ZARF-FİİL GRUBU ve TEKRAR GRUBU

... konulu sunumlar: "ZARF-FİİL GRUBU ve TEKRAR GRUBU"— Sunum transkripti:

1 ZARF-FİİL GRUBU ve TEKRAR GRUBU

2 ZARF-FİİL GRUBU Bu konu için önerilen literatür: 1. ZARF-FİİL GRUBU: Leyla Karahan, Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yayınları, 2008, ZARF-FİİL GRUBU: Enfel Doğan, Türkçe Cümle Bilgisi – I, Anadolu Üniversitesi, 2012,

3 ZARF-FİİL GRUBU zarf-fiil grubu = gerundium grubu
Tanımı: Bir zarf-fiil ve buna bağlı bir veya birden fazla tamlayıcısı unsurundan oluşan kelime grubuna, zarf-fiil grubu denir: Bu akşam küçücük kitapçığı okurken, dışarıda patlama sesi işittim. Sis kalkınca, güneş mi çıkacak sanki? Hatırlatma: Zarf-fiil ekleri şunlardı: /-A/, /-A/… /-A/, /-Alİ/, /-ArAk/, /-DİkçA/, /-İ/, /-İncA/, /-İp/, /-ken/, /-mAdAn/, /-r/… /-mAz/.

4 ZARF-FİİL GRUBU Zarf-fiil grubunun özellikleri: 1. Zarf-fiil, grubun ana unsurudur. 2. Grubun sonunda bulunur. 3. Diğer iki çekimsiz fiillerle (isim-fiil ve sıfat-fiillerle) yapılan gruplarda olduğu gibi, bu grup da bir cümle olarak ele alınabilir. 4. Bu durumda zarf-fiil, grubun yüklemi görevinde bulunur. 5. Grubun yüklemi yargı bildirmez. 5. Böylece, grubun yüklemi özne, nesne, yer tamlayıcısı ve zarf tamlayıcısıyla tamamlanır.

5 ZARF-FİİL GRUBU Örnekler: Az sonra hava kararınca, tavuklar uyuyacak. Odada herkesi susturdukça, dayısı konuşuyor mu konuşuyor. Sağa sola çocuklar kaçışarak, dersliklerde öğretmenin gelmesini beklemeye başladılar. Üzüm üzüme baka baka, kararır.

6 ZARF-FİİL GRUBU 6. Bazen zarf-fiil yerine, grup ad durum eki almış bir sıfat-fiille de kurulabilir: Bana bağıracağına, çocuğunu terbiye et. Kendi bildiğince akar su. 7. Standart zarf-fiil eklerin dışında, bazen şu yapılarla da zarf-fiil grubu kurulabilir: “/-Dİ/ /-Alİ/”: Kıvanç’ı gördü göreli, bayılıyor. “/-Dİ/ mİ”: Tehlike geçti mi, bambaşka oluyor. “/-r/ /-mAz/”: Akan iş yerinden çıkar çıkmaz, on beş kişi etrafını sardı.

7 ZARF-FİİL GRUBU 8. Konuşma ve şiir dilinde, grup içinde zarf-fiilin yeri değişebilir: Girince içeri küçük kız, ışık yandı. (küçük kız içeri girince) Bana çevrilmişken kamera, bir ter bastı. (kamera bana çevrilmişken) 9. Art arda gelen ve /-ken/ ile /-sA/ ekleriyle kurulu birden fazla zarf-fiil grubunda, ekler sadece son unsura gelir: Tahsin dışarıda donar(ken), içeride televizyon çalışır(ken), çocuklar da uyurken, yangın çıkacaktı. Yaptığına bakılır(sa), sözlerine bakılmaz(sa), ama yine de ona inanılırsa, ben görevimden istifa ederim.

8 ZARF-FİİL GRUBU 10. Zarf-fiil grubu cümle içinde zarf tamlayıcısı görevinde bulunur: Eniştemiz, dargınlığını unutup, onunla barışmak istiyor. Su birikintilerine dikkat etmeden yürüyorlardı. 11. Çok az örnekte, zarf-fiil grubu yüklem olabilir: Bence bayram ufukta gün bitincedir. 12. Burada da vurgu, zarf-fiilden önceki unsur üzerindedir.

9 TEKRAR GRUBU Bu konu için önerilen literatür: 1. TEKRAR GRUBU: Leyla Karahan, Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yayınları, 2008, TEKRAR GRUBU: Enfel Doğan, Türkçe Cümle Bilgisi – I, Anadolu Üniversitesi, 2012,

10 TEKRAR GRUBU tekrar grubu = ikilemeler
Tanımı: Bir varlığı, bir kavramı veya bir hareketi karşılamak üzere eş görevde olan, yan yana gelen ve en az iki kelimeden oluşan gruba, tekrar grubu denir. Örneğin: az çok, baka baka, saçlı sakallı, pırıl pırıl, böyle böyle, vb.

