Afet ve Acil Durumlarda Psikososyal Destek Hizmetleri

... konulu sunumlar: "Afet ve Acil Durumlarda Psikososyal Destek Hizmetleri"— Sunum transkripti:

1 Afet ve Acil Durumlarda Psikososyal Destek Hizmetleri
AİLE EĞİTİMİ, AİLE DANIŞMANLIĞI VE PSİKOSOSYAL DESTEK HİZMETLERİ DAİRE BAŞKANLIĞI Afet ve Acil Durumlarda Psikososyal Destek Hizmetleri

2 AFET VE ACİL DURUMLARDA PSİKOSOSYAL DESTEK ÇALIŞMALARI

3 İÇERİK AFET/ACİL DURUM KAVRAMLARI VE AFET YÖNETİMİ
AFET YAŞANTISI SONRASI TOPLUMLARIN GEÇİREBİLECEKLERİ AŞAMALAR PSİKOSOSYAL MÜDAHALE PSİKOSOSYAL MÜDAHALE SÜRECİNDE YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR ÖRNEK VAKA: GÜNGÖREN BOMBALAMA EYLEMİ PSİKOSOSYAL DESTEK ÇALIŞMALARI

4 normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan
Afet Toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan doğal, teknolojik veya insan kaynaklı olayları.  Acil Durum Toplumun tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan, acil müdahaleyi gerektiren olaylar ile bu olayların oluşturduğu kriz halini tanımlar.

5 Cevap verme kapasitesinin yetersiz kalması
AFET TÜRLERİ 5 Doğal Sebepler Ani Oluşan Tek Sebep Fırtına Sıcak Dalgası Dondurucu Soğuk Deprem Volkan Patlaması Aşamalı Oluşan Birden Çok Sebep Heyelan Kuraklık Sel İnsani Sebepler Ani Oluşan Tek Sebep Yangın Patlama Çarpışma Deniz Kazası Yapısal Çökme Aşamalı Oluşan Birden Çok Sebep Çevresel Kirlilik Savaş Ekonomik Kriz Salgın Hastalıklar Salgın hastalıklar doğal sebeple meydana gelen afetler içinde ikincil afet olarak da tanımlanmaktadır. 2000 li yıllarda yaklaşık 300 milyon insan afetlerden etkilendi Cevap verme kapasitesinin yetersiz kalması AFET

6 Zarar Azaltma/Hazırlık
AFET YÖNETİMİ DÖNGÜSÜ Geliştirme Zarar Azaltma/Hazırlık İyileştirme Müdahale AFET YÖNETİMİ DÖNGÜSÜ AFET

7 MÜDAHALE Bir afetin oluşunu takip eden ve afetin oluşundan hemen sonra başlayarak afetin büyüklüğüne bağlı olarak en çok 1-3 aylık bir süre içerisinde yapılan faaliyetlerdir. Afet sırasında veya hemen sonrasında mümkün olan en kısa süre içerisinde çok sayıda insan hayatını kurtarma, yaralıların tedavisini sağlama, açıkta kalanların, barınma, beslenme, tahliye, korunma, ısınma, güvenlik, psikolojik destek gibi hayati gereksinimlerini karşılama çalışmalarının tümüdür.

8 MÜDAHALE FAALİYETLERİ
Haber alma ve ulaşım İhtiyaçların belirlenmesi(Psikososyal dahil) Arama ve kurtarma İlkyardım, Tedavi Tahliye, Geçici iskan Yiyecek, içecek, giyecek, yakacak temini Güvenlik, çevre sağlığı ve koruyucu hekimlik Hasar tespiti Tehlikeli yıkıntıların kaldırılması Müdahale evresinde yapılacak tüm faaliyetler devletin tüm güç ve kaynaklarının en hızlı şekilde ve etkili yöntemlerle afet bölgesinde kullanılmasını amaçladığından çok iyi bir koordinasyonu gerektirmekte ve olağanüstü koşullarda uygulanması zorunluluğu, olağanüstü hazırlık ve yetkiye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu evrede süreç afetin oluşundan hemen sonra anında yapılan müdahale ile başlar ve çok kısa süreli olabileceği gibi, afetin büyüklüğüne bağlı olarak 1-2 aylık bir süreyi kapsayabilir. Müdahaledeki ana hedef söz konusu faaliyetlerin, en kısa süre içerisinde ve en uygun yöntemlerle gerçekleştirmektir.

