Sağlık Hizmetlerinde İletişim ve Halkla İlişkiler

... konulu sunumlar: "Sağlık Hizmetlerinde İletişim ve Halkla İlişkiler"— Sunum transkripti:

1 Sağlık Hizmetlerinde İletişim ve Halkla İlişkiler
4. BÖLÜM İletişim Engelleri

2 İletişim Engelleri İletişim engelleri bir mesajın verilmesini ve alınmasını olumsuz yönde etkileyen engellerdir. Tam ve etkin iletişimin ortaya çıkmasını engelleyen her tür faktör iletişim engeli olarak kabul edilir. İletişim sürecinde etkin iletişimi engelleyen pek çok faktör bulunmakla birlikte, genel olarak iletişimi engelleyen yapıcı ve bozucu olmak üzere iki engel türünden söz edilebilir.

3 İletişim Engelleri İletişimin bozucu engelleri aşağıdaki faktörlerden kaynaklanmaktadır: İnsanların iletişime olan ihtiyaçlarının farkında olmamaları İnsanların iletişimin önemini yeterince kavrayamamaları İnsanların etkin iletişim yöntemlerini bilmemeleri

4 İletişim Engelleri Mesajı anlamadan önce onu yargılamaya ve değerlendirme çalışmak Sözcüklere boğulma Anlatıların karıştırılması Mesajı algılayamama İlgi duymama Fiziksel çevrenin verdiği rahatsızlıklar Fizyolojik ve psikolojik rahatsızlıklar

5 İletişimin Bozucu Engelleri
İletişimin etkin olarak kurulmasını engelleyen bozucu engeller: Tutarsızlık Güvensizlik İsteksizlik Yetersiz dinleme Aşırı bilgi yükleme Semantik faktörler Statü Yaş ve cinsiyet uyuşmazlıkları Gürültü Diğer çevresel faktörler

6 İletişimin Bozucu Engelleri
İletişim engellerinden bazıları doğrudan insan psikolojisinden, inanç, tutum ve davranışlardan kaynaklanabilir. Bu tür iletişim engellerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: İnsanlar genel olarak duymak istediklerini duyar, görmek istediklerini görürler; iletişim konusunda seçici davranırlar. Statü farklılıkları gözeterek, üstlerin mesajına astların mesajından daha fazla önem verirler. Güven eksikliği ve karşı tarafa inanmama, etkin iletişim kurulmasını engelleyen önemli bir faktördür. Anlaşmazlığa ve karışıklığa neden olan ifade güçlükleri önemli iletişim engelleridir.

7 İletişimin Kişisel Engelleri
Duyu organlarımıza gelen dışsal uyarıların farkına varma ve yorumlama süreci algılama olarak adlandırılmaktadır. İnsanlar aldıkları mesajları, kendi bilgi ve tecrübelerine göre algılarlar ve yorumlarlar. İletişimin kişisel engelleri kaynak mesajı kodlarken veya gönderirken, hedef ise mesajın kodunu çözerken gerekli dikkati göstermemeleri sonucunda ortaya çıkmaktadır.

8 İletişimin Kişisel Engelleri
İletişimin kişisel engellerinden biri de, algılama farklılıklarıdır. Algılama farklılığı, dışsal ve içsel olmak üzere iki faktörden kaynaklanır. Dışsal faktörler; düzlem farklılığı, yoğunluk, hareketlilik, tekrarlama, yenilik, benzerlik gibi faktörlerdir. İçsel faktörler ise; kişilik, ihtiyaçlar, amaçlar, motivasyon, değerler ve tutumlar, geçmiş tecrübeler ve alışkanlıklardır.

9 Dil ve Anlatım Güçlükleri
Dil karmaşık biçimde kullanılırsa, iletişim engeline yol açar. Bu nedenle iletişimde basit, yalın ve açıklayıcı bir dil kullanılmalıdır. Konuşmacı mümkün olduğu kadar dinleyicinin diliyle konuşmalıdır. Bazı durumlarda aynı kelime, farklı insanlar için farklı anlamlar ifade edebilir. Bir mesajın doğru ve tam olarak iletilebilmesi için, kullanılan kelimelere kaynak ve hedefin aynı anlamı yüklemesi gerekir.

