Doç. Dr. Hakan O ğ uztürk 2015. Ya ş lılık Çevresel faktörlere uyum sa ğ layabilme yetene ğ inin azaldı ğ ı, çok sayıda sa ğ lık probleminin e ş lik etti.

... konulu sunumlar: "Doç. Dr. Hakan O ğ uztürk 2015. Ya ş lılık Çevresel faktörlere uyum sa ğ layabilme yetene ğ inin azaldı ğ ı, çok sayıda sa ğ lık probleminin e ş lik etti."— Sunum transkripti:

1 Doç. Dr. Hakan O ğ uztürk 2015

2 Ya ş lılık Çevresel faktörlere uyum sa ğ layabilme yetene ğ inin azaldı ğ ı, çok sayıda sa ğ lık probleminin e ş lik etti ğ i bir süreçtir Ya ş lı 65 - 74 İ leri ya ş lı 75 - 84 Çok ya ş lı > 85

3 65 ya ş üzeri grupta en fazla payı 65-69 ya ş grubu olu ş turmaktadır %35 80 ya ş ↑ nüfusun toplam nüfus içindeki payı %22 Bu de ğ er erkekler için %18,0 ve kadınlar için ise %24,0 Günümüzde dı ş arıdaki her 10 ki ş iden biri, 2050 yılında her 5 ki ş iden biri, 2150 yılında ise muhtemelen 3 ki ş iden biri 60 ya ş ın üstünde olacaktır

4 Sinir sistemi Kan - beyin bariyeri zayıflar Nöronlar azalır Isı de ğ i ş imine yanıt azalır Otonom sistemi bozulur Nörotransmitterler aktivitesi azalır

5 Cilt - mukoza Atrofi Ter bezleri sayısı ve fonksiyonu azalır

6 Kas-iskelet sistemi İ lerleyen kemik kaybı Fibrokartilaj ve sinovial doku atrofisi

7 Kardiyovasküler sistem İ notrop yanıtta azalma Kronotrop yanıtta azalma Periferal vasküler resistansta artma Ventriküler dolum azalır

8 Pulmoner sistem Akci ğ er elastisitesi azalır Vital kapasitede azalma Hiperkapni ve hipoksiye kar ş ı kemoreseptör yanıt azalır Difüzyon kapasitesi azalır

9 İ laç etkile ş imleri Farmakokinetik-Farmakodinamik de ğ i ş ikliler Bu de ğ i ş iklikler ajanların hem ba ş lama hemde etki sürelerini uzatmaktadır

10 Tükrük bezi Mide Karaci ğ er Böbrek

11 Alkol ve madde ba ğ ımlılı ğ ı Depresyon Sosyal izolasyon Ajitasyon Anksiyete

12 Ya ş lı hastanın de ğ erlendirilmesi fiziksel, fonksiyonel, çevresel, sosyal psikolojik de ğ erlendirmeyi kapsayan, Çok Yönlü Geriatrik De ğ erlendirme’yi içerir

13 “Temel günlük ya ş am aktiviteleri” “Enstrümantal günlük ya ş am aktiviteleri”; “ İ leri günlük ya ş am aktiviteleri” incelenmelidir

14 Geleneksel anamnezin dı ş ında, ya ş lılık dönemine ait özel durumların, demans, depresyon, dü ş me, inkontinans, konstipasyon gibi geriatrik sendromların aydınlatılmasını içerecek soruların sorulmalı

15 İ nkontinans Beslenme Görme İş itme

16 Atipik bulgular Sistemik kronik hastalıklar Yaygın birden fazla ilaç kullanımı Psikososyal problemlerin varlı ğ ı

17 Osteoporoz Dü ş me ve trafik kazaları Kranial, vertebral, toraks ve iskelet sistemi yaralanmaları Basit bir travma-subdural hematom İ stismar durumu

18 Yüksek mortalite ve morbidite Hastaların önemli bir kısmında ate ş olmaması, Halsizlik yorgunluk, gibi özgül olmayan semptomların varlı ğ ı lökosit de ğ erinin yükselmemesi

19 Ta ş ikardi, solunum sıkıntısı, solukluk, ş i ş kinlik, genel durum bozuklu ğ u hipotansiyon ş iddetli karın a ğ rısına e ş lik edebilir ve bu durum öncelikli olarak kanama olasılı ğ ını akla getirmelidir