9 İYİLEŞTİRME Afetin sonrasında; etkilenen toplumun haberleşme, ulaşım, su, elektrik, kanalizasyon, eğitim, uzun süreli geçici iskân, ekonomik ve sosyal faaliyetler gibi hayati ihtiyaçlarının en alt düzeyde karşılanabilmesi için gereken etkinlikleri içerir. Afete uğrayan toplumun yaşam koşullarını yeniden oluşturma amacıyla muhtemel afet risklerini azaltmak için sistemli bir özendirme ve gerekli düzenlemeleri yapmak için alınan kararlar ve faaliyetlerin tümüdür. İyileştirme veya rehabilitasyon yeniden yapılanmaya geçilmeden önce afet riski azaltma önlemlerinin uygulanması ve geliştirilmesi için bir fırsattır.

10 İYİLEŞTİRME FAALİYETLERİ
Hasar Tespiti/Onarım Kesintiye uğrayan hizmetlerin servise sunulması Geçici iskan sağlanması Kalıcı yerleşim yerlerinin inşa edilmesi Etkilenen insanlara psikososyal hizmet verilmesi Afete uğrayan toplumun yaşam koşullarını yeniden oluşturma amacıyla, olası afet risklerini azaltmak için sistemli bir özendirme ve gerekli düzenlemeleri yapmak için alınan kararlar ve faaliyetlerin tümüdür. Afetler ile ortaya çıkan acil duruma ilişkin görevlerin yerine getirilmesinden sonra, sıra yerel toplulukların ve bireylerin elden geldiğince ivedilikle afet öncesi yaşam koşullarına kavuşturulmasına gelmektedir. Bu normale dönüş süresinin mümkün olduğunca kısaltılması iyileştirme çalışmalarının başlıca amacıdır. Bir afetin oluşundan hemen sonra başlayarak, afetin büyüklüğüne bağlı olarak 1-2 yıl sürebilen tüm faaliyetlerdir. İyileştirme evresinde ana hedef, afete uğramış toplulukların, haberleşme, ulaşım, su, elektrik, kanalizasyon, eğitim, sosyal aktiviteler, geçici ve kalıcı iskan, çalışma ve ekonomik alanlardaki hayati aktivitelerinin en az düzeyde karşılanarak, zaman içerisinde geliştirilerek devamını sağlamak ve sonuçta etkilenen insanlar için afet öncesinden daha güvenli ve gelişmiş bir yaşam çevresi oluşturmaktır. İyileştirme: • Yerel bir çalışmadır, • Çok yönlü bir çalışmadır, • Afet yönetiminin de gözden geçirilmesini gerektirebilir, • Tekrarlanabilir afet tehlikesi karşısında daha güçlü olmayı gerektirir, • Eskiye göre daha üstün standartları yakalamaktır.

11 GELİŞTİRME Afet ve acil durumlardan etkilenen veya zarar gören tüm insan aktivitelerinin olaydan önceki düzeyden daha ileri bir düzeyde karşılanabilmesi hedefiyle, toplumun afet/acil durum nedeniyle bozulmuş olan ekonomik, sosyal ve psikolojik bütünlüğünün yeniden sağlanmasına yönelik etkinlikleri içerir. Afetten etkilenen veya zarar gören tüm insan aktivitelerinin afetten önceki düzeyden daha ileri bir düzeyde karşılanabilmesi, bu safhada yapılacak faaliyetlerin ana hedefidir.

