SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİ ALT YAPISI, ANKETLER Doç. Dr. Şule Akçay Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD 8 Nisan 2009.

... konulu sunumlar: "SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİ ALT YAPISI, ANKETLER Doç. Dr. Şule Akçay Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD 8 Nisan 2009."— Sunum transkripti:

1 SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİ ALT YAPISI, ANKETLER Doç. Dr. Şule Akçay Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD 8 Nisan 2009

2 Hastasının sigarayı bırakmasını sağlamak her hekimin görevi değil midir? EVET! Ülkemizde yaklaşık 20 milyon sigara içen Yılda 100.000 sigaraya bağlı erken ölüm Dünyada 5 milyon/yıl ölüm

3

4 Hekimlerin %15’inden azı sigarayı bırakma konusunda destek oluyor MG Goldstein, Arch Intern Med 1997;157

5 Sigara bağımlılığı, tedavi edilebilir, kronik, hekim yönetimi gerektiren bir hastalıktır Sigara bırakmada etkili farmakolojik tedaviler bulunmaktadır JE Anderson CHEST 2002;121:923

6 Sigara Bırakma Polikliniği (SBP) adı ile bir yapılanma gerekli midir? KESİNLİKLE EVET!

7 Sigara bırakma uzlaşıları JAMA 2000 Fiore et al. (USA) Thorax 2000 West et al. (UK) Chest 2002 Anderson et al. (USA-ACCP) US Public Health Service 1996, 2000, 2008 Clinical Practice Guideline

8 Uzlaşılarda davranış tedavisi ile birlikte farmakolojik tedavinin uygulanacağı özelleşmiş sigara polikliniklerinin her merkezde kurulması önerilmekte Sigara bırakma polikliniklerine başvurularla bırakma oranları yükselmekte West R, Thorax 2000;55:987 US 2008 Report

9 SİGARA POLİKLİNİKLERİNİN ROLÜ Sigaranın bıraktırılması bir çok hastalık için mortalite ve morbiditeyi azaltmakta Sigaraya başlama potansiyeli olan gençler için çevredeki model sayısını azaltmakta Topluma sigaranın bırakılması gerektiği mesajını vermekte Ayrıca sigara poliklinikleri sigara mücadelesinin de odak noktaları, simgeleri olmakta

10 Yüz yüze görüşmenin sigara bırakmada etkileri 6 aydan uzun bırakan olgular: biyokimyasal konfirmasyon R.West World Conf.on Tobacco, Washington 2006 -15 -10 -5 0 5 10 15 20 25 Burling 2001Molyneux 2003Ockene 1992Windsor 1998Fiore 2004Total Davranış değişikliği

11 Grup görüşmelerinin sigara bırakmada etkileri 12 aydan uzun süreli bırakma, biyokimyasal konfirmasyon R.West World Conf.on Tobacco, Washington 2006 -10 -5 0 5 10 15 20 25 30 35 40 Curry 1988DePaul 1989 DePaul 1994 Nevid 1997 Bakkevig 2000 Hall 2002Romand 2005 Total Davranış değişikliği

12 EUROPEAN RESPİRATORY MONOGRAPH SON SAYI

13 NELER GEREKLİ? Bir sigara polikliniğinin kurulabilmesi için çok büyük kaynağa gerek yoktur! ("low resource-low budget") Nardini S. Monaldi Arch Chest Dis 2000;55

14 Randevu (Telefon ya da şahsen) Randevu (Telefon ya da şahsen) İlk Görüşme Eğitim Anamnez, FM İstenecek Tetkikler Broşür, kitapçık, görsel vb Fagerström testi CO, EKG, SFT, Akc grafi, Biyokimya 2.Görüşme Tedavi İzlem POLİKLİNİK ÇALIŞMA ŞEMASI

15 EKİP Gönüllü eleman Sigara mücadelesine inanan Sigara içmeyen Hekim, tercihen bir psikolog ve bir yardımcı sağlık personeli

16 HEKİM Çalışacak hekimin herhangi bir uzmanlık alanından olma zorunluluğu yoktur Pratisyen- uzman hekim, ama mutlaka gönüllü olmalı

17 Ülkemizde durum Ülkemizde en sık Göğüs Hastalıkları Uzmanları Halk Sağlığı Uzmanı Pratisyen Hekim Psikiyatrist

18 Yardımcı Sağlık Personeli Yardımcı sağlık personeli olarak da genellikle hemşire Görevi; randevuları ayarlamak, hastaların ilk başvuruda bilgilendirilmesini sağlamak ve daha sonraları telefon görüşmelerini yürütmek

19 MEKAN Sigara polikliniklerinin diğer polikliniklerden ayrılmış özel ve ferah alanlarda olmalı Arşiv, dosyalar ulaşılabilir olmalı Hastaların bekleyecekleri bir salonun olması, afiş, TV-video gibi görsel yayınlarla sigara konusunda eğitim yapılmalı

20

21

22

23

24

25

26 TEKNİK OLANAKLAR CO ölçüm aleti P-A akciğer grafisi SFT EKG Tam kan sayımı Kolesterol paneli, KcFT Bir sigara polikliniği için ileri teknolojik düzen bulunması gerekli değil ! Bir sigara polikliniği için ileri teknolojik düzen bulunması gerekli değil !

