTİVE EDİLİR?

31 MOTİVASYON ARAÇLARI EKONOMİK ARAÇLAR Ücret artışı Primli ücret
Ekonomik ve diğer maddi ödüller (araba, ikramiye Sosyal yardımlar ( ulaşım, yemek, kira, özel sağlık sigortası, özel emeklilik sistemleri) Kâra Katılma

32 PSİKOLOJİK VE SOSYAL ARAÇLAR
Statü ve değer Bağımsız çalışabilme Birey – örgüt uyumu Psikolojik güvence Öneri sistemi Yükselme imkanları Sosyo- kültürel etkinlikler Başka kişilerden yardım alma Danışmanlık hizmeti Uygun çalışma koşulları

33 ÖRGÜTSEL VE YÖNETSEL ARAÇLAR
Kararlara katılım Yetki devri Amaç birliği sağlama Eğitim ve yükselme olanakları İletişim İş güvencesi Katılımcı ve demokratik yönetim Etkin liderlik Sendikalaşma İş tasarımı

34