Objektif Testler Uzman bir grup tarafından, daha profesyonel bir şekilde geliştirilen testlere “standart testler”, öğretmenler tarafından geliştirilen.

... konulu sunumlar: "Objektif Testler Uzman bir grup tarafından, daha profesyonel bir şekilde geliştirilen testlere “standart testler”, öğretmenler tarafından geliştirilen."— Sunum transkripti:

1

2 Objektif Testler Uzman bir grup tarafından, daha profesyonel bir şekilde geliştirilen testlere “standart testler”, öğretmenler tarafından geliştirilen testlere ise “öğretmen yapısı testler” adı verilmektedir Standart testler, her bir maddesi üzerinde, madde analizi, madde güçlük derecesi gibi istatistiksel işlemler yapılarak, geçerlik ve güvenirlikleri yüksek düzeyde tutulan testlerdir. Standart testler geliştirilirken bütün okullar ve öğretim programındaki hedefler dikkate alınır. Ülke genelindeki farklılıklar dikkate alınmaz. Bu testten elde edilen puanlar genel grup içinde yapılabilir. Öğretmen yapısı testler ise, öğretmen tarafından sınıf seviyeleri dikkate alınarak geliştirilen testlerdir. Genellikle bu testler üzerinde genellikle madde analizleri yapılmaz. Bu testlerde elde edilen puanlar sadece sınıf içinde genellenebilir.

3 Çoktan Seçmeli Testler
Bu testler, bir madde kökü ve seçeneklerden oluşur. Kök soru kısmıdır. Seçeneklerden biri doğru cevap diğerleri ise çeldiricilerden oluşur. Bu tür bir soruyu cevaplandıracak öğrenci soru kökünü okur ve seçenekler arasından uygun olanı işaretler. Bu konuda ele alınacak temel kavramlar şunlardır: Madde kökü, seçenekler, doğru cevap, çeldirici. Çoktan seçmeli sorunun tamamına test maddesi adı verilir. Soruyla ne sorulduğunu ifade veya ima eden ya da sorunun çözümü için gerekli bilgileri veren cümleye madde kökü denir. Madde kökü bazen soru kipinde bazen eksik soru kökü bazen de olumsuz soru kipinde olabilir. Madde kökündeki soruya muhtemel cevap olabilecek ve içinde doğru cevabı saklayan şıkların hepsine birden seçenekler denir. Madde kökündeki sorunun doğru ve kesin cevabı olan seçeneğe doğru cevap, doğru cevabın dışında kalan seçeneklere ise çeldiriciler denilmektedir.

4 Çoktan Seçmeli Maddelerin Özellikleri ve Yazılması
Doğru cevap çoğu zaman madde kökü içinde verilmiş olabilir. Bu durumda öğrenciden sadece bunu seçmesi istenebilir. Sınav süresi boyunca öğrenci, zamanının büyük kısmını maddeleri ve seçenekleri okumakla geçirir. Bu durumda okuma yeteneği ön plana çıkar. Oysa hedef davranışların değerlendirilmesinde okuma yeteneği çoğu zaman yoktur. Sorular zorluk derecelerine göre hazırlanabilir. Öğrencinin öğrenme düzeylerini doğruya yakın olarak ortaya koyabilir. Çoktan seçmeli sınavların hazırlanması uzun zaman alır. Puanlaması ve okunması kısa zamanda gerçekleşir. Maddeler cinaslı, aldatıcı ve bilmece gibi ifadelerle yazıldığında ya da dil güçlüğü öğrencinin düzeyine göre değilse ölçülecek hedef davranış ölçülememiş olur. Bu tür uygulamalardan kaçınılmalıdır. Hazırlanan sorularda önemsiz ayrıntılara yer verilmemelidir. Her soru maddesi cevaplanabilir (birbirinden bağımsız) olmalıdır. Bir soruda sorulan bilginin cevabı, diğer sorunun madde kökünde veya seçeneklerinde verilmemelidir. Çeldiriciler o konuda yeterli bilgisi olmayan veya yanlış bilgisi olanlara engel olmalıdır. Çoktan seçmeli sınavlarda madde güçlüğü, çeldiricinin cevaba yakınlığıyla artar. Seçenek sayısı öğrencinin düzeyine göre belirlenmelidir.

