BAĞIMSIZ YAŞAM BECERİLERİ VE TUVALET EĞİTİMİ

... konulu sunumlar: "BAĞIMSIZ YAŞAM BECERİLERİ VE TUVALET EĞİTİMİ"— Sunum transkripti:

1 BAĞIMSIZ YAŞAM BECERİLERİ VE TUVALET EĞİTİMİ
Hazırlayan: Öğr. Gör. Fidan özbey

2 Zihin engellilerin eğitimlerinin temel amacı onları yaşamda bağımsız hale getirmektir.
Bu nedenle onlara bağımsız yaşam becerilerinin kazandırılması hedeflenmektedir. Bağımsız yaşam becerileri şu şekilde sınıflandırılmaktadır:

3 Bağımsız Yaşam Becerileri
Başarı için gereken temel beceriler (okuma, iletişim, gerekli sayısal beceriler, temel gelişim becerileri) Uyum için gerekli beceriler (kendini tanıma, kişilik ve duygusal uyum, sosyal beceriler)

4 Mesleğe hazırlık ve mesleki beceriler (işe hazır olma, mesleki davranışlar ve mesleğe uygun sosyal davranışlar) Sağlıkla ilgili beceriler (sağlıklı beslenme becerileri, sağlığını koruma becerileri, ilaç kullanma vb.) Topluma uyum becerileri ya da günlük yaşam becerileri (özbakım becerileri, tüketici becerileri, ev içi becerileri, toplumsal beceriler, vb.)

5 Özbakım Becerileri Tuvaleti kullanma Banyo yapma Diş fırçalama
Tıraş olma Giyinme Fincandan içmek Saç tarama Kaşıkla yeme Diğer yemek araçlarını kullanma

6 Ev İçi Becerileri Yemek hazırlama Telefon kullanma Yer silme Süpürme
Çamaşır yıkama Masa toplama Banyo temizleme Buzdolabı temizleme Bulaşık yıkama Yatak toplama vb. Araba yıkama

7 Toplumsal Beceriler Market, restoran, mağaza, çamaşır yıkama yeri gibi yerleri kullanma, Yaya becerileri Ulaşım araçlarını kullanma Para ödeme Yiyecek vb. otomatlarını kullanma Alışveriş listesi hazırlama Saati söyleme Diğer toplumsal etkinliklere katılma Sağlıkla İlgili Beceriler

8 Zihin engellilere bağımsız yaşam becerilerinin kazandırılmasında, uygulamalı davranış analizi yaklaşımı benimsenmektedir. Uygulamalı davranış analizi, öğrencide istenilen davranışı sağlayabilmek için davranış öncesi ve sonrası uyaranların (çevrenin) sistematik olarak düzenlenmesi olarak tanımlanmaktadır. Bu yaklaşım içinde çeşitli öğretim etkinliklerine yer verilmektedir. Bu etkinlikler şu şekilde sıralanmaktadır:

9 Öğretilecek davranış ya da becerinin tanımlanması ve analiz edilmesi.
Öğrencinin performansının sürekli ve doğrudan ölçülmesi.

10 Öğrenci davranışına anında ve sistematik dönütler verilmesi.
Öğrenci davranışlarının uyaranlarla kontrolü sürecinde öğretim amaçlı ipuçlarından doğal uyaranlara geçişin sağlanması. Öğrenilen becerilerin yeni durum ve ortamlara genellenmesi için genelleme stratejilerinin kullanılması.

11 Davranışsal Yaklaşımın Temelleri
Öğrenme Davranış öncesi Davranış Sonuç Koşullar

12 Bir öğretim oturumu belli sayıda denemeden oluşur.
Önemli Noktalar Bir öğretim programı planladığımızda, hedef davranışları net tanımlamamız gerekir. Öğrencideki ilerlemeyi görmek için başlangıç değerlendirmesi almalıyız. Her hedef davranış için başarı ölçütü belirlenmelidir. Örneğin, davranışın kaç kez yerine getirilmesi gerektiği gibi. Bir öğretim oturumu belli sayıda denemeden oluşur.

13 Her denemeden önce öğrencinin yerleştiğinden, dikkatinin toplandığından ve materyalin hazır olduğundan emin olun. (Hazırlık) Her denemeye açık bir yönerge ve/veya gösteri ile başlamalıyız. (Sunum) Gerektiğinde öğrencinin tepkisi için ipucu vermeliyiz ve doğru tepkiyi anında ödüllendirmeliyiz. Her denemedeki başarıyı not tutarak öğrencinin ilerlemesini kayıt etmeliyiz.