10 Dil ve Anlatım Güçlükleri
Kaynağın kelimeleri aşırı soyut anlamda kullanması, anlaşılmazlığa neden olabilir veya mesajı aşırı genelleştirmesi durumunda mesajın algılanması güçleşir. Bazı durumlarda insanların kelimeleri bilinen ve genel anlamının dışında kullanmaları, iletişim engelini ortaya çıkarır. Kelimelerin farklı algılanmaları, dilin çatışmanın temel kaynağına dönüşmesine neden olur.

11 Dil ve Anlatım Güçlükleri
Dil ve anlatım güçlüklerinin ortadan kaldırılması için; Mecaz, istiare ve teşbih sanatlarına fazla yer verilmemelidir. Kısa kelimeler uzun kelimelere, kısa cümleler uzun cümlelere tercih edilmelidir. Cümlenin anlamına katkısı olmayan kelime cümle içinde bulunmamalıdır. Cümleler hedefe göre kurulmalı, jargondan uzak durulmalıdır. Olumlu anlamları olan sözcükler seçilmelidir.

12 Dinleme ve Algılama Yetersizliği
İletişimin etkinliğini sadece kaynak belirlemez, aynı zamanda hedefin dinleme ve algılama yeteneği de iletişimin etkinliğini doğrudan etkiler. İletişimin dinleme ve algılamadan kaynaklanan engelleri; atlama, çarpıtma ve aşırı anlam yükleme olarak sıralanmaktadır.

13 Dinleme ve Algılama Yetersizliği
Atlama, mesajın bazı kısımlarını silmektir. Atlamada hedef mesajı bir bütün olarak kavrayamaz; sadece kavrayabildiklerini alır ve diğerlerini geçer. Çarpıtmada ise hedef mesajın anlamını değiştirmeye çalışır. Çarpıtma, örgütün farklı birimleri arasında amaç ve değerlerin farklılığından kaynaklanır. Aşırı anlam yüklemede ise, mesaj hedefin algılayabileceğinden daha fazla anlam yüklüdür ve hedef bilgi yetersizliği nedeniyle mesajı kavrayamaz.

14 Dinleme ve Algılama Yetersizliği
Etkin bir dinleme için öğrenilebilir temel beceri faktörleri: Konuşma kesilmeli zira hiç kimse konuşarak dinleyemez. Konuşmacıya kolaylık sağlanmalıdır. Konuşmacıya dinleme isteği gösterilmeli, göz teması kurulmalıdır. Dikkatleri dağıtan faktörler ortadan kaldırılmalıdır. Konuşmacı empatik dinlenmelidir. Sabırlı olunmalı, başka hiç kimse ile iletişim kurulmamalıdır. Dinleyici rahat olmalı, konuşmacıdan başka bir şeyle ilgilenmemelidir. Dinleyici eleştiriyi sonraya bırakmalıdır. Konuşmacıya yardımcı olmak için soru sorulmalıdır. Konuşmacının sözü kesilmemeli, sözünü bitirmesi beklenmelidir.

15 Bilgi Eksikliği Yetersiz bilgi, iletişim sürecinde kaynak ile hedef arasında engel oluşturur. Hedefin mesajı kavrayacak düzeyde bilgi sahibi olmaması, mesajın bazı bölümlerini atlamasına, yok saymasına veya çarpıtmasına neden olur. Kaynağın bilgi eksikliğinden dolayı iletişim engeli ortaya çıkmaması için, mesajın içeriğini bilmesi gerekmektedir. Sözlü ve yazılı iletişimde mesajı açık ve net bir şekilde ifade etmeyip boşluklar bırakılırsa, hedef bu boşlukları kendi varsayımlarına veya önyargılarına göre doldurur. Bu durum, hedefin mesajı çarpıtmasına neden olur.

16 Statü Farklılıkları Kişiler arasında statü farklılıkları, iletişimin yönünü ve sıklığını belirleyen önemli faktörlerden biridir. İnsanlar ya eşit statüde veya daha üst statüde olanlarla iletişim kurmayı isterler. İnsanların daha yüksek statüde olanlarla iletişim kurmak istemelerinin nedenleri: Yüksek statüdeki insanlarla iletişim kurmak itibar kazandırır. Yüksek statüdeki insanların güç ve imkânlarından yararlanma düşüncesidir.

17 Cinsiyet Farklılıkları
Cinsiyete göre kültürden kültüre değişen farklı iletişim yöntemleri de bulunmaktadır. Cinsiyet farklılıkları, özellikle geleneksel toplumlarda önemli bir iletişim engelidir. Kadınlarla erkekler arasında görüşme engelleri, görüşme sırasında sosyal mesafe, cinsiyetten kaynaklanan iletişim engelleridir. İletişimde cinsiyet farklılığının bulunması mesajın anlamında çeşitli bozulmalara, anlaşmazlıklara ve anlam sapmalarına neden olur.