5

6 Cevaplarına Göre Sınıflama
a. Doğru cevabı kesin ve tek olan maddeler Madde kökünde sorulan sorunun kesin ve tek doğru cevabı vardır. Diğer cevaplar kesinlikle yanlıştır. Örnek 1: Bir akarsu, yatağını hem derine hem de kaynağına doğru aşındırıyorsa bu akarsuyla ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi kesinlikle yanlıştır?(ÖSS-Sos1-2007) A) Kol sayısında artış olmaktadır. B) Taşıdığı yük miktarı artmıştır. C) Boyu uzamaktadır. D) Denge profiline ulaşmıştır. E) Yatağı genişlemiştir. Örnek 2: x2+cx+d= 0 denkleminin kökleri a ve b’dir. x2+ ax+b = 0 denkleminin kökleri c ve d’dir. a, b, c, d 0’dan farklı reel sayılar olmak üzere a+d’nin değeri nedir? a) 1 b) -1 c) 2 d) 0 e) -2 Bu örneklerde görüldüğü gibi madde kökünde sorulan sorunun bir tek doğru cevabı vardır. Bu cevap da seçeneklerden birinde verilmiştir. Diğer seçeneklerin hepsi yanlıştır. b. Cevabı en doğru olan maddeler Bazı durumlarda madde kökünde sorulan sorunun kesinlikle doğru bir cevabı bulunmayabilir. Madde kökündeki soruya verilecek cevaplar doğruluk derecesi bakımından birbirinden farklı olabilir. Böyle hâllerde madde kökünde kesin bir soru sormaktansa verilen seçenekler arasından en doğrusunun bulunması istenebilir. Örnek 1: İslam medeniyetinin gelişmesinde Türklerin büyük katkıları vardır (ÖSS-Sos2 2007) Türklerin tıp alanında İslam medeniyetine en büyük katkısını aşağıdaki bilim adamlarından hangisi sağlamıştır? A) Harezmi B) Birûni C) Farabi D) Gazali E) İbni Sina Örnek 2: aşağıdakilerden hangisine en yakındır? a) 6,5 b) 6,6 c) 6,7 d) 6, e) 6,9 Bu örnekte madde kökünde “ kaçtır?” sorusu olsaydı seçeneklerde verilen cevapların hiçbirisi doğru olmazdı. Çünkü bu ifadenin kesin değeri çok basamaklı bir kesir olduğundan ona uygun çeldiriciler bulmak kolay olamazdı. Bu nedenle madde kökünde en yakın değer sorulduğu için seçeneklerden biri doğru cevap olur.

7 c.Bileşik cevap gerektiren maddeler
Birden fazla cevaplı maddelerin yazılmasındaki kolaylığa rağmen kullanılmasındaki zorluklar, öğretmenleri birden fazla cevaplı sorular için başka bir madde formu aramaya zorlamıştır. Bu arayışlar bileşik cevaplı madde formunu ortaya çıkarmıştır. Örnek:1 Asya ve Avrupa’nın siyasi ve kültürel yapısının değişmesinde, I. Türgiş, II. Avar, III. Hun devletlerinden hangileri etkili olmuştur? (ÖSS-Sos2-2007) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III Örnek:2 M, N ve P doğrusal uzaklıklar olduğuna göre M>N ve P<N ise I- N+P>M II- 2P>M+N III- M+N>M+P eşitsizliklerinden hangisi veya hangileri doğru olabilir? a) Yalnız I b) Yalnız II c) I ve II d) I ve III e) I, II, III Bu örneklerde olduğu gibi madde kökünde bazı ifadeler roma rakamı ile verildiği için seçeneklerde tekrarlanma gereği duyulmamıştır. Bu da soru maddesinin kısa yazılmasını sağlamıştır.

8 Madde Köküne Göre Sınıflandırma
a. Soru kipinde soru olan maddeler Örnek:1 Küme kavramını matematiğe kim sokmuştur? a) Harizmi b) Hilbert c) Cantor d) Gauss e) Newton Örnek:2 Aşağıdakilerden hangisinin geleceği, Lozan Antlaşması’yla belirlenmemiştir? (KPSS/2-GYGK-ÖL/2006) a) İmroz b) Musul c) On İki Ada d) Karaağaç e) Bozcaada Yukarıdaki örneklerde madde kökü soru kipindedir. Madde kökünün açık seçik bir soru kipinde olması, sorunun anlaşılmasını kolaylaştırır. Diğer şekillerde soru hazırlamakta tecrübeli olmayan öğretmenler, soru kipi şeklindeki madde kökünü tercih etmelidir. Böylece, soru maddesinde meydana gelebilecek kusurlarını ve eksikliklerini de önemli derecede azaltmış olurlar. b. Kökü eksik cümle olan maddeler: Çok değişik uygulama biçimleri vardır. Bunlardan bazıları aşağıda verilmiştir: Madde kökü yarım cümle şeklinde bırakılır. Doğru cümlenin tamamlanması, doğru seçeneğin bulunması öğrenciden beklenir. Örnek:1 Üçgende bir dış açının ölçüsü, a) kendisine komşu olan iç açının tümlerine eşittir. b) kendisine komşu olmayan iki dış açının toplamına eşittir. c) kendisine komşu olan iki iç açının toplamına eşittir. d) kendisine komşu olmayan iki iç açının toplamına eşittir. e) kendisine komşu olan iç açının bütünlerine eşittir. Örnek:2 İlçe yönetiminin başında, a) vali bulunur b) kaymakam bulunur c) muhtar bulunur d) ilçe başkanı bulunur e) bölge müdürü bulunur.