14 KAZANIM/EDİNİM Önkoşul KALICILIK AKICILIK Belli bir sıra izlemiyor.
ÖĞRENMENİN AŞAMALARI KAZANIM/EDİNİM Önkoşul KALICILIK AKICILIK Belli bir sıra izlemiyor. GENELLEŞTİRME

15 Hazırlayan: Öğr. Gör. Fidan Özbey
TUVALET EĞİTİMİ Hazırlayan: Öğr. Gör. Fidan Özbey

16 Basit yönergeleri izleme (“Buraya gel Can”) Sandalyede 5 dk. Oturma
Çocuk Hazır mı? Çocuk eğer aşağıdaki önkoşulları yerine getiriyorsa, tuvalet eğitimine başlanabilir: Basit yönergeleri izleme (“Buraya gel Can”) Sandalyede 5 dk. Oturma Çocuk bu becerilere sahip değilse, bu becerilerin öğretimine konsantre olmalısınız.

17 Tuvalet eğitiminde tutarlı olmak çok önemlidir
Tuvalet eğitiminde tutarlı olmak çok önemlidir. Öğretmen, anne baba, aile üyeleri, bakıcı vb. eğitimde tutarlı olmak zorundadırlar.

18 Eğer çocuk iki beceriyi kazanmamışsa, bu beceriler öncelikle kazandırılmalıdır. Daha sonra çocuğu tuvalete çıkma zamanları arasındaki süreyi ölçmeli ve kayıt etmelisiniz.

19 Tuvalete Çıkma Zamanlarının Kayıt Edilmesi
Eğer çocuk onu düzenli olarak tuvalete götürdüğünüzde, tuvaletini yapıyorsa ve gün içinde bu konuda kaza olmazsa, bağımsız tuvalet bölümüne geçebilirsiniz. Eğer çocuk bunu yapmıyorsa, ilk ve en önemli adımınız çocuğun tuvalete çıkma modelini bulmaktır. Çocuğun tuvalete çıkma modeli onun gün içinde çamaşırının ıslak ve/veya kirli olduğu zamanlardır.

20 Çocuğun modelini belirlemek için iki hafta çiş ya da kaka zamanlarının kaydını tutacaksınız. Tuvalet eğitimine ancak bu iki haftalık periyodtan sonra başlayacaksınız.

21 Nasıl Kayıt Tutacaksınız?
Çocuğunuzu sabah uyandığında, bezinin çişli yada kakalı olup olmadığını kontrol edin. Bir saat sonra yine kontrol edin ve yatıncaya kadar her saat kontrol etmeye devam edin.

22 Kontrol ettiğinizde, ıslak ya da kakalıysa, bezini değiştirin.
Her kontrol ettiğinizde, kuru olup olmadığını, çişli ya da kakalı olup olmadığını kayıt edin. Kontrol ettiğinizde, ıslak ya da kakalıysa, bezini değiştirin. Asla kızmayın!!!

23 Satır kısmında ise saatleri yazacağınız satırlar bulunmaktadır.
İki haftalık bir zaman dilimi içinde kayıt tutma tablosu kullanacaksınız. Bu tabloyu banyoda tutun ve kayıt tutmaya başlayın. Tabloda her güne ilişkin bir sütun ve bu sütunlarda bez/külot ve tuvalet seçenekleri bulunmaktadır. Satır kısmında ise saatleri yazacağınız satırlar bulunmaktadır.

24 Külot/bez ve tuvalet sütunlarında kullanacağınız işaretler: T (Temiz), Ç (Çiş), K (Kaka), Ç/K (İkisi birlikte) Çocuğu kontrol etmek için 1 saat beklemenize gerek yok. Çocuğun bezinin ıslak olduğunu düşündüğünüz her zaman kontrol edebilir, tabloya bunun zamanını ve ıslak/kuru olduğunu yazabilirsiniz.

25 Örnek Tablo (Sabah 7:00’den 12:00’ye kadar)
1. Gün 2. Gün Çarşamba Perşembe Saat Külot/bez Tuvalet 7:00 Ç T 8:00 9:00 10:00 10:25 Ç/K 11:00

26 Tablo ne gösteriyor? Saat 7:00’da annesi pijamalarını çişli buldu (Ç); her zaman yaptığı gibi onu tuvalete oturttu, fakat Can tuvaletini yapmadı. Saat 8:00’de, 1 saat sonra annesi onu tekrar kontrol etti ve külotu kuruydu (T). Tuvalete oturtmadı. Saat 9:00’da hala temiz (T), fakat tuvalete oturtunca çişini yaptı (Ç). Saat 10:00 hala temiz (T). Saat 10:25’de Can külotuna çiş ve kaka yaptı. (K/Ç), annesi işaretleri gördü, fakat tuvalete götürmek için geçti. Annesi tabloya saati yazdı.

27 Anne babalar bu tabloyu çocuk okula gidiyorsa, okula, başka bir yere gidiyorsa, oraya göndermek zorundadırlar. Eğer evde bakıcı bulunuyorsa, bu programı ona da öğretmek zorundalar.

28 Tuvalet Eğitimine Hangisinden Başlamalı?
Tuvalet eğitimine kaka eğitiminden başlanmalıdır. Bununla birlikte eğer çocuk kakasını tuvalete yapıyorsa, çiş eğitimine hazır demektir.