20 Ba ğ ırsak tıkanmaları, Gastrointestinal kanamalar di ğ er abdominal komplikasyonlar morbidite ve mortalite açısından genç hastalara göre anlamlı derecede fazla oranda yüksek risk unsurlarıdır

21 Kronik a ğ rılar yüzünden nonsteroid a ğ rı kesici ajanların bilinçsizce kullanımı sıktır ve semptomlar bu yüzden gizlenebilir ve gecikebilir

22 Ne zamandan beri hastanın a ğ rısı var? Hasta acılarını nasıl tarif ediyor? Bugün acil servise gelmesini gerektirecek farklı ne oldu ? Hastanın ş iddetli bulantı, kusma, ya da ishali var mı? Ate ş ya da kilo ve i ş tah kaybı gibi di ğ er belirtiler varmı ? Hasta dehidrate mi?

23 ESI’yi di ğ er triaj sistemlerinden farklı yapan özellik acil müdahale gerektiren hastaların belirlenmesi ve hastanın acil serviste kaç kaynak kullanaca ğ ının tahmin edilmesi birlikteli ğ inin olmasıdır

24 Acil ya ş am kurtarıcı müdahale gerektiren hastaları kapsar Zaman geçirmeksizin ivedilikle müdahale yapılması gerekir

25 Resusitasyon endikasyonu olan Kardiopulmoner arrestli, Bilinci kapalı, hipoperfüzyon bulguları olan hipotansif hastalar Ciddi solunum sıkıntılı hastalar Mental durum de ğ i ş ikli ğ i olan hipoglisemik hastalar Kristaloid ve kolloid sıvı resusitasyonu gereken travma hastaları Anafilaktik reaksiyonlu hastalar

26 Bekleyemeyecek durumda olan hastaları kapsar Bu hastalar hemen muayene odasına alınır ve 10 dakikayı geçmeyecek ş ekilde doktorun hastanın ba ş ında olması sa ğ lanır

27 Gö ğ üs a ğ rısı İ nme, ani bilinç de ğ i ş ikli ğ i olan ya ş lı İ ntihar dü ş üncesi olan hasta, Stabil hemodinamili ektopik gebelikli hasta, Gastrointestinal sistem kanaması, Pnömotoraks, Kemoterapi alan ate ş li

28 Birden fazla kayna ğ ın kullanılaca ğ ı dü ş ünülen ve vital bulguları stabil olan hastaları içerir. Bu hastalar bo ş oda varsa muayene bölümüne alınır, e ğ er yer yoksa bekleme salonunda bekletilebilir.

29 Karın a ğ rısı Pnömoni Kırık ş üphesi olan hastalar

30 Ya ş amsal bulguları stabil genç karın a ğ rılı hastalarda ESI seviye 2 iken, ya ş lı hastalarda karın a ğ rısı varlı ğ ında ESI seviye 2 de kategorize edilmektedir

31 Bu seviyedeki hastalar tek kaynak kullanımı gereken idrar yolu enfeksiyonu, basit kesiler, bel a ğ rısı, ayak bile ğ i burkulması gibi sorunları olan hastalardır.

32 Bu seviyedeki hastalar kaynak kullanımı gerektirmeyen sadece fizik muayene ile karar verilebilecek bo ğ az a ğ rısı, burun akıntısı gibi ş ikayetlerle ba ş vuran hastalardır

33 Hasta ölmek üzere mi? Acil müdahale gerekli mi? Bekleyemeyecek durumda mı? Yüksek riskli durum? Konfuse letarjik/desoryante Şiddetli ağrı Kaç kaynak kullanmak gerekecek? HİÇ BİRÇOK 1 1 2 2 5 5 4 4 Vital bulguları Yaşlılarda: 3 3 Hayır Evet Normal Anormal