9 c. Kökü olumsuz maddeler:
Bu tür madde köklerinde sorular olumsuz ifadelerle hazırlanır. Bu durumda “Aynı soru veya cümle olumlu hâlde ifade edilebilecekken niçin olumsuz hâlde sorulmaktadır?” sorusu yöneltilebilir. Aşağıdaki örneği verdikten sonra bu sorunun cevabını tartışalım: Örnek 1: Aşağıdakilerden hangisi deltoidin bir özelliği değildir? a) Köşegenleri açıortaydır b) Köşegenler birbirini dik keser c) Köşegenler birbirini ortalar. d) Köşegenler birbirine eşittir e) Hiçbiri. Bu örnekte soru kökü olumlu yazılsaydı ve deltoidin özellikleri sorulsaydı ve soru, “Aşağıdakilerden hangisi deltoidin özelliğidir?” şeklinde sorulsaydı, ilk üç seçenek doğru olurdu. Yalnız tek seçeneği doğru olan bir madde yazmak için bunlardan herhangi biri doğru cevap kabul edilip ona uygun düşecek dört çeldirici bulmak gerekirdi. Böyle çeldirici bulmak, oldukça zor olduğu için madde kökünü olumsuz yaparak bu sorunu çözmek mümkün olmaktadır. Örnek 2: “Demokratik yönetimlerde herkes dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.” Aşağıdakilerden hangisi, demokrasinin bu ilkesinin gereği olan bir uygulama değildir? (OKS-2008) a) Benzer suçu işleyen kişilere aynı cezanın verilmesi b) Yönetimde çoğunluğun düşüncesinden farklı olan görüşlere de söz hakkı verilmesi c) Kadınların ve erkeklerin aynı hakka sahip olması d) Bütün vatandaşlardan gelirine bakılmaksızın ayni miktarda vergi alınması

10 Maddelerin Gruplandırılışına Göre Sınıflandırılması
a. Ortak köklü Maddeler: Bir paragraf, şekil veya bir tablo verilerek buna bağlı şekilde birçok soru maddesinin yazılması şeklinde sorular hazırlanır

11 b. Ortak seçenekli soru maddeleri
Bazı hâllerde birkaç soru maddesinin bütün seçenekleri aynı olabilir. Bu durumda ortak seçenekleri, her soru maddesinden sonra tekrarlamak yerine maddelerin ortak seçeneklerini başa alıp kökleri daha sonra yazmak suretiyle farklı bir uygulama getirilebilir. a) Kare b) Dikdörtgen c) Üçgen d) Yamuk e) Hiçbiri Hangi şeklin alanı, yalnız bir kenarı bilinmekle hesaplanabilir? Hangi şekilde sadece iki kenar, birbirine paraleldir? Hangi şeklin iç açıları toplamı, iki dik açıya eşittir? Hangi şeklin alanı, hesaplanırken sayısı geçerlidir? Hangi şeklin köşegenleri, birbirini dik keser?

12 B. Doğru-Yanlış Test Maddeleri
Doğru-yanlış testi, adından da anlaşılacağı gibi doğru ve yanlış önermeler içeren bir sınıflama testi türüdür. Bu test türünde, cevaplayıcıdan hangi maddelerin doğru, hangilerinin yanlış olduğunu belirlemesi beklenir. Diğer bir ifade ile doğru ya da yanlış olarak sınıflandırması beklenir. 1. Doğru Yanlış Testlerinin Genel Özellikleri: Bu test türünde cevaplayıcı maddeleri okur, doğru ya da yanlış olarak kararını bir işaretle belirtir. Bu işlem cevaplayıcının fazla zamanını almaz. Basit bir madde yapısına rağmen üst düzeylerdeki hedefleri yoklayabilir. Cevapların bütün cevaplayıcılar için ortak olan iki işaretle verilmiş olması bu yapıdaki maddelerin puanlanmasını hem kolaylaştırır, hem de objektifleştirir. Şans başarısı yüksektir. Çünkü öğrencinin doğru cevabı bulma şansı %50’dir. Önerme haline getirilemeyecek kazanımları ölçmeye uygun değildir. Doğru yanlış maddelerini hazırlamak diğer tekniklere göre daha kolaydır.

