 Burun Delikleri  Gözler  Deri Duyu Organları.

... konulu sunumlar: " Burun Delikleri  Gözler  Deri Duyu Organları."— Sunum transkripti:

1  Burun Delikleri  Gözler  Deri Duyu Organları

2 Koku alma organına nazal kese, bunun dışarıya açılan deliğine ise nostril denilmektedir. Cyclostomata’da dorsal ve medyan olarak tek bir delikle dışarıya açılan 1 tane nazal kese mevcuttur. Chondrichthyes ve Osteichthyes’de nazal kese 1 çifttir.

3 Kemikli balıklarda koku alma organı

4 Teleostei’nin çoğunda her nazal kesenin bir kapakçıkla korunan tek bir burun deliği vardır. Bunlardan biri suyun nazal keseye girdiği anterior nostril (ön burun deliği), diğeri suyun nazal keseden çıktığı posterior nostrildir (arka burun deliği). Anterior ve posterior nostriller, çoğunlukla birbirine yakın olmakla beraber kimi türlerde uzakta olabilir.

5 Bazı balıklarda burun delikleri ve konumları

6 Gözler, genellikle başın her iki yanında ve göz çukurları içerisine yerleşmiş olarak bulunurlar. Balıkların çoğunda göz kapağı yoktur, fakat Elasmobranchii üyelerinin birçoğunda hareket edebilen yada edemeyen gözkapağı mevcuttur. Carcharhinidae’de ayrıca alt göz kapağının altına ya da gözün iç kenarında memrana niktikans denilen bir zarda vardır.

7 Kimi Teleostei’de misal olarak Mugil cephalus’ta da göz kapağı (adipoz göz kapağı) bulunur. Membrana niktikans, korneanın yüzeyini temizler, adipoz gözkapağı gözü korur ve her ikisi de gözün yüzeyine suyun direncini azaltacak biçim verir.

8 Gözler, kolayca görmeye en uygun konumda olup, pelajik türlerde genellikle başın her iki yanındadır. Demersal türlerde Rajidae, Lophidae, Uranoscopidae’de başın dorsalinde bulunur. Demersal balıklardan Pleuronectiformes’in erginlerinde her iki göz Bothidae’de başın sol tarafında Soleidae’de başın sağ tarafında yer alır.

9 Psetta maxima

10 Kalkan balığı (Psetta maxima) (Scophthalmidae) Pisi balığı (Psetta maxima) Pleuronectidae

11 Gözlerin vücuda oranla büyüklüğü türlere göre değişiklik gösterir. Bunun özellikle yaşam yeri, besin alma zamanı ve besin arayış biçimiyle yakın ilişkisi vardır. Gündüz besinlerini görme yoluyla arayan balıklarda gözler büyüktür, alacakaranlıkta yada gece besinlerini görme yoluyla arayan balıklarda gözler çok büyüktür. Gece beslenen yada derinlerde yaşayan ancak besinlerini görme yoluyla değilde tat alma koklama yardımıyla bulan balıklarda gözler çok küçüktür.

12

13 Silurus glanis (Yayın Balığı) Total Boy: 240 cm. Ağırlık: 110 kg. Yakalanma Tarihi: 28 Nisan 2001 Yakalandığı Yer: Kazakistan

14 Mağara balıklarında (Amblyopsidae) gözler, çeşitli derecelerde indirgenmiştir, hatta kimilerinde gözler dıştan hiç görülmezler. Cetomimidae tümüyle gözsüzdür. Phreatichthys andruzzii de göz bulunmadığı gibi optik sinirlerde bulunmaz, optik loplarda çok indirgenmiştir.

15 Balıklarda dıştan görülebilen deri duyu organları başlıca yan çizgi sistemine aittir. Esox lucius ve Atherinidae familyası üyelerinde vücudun çeşitli yerlerinde sıralar yada gruplar halinde epidermiste bulunurlar. Yan çizgi sisteminin kanalları, genellikle başın arkasından kaudal yüzgecin kaidesine kadar her iki yanda mediyo-lateral olarak uzanır.

16 Elasmobranchii’de Lorenzini ampulleri, Torpedinidae’deki Savi vezikülleri bulunur. Lorenzini Ampülleri: Kimi balıklarda bulunan ampülsü ve yumru biçimindeki organlar elektroreseptör olarak görev yapar. Savi Vezikülleri: Kimyasal maddelere yanıt verirler. Kimi anatomistlerce linea laterale dahil edilirler, tam işlevi bilinmemektedir. Kimi balıklarda da deri de tat alma tomurcukları mevcuttur, ancak bunların hiçbiri çıplak gözle görülmez.

