BB 301 Subtropik İklim Meyve Türleri

... konulu sunumlar: "BB 301 Subtropik İklim Meyve Türleri"— Sunum transkripti:

1 BB 301 Subtropik İklim Meyve Türleri
Zeynel DALKILIÇ İNCİR BB 301 Subtropik İklim Meyve Türleri Güz 2015 Doç. Dr. Zeynel DALKILIÇ BB408

2 Ficus carica domestica dişi incir, F
Ficus carica domestica dişi incir, F.carica caprificus erkek incir, 2n=26 Moraceae ailesine ait Ficus cinsine dahil 600 kadar tür vardır: F.altissima, F.asperrima, F.bengalensis, F.benjamina, F.capensis, F.diversifolia, F.doliaria, F.elastica, F.erecta, F.eriobotryoides, F.eximina glabra, F.fulta, F.hillii, F.hispida, F.infectoria, F.jacquinifolia, F.macrophylla, F.megacarpa, F.mexicana...

3 … F. monckii, F. mysorensis, F. nitida, F. nota, F. nuda, F
… F.monckii, F.mysorensis, F.nitida, F.nota, F.nuda, F.nympheaefolia, F.ovata, F.palmata, F.pandurata, F.petiolaris, F.pseudo-carica, F.pseudopalma, F.pumila, F.pumila minima, F.quercifolia, F.racemosa, F.radicans, F.radulina, F.religiosa, F.retusa, F.roxburghii, F.rubiginosa, F.stenocarpa, F.sycomorus, F.villosa, F.volkensii, gibi.

4 Kur’an-ı Kerim 95 Tîn Suresi:
“1. İncir ve zeytine, 2. Sina dağına, 3. Ve güven veren bu şehre (Mekke’ye) and olsun ki, …

5 “Eğer Cennet’e beraberimde bir meyve götürseydim bu herhalde incir olurdu.”
Hz. Muhammed (Özbek 1978).

6 İncil (Yeni Antlaşma) Matta Bölüm 7 Ağaç ve meyvesi: “...
16. Onları meyvelerinden tanıyacaksınız. Dikenli bitkilerden üzüm, devedikenlerinden incir toplanabilir mi?

7 Anavatanı İncirin anavatanı Anadolu’nun da içinde yer aldığı Akdeniz havzasıdır (Özbek 1978). Türkiye toplam incir üretiminin (235,000), % 60.7’sini Aydın ili (142,650 t) kurutmalık ‘Sarılop’ çeşidi ile karşılamaktadır (DİE 2001).

8 Özen ve ark. (2007)

9 Tablo 1a. Dünya yaş incir üretimi (FAO 2011)
Ülke Üretim (t) % Alan (Ha) Verim(kg/da) Dünya 1,101,697 100.00 AB (2 ) 74,209 6.74 Türkiye 260,508 23.65 Mısır 165,483 15.02 Cezayir 120,187 Fas 114,770 İran 75,927 Suriye 42,944 ABD 35,072 İspanya 28,993 Brezilya 26,233 Tunus 26,000 İtalya 12,171 Yunanistan 9,400

10 Tablo 2b. Dünya yaş ve kuru incir ticareti (FAO 2011).
Ülke Yaş Kuru İhracat (Mt) İthalat (Mt İthalat (Mt) Dünya 32,401 76,398 AB(2 ) 16,292(%50.3) 11,731/%15.4) Türkiye 13,548(%41.8) 44,821(%58.7) Mısır Yunanistan İran Fas İspanya ABD Suriye Cezayir Tunus

11 Tablo 2a. Dünya yaş ve kuru incir ticareti (FAO 2006).
Ülke Yaş Kuru İhracat (t) İthalat (t) Dünya 26,071 29,107 92,865 85,710 Türkiye 10,083 %38.7 - 54,094 %58.3 520 Mısır 255 393 94 1,397 Yunanistan 120 51 3,084 153 İran 7,776 Fas 22 1755 122 İspanya 1,859 85 4,143 2,014 ABD 606 4,858 5,394 Suriye 204 4,077 Cezayir 15 130 Tunus 4 80 19 38 AB (27) 12,687 21,045 14,761 50,321

12 Kök Taç (habitüs) Gevrektir. Yan dallı, dağınık ve çok derinlere iner.
Tek gövdeli, çok gövdeli, ocak şeklinde, basık veya 8-10 m yükseklikte, seyrek dallı ve yayvandır.

13 Dal Gevrektir. Genç dallar yeşilimsi, yaşlı dallar kül rengindedir.
Birbirinden ayrı özellikte odun ve meyve dalı oluşmaz. Odun tomurcuğu daha küçük ve sivri, çiçek tomurcuğu ise daha iri, kabarık ve yassıdır. Tomurcuk pulları tüysüzdür.