12 GELİŞTİRME Hasar gören veya yıkılan tüm bina ve tesislerin yeniden inşası Toplumun afet nedeniyle bozulmuş olan ekonomik, sosyal ve psikolojik bütünlüğünün yeniden sağlanması Yeniden İnşa Faaliyetleri: Hasar gören veya yıkılan tüm bina ve tesislerin yeniden inşası Toplumun afet nedeniyle bozulmuş olan ekonomik, sosyal ve psikolojik bütünlüğünün yeniden sağlanması

13 ZARAR AZALTMA VE HAZIRLIK DÖNEMİ
Tehlike ve risklerin olumsuz etkilerini mümkünse önlemek, mümkün değilse ise etkilerini azaltmak ve afet meydana geldiğinde zamanında hızlı ve etkili bir müdahaleyi başarmak için önceden yapılması gereken tüm faaliyetlerdir. Şimdi aşamaları tek tek ele alacağız. Zarar azaltma, olası afet tehlikesinin önlenmesi veya giderilmesi zor ve imkansız kayıplar doğurmaması için yapılan tüm etkinlikleri ve önlemleri kapsar. Bunlar; mevzuatın gözden geçirilmesi, afet yönetmeliklerinin ve haritalarının güncelleştirilmesi, afet gözlem ağlarının kurulması/genişletilmesi, afet tehlikesinin bölgesel ve yerel ölçekte belirlenmesi, bilimsel ve teknik araştırmaların planlanması, yürütülmesi, afet önleyici mühendislik önlemlerinin geliştirilmesi, uygulanması, afetler ve korunma yöntemlerinin kamuya duyurulması gibi unsurları kapsar. Uygulama, iyileştirme ve yeniden yapım evreleri ile başlar ve yeni bir afet oluncaya kadar da devam eder. Zarar azaltma sürecinin kurumsal örgütlenmesi, afet yönetimi sisteminin diğer evreleriyle karşılaştırıldığında daha dağınık ve belirgin olmayan bir yapı gösterir. Bu belirsizlik, zarar azaltma çalışmalarının çok sayıda kurumun görev alanı içerisine dağılmış olmasından kaynaklanmaktadır. Yapılan çalışmaların bir süreyle sınırlı olmaması, ucunun açık olması, bu kurumsal dağınıklılığın krize dönüşecek bir sorun olarak yaşanmasını engellemektedir. Bu sürecin önemi, can ve mal kayıplarına neden olabilecek olası riskleri ortadan kaldırma olanağını sağlamasıdır.

14 ZARAR AZALTMA VE HAZIRLIK DÖNEMİ
Ulusal sismik ağın güçlendirilmesi Risk analizlerinin yapılması Binaların güçlendirilmesi Kaçak yapılaşmanın önlenmesi İdari tedbirler Doğal afet sigortası (DASK) yaptırılmasının önemi Deprem senaryosu ve tahminler Eğitim çalışmaları Bu evrede ülke ve bölge ölçeğinde yapılması gereken başlıca çalışmalar: • Afet anında uygulanacak yasal mevzuat ile alan kullanım, yapı ve deprem yönetmeliklerinin gözden geçirilmeleri ve gerekiyorsa yeniden düzenlenmeleri, • Afet tehlikesi ve riskinin makro ve mikro ölçekte yeniden belirlenmesi, geliştirilmesi ve tehlike haritalarının hazırlanması, • İhtiyaç duyulan bilimsel ve teknik araştırma-geliştirme faaliyetlerinin planlanması ve uygulanması, • Ülke için deprem kayıt şebekeleri ve afet erken uyarı ve kontrol sistemlerinin kurulması ve geliştirilmesi, • Afet zararlarının azaltılması konusunda ilgili her kesimi kapsayan geniş kapsamlı eğitim faaliyetlerinin yürütülmesi, • Afet zararlarının azaltılması kavramının, kalkınmanın her aşamasında dahil edilmesi ve uygulamasının sağlanması, • Afetlere karşı önleyici ve zarar azaltıcı mühendislik tedbirlerinin geliştirilmesi ve uygulanması (Ergünay, 2002). Yerleşme ölçeğinde ise aşağıdaki çalışmaların yapılması gerekmektedir. • Afet tehlikesi ve riskinin belirlenmesi, mümkünse önlenmesi veya büyük kayıplar doğurmaması için alınması gereken önlemlerin alınması, • Toplumun afet tehlikesi ve riski konusunda bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi ve baş edebilme kapasitesinin geliştirilmesi, • Afet öncesi ve sonrasında uygulanan mevzuat ve kurumsal yapılanmanın geliştirilmesi, • Araştırma-geliştirme politika ve stratejilerinin belirlenmesi ve uygulanması.

