Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları R. Hakan ÖZYILDIZ 2013.

... konulu sunumlar: "Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları R. Hakan ÖZYILDIZ 2013."— Sunum transkripti:

1 Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları R. Hakan ÖZYILDIZ 2013

2 2 STOK... Stok, hem iç hem de dış borç için, anapara ve anaparadan kaynaklanan kur farkı değerlerini içermektedir. Faiz değerleri stok kapsamında yer almamaktadır. www.hozyildiz.com

3 Türkiye borçlanmaya makum (mu?). Kamu borçları azalsada diğer kesimlerin borcu artıyor www.hozyildiz.com3

4 Oransal olarak gelişmeler www.hozyildiz.com4

5 Hanehalkının borç artışına dikkat www.hozyildiz.com5

6 Büyüme dış kaynakla sağlanıyor. Cari açık verip dışarıdan kaynak geldikçe büyüyebiliyoruz. 6www.hozyildiz.com

7 Kısa vadeli dış borçlar artıyor www.hozyildiz.com7

8 Dış borç göstergelerini çok dikkatle izlemek gerek www.hozyildiz.com8

9 Kamu borç rakamları kötü değil www.hozyildiz.com9

10 Sıkıntı olunca TCMB varlıkları devlete mi, özel sektöre mi yetecek? İşsizlik Sigortasının birikimleri varlık mıdır? www.hozyildiz.com10

11 Devletin varlıkları çok değişmiyor www.hozyildiz.com11

12 12 BÜTÇE AÇIĞI = BORÇLANMA !? Borç stoku faiz ödemlerindeki artış ve borçlanma gereğinin artmasıyla büyüyor www.hozyildiz.com

13 2001 Krizinden bu yana epeyi yol alındı. Ancak düşüş eğilimi yavaşlamaya başladı. 13www.hozyildiz.com

14 Dolaylı vergiler harcamalardan alınır. Harcamaların artması için gelirlerin yükselmesi gerekir. Vergi toplamakta zorlanan devlet vergi dışı (özelleştirme, 2B arazi satışı, bedelli askerlik gibi) yöntemlere yönelir. 14www.hozyildiz.com

15 Gelirler harcama artışına bağımlı iken, harcamalarda esneklik yok. Eknomide sorun olursa gelir azalırken, harcama kısıntısı yapılamıyor. Mecburen borçlanmaya gidiliyor. 15www.hozyildiz.com

16 Bütçe dışı dengeler etken 16www.hozyildiz.com

17 Sadece bütçe açığının büyüklüğü borç stokunun artışını açıklamaya yetmez. Bütçe dışı etkenleri de çok dikkatli takip etmek gerekir. 17www.hozyildiz.com

18 18 Krizde kamu borç stokunun artışı hızlanmış. www.hozyildiz.com

19 ARTIŞ 2012 DE TL AĞIRLIKLI. DÖVİZLİ BORÇLAR AZALTILMIŞ 19www.hozyildiz.com

20 20 Kur hareketleri, TL bazında dış borçlar gösterimini etkiliyor. www.hozyildiz.com

21 21 2001Krizinden dış borç alınarak çıkıldı. Şimdi iç piyasadan borçlanan Hazine, Kamuya ve dışarıya olan borçlarını ödüyor. www.hozyildiz.com

22 Vade uzuyor. Olumlu bir gelişme www.hozyildiz.com22

23 Toplam borcun vadeye kalan ortalama süresi 4,6 yıl. www.hozyildiz.com23

24 İç borçlanmada ortalama maliyet önceki yıllara oranla düştü. Ancak düşme eğilimi yavaşlamaya başladı. Nedeni enflasyon ve kurdaki değişmeler. www.hozyildiz.com24

25 İç borcun vadesi yükseliyor www.hozyildiz.com25

26 26 Nominal faizler krizin etkisiyle oldukça düştü… Hazine’nin faiz yükü göreli olarak azaldı. www.hozyildiz.com