14 Yaprak Spiral dizilir. Kültür formlarında el biçiminde (3-7 parmak), yabani tiplerde tam yaprak şeklindedir. Üst yüzü koyu yeşil ve pürüzlü, alt yüzü açık yeşil ve tüylüdür. Neden?

15 Çiçek Ginodioik Erkek incirde, ağza (delik, ostiolum) yakın bölümde erkek çiçekler, diğer bölümde fonksiyonel olmayan dişi (gal, darı) çiçekler bulunur. Dişi incirde, sadece normal dişi çiçekler bulunur.

16 Çiçekdevam Normal dişi çiçeklerde 5 parçalı perigon (çanak + taç yapraklar) ile dişicik borusu (stilus) uzun yumurtalık (ovaryum) bulunur. Gal çiçeklerinin dişicik borusu çok kısa, yumurtalığı ise daha iri ve yuvarlaktır. Erkek çiçeklerde 3-5 parçalı perigon ile birbirinden ayrı 3-5 erkek organ (stamen) bulunur.

17 Özen ve ark. (2007)

18 Özen ve ark. (2007)

19 Özen ve ark. (2007)

20 Meyve Sikonyum: yalancı (bileşik) meyve: çiçek kılıfının (receptacle) büyümesi ve etlenmesi ile oluşur. Drupa: Ekzokarp ve mezokarp etlenir, endokarp sertleşir.

21 Döllenme Biyolojisi Tozlanma ve döllenme incir arıcığı (ilek sineği) Blastophaga psenes L. yardımı ile olur. Bazen döllenme olmayabilir (partenokarp). Dişi incirler dört tipe ayrılır: 1- döllenmeye gerek göstermeden, partenokarpi yolu ile normal yemeklik ilkbahar ve yaz ürünü verenler (adi incir tipi), 2- ürün vermek için mutlaka döllenmeye ihtiyaç duyanlar (İzmir lop incirleri tipi), …

22 Döllenme Biyolojisidevam
3- ilkbahar ürünü için döllenmeye ihtiyaç duymadıkları halde, yaz ürününü olgunlaştırmak için döllenmeleri gerekenler (San Pedro tipi), 4- ilkbahar ürünü için döllenmeye muhtaç oldukları halde, yaz ürününü döllenmeden oluşturanlar (Adriyatik tipi).

23 Çiçeklenme (Meyve Doğuş) Dönemleri
Dönem Mevsim Dişi Erkek 1. ilkbahar yellop (fiori) ilek (prophichi) 2. yaz iyi lop (pedagnuoli) ebe (mamoni) 3. sonbahar-kış son lop (cimaruoli) boğa (mamme)

24

25 Özen ve ark. (2007)

26 Erkek incirdeki çiçek durumu içerisinde bulunan erkek ve diş çiçekler farklı zamanda olgunlaşır. Her bir ürün döneminde erkek çiçekler, gal çiçeklerinden 6-8 hafta sonra olgunlaşır. Belirli bir döneme ait dişi çiçekler kendi çiçek tozları ile değil bir sonraki dönemde döllenir. İlek sineğinin neslinin (generasyon) ergin duruma geçerek uçma zamanına geçişi, erkek çiçeklerin olgunlaşma zamanına rastlar.

27 İlekleme Dişi incirin ana ürününün (iyi lop, yaz, 2.ürün) döllenmesi amacıyla, erkek incirin ilkbahar ürününün (ilek, ilkbahar, 1.ürün) meyvelerinin dizilerek (ip, kova bitkisi [Cyperecae]) el ile (yapay tozlama) dişi ağacın dallarına asılmasıdır. Haziran ayında, havanın serin ve sakin olduğu sabah erken saatte yapılır. Bahçede arıcık çıkışı 4-6 gün sürer.

28 İleklemedevam Dişi çiçeklerin döllenebilecek duruma gelmesi gün sürer. Değişik zamanda oluşan dişi meyveleri döllemek amacıyla bir hafta ara ile iki kez ilekleme yapılır. Aşırı ilekleme, aşırı derecede tohum oluşturur. Meyve kalitesini düşürür. Olgunlaşma döneminde bozulma ve meyve yarılmasını artırır. Erkek incir ağaçları, dişi incir ağaçlarından uzağa yerleştirilmelidir. Neden? Her 100 dişi ağaç için 1 erkenci, 1 orta mevsim ve 1 geç mevsim çeşidi ile ilek bahçesi kurulur.