15 AFET SONRASI TEPKİLER

16 Afet Meydana Geldikten Hemen Sonra Verilebilecek Psikolojik Tepkiler (AKUT AŞAMA)
Mantıklı düşünememe Her şey gerçek dışı; Yaşadıklarına inanamama, bunların bir rüya olduğunu düşünme Duygusal karmaşa (heyecan, şok, gerginlik, sinirlilik, öfke, bunalma, çaresizlik) Rüyalar ve kâbuslar Bellek ve dikkat sorunları Artan huzursuzluk, kendini toplumdan dışlama ve depresyon Hayatta kalmaya çalışma, suçluluk ve yas gibi duygulara kapılmak Yerinde duramama; uyku bozukluğu; iştahta değişim; içki/sigara kullanımında artış Güvensizlik Afet meydana geldiği aşamadaki (akut aşamadaki) belirtiler, kişilerin acil bir durum ya da afet karşısındaki muhtemel tepkilerini göstermektedir. Kişinin bu süreci ne kadar zamanda atlatabileceği ve her aşamadaki unsurların bireyi ya da çevresindekileri ne ölçüde etkileyeceği, bireyin kendi kendine yardım etmek için harekete geçme becerisine ve kabiliyetine bağlıdır. Afet Meydana Geldikten Hemen Sonra Verilebilecek Psikolojik Tepkiler(Akut Aşama) Mantıklı düşünememe Her şey gerçek dışı; Yaşadıklarına inanamama, bunların bir rüya olduğunu düşünme Duygusal karmaşa (heyecan, şok, gerginlik, sinirlilik, öfke, bunalma, çaresizlik) Rüyalar ve kâbuslar Bellek ve dikkat sorunları Artan huzursuzluk, kendini toplumdan dışlama ve depresyon Hayatta kalmaya çalışma, suçluluk ve yas gibi duygulara kapılmak Yerinde duramama; uyku bozukluğu; iştahta değişim; içki/sigara kullanımında artış Güvensizlik

17 Huzursuzluk, depresyon Kendini kopuk ve yalnız hissetme
Afeti hatırlatan durumlardan kaçınma Korkutucu rüya ve kâbuslar Tepki Aşamasında Verilmesi Olağan Tepkiler Tepki Aşamasında Verilmesi Olağan Tepkiler Afeti hatırlatan durumlardan kaçınma Gerginlik, korku Huzursuzluk, depresyon Kendini kopuk ve yalnız hissetme Korkutucu rüya ve kâbuslar Suçluluk duyguları Gerginlik, korku Suçluluk duyguları

18 İyileşme/Uyum Aşamasında Verilmesi Olağan Tepkiler
Tepkilerin şiddeti azalır Günlük hayata ilginin artması Gelecekle ilgili planlara aktif katılım Bireyin bu yaşantıyı kabullenmesi Mevcut durumla baş edebilmesi Gelecekle ilgili planlar yapabilmesi Duygusal açıdan toparlanması İyileşme/Uyum Aşamasında Verilmesi Olağan Tepkiler Tepkilerin şiddeti azalır Günlük hayata ilginin artması Gelecekle ilgili planlara aktif katılım Bireyin bu yaşantıyı kabullenmesi Mevcut durumla baş edebilmesi Gelecekle ilgili planlar yapabilmesi Duygusal açıdan toparlanması

19 AFET YAŞANTISI SONRASI TOPLUMLARIN GEÇİREBİLECEKLERİ AŞAMALAR
1.Tehdit Aşaması 2.Kurtarma - Kahramanlık Aşaması 3.Toplumsal Dayanışma - İyimserlik aşaması 4.Farkındalık Aşaması 5.Yeniden Yapılanma - İyileşme Aşaması

20 1. Tehdit Aşaması Olaydan hemen sonraki dönemdir.
Olayın niteliğine göre fiziksel tehlikeler devam diyorolabilir. (artcılar, patlamalar, kaymalar) Olay yerinden herkesin uzaklaştırılması Alanın boşaltılması Trafiğin kontrol edilmesi ve yardım çalışanlarına öncelik verilmesi

21 2.Kurtarma ve Kahramanlık Aşaması
Yardımcı olma davranışı artar. Yorgunluk hissetmeyebilir, bakımını ihmal edebilir. Strese bağlı olarak riski de değerlendirebilme azalabilir ve kişiye zarar verici sonuçlar ortaya çıkabilir.

