ZİHİNSEL ENGELLİLERDE AİLE EĞİTİMİ

... konulu sunumlar: "ZİHİNSEL ENGELLİLERDE AİLE EĞİTİMİ"— Sunum transkripti:

1 ZİHİNSEL ENGELLİLERDE AİLE EĞİTİMİ
Bağlar Rehberlik ve Araştırma Hizmetleri Özel Eğitim Bölümü

2 EBEVEYN TEPKİLERİNİN EVRELERİ
Normalden farklı bir çocuğa sahip olmak,ebeveynleri birbirinden farklı şekillerde etkileyebilir. Farklı yetersizlikleri olan çocuklara karşı ebeveynlerin davranışları aynı olmamasına rağmen,benzerdir.

3 Ebeveynlerin tepkileri ,tepkilerin
çeşitlerinden çok,derecelerinde farklılaşmaktadır. Ebeveynler tepkilerinin anlaşılır ve normal,duygularının evrensel olduğunu anlamak gereksinimindedir.

4 Özel Gereksinimi Olan Çocuğa Sahip Anne Babaların Tepkileri
Özel gereksinimi olan bir çocuğa sahip anne babaların böyle bir çocuğa sahip olduklarını öğrendiklerinde ya da çocuğun çeşitli gelişim dönemlerinde bazı yetersizliklerinin olduğunu öğrendiklerinde gösterdikleri tepkiler birbirine benzerlik göstermektedir.

5 Bu tepkiler çeşitli biçimlerde sınıflandırılabilmektedir.
Anne babaların gösterdikleri ilk tepkiler genellikle şok, inkar ve teşhise inanmama aşamalarından oluşmaktadır. Bu ilk tepkileri düzensiz duygulardan oluşan, öfke, suçluluk, depresyon, utanç, düşük benlik, çocuğu reddetme ve hüzün izlemektedir. Anne babaların ulaşması istenen son nokta ise çocuğunu kabul aşamasıdır.

6 GELENEKSEL MODEL Şok İnkar Suçluluk duygusu Kızgınlık Depresyon Kabul
Uyum

7 Özel gereksinimi olan bir bebeğin doğumu ya da çocuğun bir yetersizliğinin olduğunun anlaşılması, anne babalar için şiddetli biçimde örseleyici bir durumdur. Bu süreci yaşayan anne babalara çocuklarının yetersizliğine ilişkin ilk bilginin veriliş biçimi anne babaların bundan sonra geçirecekleri uyum sürecini önemli ölçüde etkiler.

8 Bu nedenle özel gereksinimi olan çocuk anne babalarına sunulacak hizmetlerin belirlenmesi ve planlanmasında iki önemli konunun dikkate alınması gerekmektedir.

9 İlk olarak tüm anne babalar uyum sürecinde benzer aşamalardan geçerler
İlk olarak tüm anne babalar uyum sürecinde benzer aşamalardan geçerler. Ancak geçiş süreleri ve bu geçişin etkileri farklıdır. Bazı anne babalar bu süreci hiç de rahat geçiremediklerini ifade ederlerken, bazı anne babalar ise özel gereksinimi olan çocuğa sahip olmanın onların yaşamları ve evliliklerini güçlendirdiği yönünde görüş belirtmektedirler. Bunun yanı sıra uyum için gerekli süre ve anne babaların bulunduğu aşama her anne babaya göre farklılık gösterir.

10 İkinci sorun anne babalar uyum sürecinin değişik aşamalarında farklı davranış biçimleri sergileyebilirler, çevreye uyumda zorluk çekebilirler. Bazen de danışmanlık hizmetlerine gereksinim duyabilirler.

11 1. Şok: Şok, aşırı üzülme ve çaresizlik duygusu olarak tanımlanır. Aileler, özürlü bir çocuğa sahip olmakla, beklemedikleri ve hazır olmadıkları bir durumla karşı karşıya kalırlar (Özen, 1999).

12 Bazı ebeveynler,çocuğun yetersizlikten etkilendiği gerçeğinden kaçmaya çalışır,durumu görmezden gelebilir. Bazı ebeveynler,çocuğun yeteneği düzeyinde performans göstermediğine inanır. Bazı ebeveynler,çocuğun olduğundan çok daha kötü durumda olduğuna inanır.Eğitimine yönelik çaba içerisine girmez.

13 Bazıları çocuğu bir kuruma yerleştirebilir ve böyle bir çocukları olduğunu unutabilirler
Çocukların duygusal gereksinimleri ihmal edilirken,fiziksel gereksinimleri karşılanabilir.

14 2. Reddetme: Bu aşamada aile özürlü bir çocuğu olduğunu kabul edememektedir. Aile çocuğun normal olduğuna ilişkin kanıtlar aramaktadır. Aile, uzmandan uzmana başvurarak doğru teşhisi anlamaya çalışmaktadır. Anne-baba bu devrede kendilerini ifade etmekte de çok zorluk çekmektedir

15 3. Depresyon: Aile, tüm çabalarına rağmen, çocuklarının özürlülük durumunun ortadan kalkmadığını farketmekte; yoğun bir üzüntü ve keder duygusu içinde kendisini umutsuz hissetmektedir . Bu dönemde aileler, çevresiyle ilişkilerini minimum düzeye indirir ve normal çocuk özlemi duyarlar . Özürlü çocuk ailelerinin bu tür duyguları ve bu süreci yaşamasının doğal olduğu belirtilmektedir.