11 TEKRAR GRUBU Tekrar grubunun özellikleri: 1. Grubu oluşturan kelimeler arasında biçim ve anlam ilişkisi açıkça görülür. 2. Grubu oluşturan unsurlar herhangi bir kelime türünden olabilir, ancak tekrarlar en çok isimler, sıfatlar, ünlemler, zarf-fiiller ve yansımalardan oluşur: uslu uslu, güzel güzel, mini mini, güm güm, horul horul, dere tepe, ev bark, vah vah, oh oh, gide gele, vb.

12 TEKRAR GRUBU 3. Zaman zaman grubu oluşturan kelimeler anlamca birbirine kaynaşır ve bu durumda yeni bir anlam kazanan bir birleşik kelime özelliğini gösterebilirler: öte beri, eş dost, zil zurna, vb. 4. Yapısına göre tekrar grupları şöyle olabilir: a) Aynen tekrarlar: bangır bangır, cayır cayır, güldür güldür, koşa koşa, mışıl mışıl, yavaş yavaş, çıtır çıtır, fıkır fıkır, için için, vah vah, zaman zaman, vb.

13 TEKRAR GRUBU b) Yakın (eş) anlamlı tekrarlar: çoluk çocuk, deli dolu, delik deşik, derme çatma, doğru dürüst, dünya âlem, don gömlek, eski püskü, eğri büğrü, enine boyuna, eş dost, ev bark, falan filan, güç bela, hay huy, iri yarı, köşe bucak, konu komşu, pat küt, sağ salim, sen ben, soy sop, şöyle böyle, şu bu, ufak tefek, üç beş, yalan dolan, yalan yanlış, zar zor, zil zurna, vb.

14 TEKRAR GRUBU c) İlaveli tekrarlar: - Birinci unsurun ilk sesi “m” ünsüzü ile değiştirilir: kitap mitap, okul mokul, şaka maka, çanta manta, hala mala, vb. - Birinci unsur “m” ünsüzü ile başlarsa, o zaman başka yollara başvurulur: masa musa, masa filan, mavi falan, vb.

15 TEKRAR GRUBU ç) Zıt anlamlı tekrarlar: aşağı yukarı, az çok, alt üst, er geç, gece gündüz, gidiş geliş, dost düşman, ileri geri, iyi kötü, sabah akşam, uyur uyanık, var yok, varsa yoksa, yaz kış, akşamlı sabahlı, altlı üstlü, büyüklü küçüklü, irili ufaklı, içli dışlı, vakitli vakitsiz, yerli yersiz, zamanlı zamansız, vb.

16 TEKRAR GRUBU 5. Tekrarlar, anlamı kuvvetlendirerek, nesne ve hareketlere çokluk, süreklilik ve beraberlik anlamı katar: mini mini çocuklar (anlamı kuvvetlendirme) Diyar diyar dolaştım. (çokluk) Yaza yaza usandı. (süreklilik) İyi kötü bir şeyler yaptı. (beraberlik) 6. Unsurlar ad durum eklerini alabilirler: içi dışı, sağa sola, oradan buradan, onca bunca, seninle benimle, vb.

17 TEKRAR GRUBU 7. Cümlede isim, sıfat, zarf ve fiil görevinde bulunabilirler: Selmin de alt üst etti asabımı. (isim) Aynı meseleyi başka başka istikametlerde düşünmeye başladılar. (sıfat) … acı acı uluyan… (zıfat-fiil grubunda zarf) Yalıya ara sıra bir doktor gelip giderdi. (fiil)

18 TEKRAR GRUBU 8. Vurgu, grubu oluşturan her unsur üzerindedir: az çok, gece gündüz, yaz kış, üç beş, olsa olsa, sana bana, düşe kalka, vb.

19 Aşağıdaki cümlelerde zarf-fiil grubu ve tekrar gruplarını bulunuz:
Sofrada sohbet, şuradan buradan, üniversite iç meselelerinden başlamıştı. Nine masal söylemeye başlamak üzereyken, içeri bir girdi bir çıktı. Yayımcılık sektörü bakımından en çok baş ağrıtan konu ise hiç şüphesiz telif sözleşmeleri ve bundan kaynaklı az çok hukuki sorunlar.

20 ÖRNEK SENTAKTİK ÇÖZÜMLEME:
Bir yatırımcı olarak kendisinden eğitim alma ayrıcalığını yaşadım ve edindiğim bilgilerin trading kariyerimde başarılı olmamda çok önemli katkılarını seve seve gördüm. bir yatırımcı: sıfat tamlaması bir yatırımcı olarak: zarf-fiil grubu kendisinden eğitim alma: isim-fiil grubu edindiğim bilgiler: sıfat tamlaması trading kariyerim: belirtisiz isim tamlaması trading kariyerimde başarılı olma: isim-fiil grubu önemli katkılar: sıfat tamlaması çok önemli katkılar: sıfat tamlaması (çok: Ty; önemli katkılar: Tn) edindiğim bilgilerin trading kariyerimde başarılı olmamda çok önemli katkıları: belirtili isim tamlaması (edindiğim bilgilerin: Ty; trading kariyerimde başarılı olmamda çok önemli katkıları: Tn) seve seve: tekrar grubu (aynen tekrarlar)

21 BUGÜNLÜK BU KADAR. HAFTAYA ARA SINAVDA BAŞARILAR DİLERİM.