22 3.Toplumsal Dayanışma Aşaması
Sürekli ve kolay erişilebilir destek artar. İyimserlik ve yardımlaşma görülür. Yoğun yardımlaşma toplumsal bağların güçlenmesine yol açar

23 4. Farkındalık Aşaması Yardımların sonlanmaya başlamasıyla maddi ve manevi zorluklar başlar. Elverişsiz yaşam şartları sonucu stres ve fiziksel yıpranma başlar. Tükenmişlik ortaya çıkabilir.

24 5. Yeniden Yapılanma ve İyileşme Aşaması
Kendi yaşamının sorumluluğunu alma başlar. Kayıplarla yüzleşme görülür. Yeni yaşantıya uyum başlar Afet yaşantısıyla başetmeyle oluşan kişisel olgunlaşma başlar.

25 AFET HALİNDE VE ACİL DURUMLAR KARŞISINDA VERİLEN TEPKİLER;
OLAĞAN ÜSTÜ DURUMLARA VERİLEN OLAĞAN TEPKİLERDİR. Afete ve acil durumlara her insan çeşitli türden tepkiler gösterir, bu tepkiler tamamen normaldir. Bunların neler olduğunu bilmemiz olayların etkisinden kurtulmamıza yardımcı olacak, korkularımızın yerini güven alacaktır.

26 PSİKOSOSYAL MÜDAHALE Afetler sonrasında birey/aile/topluma destek olmak Afet yaşamış birey/aile/toplumları normal yaşamlarına geri dönmelerini sağlamak Afet yaşamış bireylerin kapasitelerini arttırmak Afetlerden sonra insanların kendi hayatlarını devam ettirmek için sorumluluk almalarını sağlamak PSİKOSOSYAL DESTEK NEDİR? “Psikososyal” kelime anlamıyla birbirini sürekli etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin hareketli ilişlkisi anlamına gelirken; afetlerde psikososyal destek; afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin yeniden kurulması/geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ yaşamlarına geri dönmesi surecinde kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmelerinin sağlanması, toplumda gelecekte ortaya çıkması muhtemel afet ve acil durumlarla başa çıkma/iyileşme/toparlanma becerilerinin artırılması ve yardım çalışanlarının desteklenmesini içeren ve afet döngüsünün her aşamasında yürütülen çok disiplinli hizmetler bütünü olarak ifade edilebilir.

27 Diğer insanlarla olan etkileşim ve ilişkiler
PSİKOLOJİK Düşünceler Duygular - Davranışlar SOSYAL Diğer insanlarla olan etkileşim ve ilişkiler Çevre - Görev ve roller - Kültür ve gelenekler

28 Psikososyal Müdahalenin Amaçlar
Fiziksel ve duygusal acıyı azaltma Normale dönüşü kolaylaştırma Olası tepkiler hakkında bilgilendirme Toparlanma ve başetmede yardımcı olma Kontrolü artırma ve destek sistemlerini harekete geçirme Nedret Öztan, 2011

29 PSİKOSOSYAL ETKİLİLİK ALANLARI
kültür ve değerler topluluk toplum aile sosyal çevre bırey insan kapasitesi

30 MÜDAHALE HEDEFLERİ-1 Afetlerin yol açtığı olumsuz psikolojik yaşantılarla başa çıkma konusunda bilgi vermek İnsanların katılımını sağlamak, Hedef kitlenin tanımı, amaçları ve müdahale yöntemleri hedef kitlenin temsilcileri ile birlikte belirlenmeli, Sosyal destek sistemlerinin toparlanma sürecinde çok önemli bir role sahip olduğunu unutmamak Hem sosyal yapıyı güçlendirmeyi sağlamak hem de sorunlarla başa çıkma konusundaki mevcut stratejileri ve becerileri geliştirmeyi amaçlamak,

31 MÜDAHALE HEDEFLERİ-2 Toplumdaki stresi azaltmak için değişik sosyal etkinlikler, projeler ve eğitimleri, kişilerle birlikte planlamak, Stresin çalışanlar üzerindeki etkisini en aza indirmek için çalışanları desteklemek, Basit açık ve güvenilir bilgi akışı sağlamak, bunu sürdürmek ve hedef kitlenin bilgiye erişmesini sağlamak, Çalışma ve Değerlendirme sürecinde kültürel, politik, etnik ve dini bağlamları göz önünde bulundurmak,