13 2. Doğru Yanlış Maddelerinin Yazılması
Her bir madde, öğretim sonucunda ulaşılması beklenen kazanımı yoklayabilecek nitelikte hazırlanmalıdır. Her madde kesinlikle doğru ya da kesinlikle yanlış olmalıdır. Her soruda sadece bir ana fikir bulunmalıdır. Birden fazla ana fikir bir soruda olmamalıdır. Örnek: H’in atom numarası birdir ve 1 A grubunda bulunur. Olumsuz özellikle çift olumsuz ifadeler kullanılmamalıdır. Bu tür ifadeler algılama probleminden dolayı maddenin ayırt ediciliğini düşürmektedir. Bir maddenin yanlışlığı önemsiz veya aldatıcı bir noktada olmamalıdır Sorular, kitaptan ya da diğer basılı materyallerden aynen alınmamalıdır. Maddelerin uzunlukları birbirine yakın olmalıdır. Her madde kısa ve anlaşılır bir şekilde yazılmalıdır. Başka bir maddenin yanlışlığını veya doğruluğunu belirtecek ipuçları bulundurmamalıdır. Doğru ve yanlış madde sayısı denk olmalıdır. Ancak bunların sınav kâğıdındaki dağılımı sistematik olmamalıdır. Görüş ifadeleri bir kaynağa dayandırılarak verilmelidir.

14

15 C. Tamamlamalı Testler Bu tür sorularda test maddesi, madde kökünde veya madde sonunda boşluk bırakılarak da hazırlanabilir. Cevap ya öğrenci tarafından hatırlanıp yazılır ya da verilenler arasından seçilip yazılır. Bu yönüyle bilme ve hatırlama düzeyindeki davranışların ölçülmesinde kullanılırlar. Cevabın verilmediği sorular daha üst düzeydeki bilişsel becerilerin ölçülmesinde kullanılabilir. Bu tür test maddeleri yazılı yoklamalara yakın bir özellik taşır. Cevabı öğrenci tarafından yazılan tek objektif madde türüdür. Puanlaması tam olmasa da nesnel sayılır.

16

17 D. Eşleştirmeli Maddeler
Eşleştirmeli maddeler, iki set halinde verilen ve birbiri ile ilgili olan bilgilerin belli bir açıklamaya göre eşleştirilmesine dayalıdır. Bu tür maddeler için tarihî olaylarla tarihleri, terimlerle tanımları, sembollerle adları, yazarlarla eserleri, ilkelerle uygulanabileceği durumlar, yazarlar yazdıkları kitaplar, semboller onlarla ilgili kavram tanımları, buluşlarla bulanların adları gibi, durumlar uygundur (Linn and Gronlund, ;Tekin, 2000). Bu madde türünde, madde kökleri ya da kök ifadeler bir sütunda, olası cevaplar ya da seçenekler diğer bir sütunda yer alır. Cevaplayıcının tahminle cevabı bulmaması ya da sona kalan cevapların birebir eşlenmemesi için soru ya da cevap sütunundan biri diğerinden an az üç en fazla altı tane fazla olması yerinde olacaktır. Bu tür maddelerin cevaplaması da oldukça kolaydır. Cevaplayıcının yapacağı tek şey, genellikle birinci sütunda yer alan soruların önünde boş bırakılan yere, cevap sütununda yer alan ifadelerin önündeki harf veya rakamı yazmasıdır. Eşleştirmeli maddeler, çoktan seçmeli maddelere oranla daha ekonomiktir ve daha fazla içerik yoklanabilmektedir. Hazırlaması kolay ve puanlaması objektiftir.

18

19 Eşleştirme Maddelerinin Yazılmasında Dikkat Edilecek Hususlar
Eşleştirme maddelerindeki, sorular ile cevapların sayısı eşit olmamalıdır. Eşleştirmeli maddeler grubundaki madde sayısı en az altı en çok on beş olmalıdır. Uzun ifadeler soru sütununda olmalıdır. Soru takımı aynı sayfada olmalıdır. Sayfa sonunda olan ve bir sonraki sayfaya sarkan soru, bütün olarak bir sonraki sayfaya atılmalıdır. Cevaplar sütunu, rakam, sayı ya da tarihlerden oluşuyorsa küçükten büyüğe veya büyükten küçüğe doğru sıralanmalıdır. Cevap sütunundaki ifadelerin başına büyük harfler yazılmalıdır. Sorunun başına yönerge konmalıdır. Yönergede eşleştirmenin neye göre yapılacağını, cevapların nasıl işaretleneceğini açık ve anlaşılır bir dille belirtmelidir.