29 Kaka eğitimi boyunca bez kullanmaya devam edin.
Çocuğun tuvalet modelini iki hafta boyunca belirleyin. En çok kaka yaptığı zamanları belirleyin. Bu saatlerden 15 dakika önce çocuğunuzu tuvalete götürün. Kaka eğitimi boyunca bez kullanmaya devam edin.

30 Çocuğun işaretlerini fark edin
Çocuğun işaretlerini fark edin. Saatler dışında işaret verdiğinde hemen tuvalete götürün.

31 Aynı tuvaleti kullanın.
Tutarlı olun. Mümkün olduğunca tuvalet rutinine uyun. Tabloya uygun olarak tuvalete götürün. Aynı tuvaleti kullanın. Dikkat dağıtıcı oyuncak ve ilgisiz konuşmalardan kaçının. Tabloya uygun zamanlarda ya da işaret verdiğinde tuvalete götürün. Pantolonunu dizinin altına indirin. (Bunu kendisi yapabiliyorsa ya da bir kısmını yapıyorsa, cesaretlendirin).

32 Çocuktuvaletini yaparken ayaklarının yere değmesi gerekir!!!!

33 Tuvalette 5 dakika oturtun. Oturduğu için ödüllendirin.
Tuvaletini yaparsa, ödüllendirin. Tuvaletini yapmazsa, tuvaletten çıkarın, 10 dakika sonra tekrar getirin ve 5 dakika oturtun.

34 Tuvalette yalnız kalmaya alışması için yavaş yavaş uzaklaşın
Tuvalette yalnız kalmaya alışması için yavaş yavaş uzaklaşın. Her tuvalete götürüşünüzde yardımınız olmadan ve sözel hatırlatmalarınız olmadan kalması için her defasında onunla daha az kalın. Önce banyoda başka şeylerle ilgileniyormuş gibi yapın, daha sonra kapının yanında durun ve son olarak banyoyu terk edin. Dikkatinizi devam ettirin ve ödüllendirmek için geri dönün. Çocuk tutarlı olarak tuvaletini yapıyorsa, ödülü bunun için kesin.

35 Değerlendirme Her hafta bezine kaka yaptığı zaman sayısı ve tuvalete yaptığı zaman sayısını belirleyin. Beze yaptığı sayı azalıyor, diğeri artıyorsa, ilerleme vardır.

36 ÇİŞ EĞİTİMİ Çocuk bir hafta boyunca bezine bir defadan fazla kaka yapmadıysa çiş eğitimine geçebilirsiniz. Çocuğunuzun çiş yaptığı saatleri kaka eğitimi için hazırladığınız ve doldurduğunuz gözlem formundan yararlanarak belirleyin. Artık bez kullanmayın ancak geceleri beze devam edin.

37 Ne yapması gerektiğini söyleyin. “Şimdi çişini yap”.
Çocuğu tuvalete belirlediğiniz saatlerden 15 dakika önce ve çişinin geldiğini fark ettiğinizde götürün. Çiş eğitimi için tuvalette 5-10 dakika oturtun. “Aferin ne güzel oturuyorsun” diyerek ödüllendirin. Ne yapması gerektiğini söyleyin. “Şimdi çişini yap”. Çişini yaparsa, ödüllendirin. Çişini yapmazsa, banyodan çıkarın ve bir dahaki saate ya da çişinin geldiğine dair işaret verinceye kadar götürmeyin.

38 Aşağıdaki sorulardan herhangi birinin cevabı evetse, hazır demektir.
Bağımsız Tuvalet Çocuğunuzu programa göre tuvalete götürüyorsunuz. Bir hafta içinde 1 defadan fazla külotuna tuvaletini yapmazsa, tuvalete kendisi gitmeyi öğrenmeye hazırdır. Aşağıdaki sorulardan herhangi birinin cevabı evetse, hazır demektir.

39 Hiç doğrudan size dokunup ya da ses çıkarttı mı?
Kakası ya da çişinin geldiğini bildiğini gösteren herhangi bir işaret veriyor mu? Bu bir sözcük ya da el işareti olabilir. Ani bir sessizlik ya da bacaklarını çapraz koyma olabilir. Hiç doğrudan size dokunup ya da ses çıkarttı mı? Hiç kendi başına tuvaleti kullandı mı?

40 Ne zaman gitmesi gerektiğini fark etmesi Tuvaletini yapmayı beklemesi
Çocuk tuvalet eğitimini tamamladığında aşağıdaki becerileri yerine getirebilir: Ne zaman gitmesi gerektiğini fark etmesi Tuvaletini yapmayı beklemesi Banyoya girme Pantolonunu indirme Külotunu indirme Tuvalete oturma Tuvaletini yapma Tuvalet kağıdını doğru kullanma Külotunu çekme Pantolonunu giyme Tuvaleti temizleme Ellerini yıkama Ellerini kurulama