32 PSİKOSOSYAL MÜDAHALE SÜRECİNDE
YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi Psikolojik İlk Yardım Sevk Etme ve Yönlendirme Bilgi Merkezi Oluşturma Koordinasyon ve İşbirliği Toplumu Harekete Geçirme Sürdürülebilir- Uzun Dönem Çalışmaların/Projelerin Planlaması Çalışana Destek Eğitim İzleme ve Değerlendirme 1- İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi : Etkilenenlerin etkilenme dereceleri ve sorunları, ihtiyaçları, toplumda var olan kaynak kişi/kuruluş ve kurumlar var olan hizmetleri, ve uygulanacak müdahale planının ana hatlarıyla oluşturulması 2- Psikolojik İlk Yardım: Psikolojik ilk yardım uygulamalarında temel amaç; kişilere duygularını ifade etme olanağı vererek rahatlama sağlama ve temel bilgilerin etkilenenlere iletilmesidir. 3- Koordinasyon ve İşbirliği: 4-Toplumu Harekete Geçirme: Afetlerden sonra insanlar normal yaşantıya ne kadar çabuk döner, çalışmalara ne kadar dahil olurlarsa afetin ve travmaların olumsuz etkilerini o kadar az hissetmekte ve kendi kendine yardım becerileri artmaktadır. Örneğin çadır kentlerde çevre temizliği, yemek, taşıma ve bunun gibi işlerde bizzat afetzedelere sorumluluk verilmektedir. 5- Sevk Etme ve Yönlendirme: 6- Sürdürülebilir- Uzun Dönem Çalışmaların/Projelerin Planlaması: Bu projeler etkilenen toplumların ihtiyaç ve sorunları doğrultusunda harekete geçmelerine, başla çıkma kapasitelerinin gelişmesine, afet sonucunda kaybolan yaşamlarının kontrolünü yeniden sağlama duygusunu hissetmelerine ve sorumluluk almalarına fırsat vermektedir 7- Bilgi Merkezi Oluşturma: Bilgi merkezlerinin kurulması ile, afetlerden sonra özellikle yardımların nerelerde, kimler tarafından verildiği, kuruluşların faaliyetleri vb. bilgilerin etkilenenlere kolay ulaşabilecekleri şekilde sunulması sağlanmaktadır. Bu bazen yalnızca bir ilan panosu kurularak da yapılabilmektedir. 8- Çalışana Destek: Travma ve afet sonrası, yardım çalışanlarının nelerden etkilenebileceği, korunma yolları, olumsuz faktörlerin belirlenmesi ve iyileştirilmesi, çalışanların desteklenmesi psikososyal müdahalenin bir parçası olarak devam etmektedir 9- Eğitim: Türk Kızılayı’nda gerek afet gerekse afetlere hazırlık dönemlerinde çeşitli kişi ve gruplara yönelik aşağıda belirtilen psikososyal eğitimler düzenlenmektedir. Psikolojik İlk Yardım, Toplum Katılımı (Toplumun Harekete Geçirilmesi ve Katılımın Sağlanması), Çalışana Destek (Ekip Çalışması, Stres, İletişim, Öfke, Liderlik),. 10-İzleme ve Değerlendirme: Psikososyal destek hizmetlerinin etkilerini takip etmek ve uygulamalarla ilgili bilgi toplayarak psikososyal destek programları geliştirmek için izleme ve değerlendirme yapılması gereği kaçınılmazdır.

33 İHTİYAÇ VE KAYNAK DEĞERLENDİRMESİ
İlk psikososyal değerlendirmenin yapılması Sağlam bir bilgi ve veri temeli oluşturulması. Gerekli görülen toplum değerlendirmelerinin hedefler doğrultusunda ve kapsamlı biçimde yapılması. Afet ve acil durumların hemen sonrasında yapılan ilk psikososyal müdahaledir. Bu değerlendirme; etkilenenlerin etkilenme dereceleri ve şekilleri, içinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar, toplumda varolan kaynak kişi/kurumlar, bunların çalışma şekilleri, varolan hizmetler/sunuş şekilleri ve uygulanacak psikososyal müdahale planının ana hatlarıyla oluşturulması olarak özetlenir. Uzmanlar tarafından gözlemlere ve genel bilgilere dayanan ihtiyaç ve kaynak değerlendirmesi yapılabileceği gibi; durum “psikososyal ihtiyaç belirleme formu”gibi araçlarla da değerlendirilebilir. Hangi yöntemin kullanılacağı afet/acil durumun niteliğine ve etkileme şekline göre değişir.