18 Kültürel Farklılıklar
İnsanlar arasında anlamların değişimi olan iletişim, kültürel farklılıklar nedeniyle de engellenir. Herhangi bir düşünce, kodlama sırasında semboller ve dil aracılığıyla yeniden yorumlanır. Kod çözme sırasında da mesaj tekrar yorumlanarak yeni bir anlama kavuşur. Bu anlamı hedef belli bir biçime göre kodlar, ancak iletişimde kullanılan semboller ve dil, bireyin bilgi birikimine ve kültürel yapısına bağlıdır.

19 Hatalı Tanımlama İki kişinin birbirleriyle sürekli yakın dostluk veya arkadaşlık ilişkisi içinde olması, iletişimi olumsuz yönde etkileyebilir. Böyle bir olumsuzluğun nedeni, kişinin geri besleme sistemini hatalı kullanması ve aldığı mesajla, ilettiği mesaj arasında farklılık olmasıdır. Aşırı samimiyet, mesajın yeterince dinlenmemesine ve eksik geribildirimde bulunmaya neden olur.

20 İletişimin Kanal Engelleri
Fiziksel ve teknik Sosyal ve psikolojik Örgütsel yapı Statü farkı Departmanlar arası anlaşmazlık

21 İletişimin Psikolojik Engelleri
İnsanlar inançları ile çatışan mesajları ya inkâr eder, ya da reddeder. Bazen inkâr etmediği mesajı önyargılarına uydurmak için şeklini değiştirir veya dönüştür. İleti hedefin inancına uygun değilse, hedef onun geçerliliğini reddeder, hatta onu çarpıtır. Sadece hedefin kişisel tecrübesi değil, aynı zamanda kaynağın anlatım biçimi ve psikolojisi de iletişim engeli oluşturabilir.

22 İletişimin Psikolojik Engelleri
İletişim sürecinin iki temel unsuru olan kaynak ve hedef, aynı zamanda etkin iletişimin engelleyicisi olabilir. Kişisel amaçlar, hisler, değer yargıları ve alışkanlıklar bir yandan mesajı oluşturan sembolleri formüle etmeyi etkilerken, bir yandan da belirli kişilerden gelen mesajlara karşı olumsuz ve kayıtsız bir tutum takınmaya neden olabilir. Hedefin kaynağa karşı tutumu, güveni ve inancı, kaynaktan gelecek mesajları farklı şekilde değerlendirmesine neden olabilir. Kaynağın gönderdiği mesaj, hedefin kanaatlerine aykırı ise tam olarak algılanamaz.

23 İletişimin Teknik Engelleri
İletişim sürecinde şifreleme, filtreleme, mesajı iletme, kullanılan kanal, deşifre problemleri ve geri besleme gibi faktörler iletişimin teknik problemleridir. İletişim kanallarının çoğu, teknik nedenlerle mesajın kaybolmasına, ertelenmesine veya yanlış anlaşılmasına neden olabilir.

24 Fiziksel Uzaklık Yüz yüze görüşmenin yapılamadığı farklı mekânlarda bulunma durumu, iletişim engeli oluşturur. Fiziksel uzaklık, örgütsel iletişime de engel oluşturur. Örgütler büyüyüp geliştikçe, faaliyet alanları genişledikçe, iletişim kanalları uzamaya başlar. Modern örgütlerin büyüklüğünün yanında karmaşıklığı da iletişim engeli oluşturmaktadır.

25 Zaman Baskısı Zaman baskısı önemli bir iletişim engelidir. İletişim kurarken zaman baskısı çoğu kez iletişim problemlerine neden olur. İletişim herhangi bir olumsuz çevresel faktörün bulunmadığı bir ortamda ve zaman diliminde meydana gelmez. Sosyal bir çevrede insanlarla iletişim ve ilişki kurmaya çalıştığımız zaman birçok engelle karşılaşırız. Ya iletişim kurmak için zaman bulmayız, ya da karşımızdaki insanın bize ayıracağı zamanı yoktur.

26 Kesintiler Özellikle çalışma hayatının günlük karmaşasından kaynaklanan kesintiler, o kadar alışılmış şeylerdir ki, çoğunlukla bunları engel olarak görmeyiz. Fakat bir mesajın kaynağı ile hedefi arasına giren her şey bir engeldir ve kesinti, mesajın bütünüyle alınmasını engellemese bile mutlaka onu çarpıtır.