29 Blastophaga psenes L., erkek arılar (kanatsız), dişi arılardan (kanatlı) önce yumurtadan çıkar ve diş arılar gal çiçeklerini terk etmeden önce onları döller. Çiftleşmeden sonra ergin dişi arılar izleyen erkek incir meyvesine göç ederek tozlanmayı sağlar.

30 Bir meyve ürününden çıkan ilek sineğinin, bunu izleyen meyve ürününe veya dişi incirdeki meyve ürününe yönelmesi; dişi çiçeklerin döllenme olgunluğunda (receptive) oluşu (meyve çapı 10 mm) yani ostiolumu kaplayan pulların kalkarak ağzın açılması, sakızımsı koku yayması gibi doğal olaylar ile bağdaştırılır. İlek sineği, henüz pulları iyi açılmamış meyveye zorla, kanatlarının kopması pahasına girer. İlek sineği giren meyvelerin ostiolum pulları arasında arıcığın kopmuş kanatları görülür.

31 Yumurtlama iğnesi (ovipositor) ancak incirdeki kısa dişicik borulu gal çiçeklerine ulaşan dişi sinekler, üreme içgüdüsü ile içine girdikleri dişi incir meyvesinin dişi çiçeklerine yumurtlama iğnesini batırdığı zaman, yumurtalığı ulaşamadıkları için, başarılı olamaz. Bir çiçekten diğerine denemeye uğraşırken farkında olmadan çiçeklerin tozlanmasını sağlar. Sonunda dişi sineklerin çok azı (%1-10) dışarıya çıkabilir.

32 İklim İstekleri Sıcaklık:Yıllık ortalama sıcaklığın 18-20°C olduğu yerde yetişir. Kışın –9°C’ zarar görmeye başlar. Yağış: En uygun yağış isteği 625 mm’dir. Hava bağıl nemi %40-45 olmalıdır. Toprak İstekleri: Derin (120 cm), kumlu-killi, yeterli organik madde ve kireçli toprak ister. Kirece dayanıklı, tuza az dayanıklıdır. pH=6.0 – 7.8.

33 Çeşit Seçimi Sofralık ve kurutmalık çeşitler vardır. Bahçe kurulacak yerin iklimi, pazar istekleri, üretim potansiyeli, ürün fiyatı ve pazarlama olanakları incelenmelidir. Kurutmalık çeşitte en önemli etmen iklimdir. Yüksek oranda şeker içerir.

34 Yetiştirme Tekniği Toprak hazırlığı: Dikimden önce 2-3 kez derince sürülür. Toprağın havalanması ve yağıştan yararlanması sağlanır.

35 Fidan Dikimi Doğrudan fidan veya çelik dikilir.
Bir örnek, bol saçak köklü, düzgün, yarasız gövdeli, hastalık ve zararlıdan arınmış ve ismine doğru fidan olmalıdır. Sınıf Yaş Çap (mm) Boy (cm) I. boy 1-2 >18 >100 II. boy

36 Fidan, kışın yaprak dökümünden sonra ilkbaharda su yürümesine kadarki dönemde dikilebilir. Kışı ılıman yerlerde sonbahar dikimi tercih edilir. Neden? Düz arazide kare, dikdörtgen, üçgen (altıgen) dikim. İklim ve toprak şartları kötü ise 6x6 m, iyi ise 8x8 m, mutasyon ıslahı materyali 4.0x1.5 m aralıkla dikilir. Herek verilir. Toprak ayak ile çiğnenir. Can suyu verilir.

37 Arazi meyili (%) Dikim şekli >3 kontur dikim 3-4 sırt teras
kanal teras >15 seki teras

38 Çoğaltım Çelik: uç (tepe) çelikleri ile.
Aşılama: çeşit değiştirmek amacıyla göz aşısı (T, ters T) o yılki sürgünlerden veya kalem aşısı (kabuk) emziklerden (bir veya daha yaşlı sürgün) yapılır.

39 Kültürel İşlemler Tesis dönemi bakım işleri:
Bitki güneş yanıklığına çok hassastır. Karton veya kalın kâğıt ile sarılır veya kireç ile badana edilir. İlk yıllarda sulamaya ihtiyaç duyar. Sap, saman, ot veya çiftlik gübresi ile malçlanır. Yeşil gübre bitkisi yetiştirilebilir (erozyonu önler, toprağa azot sağlar).

40 Terbiye ve Budama İstenilen yükseklikte, düzgün, dalları orta sıklıkta, düz, kuvvetli, dengeli gelişmiş çok sayıda ürün dalı oluşturulur. Kuvvetli büyüyen az, zayıf büyüyen çok budanır. Vazo (çanak, goble) şeklinde terbiye edilir.

41 Toprak İşleme (Amaç) - toprağın havalanması, - yağıştan yararlanmak,
- yabancı otları kontrol etmek, - derime hazırlamaktır. Sürüm meyile dik yapılır. Kışın kısmen derin, ilkbaharda yüzlek ve haziranda sürülür.

42 Sulama: Mayıstan temmuza kadar gerekirse sulanır.
Ara ziraatı: Fidan döneminde yıllık çapa bitkileri, kışlık tahıllar. Gübreleme: Toprak ve yaprak analizi gerekir.

43 Buna göre verilecek: Kireç; pH’yı artırır.
Azot(dal): sürgün uzaması ve ürünü miktarı artırır. Ancak meyve iriliği azalır. Meyve kabuğu koyulaşır. Fosfor(döl): meyve iriliğini artırır. Potasyum(bal): meyvenin güneş yanıklığına direncini artırır. Meyve kabuk rengi açılır. Yumuşak, kuru meyve elde edilir. 2-3 ton/da yanmış çiftlik gübresi verilebilir.

44 Derim (Hasat) Taze incir meyvesi avuç içi ile, ezilmeye neden olmayacak şekilde, kavranır. Sağa-sola döndürülerek burkma ve çekme hareketi sayesinde elle koparılır. Derim ile birlikte meyvede olgunlaşma durur. Yumuşama olsa bile tatlanma olmaz. Tahta kasa veya karton kutudaki viyollere, sap bölümü alta gelecek şekilde yerleştirilir.

45 Atmosferik ve vakumik olmak üzere iki şekilde fümigasyon yapılabilir.
Kurutmalık incir, ağaç üzerinde su kaybeder. Buruk denilen bu meyvenin sap bölümünde mantarlaşma olur. Meyve kendiliğinden yere dökülür. Yerden toplanan buruk incir (%30-50 nem içerir) beton zemin üzerine yerleştirilen kerevette kurutulur (%18-20 neme kadar). Kurumuş incirler toplanır (sergi [kuru] alma). Kurumamış olanlar karıştırılarak alt-üst edilir. Atmosferik ve vakumik olmak üzere iki şekilde fümigasyon yapılabilir.

46 Depolama Taze incir 0°C sıcaklıkta %85-90 bağıl nemde 2 hafta depolanabilir. Ön soğutma ile (taşıma ve depolamadan önce meyvenin bahçedeki sıcaklığını hızla almak) depolama süresini 4-5 haftaya çıkarabilir. Hızlı (–35°C) ve yavaş (–20°C) dondurulmuş meyveler, –20°C’de 9 ay depolanmıştır.

47 Sınıflandırma TARİŞ’in alım sistemine göre sınıflar:
- A serisi: iş malı, - B serisi: kürek malı, - C serisi: ballıkara, lekeli - hurda: endüstriyel

48 Değerlendirme Doğal, işleyerek, ezme olarak ve teknolojik ürünler halinde işlenir. İncirde toplam şekerin büyük bölümünü indirgen şekerler (glikoz, fruktoz) oluşturur. En çok sitrik asit bulunur.

49 Hastalıklar Rosellinia necatrix : beyaz kök çürüklüğü (mantar)
Armillaria mellea : Armillaria kök çürüklüğü (mantar) Phomopsis cinerescens : çelik (emzik) marazı (mantar) Ficus virus I ? : incir mozayik virüsü (Aceria ficus, taşıyıcısı) Fusarium moniliforme : Endosepsis iç çürüklüğü (mantar) Hanseniapsera, Torulipsis : ekşilik (maya), Azotobacter melariznas : ekşilik (bakteri), Mucor, Rhizopus, Cladosporium : ekşilik (mantar), Penicillium, Hormodendrum : ekşilik (mantar). Aspergillus niger : sürme (mantar) Rhizpus, Cladosporium, Penicillium,: küf (mantar) Hormodendrum, Botrytis : küf (mantar) Alternaria, Cladosporium : yüzey çürüklüğü (mantar)

50 Zararlılar Meloidogyne : kök ur (nematod) Xiphinema : kamalı (nematod)
Ceroplastes rusci : kanlı balsıra (kabuklu bit) Otiorrhynchus davricusiona ? : incir maymuncuğu Carpophilus hemipterus, : ekşilik böcekleri C.mutilatus, C.bipustulatus, C. obsoletus: ekşilik böcekleri Drosophila melanogaster, : sirke sinekleri D.funebris, D.simulans, D.rufifrons : sirke sinekleri Homotoma ficus, H.viridis : ? Ephestia, Plodia, Myelois : incir kutları (kelebek) Carpoglyphus lactis, : kuru incir akarları Tyrophagus putrescentiae, Lepidoglyphus destructor: kuru incir akarları

51

52