34 Hayat Kurtarıcı Hayat Kurtarıcı De ğ il Havayolu / solunum Balon maske ventilasyon Entübasyon Cerrahi havayolu Acil CPAP Acil BiPAP Oksijen uygulaması (Kanül / maske) Elektriksel tedavi Defibrilasyon Acil kardiyoversiyon Eksternal pacing Monitorizasyon Giri ş im İğ ne torokostomi Perikardiyosentez Torakotomi İ ntraosseöz giri ş im Tanısal testler EKG Laboratuvar Hemodinami Belirgin sıvı resüsitasyonu Kan verme Majör kanama kontrolü Damar yolu İ laçlar Naloksan Dopamin Atropin Dextroz %50 Aspirin Nitrogliserin Heparin Antibiyotik Analjezik ESI hayat kurtarıcı girişimler

35 Kaynak SayılanlarKaynak Sayılmayanlar Laboratuvar (Tam kan, rutin biyokimya, tam idrar) EKG, direkt grafi, USG, BT İ V sıvılar Enjeksiyon ( İ V / İ M), nebül tedavisi Konsültasyon Basit giri ş im=1 (Sütür, Foley) Komplike giri ş im=2 (Sedasyon) Anamnez ve fizik muayene Oral tedavi, tetanoz, reçete yazma Pansuman, atel uygulama ESI kaynaklar

36 Ya ş lı hastalarda atipik yerle ş imli veya a ğ rısız myokard infarktüsü geçirme ihtimali daha yüksektir 68 ya ş ındaki hastada ani ba ş layan nefes darlı ğ ı ve gö ğ üste rahatsızlık durumlarının 3 saatten beri var olması, miyokart iskemisi için yüksek risk olu ş turur ? olarak kabul edilir.

37 Vital bulguları stabil buna kar ş ın, ş iddetli sa ğ alt kadran karın a ğ rılı 88 ya ş ındaki kadın hasta ya ş ı itibarı ile yüksek mortalite ile ili ş kili bir abdominal acil hastasıdır ? olarak kabul edilir.

38 70 ya ş ındaki demanslı hastada travma sonrası olası kalça kırı ğ ı, demans yeni ba ş langıçlı olarak kabul edilemeyece ğ inden ESI 2. seviyeye kar ş ılık gelmez

39 66 ya ş ındaki kadın hastada ani görme kaybı olu ş uyor Bu hastada ani görme kaybı ile alakalı tüm ş ikayetler, hastanın durumunu ESI 2. seviye olarak kabul edilmesini gerektirir

40 68 ya ş ında erkek hasta kronik böbrek yetmezli ğ i nedeniyle düzenli diyalize giriyor Bu hastada denge bozuklu ğ u, ba ş dönmesi ve güçsüzlük varlı ğ ında hiperkalemi ve di ğ er elektrolit bozuklukları akla gelmelidir ESI 2. seviye olarak kabul edilir

41 67 ya ş ındaki erkek hasta stresli bir aktivite sonrası gittikçe a ğ ırla ş an ba ş a ğ rısı olu ş tu ğ unu ifade ediyor Bu hasta SAK açısından yüksek risk altında ESI 2. seviye olarak kabul edilmelidir

42 70 ya ş ındaki akci ğ er kanseri tanılı erkek hasta 2 hafta önce 2. kemoterapi dozunu almı ş Bu hastada son birkaç günde ba ş layıp ilerleyen nefes darlı ğ ı plevral efüzyon, pulmoner emboli ve di ğ er toraks acilleri için yüksek risk durumunu olu ş turmaktadır ESI 2. seviye olarak kabul edilir

43 70 ya ş ındaki akci ğ er kanserli kadın hasta elini kesiyor. Aynı zaman diliminde radyasyon tedavisi de almakta. Bu hasta yüksek risk grubunda kabul edilmemelidir

44  Buzda kayma sonrası bile ğ ini inciten 58 ya ş ındaki bayan hastanın öyküsünde migren rahatsızlı ğ ı oldu ğ u ö ğ reniliyor. Fizik muayenesinde belirgin deformite olmadı ğ ı ve vital bulguların normal oldu ğ u saptanıyor. Hastanın a ğ rı skoru 5/10 olarak hesaplandı. ESI ye göre do ğ ru olanı i ş aretleyiniz A- Kırı ğ ı ekarte etmek için x ray gereklidir. B- Atel uygulanması kaynak de ğ ildir. C- Bu olguda tek kaynak vardır. D- Bu olgu ESI 4. seviyedir. E- Hepsi do ğ rudur.

45