34 2.PSİKOLOJİK İLK YARDIM İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı başlayan bir psikososyal müdahaledir. Psikolojik ilk yardım, afet/acil durumdan etkilenenlerin duygularını ve yaşadıklarını ifade etmelerine olanak verilmesi ve temel psikolojik bilgilerin iletilmesi aracılığıyla rahatlamalarına, yaşadıkları ve hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı hedefler. Bireylere ve gruplarla yapılan görüşmelerde uygulanabileceği gibi, bilgilendirme amacıyla broşürlerin hazırlanıp dağıtılması, medya araçlarının kullanılması, panel, sempozyum gibi toplantılarının düzenlenmesi yollarıyla da uygulanabilir.

35 3. SEVK ETME VE YÖNLENDİRME/HAVALE ETMEK
İhtiyaç/kaynak değerlendirmesi ve psikolojik ilk yardım süreçleri sırasında ciddi psikolojik ve psikiyatrik hizmetlere ihtiyaç duyanların tedavi için bölgedeki uzmanlara (psikolog, psikiyatrist) ve kurumlara (akıl ve ruh sağlığı hastaneleri, psikiyatri hastaneleri, hastanelerin psikiyatri klinikleri gibi) yönlendirilmesini içeren bir psikososyal müdahaledir.

36 4. BİLGİ MERKEZİ OLUŞTURMA
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve kullanılabilir bir bilgi merkezinin oluşturulması şeklinde bir psikososyal müdahaledir. Afetlerin ardından yaşanan kaos ortamında doğru bilgiye ulaşmak hayati önem taşıdığından; bilgi merkezinin afetin hemen ardından oluşturulması ve uzun bir sure işletilmesi, belki de hiç sonlandırılmaması önerilmektedir.

37 5. KOORDİNASYON VE İŞBİRLİĞİ
Tüm psikososyal müdahalelerde alanda çalışan tüm kurum ve kuruluşların bir koordinasyon ve işbirliği içinde çalışmaları çok önemlidir. Bu koordinasyon ve işbirliğinin sadece afet acil durumlarında değil, öncesinde ve sonrasında da devam etmesi çalışmaların verimliliği ve daha çok sayıda kişiye ulaşılması açısından da önemli olmaktadır.

38 6. TOPLUMU HAREKETE GEÇİRME
Toplumda ortak sorun/ihtiyaçlar ve bunlara yönelik kaynaklar değerlendirilerek, bireylerin kendi ihtiyaçlarını karşılamak ya da sorunlarını çözmek için harekete geçmelerine olanak veren kısa sureli sosyal projeler uygulanması Etkilenen bireylerin yardım faaliyetlerine katılımlarını teşvik edecek ve kolaylaştıracak düzenlemeler yapılması

39 7. SÜRDÜRÜLEBİLİR- UZUN DÖNEM ÇALIŞMALARIN/PROJELERİN PLANLAMASI
Afetlerden sonra yaygınlıkla kullanılan psikososyal müdahalelerden biridir. Bu projeler, etkilenen bireylerin ihtiyaç ve sorunları doğrultusunda harekete geçmelerine, başa çıkma kapasitelerinin gelişmesine, afet sonucunda kaybolan yaşamın kontrolünü yeniden sağlama duygusunu hissetmelerine ve sorumluluk almalarına fırsat veren projelerdir.