20 2. Yazılı Yoklamalar 1. Uzun Cevaplı Yazılı Yoklamalar
Uzun cevaplı yazılı yoklamaların üstün taraflarını maddeler hâlinde sıralayalım: Eğer amaç öğrencinin yazılı ifade etme gücünü ve dilbilgisi kurallarını kullanma becerisini ölçmek ise uzun cevaplı yazılı sınavlar uygundur. Bu tür sınavlarda öğrenciye yorum yapma ve kendi özgün çözümlerini ortaya koyma fırsatı sağlayacak sorular sorulabilir. Öğrenciye cevabını hazırlaması için uygun zaman verilebilir. Heyecanlanmadan bildiklerini yazma fırsatı sağlanabilir. Bu tür sınavlarla bilgi düzeyinin üstündeki öğrenmeler ölçülüp değerlendirilebilir. Bu yönüyle kısa cevaplı ve çoktan seçmeli yazılı sınavlardan daha elverişlidir. Tanı koyma bakımından kısa cevaplı ve çoktan seçmeli sınavlardan daha etkilidir. Uzun cevaplı yazılı sınavlar daha çok çözümlerin, ispatların istendiği ve cevapların öğrenciler tarafından düşünülüp bulunarak düzenli bir biçimde yazıldığı sınavlardır.

21 Uzun cevaplı yazılı yoklamaların eksik taraflarıysa şunlardır:
Bu tür sınavlarda öğrencinin kendisine yöneltilen soruyu okuyup neyin sorulduğunu anlaması, sorunun cevabını düşünüp bulması ve bulduğu cevabı düzenli bir şekilde yazması gerekmektedir. Dolayısıyla sorulan soruların cevabı bir kelime, bir deyim, bir sayı, bir formül veya bir cümle gibi kısa cevaplar değildir. Sorunun cevabı uzun olduğundan sınav süresi içinde fazla soru sorma imkânı olmaz. Cevapların uzun olması bu cevapların genellikle bir kısmının doğru, bir kısmının da yanlış olmasına yol açar. Bu da değerlendirmenin öznel olmasına sebep olur. Bunu önlemek için cevap anahtarı şeklinde anahtar sözcükler ve ifadeler içeren bir form geliştirilebilir. Az sayıda soru sorulması, öğretilen konuyu tam olarak kapsamasını engelleyeceği için puanlama, öğrenmeyle ilgili gerçek ipuçları veremez. Soruların uzun ve karmaşık şekilde sorulması cevap olarak neyin istenmekte ve neyin de istenmemekte olduğunu açıkça ortaya koymayabilir. Öğrenci yanlış anlama ihtimalini kullanarak cevaplama sırasında değişik cevaplar yazabilir. Yazının okunaklığı, güzelliği, cevabı sayfaya yerleştirme biçimi gibi hedef davranışlarla ilgisi olmayan faktörler öğrencinin alacağı puanı olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilir. Bu gibi aksaklıklarda uzun cevaplı sınavların geçerlik ve güvenirliği düşer. Bu tür sınavlarda cevapları sınırlayıcı koşullar verilebilir. Bu sayede daha fazla soru sorma imkânı oluşturulabilir. Cevapları çok uzun olmayan, farklı yorumlara yol açmayan ve öğrenci tarafından açıkça anlaşılabilen sorular sorulabilir.

