SELÇUK ÜNİVERSİTESİ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ İNSAN MÜHENDİSLİĞİ DERSİ SES VE GÜRÜLTÜ Prof. Dr. Ahmet PEKER.

... konulu sunumlar: "SELÇUK ÜNİVERSİTESİ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ İNSAN MÜHENDİSLİĞİ DERSİ SES VE GÜRÜLTÜ Prof. Dr. Ahmet PEKER."— Sunum transkripti:

1 SELÇUK ÜNİVERSİTESİ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ İNSAN MÜHENDİSLİĞİ DERSİ
SES VE GÜRÜLTÜ Prof. Dr. Ahmet PEKER

2 günün birinde gürültüyle de aynı şekilde savaşmak zorunda kalacaktır.”
“İnsanlık yakın zamana kadar veba ve kolera ile nasıl yoğun mücadele ettiyse, günün birinde gürültüyle de aynı şekilde savaşmak zorunda kalacaktır.” Dr. Robert Koch, 1910 (Tüberküloz bakterisinin kaşifi – Nobel ödülü sahibi, 1905) 08:10 SES VE GÜRÜLTÜ

3 1. GİRİŞ Yüksek düzeyde gürültünün, çok basit, sürekli tekrarlanan işlerden fazla zihinsel dikkat gerektiren işlere kadar her işte insanın iş performansını olumsuz yönde etkilediği, herkes tarafından kendi deneyimleriyle de bilinen ve kabul edilen bir gerçektir. Günümüz iş yerlerinin tamamına yakınında az veya çok gürültülü birimler bulunmaktadır. Bu nedenle gürültünün ölçümü, insana etkileri, insanı gürültüden koruma yöntemleri ergonomi ile ilgilenenlerin bilmesi gereken önemli konulardır. 08:10 SES VE GÜRÜLTÜ

4 1. GİRİŞ İş yerindeki çevre koşulları içinde gürültü, iş görenin iş yükünü etkileyen en önemli faktördür. Bu gerçek, iş görenlerde rahatsız olmaktan başlayıp, işin zorlaşmasına hatta sağlık yönünden kalıcı kayıplara kadar artan olumsuz etkiler oluşturmaktadır. İş yerinde ergonomiden sorumlu mühendisin görevi, iş yaşamında olumsuz sonuçlar doğuracak gürültünün ortaya çıkmasını baştan önlemeye çalışmak olmalıdır. 08:10 SES VE GÜRÜLTÜ

5 2. SESİN OLUŞUMU Ses elastik bir ortam olan havada, mekanik titreşimlerden oluşan ve havanın statik basıncına ek olarak gelen basınç değişiklikleridir. Sesi algılarken iki büyüklük önemlidir: Ses dalgalarının genliği ve frekansı. 08:10 SES VE GÜRÜLTÜ

6 2. SESİN OLUŞUMU Bir teli gergin hale getirip ortasından parmağımızla çekip bırakırsak belirli bir ses duyarız, bu deneyi kaç kez tekrarlarsak tekrarlayalım duyacağımız ses incelik kalınlık bakımından aynıdır, çünkü telin saniyedeki titreşim sayısı, frekansı aynıdır. Telin boyunu iki katına çıkaralım ve aynı deneyi tekrarlayalım, duyduğumuz ses daha kalındır. Aynı deneyi uzun ve kısa tel ile, bu sefer çekip bırakma kuvvetini değiştirerek tekrarladığımızı varsayalım. 08:10 SES VE GÜRÜLTÜ

7 2. SESİN OLUŞUMU Bu durumda da kısa telde sesin hep ince, uzun telde ise hep kalın olduğunu ancak her iki telde de çekip bırakma kuvveti arttıkça hava moleküllerinin daha şiddetli biçimde harekete zorlanıp basıncın daha fazla arttığını ve sesin kulağımıza daha şiddetli geldiğini hissederiz. Bu deney basitçe şunu gösterir: Ses dalgalarında frekans, sesi ince veya kalın, Basınç ise sesi hafif veya şiddetli duymamızı sağlar. 08:10 SES VE GÜRÜLTÜ

8 2. SESİN OLUŞUMU Ton: Kulağa gelen sabit, bir tek frekanstaki titreşim; Harmonik ses: Frekanslarının birbirine oranı tam sayı olan çok sayıda titreşim; Gürültü: Harmonik olmayan, çoğu zaman geniş bir bant aralığında farklı frekanslara sahip çok sayıda titreşim 08:10 SES VE GÜRÜLTÜ

9 2. SESİN OLUŞUMU 08:10 SES VE GÜRÜLTÜ

10 2. SESİN OLUŞUMU 08:10 SES VE GÜRÜLTÜ

11 3. GÜRÜLTÜ VE YARATTIĞI SORUNLAR
Çevreden kulağımıza çeşitli frekanslarda pek çok sesin karışımı ulaşır. Karışık ses dediğimiz bu ses çoğu zaman insan organizmasını rahatsız eder, hatta sağlığına geçici veya kalıcı hasarlar verir. Gürültü olarak tanımladığımız bu istenmeyen sesler, bazı hallerde kulağın asli görevini, iletişimi engeller, performansı düşürür. AB üyesi ülkelerin çoğunda “gürültülü iş ortamından dolayı duyma yeteneğini kaybetme” (iş sağırlığı) tazminat ödemeyi gerektiren meslek hastalıklarının başında gelmektedir. 08:10 SES VE GÜRÜLTÜ

12 3. GÜRÜLTÜ VE YARATTIĞI SORUNLAR
İnsanların yaklaşık %5’inin gürültüden rahatsız olmadıkları, %90’ının gürültüden rahatsız oldukları, %5’inin ise gürültüye karşı aşırı duyarlı oldukları tespit edilmiştir. Gürültünün çeşitli olumsuz etkileri doğrudan ölçülemez. Ancak ses yükü, akustik yük ölçülebilir ve ergonomi açısından değerlendirilerek gürültünün etkileri ile karşılaştırılabilir. 08:10 SES VE GÜRÜLTÜ

13 4. AKUSTİK ÖLÇÜ TEKNİĞİ, SES ÖLÇÜMÜ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
Ses Şiddeti Sağlıklı bir insan kulağı, frekansı 16…16000 Hz (20…20000 Hz) arasında olan titreşimleri ses olarak algılayabilir. Aynı zamanda insan kulağı, ses dalgalarının hava basıncında meydana getirdiği basınç değişimlerini de çok geniş bir sınır içinde algılayabilir. 08:10 SES VE GÜRÜLTÜ

14 4. AKUSTİK ÖLÇÜ TEKNİĞİ, SES ÖLÇÜMÜ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
08:10 SES VE GÜRÜLTÜ

15 4. AKUSTİK ÖLÇÜ TEKNİĞİ, SES ÖLÇÜMÜ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
Kulağa gelen 1000 Hz (1 kHz) frekansa sahip ses dalgalarının kulak tarafından algılanabilmesi için basıncı en az p0 = 0,00002 N/m2 ( Pa = bar) olmalıdır. Bu sınır, duyma eşiği olarak tanımlanır. İnsan kulağı, bu sınırın bir milyon katı olan 20 N/m2 ye kadar olan hava dalgalarını ses olarak algılar. 08:10 SES VE GÜRÜLTÜ