27 İletişimin Yapıcı Engelleri
Bireysel, toplumsal veya örgütsel iletişimde çeşitli yanlışlıkların yapılmasını engelleyen engeller vardır. Toplumsal kurallar ve resmi protokol kuralları, yapıcı engellerdir. Ayrıca yazılı iletişimdeki yazışma kurallarını da yazılı iletişimin yapıcı engelleri olarak görmek mümkündür.

28 İletişim Engellerini Aşma Yolları
Etkin iletişim, organizasyonlarda iletişim engellerinin ortadan kaldırılması sayesinde kurulabilir. İletişim engellerini ortadan kaldırmanın en etkin yolu, öncelikle engelin farkına varmak ve sonra da onu ortadan kaldırmaktır.

29 İletişim Engellerini Aşma Yolları
Kaynak, sözlü mesajları alıcının anlayacağı ve algılayabileceği biçimde kullanmalıdır. Kaynağın gönderdiği mesajlar yalnız sözlü olmamalı, aynı zamanda model, hareket, çizim, resim, yazı ve işaret gibi semboller şeklinde de olmalıdır. Kaynağın gönderdiği mesajlar, alıcının ilgisini çekecek örneklerle desteklenmelidir.

30 İletişim Engellerini Aşma Yolları
Mesaj, alıcıyı etkileyecek türden bir kanalla gönderilmelidir. Kaynak ve alıcının çevresi iletişime elverişli duruma getirilmelidir. Kaynak ve alıcının fiziksel ve psikolojik rahatsızlıkları giderilmelidir. Mesajın anlaşılıp anlaşılmadığı, geri bildirimle kontrol edilmelidir.

31 Kişisel ve Çevresel Engelleri Aşma
İletişimin kişisel ve çevresel engelleri; teknik faktörlerden, çevresel faktörlerden ve bireysel faktörlerden kaynaklanabilir. İletişimin engellerini aşmak için, önce bu engellerin nelerden kaynaklandığını tespit etmek gerekir. Bunu takip eden aşamada, çeşitli yöntemler kullanılarak, iletişimin engelleri ortadan kaldırılmaya çalışılır.

32 Kişisel ve Çevresel Engelleri Aşma
Algılama farklılıklarını ortadan kaldırmak Dil farklılıklarını ortadan kaldırmak Gürültü engelini ortadan kaldırmak Duygusal reaksiyonları ortadan kaldırmak Sözlü ve sözsüz iletişim arasındaki uyuşmazlığı aşmak Güvensizliği ortadan kaldırmak Ağdalı ifadelerden kaçınmak

33 Kişisel ve Çevresel Engelleri Aşma
Alıcının duygu dünyasını ayarlamak Geribildirim kullanmak Pekiştirme kullanmak Basit bir dil kullanmak Sözleri davranışlarla desteklemek Yüz yüze iletişim kurmak İletişimde farklı kanalları kullanmak

34 Empatik İletişim Bir kişinin kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak, olaylara onun bakış açısıyla bakması ve o kişinin duygu ve düşüncelerini doğru olarak anlaması, hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi sürecine “empati” adı verilir. Empatik dinleme, kişinin iç dünyasını anlayarak onun gözüyle dünyayı görme çabasıdır. Bu süreç kişinin davranış, duygu ve düşüncelerini yargılamadan, kişisel bağlamı içinde onu anlamayı ve yorumlamayı içerir. Empatik dinleme başkasının değer yargılarını kavramaktır.

35 Empatik İletişim Empati kuracak kişi, kendisini karşısındakinin yerine koyabilmeli, olaylara onun bakış açısıyla bakabilmelidir. Empati kurmak isteyen kişinin, karşısındaki kişinin algı alanına girmesi gerekir. Empati kurmak için, karşımızdaki kişinin duygu ve düşüncelerini doğru olarak anlamak gerekir. Karşımızdaki kişinin yalnızca duygularını ya da düşüncelerini anlamış olmak yeterli değildir. Onun duygu ve düşüncelerine tercüman olmak, ona göre davranmak gerekir. Karşıdaki kişinin duygu ve düşüncelerini tam olarak anlasak bile, eğer anladığımızı ona fiillerimizle göstermezsek, empati kurmuş sayılmayız.