27 27 Reel faizlerdeki düşüşe dikkat. Negatif reel faiz olur mu? www.hozyildiz.com

28 Dış borcun faiz değişikliklerinden etkilenme süreci uzun. www.hozyildiz.com28

29 Piyasadaki faizler değişirse, stok kaç ay sonra etkilenecek? 29www.hozyildiz.com

30 15 ay iyi bir süre. Ani faiz değişimlerinde karar alıcılara önlem alma zamanı sağlayabilir. www.hozyildiz.com30

31 Faizlerde değişim olursa borcun ne kadarının etkilendiğine dikkat etmek gerek 31www.hozyildiz.com

32 32 DİBS piyasasında bankalar ve tüzel kişiler kağıtların çoğunluğunu taşıyorlar. Yurtdışı yerleşiklerin ilgisi getiriye bağlı olarak değişiyor. www.hozyildiz.com

33 Yabancılar Türk kağıtlarına ilgi gösteriyor. Vadeye kadar elde tutarlarsa iyi. İlk kur ve faiz hareketinde satmaya kalkarlarsa piyasada yıkıcı etki yaratabilirler. www.hozyildiz.com33

34 Bankalar DİBS taşımayı arttırmış 34www.hozyildiz.com

35 Özel bankaların kağıda ilgisi devam ediyor. Sektördeki paylarına oranla asıl kamu bankaları yükü taşımaya devam ediyorlar. 35www.hozyildiz.com

36 Banka dışı kesimde tüzel kişiler DİBS alıyor, şirket bilançolarına koyuyorlar. Özkaynaklarını değerlendiriyorlar. 36www.hozyildiz.com

37 37 Kamu Borç Stoku’nun % 70’i TL. www.hozyildiz.com

38 38 Stok’un sadece % 38’i sabit TL enstrüman www.hozyildiz.com

39 Döviz ve değişken ağırlıklı stok yapısı kur, faiz, enflasyon ve diğer etkenlere açık bir yapıdır. Stokun kırılganlığı açısından önemlidir. www.hozyildiz.com39

40 40 Piyasalarda yatırımcılar TL’yi tercih ediyor. Faiz getirisi, yabancı paraya oranla daha yüksek. www.hozyildiz.com

41 41 Piyasa oyuncuları, risk algılamaları nedeniyle, değişken faizli enstrümanları tercih ediyorlar. www.hozyildiz.com

42 42 Krizde mali baskınlık çoğaltmış. DTH’lar olmasa, sadece TL kaynaklarla borç çevirmek oldukça zor. Belkide olanaksız. www.hozyildiz.com

43 Yapancı para kaynaklar olmasa kaynaklar yetersiz kalıyor. Bu durumun faizlere etkisi düşünülmeli www.hozyildiz.com43

44 44 Kur ile fiyatlar arasındaki ilişki önemini koruyor. “Sonuç olarak, 2001 yılı sonrasında döviz kurundan tüketici enflasyonuna geçişkenlik azalmakla ile birlikte, yeni fiyat endeksi döviz kuruna karşı 1994 temel yıllı endekse kıyasla daha duyarlı bir görünüm ortaya koymaktadır.” TCMB Enflasyon Raporu, 2006-I Shf. 19 Bu durumda; kurda olabilecek bir düzelme hareketi fiyatları ve sonuç olarak da beklentilere bağlı olarak, faizleri etkileyecektir. www.hozyildiz.com

45 45 Kur ve DİBS Faizleri arasındaki korelasyon yüksek 1 Mayıs 2001- 31 Aralık 2004 arası dönemde DİBS Faizleri Eurobond Spreadları Döviz Kuru DİBS Faizleri 10,860,85 Eurobond Spreadleri 0,8610,63 Döviz Kuru 0,850,631 www.hozyildiz.com