22 2. Kısa Cevaplı Yazılı Yoklamalar
Kısa cevaplı yazılı yoklamalarda öğrenciye cevabı bir kelime, bir sayı veya bir cümle olan sorular sorulur ve öğrenciden bunları bularak yazması istenir. Cevapların kısa olması, uzun cevaplı yazılı sınavların bir kısım sakıncalarını ortadan kaldırır. Kısa cevaplı yazılı sınavlarda cevaplar kısa olduğu için çok sayıda sorudan yararlanarak, kapsam geçerliği yüksek sınavlar hazırlanabilir. Böylece, sınavın geçerlik ve güvenirlik düzeyi de yüksek olur. Ayrıca, bütün sınavlarda cevaplar belli bir kelime, sayı, cümle veya formül olduğu için puanlamadaki öznellik büyük ölçüde azalır. Kısa cevaplı yazılı sınavlarda cevapların kısa olması, öğrencilerin yazılı anlatım güçlerinin puanlamayı etkilemesini büyük ölçüde önler. Bütün bu özellikleri göz önüne alındığında kısa cevaplı sorulardan oluşan bir yazılı sınavı en kullanışlı sınavlardan saymak mümkündür. Özellikle eğitim kurumlarında hazırlanan kısa cevaplı yazılı sınavların birçok üstünlüğü bulunmaktadır. Kalabalık gruplara uygulanabilir. Ancak, çoktan seçmeli sınavlar gibi puanlanması ve okunması kolay olmaz. Kısa cevaplı yazılı sınavlarda sorulan sorular genellikle anlamca olumlu veya olumsuz soru cümlelerinden oluşur. Örnek: “Bir sayı, hangi sayıyla çarpılırsa değeri değişmez?” Kısa cevaplı sorularla her düzeydeki bilişsel öğrenme ürünleri yoklanabilir. Öğrencilerin bir ünitedeki öğrenme düzeyleri belirlenecekse öğrenilen davranışlardan her biri için en az bir soru hazırlanmalıdır. Soruyla yoklanacak davranışlar hatırlamayı gerektiriyorsa, bunun belirtisi eğer derste öğretilen veya kitapta geçen biçimiyle aynen istenirse ya da başka katkı ve ilave istenmiyorsa bu tür sorular sadece bilgi düzeyini ölçer. Bu durumda öğrencinin yorum yapma, orijinal çözüm bulma, analiz ve sentez yapma gibi becerileri ölçülememiş olur. Soruyla yoklanacak kazanım, yüksek düzeyde bilişsel öğrenmeyle ilişkiliyse, soruda derste öğretilenin veya kitaptakinin aynısı istenirse, amaçlanan hedef davranış ölçülememiş olur. Sorunun kavrama düzeyinde bir yeterliği ölçebilmesi için, öğrencinin derste veya ders kitabından kazandığı birikimleri kullanarak onları değişik biçimlerde ifade etmesi, özetlemesi, açıklaması ve örneklemesi istenmelidir. Uygulama gücüyle ilgili bir davranış ölçülecekse verilen bilgilerin ezberlenerek aynen geriye verilmesi yeterli olmayacağı gibi bunların çeşitli ifadelerle özet hâlinde açıklanması da yeterli olmaz. Sorulan soru öğrenciye uygulama fırsatı vermelidir. Bu tür davranışlar, ortaya konacak veya tanımlanacak yeni koşullara bağlı olarak yoklanmalıdır. Yoklanan davranışı kullanmakla içinden çıkılabilecek durum veya sorunlar öğrenciye verilmeli, soruda irdelenen sorunun sonuçları-nedenleri, ayrıca bu sonuç ve nedenleri değiştirme yolları istenmelidir.

23 Bir yazılı sınavı hazırlanırken uyulması gereken ilkeler
Sınavın amacı bilinmeli. Sınavın kapsamı ve yoklanacak öğrenme ürünlerinin neler olduğu bilinmeli. Öğrenme ürünlerini yoklayacak soruların ne türden olacağı belirlenmeli. Her bir öğrenme ürününü yoklamak için kaç soru sorulacağı belirlenmeli. Sınavın nasıl uygulanacağı ve cevaplamak için ne kadar süre verileceği belirlenmeli. Puanlamanın nasıl yapılacağı belirlenmeli. Soruyla hangi davranışın yoklanacağı iyi bilinmeli. Sorunun cevaplama kolaylığı, yoklanan davranışın öğrenilme derecesine uygun olmalı. Sorunun belli ve sadece bir cevabı olmalı. Cevaplamayla ilgili gerekli bilgiler tam olarak verilmeli. Gereksiz bilgilerden kaçınılmalı. Soru olabildiğince anlaşılır ve Türkçe yazım kurallarına uygun olmalı. Yazılı Yoklamalarda Hata kaynakları Okuma sırasında okuyucunun gittikçe yorulması ve dikkatinin dağılabilir. Öğretmenin o günkü morali, ruhsal durumu puanlamaya etki edebilir. Öğretmenin cevap kâğıdının sahibini önceden tanıyıp tanımaması da puanlamaya etki edebilir. Buna puanlayıcı yanlılığı denir. Birinci soruyu çok iyi cevaplandıran öğrencinin diğer soruları da öğretmen tarafından iyi algılanabilir. Yazı güzelliği veya çirkinliği, anlatım gücü, gibi faktörler de puanlamada etkili olabilir.

24 3. Sözlü Yoklamalar Sözlü yoklamalarda, öğrenciye sözlü olarak soru sorulması ve ondan sorunun cevabını düşünüp bularak sözlü biçimde ifade etmesi istenir. Karşılıklı soru sorma ve cevaplama şeklinde sözlü sınavlar olduğu gibi bir jürinin huzurunda belirlenen sorulara cevap verme şeklinde de olabilir. Cevaplama sırasında sözel ifadelerin yanında tahta ve diğer araçlar da kullanılabilir. Bunun dışında soru-cevap şeklindeki bir uygulama, ders sırasında bir öğretim yöntemi olarak kullanılmasının yanı sıra öğrenciyi ölçme ve değerlendirme amacıyla da kullanılabilir. Sözlü yoklamaların üstün tarafları Okul öncesi dönemde ve ilköğretimin ilk yıllarında çocuklar yazı dilinde yeterli gelişme sağlayamadıkları için, soruların onlara sözlü olarak sorulması ve cevapların da sözlü olarak alınması ölçme açısından uygundur. Sözlü ifade gücünün, konuşma becerisinin ölçülmesi durumunda sözlü sınav en uygun ölçme aracı olabilir. Telaffuz, vurgu, ses gibi becerilerin ve yabancı dilde konuşma becerisinin ölçülmesinde sözlü sınav uygun bir araçtır. Sözlü yoklamalar tanı koymada, öğrencilerin eksikliklerini ve yanlış anlamalarını belirlemede, ortaya çıkarmada kullanılabilecek en uygun bir araçtır.