36 Dinleme Türleri Aktif Dinleme: Aktif dinlemede dinleyici konuşmacının mesajını tamamlamaktan sorumludur. Burada iletişim sürecinde dinleyicinin rolü, konuşmacının mesajını pasif bir biçimde algılamak değildir. Aktif dinlemede dinleyici sözlü, sözsüz ve diğer tüm iletişim unsurlarına dikkat eder. Pasif Dinleme: Pasif dinlemede ise kişi söylenenleri sadece duyar, algılamak için özel bir çaba göstermez. Söylenenlerin sadece pasif bir alıcısı durumundadır.

37 Dinleme Türleri Ayırıcı Dinleme: Ayırıcı dinlemede, sözcüklerin cümle içindeki kullanımından kaynaklanan anlamları bulunmaya çalışılır. Kelimelerin asıl anlamlarının yanında, yan anlamları da önemlidir. Sözcükler bağlamlarından koparılmadan söylenenle, söylenmek istenen görülmeye çalışılır. Kapsayıcı Dinleme: Kapsayıcı dinlemede asıl amaç, mesajın anlamını ortaya çıkarmaktır. Konferanslara, toplantılara ve müzakere toplantılarına katılmada ve sunumları dinlemede, kapsayıcı dinleme bir ihtiyaçtır. Dinleyici konuşmacıyı veya mesajı yargılama yoluna gitmez.

38 Dinleme Türleri Empatik Dinleme: Empatik dinlemede dinleyici konuşmacının sözlerini kritik etmeden, konuşmacının söylediklerini düşünmeye çalışır. Burada amaç, konuşmacıyı dinleyicinin desteklediği bir dinleme gerçekleştirmektir. Dinleyici, mesajı konuşmacının bakış açısından algılamaya çalışır. Eleştirel Dinleme: Eleştirel dinleme, iletilen mesajı belli bir değerlendirmeye tabi tutularak dinlemedir. Bu tür dinlemede kişi, mesajı yargılayarak ikna olmaya çalışır. Eleştirel dinlemede mesaj, mantıksal çerçevelerden geçirilerek ve söylenenlere kanıtlar aranarak dinlenilir.

39 Güdüleyici İletişim Örgütsel, grup ve kişilerarası iletişimde ikna, iletişimin asıl amacını oluşturur. İletişimin ikna yeteneği, güdüleyici olmasına bağlıdır. İşgörenlerin işletme amaçları doğrultusunda çalışma arzu ve isteğinin nasıl yaratılacağı, güdülemenin temel konusunu oluşturur. İşletmelerde güdüleyici iletişimin olabilmesi için, mesajın aşağıdan yukarıya, yukarından aşağıya ve çapraz bir şekilde engelsiz dolaşması gerekir.

40 Çatışmacı İletişim Kaynak ve hedefe göre değişen farklı çatışmacı iletişim biçimleri vardır. Bunlar: İçsel çatışma Kişilerarası çatışma Gruplar arası çatışma Gizli ve açık çatışma Algılanan ve hissedilen çatışma Aktif çatışma Pasif çatışma Ön yargılı çatışma

41 Etkin İletişim Etkin iletişim; hedefin mesajı kaynağın anlamlandırdığı şekilde anlaması, kodunu çözmesi ve geribildirimde bulunarak hedefte tutum ve davranış değişikliği oluşturmaktır. Etkin iletişim, hedefin algılayabileceği şekilde mesajı iletmek ve onu mesajın anlamı doğrultusunda yönlendirmektir. Etkin iletişim mesajın tam olarak algılanması ve gerekli tepkinin gösterilmesiyle sağlanır.

42 Etkin İletişim Etkin iletişiminin aşamaları: Dikkat Anlama Kabul Tepki

43 Etkin İletişim İletişimin etkinliğinin sağlanması için aşağıdaki faktörlerin bulunması gerekir: Mesaj hedefin algılayabileceği biçimde kodlanmalı ve açık olmalıdır. Mesaj konusunda kaynak ve hedefin bilgileri tam olmalıdır. Mesajın hedefin bir ihtiyacını karşılayacak nitelikte olması gerekir. Mesajın hedefin temel değerlerine aykırı düşmemesi gerekir.

44 İkna Edici İletişim İkna insanların çeşitli mesajlar kullanarak alıcıların kanaat, inanç, tutum ve davranışlarında değişiklik yapacak şekilde onları razı etme ve inandırma sürecidir. İnsanların iletişim kurmalarının asıl amacı, mesajlarla karşılarındaki insanların tutum ve davranışlarında değişiklikler yapmaktır. İletişimde ikna sürecinin üç temel amacı vardır; hedefte yeni bir tutum oluşturmak, hedefin tutumunun şiddetini arttırmak, hedefin tutumunu değiştirmek.