17 Işık Organları Derin deniz balıklarındaki ışık organları, avların yakalanması ve üreme mevsiminde eşlerin bulunmasından çok savunmada rol oynar. Işık organları, derideki mukus bezlerinin değişmesiyle m. gelir. Ceratias sp.

18 Cyclothone sp.

19 Tek Yüzgeçler Dorsal (Sırt) Yüzgeç (D1, D2, D3) Anal (Anüs) Yüzgeç (A1, A2, A3) Kaudal (Kuyruk) Yüzgeç (C) Çift Yüzgeçler Pektoral (Göğüs) Yüzgeç (P) Ventral (Pelvik=Karın) Yüzgeç (V)

20 Yüzgeçler, iki katlı bir deri kıvrımı ve onu destekleyen üyelerden m. gelir. Bu destekleyici öğeler; Cylostomata’da basit, segmentsiz kıkırdak çubuklardır. Chondrichthyes’de segmentsiz, çatallanmamış keratin ışınlardır. Bunlara seratotrihya denilmektedir. Osteichthyes’de kemikten yapılmış olup, biri pullardan türevlenmiş lepidotrihya (yumuşak ışınlar), diğeri onlardan türevlenmiş olan aktinotrihya (diken ışınlar) bulunur.

21 Diken ışınlar, segmentsiz, tek parçalı oluşumlardır, diken gibi sert ve sivri uçludurlar. Yumuşak ışınlar, iki lateral yarımdan oluşurlar, tipik olarak segmentli yapıdadırlar ve çoğunlukla serbest uçları dallanmıştır. Yüzgeç ışınları iç iskelet öğeleriyle desteklenmiştir. Cylostomata’da çift yüzgeçler yoktur. Diğer balıklarda; istisnalar hariç, gerek tek yüzgeçler gerekse çift yüzgeçlerin tümü bulunur.

22

23 Yüzgeçlerdeki basit ve dallanmış ışın sayısı balık sistematiğinde kullanılan önemli taksonomik karakterlerdir.

24 Pektoral yüzgeçler genellikle iyi gelişmiştir. P indirgenmiş yada olmayan çok az balık mevcuttur. Böyle balıklar, genellikle dip materyali içinde kıvrılarak hareket eden yılan yada solucan şeklinde balıklardır. Muraenidae (Anguilliforme) üyelerinde P, V bulunmaz.

25 Chondrichthyes’de P vücudun ventraline yakın konumdadır, kaideleri ya yatay yada eğiktir. Osteichthyes’de bu yüzgeçler aşağı formlarda genellikle ventrale yakın ve kaideleri eğik, yüksek formlarda yanlarda ve yukarıda olup, kaideleri düşeydir. Aşağı kemikli balıklardan Polypterus’un P yüzgeçlerinin loplu kaidesi vardır, bu yüzgeçlere brakiyopterigyum denir.

26 Teleostei’de P yüzgeçler biçim, büyüklük, yapısal bakımdan çeşitlilik göstermektedir. Soleidae üyelerinde kısa, küt ve yuvarlak. Thunnus’ta uzun, sivri uçlu, az çok orak biçimindedir. Exocoetidae üyelerinde kaudal yüzgeç kaidesine ulaşacak kadar uzun ve kanat gibi iyi gelişmiştir. Gasteopelecinae’de kanat biçimi almıştır. Glyptothorax’ta (Sisoridae) P yüzgeçler arasında yapışkan oluşur ve tırmanmayı sağlar. Doradidae’de (Siluriformes) P başlangıcında kalınlaşmış diken ışın etkili bir savunma organı olarak kullanılır.

27

28

29 Triglidae, Dactylopteridae’de P yüzgeçlerin her birinin alttaki birkaç ışını, diğer ışınlardan ayrılarak parmak biçimi almıştır. Parmak şeklindeki bu çıkıntılarda tat alma tomurcukları ve dokunma reseptörleri bulunur. Ventral yüzgeçler yer bakımından daha çok değişim göstermektedir. Abdominal Tip: V başlangıcı P gerisindedir. Thorasik Tip: V başlangıcı P ile aynı hizadadır. Jugular Tip: V başlangıcı P önündedir. V yüzgeçler birçok türde ya indirgenmiştir yada hiç bulunmaz.

30

31 V yüzgeçler bir çok balıkta özel işlevleri nedeniyle biçim değişikliğine uğramıştır. Chondrichthyes erkeklerinde kopulasyon organı olarak görev yapan miksopterigyumlar, V yüzgeçlerden gelişmişlerdir. Gobiesocidae, Gobiidae ve Liparidae’de V yüzgeçler balığın substarata yapışmasında rol oynar. Exocoetidae’de V yüzgeçler havada süzülmeye elverişli biçime dönüşmüşlerdir.