25 Sözlü Yoklamaların Zayıf Yönleri
Sözlü yoklamalarda soru ve cevapların konuşma dilinde olması, bir ölçme yöntemi olarak bu sınavlarda elde edilen sonuçların güvenirliğini ve geçerliliğini düşürür. Bu sınavlarda normal olarak bir defada sadece bir kişiye soru sorulabilir. Sorulan sorunun cevabının düşünülüp bulunması ve ifade edilmesi oldukça zaman aldığı gibi sınav süresi içinde de az sayıda kişiye soru sorulabilir. Böylece, öğretmen iki kişiye farklı sorular sormak zorunda kalır. Her öğrenciye sorulabilecek, öğretilen konuyu kapsayan farklı soru sayısının ilk anda sanılandan çok az olacağı bilinmektedir. Her öğrenciye az sayıda soru sorulması, sonuçların geçerliğini ve güvenirliğini zayıflatır. Sözlü yoklamada çok az sayıda soru sorulması nedeniyle öğrencilerin başarı yönünden karşılaştırılması zorlaşır. Çünkü bir öğrenciye sözlü sınavda sorulan soru, çalıştığı yere denk gelebilir. Bir diğer öğrenci bunun tersi bir durum ile karşılaşabilir. Böylece konuyla ilgili bilgilerin tam olarak yoklanamamasına rağmen biri diğerinden daha yüksek puan alır. Sözlü yoklamalarda cevap sözlü olduğu için soruya verilecek cevaplar başkaları tarafından duyulacaktır. Cevabın ne olduğu ya da olmadığı ortaya çıkacaktır. Bir sorunun ikinci kez sorulması, sorunun ayırt edici özelliğini yitirmesine neden olur. Bu durumda her öğrenciye farklı sorular sormak durumunda kalan öğretmen, farklı fakat denk (aynı düzeyde) soru bulma zorluğu çeker. Denk soru bulsa bile farklı sorulara cevap veren öğrenciler kendi aralarında karşılaştırılamaz. Bu da öğrencilerin objektif değerlendirilmesini zorlaştırır. Öğretmen eşit sayıda soru sorabilir ama soruların zorluk derecesi farklı olabilir. Bu durumda da öğrencilerin hangisinin daha çok öğrenmiş olduğunu belirlemek zorlaşır. Eğer sorulan soruların cevapları uzunsa öğrencinin sözel ifadeleri arasında bazı cümleleri yanlış, bazı cümleleri de doğru olabilecektir. Bu durumda öğrencinin cevabı ne tam doğrudur, ne de tam yanlıştır. Bunun doğruluk derecesine ancak onu dinleyen öğretmen karar verecektir. Bu da sınavın objektifliğini bozacaktır. Sözlü yoklamalarda cevaplar konuşma diline bağlı olduğundan cevaplayıcının konuşma diline hâkimiyeti de, sözlü ifade gücü de verdiği cevapların doğruluk derecesini etkileyecektir. Aynı derecede iyi öğrenmiş iki öğrenciden; sözlü ifade gücü gelişmiş olanı daha kazançlı olacaktır. Böylece, bu iki öğrenciden sözlü ifade gücü az gelişmiş olan bulduğu cevabı iyi ifade edemediği için eksik cevap vermiş durumuna düşecektir. Doğru cevabı bulduğu anlaşılamayacağı için diğer öğrenciden daha düşük puan alacaktır. Sözlü yoklamalarda öğrenciye cevabını hazırlaması için fazla zaman verilmemesi, soruyu soran ve cevap veren yüz yüze oldukları için heyecan, korku, sıkılma gibi etkenlerin etkili olması ve ölçülen nitelikle ilgili olmayan kişilik boyutlarının elde edilen puanı olumsuz yönde etkilemesi çoğu zaman söz konusudur. Böyle durumlarda güvenli ve uygun atmosferin yaratılması çok önemlidir