45 İkna Edici İletişim İkna edici iletişim konusunda geliştirilen yaklaşımlar: Bilgi süreci yaklaşımı Uyum kuramı yaklaşımı Algılama yaklaşımı Davranış değişimi yaklaşımı

46 Bilgi süreci yaklaşımı
Bilgi süreci yaklaşımı, önemli bir konu üzerinde pratik zeka ve deneysel sonuçların oluşturduğu karmaşık bir ağ olarak tanımlanabilir. Bilgi süreci yaklaşımına göre; mesajı kabullenme eğilimi az olan bir insanda yüksek korku dürtüleriyle ikna edici iletişim etkileri arttırabiliyorsa, iletiyi kabullenme yönelimi büyük olan insanlar, korku temelli iletiyi kullanılamaz hale getirebilir.

47 Uyum kuramı yaklaşımı Uyum kuramı yaklaşımına göre söz konusu olabilecek en iyi uzlaşma yolu, bireyin kendi davranışları, gerçekler hakkındaki bilgileri ve üzerinde var olduğunu hissettiği toplumsal baskılar doğrultusunda kendi inançlarını kullanmaktır. Bu yaklaşım; bilgi süreci yaklaşımının yeni bir davranış oluşturmak veya davranışı değiştirmeye önem vermesinin aksine, kişinin daha etkili rol almasını sağlar.

48 Algılama yaklaşımı Bu yaklaşıma göre kişi ona ulaşan uyarımları kendi içindeki sistemin gerektirdiği gibi kategorilere ayırır ve değişime sokar. Algılama yaklaşımı, temelde bilgi yaklaşımına ters düşer. Algılama yaklaşımı korkulara karşı kimin tutumunu değiştireceğini öngörür. Bu görüş, kişinin tutumunu değiştirecek farklı bir değerin algılanmasıyla oluşur.

49 Davranış değişimi yaklaşımı
Bu yaklaşım davranışların kontrol edilebilir olduğunu savunur. Bu anlamda eğer iknacı, dinleyicilerin davranışlarını değiştirmek isterse; buna dinleyicilerin tutumunu değiştirmekle başlamalıdır. Davranış değişimi yaklaşımına göre, iknanın temelde beş karakteristik özelliği vardır. Bunlar; dikkat, idrak, kabul, alıkoyma ve davranıştır.

50 İkna Edici İletişim İkna kuramları: Karakter Erdem Mantık

51 Karakter İkna sürecinde her insan bir şekilde karşısındakinden etkilenir, bazı konularda ise daha duyarlıdır ve kolay ikna olur. Konuşmacının beden dili, fiziği, giyim kuşamı, konuşma şekli ve hareketleri karşı tarafı etkiler ve onu iknaya açık hale getirir. Bazı durumlarda da iknacının güvensizliği, deneyimsizliği, yetersizliği, düşük statüde olması karşı tarafın daha zor ikna olmasına neden olabilir. İknacının statüsü ne kadar yüksek ise, ikna o kadar kolay olmaktadır. Ayrıca konuşmacının beden dili, sözel etkinliği, seçtiği kelimeler, dil ötesi, göz teması, jestler ve mimikler iknayı etkileyen diğer faktörlerdir.

52 Erdem Erdem, hoşa giden tutku ve istekleri kapsayan psikolojik durumlardır. İknacının dinleyicilerin hislerini iyi belirlemesi, onları tanıması veya anlamaya çalışması ikna sürecinin başarısında büyük rol oynar. Erdem adalet, sağduyu, cömertlik, cesaret, ölçülü olma, hoşgörü, nezaket ve bilgelik gibi faktörlerden oluşmaktadır.

53 Mantık Mantık, doğru düşünmenin yasalarını ortaya koyar. Dinleyici konuşmacının söylediklerini mantıksal süreçlerden geçirerek dinler. Dinleyicinin yapması gereken şey, konuşanın mantığını yakalamaya çalışmaktır. Dinleyicinin mantığını yakalamanın yolu kıyas ile gösterilebilir. Kıyas önce büyük varsayım (önerme) ile başlar, daha sonra küçük varsayımlar devam eder. Varsayımlar bizi sonuca (vargı) götürür. Önerme ve vargının temel amacı, akıl yürütme yoluyla insanların daha kolay ikna olmalarını sağlamaktır.