32

33 Dorsal yüzgeç kaidesi çok kısa olabilir, çok uzun olabilir, başa yakın olabilir, kuyruğa yakın olabilir yada gövdenin ortasında yer alabilir. Tek olabileceği gibi 2 tane 3 tanede olabilir yada hiç bulunmayabilir. Alabalıklarda olduğu gibi etsi küçük bir dorsal yüzgeç de (adipöz yüzgeç) bulunabilir.

34

35 Echeneida’de başın üzerinde bulunan ve daha büyük balıklara kendini taşıtmaya yarayan yapışıcı disk, D yüzgecin biçim değiştirmesiyle oluşur.

36 Lophiiformes’te başın üzerindeki lüminesan organ da, D yüzgecin 1. ışının biçim değiştirmesi sonucu oluşmuştur.

37

38 Anal yüzgeç genellikle kaidesi D yüzgeç kaidesinden kısadır. Siluridae’de A yüzgeç kaidesi çok uzundur. Gadidae’de 2 A yüzgeç mevcuttur. Trachurus’ta A yüzgecin diken ışınları dikkat çekicidir. Scombridae ve Scomberesocidae’de D ve A yüzgeçlerin gerisinde, sayıları türlere göre değişen ve tek ışının çatallanmasından oluşmuş pinnül denilen küçük yüzgeççikler mevcuttur. Chimaeriformes, Rajiformes, Trachipteridae’de A yoktur.

39 Kau dal yüzgeç günümüzde yaşayan balıklarda 3 tiptir.  Difiserk Kaudal Yüzgeç  Heteroserk Kaudal Yüzgeç  Homoserk Kaudal Yüzgeç

40 Kaudal yüzgeç tipleri Difiserk Kaudal Yüzgeç: Omurga vücudun sonuna kadar düz olarak uzanır ve yüzgeç omurganın dorsalinde ve ventralinde simetrik olarak oluşur. Hem iç yapı hem de dış görünüş bakımından simetrik olan bu yüzgeç Cyclostomata, Dipnoi, Crossopterygii, Polypteriformes’te görülür.

41 Kaudal yüzgeç tipleri Heteroserk Kaudal Yüzgeç: Omurganın son ucu dorsale doğru yönelmiş olup, hemen hemen yüzgecin bitimine kadar uzanır ve yüzgeç iki lopludur. Hem iç yapı hem de dış görünüş bakımından asimetrik olan bu yüzgeç Chondrichthyes, Chondrostei’de görülür.

42 Kaudal yüzgeç tipleri Homoserk Kaudal Yüzgeç: Omurganın son ucundaki birkaç omurun kaynaşmasıyla oluşmus ürostil (Üral omur), dorsale doğru yönelmiş, fakat yüzgeç buna uymayarak simetrik kalmıştır. Dış görünüş bakımından simetrik olduğu halde iç yapı bakımından asimetriktir. Teleostei için karakteristiktir.

43

44 İsoserk yüzgeç: Kaudal yüzgeç Gadidae’de olduğu gibi içte ve dışta simetrik olabilir. C yüzgecin biçimiyle balığın yüzme biçimi arasında yakın bir ilişki mevcuttur. Çok hızlı yüzen balıklarda ayça biçimindedir, çok etkin olan ve devamlı hızlı yüzen balıklarda derin çatallıdır. Oysa düz, yuvarlak ve sivri biçimdeki kaudal yüzgece, yavaş yüzen ancak kısa mesafeler için hız yapabilen balıklarda rastlanır.

45

46

47 Hemihomoserk yüzgeç (Kısalmış Heteroserk): Heteroserk ve homoserk kaudal yüzgeçler arasında yer alır. Holostei’de rastlanır. Bu tip yüzgeç, dıştan hafifçe asimetrik olup, homoserk yüzgeçten başlıca farkı, ürostilin yerine birkaç omurun dorsale doğru yönelmiş olmasıdır.

48 Pektoral yüzgeç: Ventrale yakın ve kaideleri yatay yada eğik olan P yüzgeçler yer değiştirmede, dengeyi sağlamada kullanılır. Yanlarda, yukarıda ve düşey kaideli olan P yüzgeçler, ileriye doğru hareket, dönme ve ani duruşlarda fren yapmak amacıyla kullanılır. Ventral yüzgeç: Genellikle denge sağlama ve fren yapmada kullanılır, yer değiştirmede çok az rol oynar. Dorsal yüzgeç: Denge sağlama, çabuk yön değiştirmek, C ve A yüzgeçlerle birlikte fren yapmada kullanılır. Kaudal yüzgeç: Balığın hareket ve hızını belirler.