26 1. Aşağıdakilerden hangisi yazılı yoklamalarda puanlama güvenirliğini artırmaya yönelik önlemlerden biri değildir? (KPSS–2006) A) Puanlamayı birden fazla puanlayıcının yapması ve verilen puanların ortalamasının alınması B) Bir soruya öğrencilerin tümünün verdiği cevaplar puanlandıktan sonra diğer soruya geçilmesi C) Cevabın değişik bölümlerine verilecek puanların ayrı ayrı belirlenmesi D) Öğrencinin sınıf-içi etkileşimiyle ilgili puanının sınav puanlarına katılması E) Puanlama için ayrıntılı yönergelerin bulunduğu cevap anahtarının kullanılması 2. Çoktan seçmeli bir test maddesini cevaplayan bir kişinin çeldiricileri eleyerek doğru cevaba ulaşmasında, aşağıdakilerden hangisi belirleyici olmalıdır? (KPSS–2006) A) İfadelerin, kök ifadesiyle tutarlılığı B) Seçeneklerin soyutluk-somutluk derecesi C) Yoklanan davranışın öğrenilmiş olması D) Seçeneklerin birbirini içerip içermemesi E) İfadelerin kısalık ve uzunluğu

27

28 4. Test maddesinde, ders kitabından aynen alınan ifadelerin kullanılması eğitimsel doğurguları açısından nasıl bir etki yaratır? (KPSS-2006) A) Maddeyle yoklanan davranış hatırlama düzeyinde kalır. B) Kitabı okumamış öğrenci maddeyi kesinlikle cevaplayamaz. C) Maddenin anahtarlanması kolaylaşır. D) Maddenin okunup anlaşılması zorlaşır. E) Maddede gereksiz ipuçları bulunmaz. 5. Yazılı yoklamalardaki sorularda, öğrencilerin cevaplarını düşünerek bulmaları ve buldukları bilgileri organize ederek yazmaları gerekir. Bu tür sorularla üst düzeydeki zihinsel beceriler ölçülebilir. (KPSS-2007) Aşağıdaki sorulardan hangisi, yazılı yoklamamaların bu avantajlarını ortaya koyan uygun bir örnek değildir? A) Enflasyonu düşünmek için ne tür önlemler alınabilir? Örnek vererek irdeleyiniz. B) Avrupa Birliği’ne katılma konusunda görüşleriniz nelerdir. Bu şekilde düşünmenizin nedenlerini açıklayınız. C) İzlediğiniz en iyi sinema filmi hangisidir? Bu filmi neden beğendiğiniz gerekçeleriyle açıklayınız. D) Başarı ile yetenek arasındaki ilişkiyi bir örnekle açıklayınız. Sizce insan yaşamında hangisi daha ön plandadır? E) Ölçme nasıl tanımlanır? Eğitimde yapılan ölçmeler kaç gruba ayrılır? 6. Bir sınav türünün özellikleri şunlardır: • Kısa sürede çok soru sorulmasına olanak tanır. • Puanlaması kolay ve nispeten nesneldir. • Şans başarısı yoktur. Bu özellikleri taşıyan sınav türü aşağıdakilerden hangisidir? (KPSS-2008) A) Doğru - yanlış B) Boşluk doldurma C) Çoktan seçmeli D) Açık uçlu E) Sözlü

29 7. Bir ölçme uzmanı Fen ve Teknoloji dersi için hazırlanan başarı testini incelemiş ve ortak köke dayalı soruların civarında olduğunu saptamıştır. Bu durumu eleştiren uzman, bir köke dayalı olarak sorulabilecek soru sayısının üçü geçmemesini önermiştir. Ölçme uzmanının bu eleştirisinin en önemli gerekçesi aşağıdakilerden hangisi olabilir? (KPSS-2008) A) Öğrencilere aynı kökle ilgili çok sayıda soru sormak motivasyonu düşürür. B) Sorular tek bir test yaprağına sığmayacağı için test düzeni bozulabilir. C) Benzer davranışı ölçen soru sayısının artması güvenirliği düşürür. D) Soruların birbirinden bağımsız cevaplanabilme kuralı bozulabilir. E) Okuduğunu anlama değişkeninin etkisi artarak geçerliği düşürür.

30 Eşleştirme tekniğinden faydalanılarak hazırlanmış SBS soruları
2008 yılı 6. SBS sınıf sorusu

31 Eşleştirme tekniğinden faydalanılarak hazırlanmış SBS soruları
2009 yılı SBS 7. sınıf sorusu

32 Doğru- yanlış tekniği temel alınarak hazırlanmış SBS soruları
2008 yılı 7. sınıf SBS sorusu

33 Doğru- yanlış tekniği temel alınarak hazırlanmış SBS soruları
2009 yılı 8. sınıf SBS Sorusu

34 Boşluk doldurma tekniğinden faydalanılarak hazırlanan SBS soruları
2009 SBS 7. sınıf sorusu

35 Bilgi paylaşıldıkça çoğalır
İLGİNİZE TEŞEKKÜRLER...