16 4. Karmaşa: Özürlü çocuğa sahip olmak ailenin yükünü önemli ölçüde arttırmaktadır. Çocuklarının neredeyse günün 24 saatinde bakıma gereksinim göstermeleri, eğitim ve sağlık kurumlarına sıklıkla yapılan ziyaretler vb. aileyi maddi ve manevi yönden yıpratmaktadır.

17 Dolayısıyla, anne-babalar, “böyle bir çocuğum olacağına keşke hiç olmasaydı” şeklinde tepki gösterebilmektedirler. Bu durum pek çok ailede engellenme duygularına; dolayısıyla, çocuklarına yönelik kızgınlık tepkilerine neden olmaktadır.

18 Aileler bir yandan bu olumsuz duyguları yaşarken, diğer yandan çocuklarını sevmekte ve onun için en iyisini yapmak istemektedirler. Bu durum ailede karmaşık duygulara neden olmaktadır.

19 5. Suçluluk: Ailenin yaşadığı duygular arasında üstesinden gelinmesi en zor olan belki de suçluluk duygusudur. Bu aşamada aile sürekli olarak “neden böyle bir sorunla karşılaştık” sorusunu sormaktadır.

20 Bu dönemde aileler çocuklarının özrüne geçmişte yaptıkları hataların neden olduğunu ya da geçmişte yaptıkları yanlışlar yüzünden cezalandırıldıklarını düşünebilmektedir. Aileler çocuklarının özürlü olmasına ilişkin gerçekçi olmayan düşüncelere kapılabilirler.

21 6. Kızgınlık: Kızgınlık, ailelerin özürlü çocuklarını kabule giden yolda önemli bir engeldir. Kızgınlık iki şekilde ortaya çıkabilmektedir. Aile ya genel olarak kabul edilebilir biçimde öfkelenmeden “neden ben” sorusunu sormakta ya da öfkesini özrün kaynağından uzak kişilere yönlendirmektedir. Doktorlar ve öğretmenler gibi uzmanların yanı sıra eşler, normal gelişim gösteren kardeşler ya da özürlü çocuğun kendisi gibi aile bireyleri de anne-babaların öfkesine hedef olabilmektedir

22 Pazarlık Etme: Bu dönemde aile, çocuğunun özrünü ortadan kaldırmanın yollarını arar. Aile için önemli olan çocuğun normal hale gelmesidir. Aile bunu gerçekleştirebileceğini umduğu herkesle anlaşmaya girebilir. Bu kişi tıp doktoru, uzman, sihirli güçleri olduğu sanılan biri olabilir.

23 8. Kabul ve Uyum: Bu aşamaya erişebilen anne-babalar çocuklarını olduğu gibi kabul etmeye, çocuğu ailenin bir ferdi olarak benimsemeye hazırdır. Ailelerin bir çoğu aşamaların en sonuncusu olan kabul aşamasına erişememektedirler.

24 Bazı aileler red aşamasında takılmakta ve sürekli olarak çocuklarının normale döneceği beklentisi içinde olmaktadırlar Bu aşamada aile özürlü çocukla ilişki içine girmeye başlar ve onun gereksinimlerini karşılamaya çalışır. Aile özürlü çocuk için uzmanlarla işbirliği yapar

25 Özürlü çocuk aileleri bu aşamalardan değişik hızlarda ve biçimlerde geçebilmektedir.
Bazı aileler bu aşamalarda oldukça yavaş ilerlerken ve geçen zamanla yaşanılan acı azalırken; diğerleri bu durumdan minimum düzeyde zarar görebilir, bazıları içinse yaşanılan üzüntü zamanla azalsa da hiçbir zaman tümüyle ortadan kalkmaz .

26 Aileler daha önce geçtikleri aşamaları ve özürlü çocuğa sahip olmanın neden olduğu olumsuz duyguları değişik dönemlerde tekrar yaşayabilirler. Bu duruma yaşamın değişik dönemlerinde karşılaşılan olaylar neden olabilmektedir.

27 Yeni bir kardeşin doğması ya da okul döneminin başlangıcı bu duruma örnek olarak verilebilir. Bunların yanısıra, eşler bu aşamaları farklı sıralarla izleyebilir ve özrü kabulde geçirdikleri sürecin değişik aşamalarında olabilirler

28 Özürlü çocuğun varlığı nedeniyle, ailede yaşanan stres dokuz nedene bağlanmaktadır:
1. Harika çocuk beklentisinin yıkılması ve bunun sonucunda ailenin çocuğu kabulde ve duygusal bunalımı atlatmada çektiği zorluk, 2. Aile bireylerine, çocuğun kardeşlerine, yakınlarına ve çevreye çocuğun durumunu açıklamada çekilen zorluk,

29 3. Çocuğun durumuna ve özelliklerine ilişkin elde edilen bilginin yetersizliği ve tutarsızlığı,
4. Özrün yol açtığı sağlık ve davranış sorunları ile bu sorunlarla başa çıkma çabaları bunun yanısıra, çocuğun bakımının zaman, emek, para gerektirmesi, anne-babanın kendilerine ve diğer çocuklara kaynak ayıramaması.

30 5. Çocuğun gelişiminde önemli aşamaları yaşayamama ya da çok geç yaşama. Örneğin: Normal gelişim gösteren kardeşlerin özürlü çocuktan daha önce yürümesi ya da konuşması vb. ,

31 6. Çocuğa karşı çevrenin gösterdiği olumsuz tutumlar, yakın çevrenin aileden uzaklaşması,
7. Pek çok uzmanla görüşme gereği, 8. En uygun eğitim ortamını bulma çabaları, 9. Çocuğun geleceğine ilişkin duyulan kaygılar.