46 DİBS Piyasasında faizi döviz birikimi olanlar belirliyor 46www.hozyildiz.com

47 47 Gelecekte borçlanmadaki azalma... Yapısal reformlara, özellikle, vergilerde ve sosyal güvenlikte kayıt dışılıkla mücadeleye, Nakit dışı borçlanmada olması gereken azalmaya, Kamu mali disiplinin genel anlamda sağlanmasına, (Bütçe dışı kamunun yüklerinin azalması), Reel faizlerdeki azalmaya, ve, Ekonominin istikrarlı büyümesine, En önemlisi beklentilerin iyi yönetilmesine bağlıdır. www.hozyildiz.com

48 48 Borcun Sürdürülebilirliği www.hozyildiz.com

49 49 Borcun Sürdürülebilirliği Kamu borcunun sürdürülebilirliği, kamu borcunun sabit kalması ve/veya konuyla ilgili standart borç oranlarına bakılarak değerlendirmeler yapılmasının yanında, cari dönemde sürdürülen maliye politikasının borcun sürdürülebilirliğini ve/veya borç stokunun ödenebilirliğini sekteye uğratmadan gelecek dönemlerde de borçlanmanın sürdürülebilmesi olarak tanımlanmaktadır. Borcun sürdürülebilirliğini etkileyen en önemli faktörler, piyasalarda oluşturulacak güven ortamı, borçlanma politikalarına verilecek politik destek ve borçlanma birimlerinin teknik kapasiteleri olarak belirmektedir. www.hozyildiz.com

50 50 Borç stoku neden büyüyor? ANAPARA ÖDEMESİ = 100 TL. FAİZ ÖDEMESİ = 50 TL. TOPLAM ÖDEME = 150 TL. Eğer, anaparanın kur farkı yokken; ÖDEME = 50 TL. İSE STOK SABİT ÖDEME < 50 TL. İSE STOK BÜYÜR ÖDEME > 50 TL. İSESTOK KÜÇÜLÜR. Diğer bir deyimle FAİZ DIŞI FAZLA > FAİZ ÖDEMELERİ olmazsa STOK nominal olarak büyümeye devam edecektir. Eğer, ödeme yapmak için tekrar borçlanılıyorsa o zaman net ödemeye dikkat etmek gerekecektir. www.hozyildiz.com

51 51 Borç stoku nasıl oluşuyor? (2012 - Milyar TL) (Fazla borçlanma kasada, rezerv olarak saklanıyor. Eksik borçlanma durumunda kasadan kullanım yapılıyor) Bütçe Gelirleri 330 Faiz dışı Harcamalar 307 Faiz Dışı Fazla 23 Faiz harcamaları 48 Net İç Borçlanma 18 Net Dış Borçlanma 2 www.hozyildiz.com

52 52 Neden Faiz Dışı Fazla? Kamu borç stoku yüksek ülkelerde; Faiz dışı fazla: Risk primini düşürmek. Borcun sürdürülebilirliğini sağlamak, Enflasyonist bekleyişleri ortadan kaldırmak, Uygulanan ekonomi politikasının kredibilite sini arttırmak, İstikrarlı bir büyüme ortamı yaratmak için. Vazgeçilmez bir unsurdur. www.hozyildiz.com

53 Borcun sürdürülebilir olması için; FDF ve büyümenin yüksek, reel faizlerin düşük olması gerekir. www.hozyildiz.com53

54 Stok, düzenli vergi gelirlerinden yüksek. Bozulmayı vergi dışı gelirler önlüyor. Satacak kamu malı veya hizmeti kalmayınca ne yapacağız? 54www.hozyildiz.com

55 Sorun sadece stokta değil, faiz ödemelerine de dikkat edilmeli. Faiz oranları düşmesine rağmen yükü azalmıyor. 55www.hozyildiz.com

56 Faiz yüküne dikkat. Borç sürüdürülebilirliği göstergelreeinden birisi de faiz ödemelerinin vergi gelirlerine oranıdır. 56www.hozyildiz.com

57 Büyüme, kur ve faizlerin stoka etkisi ekonomik konjonktüre göre değişiyor www.hozyildiz.com57