27 Randevu Hasta yığılmalarını önler Ciddiyeti sağlar Randevu süresinde hastaların kararlılıklarının pekişmesi, kararsızların elenmesi

28 Yoğun Klinik Görüşmeler Sigarayı bırakmak isteyen tüm sigara içicilere yoğun bir tedavi programı uygulanmalı Klinisyen, hastalık riskleri ve bırakmanın yararları konusunda bilgi vermeli, gerektiğinde farmakoterapi uygulamalı Hekim dışı sağlık personeli ise psikososyal yardım veya davranış eğitimi açısından yardımcı olmalı

29

30

31

32 Programın Yoğunluğu Program 4 veya daha fazla seanstan oluşmalı Görüşme süreleri 10 dakikadan az olmamalı Toplam görüşme süresi 30 dakikanın üstünde olmalı

33 Programın Formatı Görüşmeler, hem bireysel hem de grup görüşmeleri şeklinde yapılabilir Ayrıca telefon görüşmeleri etkili bir uygulama

34 İZLEM Hastalar bırakma gününden sonraki ilk 15 gün içinde en az bir kez İzleyen 3 ay, ayda bir kez görülmeli Daha sonra 3 ayda bir görüşmelerle 1 yıllık izlem tamamlanmalı

35 ANKETLER Fagerström DSM: Diagnostic Interview Schedule TDS: Tobacco Dependence Screener CDS: Cigarette Dependence Scale EMASH: European Medical Association Smoking or Health NIDDS: Nicotine Dependence Sydrome Scale WISDM-68: Wisconsin Inventory of Smoking Dependence Motives

36 Bağımlılık Ölçütü Tolerans Yoksunluk Relaps

37 YöntemYapıÇalışmalarGüvenirlikAğırlıkÇekilmeRelaps FTQ, 19788 soruSayısız0.41-0.58EvetHayırBilinmiyor FTND, 19916 soruSayısız0.56-0.70EvetHayırEvet DIS, 1981 Klinik görüşme Sayısız K=0.78Evet HayırBilinmiyor TDS, 199910 soru2 çalışma0.74-0.81EvetHayırBilinmiyor CDS-5, 2003 CDS-12, 2003 5 soru 12 soru 2 çalışma 0.77-0.84 0.90-0.91 Evet Bilinmiyor Hayır Bilinmiyor NIDSS, 200419 soru3 çalışmaEvet WISDM-68, 200468 soru1 çalışmaEvetBilinmiyorEvet ANKETLER

38 Fagerström 6 soruluk anket 1. Günde ne kadar sigara içiyorsunuz? o < 10 0 o 11- 20 1 o 21-30 2 o 31> 3 2. İlk sigaranızı sabah kalktıktan ne kadar sonra içersiniz? o İlk 5 dk içinde 3 o 6- 30 dk 2 o 31- 60 dk 1 o 1 saatten > 0

39 3. Sigara içme yasağı olan yerlerde zorlanıyor musunuz? o Evet1 o Hayır0 4. En fazla vazgeçmek istemediğiniz sigara hangisi? o Sabah ilk sigara1 o Diğerleri0 5. Günün ilk saatlerinde daha sonraki saatlere göre daha sık mı içiyorsunuz? o Evet1 o Hayır0 6. Günün büyük bölümünü yatakta geçirmenize yol açan bir hastalığınız olsa da içer misiniz? o Evet1 o Hayır0

40 SKORLAMA 0-2Çok düşük 3-4Düşük 5Orta 6-7Yüksek 8-10Çok yüksek

41 Fagerström Skorİçici oranı (%) 0-1%20 2-3%30 4-5%30 6-7%15 8-10%5 Fagerström, Eur Respir Mon 2008; 42: 44-50

42 EMASH: European Medical Association Smoking or Health, 1997 Günde ne kadar sigara içiyorsunuz?  > 15 adet İlk sigaranızı sabah kalktıktan ne kadar sonra içersiniz?  Uyandıktan sonra 30 dk içinde

43 SORUNLAR Sigara bırakma poliklinikleri son 10 yılda artıyor, ancak yeterli değil! Sağlıklı kişinin SBP’ne gelmesi olanaklı, ancak diğer kliniklerden de refere edilebilecek bir sistem kurulmalı Tıp fakültelerinde hekim eğitiminin zorunlu bir komponenti olmalı Yardımcı sağlık elemanı bulmak zor Enfeksiyon kontrol komitesi gibi bir sigara kontrol komitesi kurulabilir mi? Birinci basamakta sigara bıraktırma hizmetleri yaygınlaşabilmeli, performans sisteminde yeri olmalı Sorun kısıtlı olanaklar değil, kısıtlı ilgi Sigara bıraktırmada kullanılan ilaçlar geri ödeme kapsamına alınmalı Sigara bıraktırma poliklinikleri standardize edilmeli, denetlenmeli

44