40 8. ÇALIŞANA DESTEK Çalışanlar için bilgi paylaşımı ve rahatlama toplantılarının başlatılması ve sürdürülmesi Çalışanları etkileyen stres faktörlerinin tanımlanması Bu faktörlerin etkilerini azaltmak için kullanılabilecek iç ve dış kaynakların belirlenmesi. Çalışanlara destek amacıyla uygulanabilecek örgütsel ve idari değişikliklerin önerilmesi Görev yapan yöneticilerle birlikte çalışarak gerekli kurumsal desteğin verilmesi Çalışanlara destek broşürü, bilgilendirme toplantıları aracılığıyla kişisel stres yönetimi konusunda bilgi yayılması

41 Alanda Çalışacak Kişilerin Özellikleri
Koşullara uyum sağlayabilmek,esneklik İnsanları sevmek ve saymak Bunu hissettirebilmek İletişim ve problem çözme becerileri olmak Strese dayanıklı Kendi duygu ve ihtiyaçlarının farkında Ekip çalışmasına ve gerıbildirime açık

42 9. EĞİTİM En yaygın kullanılan psikososyal müdahalelerdendir. Gerek afetten etkilenenlere, gerekse psikososyal destek uygulamalarında çalışılan ve/veya çalışma olasılığı bulunan kişilere (psikologlar, sosyal hizmet uzmanları, kamp yöneticileri, öğretmenler, sivil toplum örgütü çalışanları, toplum liderleri gibi) eğitim yoluyla ulaşmak önemlidir.

43 10. İZLEME VE DEĞERLENDİRME
Yapılan tüm çalışmaların izlenmesi ve değerlendirilmesi. Hem yapılan çalışmaların etkinliğini gösterecek, hem de bir sonraki afet acil durumu için hazırlık oluşturacaktır.

44 PSİKOSOSYAL DESTEK HİZMETLERİNİN YÜRÜTÜLDÜĞÜ BAZI AFETLER
1999 Marmara Depremleri 2002 Afyon Depremi 2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu 2003 İstanbul Bombalama Eylemi 2003 Bingöl Depremi 2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka 2005 Pakistan Depremi 2006 Batman Sel 2006 Elazığ Deprem 2007 İzmir Trafik Kazası 2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi 2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı 2008 Bala Depremi 2009 Mardin Şiddet Olayı 2009 Marmara Seli 2010 Elazığ Depremi 2010 Zonguldak Maden Kazası 2011 Van Depremi 2014 Soma Maden Kazası 2014 Ermenek Maden Kazası PSİKOSOSYAL DESTEK HİZMETLERİNİN YÜRÜTÜLDÜĞÜ BAZI AFETLER

45 GRUP ÇALIŞMASI

46 Psikososyal Müdahale Modeli

47 İZLEME VE DEĞERLENDİRME
Acil Durum Terör Eylemi “PATLAMA” Alarm Durumu Psikososyal Müdahale İhtiyaç Tespiti İlgi Hastanesi, Kolan Hastanesi, Bakırköy Eğt. ve Araştırma Has., Bağcılar Devlet Hastanesi Yenibosna Adli Tıp Kurumu (İlk gece bu kurumlarda yerinde tespit yapılmıştır. Yaralıların sevk edildikleri diğer hastanelerin bilgisi alınarak olaydan etkilenen tüm bireylere ulaşılmıştır. Psikolojik İlk Yardım Koordinasyon ve İşbirliği AKUT DÖNEM Orta ve Uzun Dönem Psikososyal Müdahale Planının Oluşturulması Bilgi Merkezi Kurma Çalışana Destek Sevk ve Yönlendirme Bölgede “Psikososyal Destek Merkezi” kurulması, psikiyatrik desteğe ihtiyaç duyan müracaatçı grubunun ilgili hastaneler sevk edilmesi, acil durum sonrası alanda çalışan emniyet mensupları, sağlık personellerine yönelik psikolojik destek çalışmaları. ORTA /UZUN DÖNEM Toplumu Harekete Geçirme Proje Planlama Okullara yönelik çalışmalar Toplum Liderleri ve Gönüllülerle yapılan çalışmalar, eğitimler, diğer kurumlarla ortaklaşa projeler vb. Psikososyal Müdahale Sürecinin Sonlanması İZLEME VE DEĞERLENDİRME GÜNGÖREN BOMBALAMA EYLEMİ VAKA SUNUMU

48 Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü
TEŞEKKÜRLER Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü Aile Eğitimi, Aile Danışmanlığı ve Psikososyal Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı