ÖLÇME ve ÖLÇEKLER Bilimsel çalışmalarda bilimselliğin temel şartı, araştırmalarda kullanılan kavramların, konuların veya değişkenlerin ÖLÇÜLEBİLİR nitelikte.

... konulu sunumlar: "ÖLÇME ve ÖLÇEKLER Bilimsel çalışmalarda bilimselliğin temel şartı, araştırmalarda kullanılan kavramların, konuların veya değişkenlerin ÖLÇÜLEBİLİR nitelikte."— Sunum transkripti:

1 ÖLÇME ve ÖLÇEKLER Bilimsel çalışmalarda bilimselliğin temel şartı, araştırmalarda kullanılan kavramların, konuların veya değişkenlerin ÖLÇÜLEBİLİR nitelikte olması gerekir. Bazı kavramlar doğrudan ve kolay ölçülebilirken, Sosyal Bilimlerde tutumlar, duygular ve algılar SUBJEKTİF olarak ölçülebilmektedir.

2 ÖLÇME Önceden belirlenen bir kurala/kritere göre nesnelerin ve kişilerin özelliklerine sayılar veya semboller atamaktır. Doğrudan (ağırlık, kilo, vb.) Dolaylı (latent) olarak (tutumlar, memnuniyet, vb.) ölçülebilir

3 ÖLÇME… Sosyal bilimler araştırmasında, ölçme birbiri üzerine kurulmuş dört seviyeye sahiptir.

4 ÖLÇME… Araştırmacı, araştırma dizaynının özelliğine göre, bu ölçme seviyelerinden bir veya birkaçını kullanabilir. Her seviye kendine özgü karakterlere sahip olan bir ölçektir.

5 Ölçme düzeyleri Ölçme Düzeyi Mukayese Kriteri Örnekler Nominal/Sözde
Kimlik Cinsiyet, Göz rengi, Plakalar Sporcu forma numaraları Takım taraftarlığı Ordinal/sıralı Sıra Sıralama Marka tercihi Sosyal sınıf Lig sıralaması Interval/Aralık Aralıklar Sıcaklık ölçeği Başarı puanı Bir ürüne karşı tutumlar Ratio/Oransal Mutlak büyüklük Satış miktarı Ağırlık Zaman

6 NOMİNAL SEVİYELİ ÖLÇEKLER

7 NOMİNAL (İSİMLİ/SÖZDE) ÖLÇEK ….
Nominal ölçek nitel olarak adlandırılan veriler için kullanılır. Gözlenen birimleri kategorilere, sınıflara veya tiplere ayıran sınıflandırma ölçüsüdür. örn; cinsiyet, tatil yöreleri, turistlerin milliyetleri vb.

8 NOMİNAL ÖLÇEK … Nominal ölçekte numaralar isim yerine kullanılır. Numaranın aritmetik büyüklüğü ve küçüklüğü hiç bir anlam ifade etmez. İsim ölçeğiyle matematiksel işlem yapılamaz

9 NOMİNAL ÖLÇEK … Bu ölçüm düzeyi ile elde edilen verilerin bize sunduğu yorum, yüzdelerle azlık ve çokluk ötesine gidemez. Nominal verilerle parametrik analizler yapılamaz.

10 SIRALAMA SEVİYELİ ÖLÇEKLER

11 SIRALAMALI/KADEMELİ (ORDİNAL) ÖLÇEKLER …
Bu ölçü bir değişkenin özelliklerinin göreceli durumu veya yoğunluğu üzerinde durur. Bu durum, değişkenin özellikleriyle ilgili verileri bir sıralama olasılığı verir. Verilen değerler kademeli bir şekilde azdan çoğa, iyiden kötüye, kısadan uzuna doğru sıralanabilir.

12 SIRALAMALI (ORDİNAL) ÖLÇEKLER …
Bu sıralama belli ölçüde karşılaştırma olanağı verir. Fakat atanan değerler arasında anlamlandırılabilecek”mesafe/aralık yoktur. Ölçüde anlam sadece kademeleşme sırasında vardır.Fakat derecelendirmede 1 ile 2 ve 3 ile 4 arasındaki nitelik farkı anlamlandırılamaz.

13 SIRALAMALI (ORDİNAL) ÖLÇEKLER …
ÖRNEĞİN; (İKİ KUTUPLU TUTUM) 1= NEFRET EDERİM 2= SEVMEM 3= NE SEVERİM NE DE SEVMEM 4= SEVERİM 5= DELİCESİNE SEVERİM

14 SIRALAMALI (ORDİNAL) ÖLÇEKLER …
(TEK KUTUPLU TUTUM ÖLÇEĞİ) 1= TAPIYORUM 2= DELİCESİNE SEVİYORUM 3= ÇOK SEVİYORUM 4= SEVİYORUM 5= AZ SEVİYORUM

15 SIRALAMALI (ORDİNAL) ÖLÇEKLER …
Bu ölçmede parametrik analizler yapılamaz. Kademeli verilerle frekans dağılımı ve kademeli sıralama (rank order) istatistikleri yapılır. Sosyal bilimlerde en yaygın kullanılan ölçek tipi likert dir.

16 ARALIK SEVİYELİ ÖLÇEKLER

17 ARALIK (INTERVAL) ÖLÇEKLER
Aralıklı ölçümde, numaralar özelliğin kendi içinden gelir ve numaralar arasındaki mesafe eşittir. Aralıklı ölçek seviyeye çıktığımızda, ölçüler arasındaki mesafenin bir anlamı vardır. Mesafe yorumlanabilir ve karşılaştırma yapılabilir.

18 ARALIK (INTERVAL) ÖLÇEKLER
Örneğin; 15 derece ile 20 derece arasında 5 derece fark vardır ve bu fark 40 derece ile 45 derece arasındaki beş derecelik fark gibidir.

19 ARALIK (INTERVAL) ÖLÇEKLER
Fakat oran almak ve karşılaştırmak anlam taşımaz çünkü böyle bir karşılaştırma için ölçeğin keyfi değil mutlak sıfır değere (özelliğin yokluğuna) sahip olması gerekir. Örn;40 derece sıcaklık 20 derecenin iki mislidir fakat iki misli sıcaklık değildir.

20 RASYO SEVİYESİ ÖLÇEKLER

21 ORANLI (RATIO) ÖLÇEKLER
Oranlı ölçek mesafeli ölçektir, fakat farkı mutlak sıfır noktası olmasıdır. Bir ölçeği oranlı ölçek yapan, ölçeğin sıfır değerine sahip olmasıdır. Örneğin; boy, ağırlık ve kalori ölçülerinde değer olmayan başlangıç “sıfır” noktası vardır.

22 ORANLI (RATIO) ÖLÇEKLER
Örneğin; 30 kiloluk bir kişi ile 60 kiloluk bir kişi arasındaki 30 kilo fark, fark olarak 30 kilodur ve 60 otuzun iki mislidir.

23 ÖLÇEK TÜRLERİ Ölçekler Sürekli Tekli Çoklu Kategorili ölçekler
Sıralama ölçekleri Sabit-toplam ölçekleri Likert ölçeği Semantik farklar ölçeği Grafiksel ölçekler Stapel ölçeği İkili karşılaştırma ölçekleri

24 Sürekli Ölçekler (Örnekler)
Diğer marketlerle karşılaştırdığınızda MİGROS mağazasını nasıl buluyorsunuz? Format 1 Muhtemelen en kötüsü X Muhtemelen en iyisi Format 2 Format 3 Çok kötü Ne kötü/ne iyi Çok iyi Muhtemelen X Muhtemelen En kötüsü en iyisi

25 Tekli Ölçekler- Kategorili Ölçek
Aldığınız nottan ne derece memnunsunuz? [...] Çok memnun [...] Oldukça memnun [...] Kısmen memnun [...] Pek memnun değil [...] Hiç memnun değil Bu markayı seçmekten memnunsunuz? Çok memnun Hiç memnun değil Bölgenizde bulunan hastanelere kıyasla SDH’ni nasıl buluyorsunuz? [...] Çok iyi [...] Vasat/Orta [...] Çok kötü

26 Tekli Ölçekler-Sıralama ölçeği
Çamaşır makinesi satın alırken, tercihinizin belirlenmesinde aşağıdaki faktörlerin rolünü önem sırasına göre belirtiniz? (1,2,3,.. Şeklinde sıralayınız) Özellikler Önem sırası Kalitesi Fiyatı Satış sonrası hizmetleri Ödeme kolaylığı Markası

27 Tekli Ölçekler-Sabit Toplam Ölçeği
Bir çamaşır makinesi seçerken göz önüne aldığınız aşağıdaki beş özellik arasında size verilen 100 puanı önem derecesine göre bölüştürünüz. Kalitesi Sessiz çalışması Satış sonrası hizmetler Ekonomisi Yedek parça imkanı TOPLAM

28 Tekli Ölçekler-Grafiksel/Şekilsel
İşletmemizden aldığınız hizmetlerden ne derece memnunsunuz ?

29 Tekli Ölçekler- İkili karşılaştırma
Bir ürün satın alırken aşağıdaki özelliklerden hangisi daha önemlidir? [...] Kalite Fiyatı [...] Fiyatı Satış sonrası hizmetler [...] Yedek parça - Dayanıklılık

30 Çoklu Ölçekler- Likert Ölçeği
“Bu oteli seçmekle son derece isabetli bir karar vermişim” ifadesine ne derecede katılıyorsunuz? [...] Hiç katılmıyorum [...] Kısmen katılmıyorum [...] Ne katılıyorum ne de katılmıyorum [...] Kısmen katılıyorum [...] Tamamen katılıyorum

31 Çoklu Ölçekler- Semantik Farklar
Sizce MİGROS, Ucuz ! ! !....X...! ! ! ! ! Pahalı Az çeşit ! ! ! ! !.....X....! ! ! Bol çeşit Geleneksel ! !.....X..! ! ! ! ! ! Modern

32 Ölçeklerle İlgili Bazı Konular
Kategori sayısı Ölçeklerde denge Tek-Çift sayıda kategori Zorlamalı veya zorlamasız ölçek Kategori yapısı ve yazılı gösterimi Ölçeğin fiziksel formu

33 Verilerde İnandırıcılık
Geçerlilik Bir test veya ölçeğin ölçülmek istene şeyi ölçme derecesidir. İçerik geçerliliği: ölçme aracının yeterli sayıda ve ölçülmek istenen olguyu ölçebilecek içerikte soruları içermesinin bir göstergesi. Yapısal geçerlilik: Ölçeğin hangi kavram veya özellikleri ölçtüğünün belirlenmesinin incelenmesi. Yakınsak geçerlilik: Aynı yapıyı ölçen diğer ölçeklerle kıyaslandığında ne derece bir örtüşme söz konsudur. Ayırt edici geçerlilik: Bir yapıyı ölçen ölçeklerle başka yapıları ölçen ölçekler arasında farklılığın olduğunun belirlenmesi. Güvenilirlik Bir ölçek veya testin ölçmek istediği şeyi istikrarlı ve tutarlı bir şekilde ölçme derecesidir. İçsel tutarlılık ölçümü (Cronbach Alfa) Test-yeniden test yöntemi Alternatif formların kullanımı