gelişim evrelerine teorik yaklaşımlar

... konulu sunumlar: "gelişim evrelerine teorik yaklaşımlar"— Sunum transkripti:

1 gelişim evrelerine teorik yaklaşımlar

2 psikoseksüel (Freud) ve psikosoyal gelişim (Ericson) evreleri
PSİKO-SOSYAL (1950) Oral (0-1 yıl) Anal (2-3 yıl) Fallik (4-5 yıl) Latent (6-11 yıl) Erinlik ve ergenlik Genç yetişkinlik Yetişkinlik Olgunluk PSİKO-SEKSÜEL (1915) Oral (0-1 yıl) Anal (2-3 yıl) Fallik (4-5 yıl) Latent (6-13 yıl) Genital (14-18/23 yıl)

3 PSİKO-SEKSÜEL GELİŞİM
ORAL DÖNEM 0-1 yıl İhtiyaç, algı,kendini anlatım odağı AĞIZ Libidanal enerji kendine yönelik Temel algılar/duyular: Açlık Susuzluk Anne memesi Yada meme yerine geçen objelerin oluşturdurduğu hoşlanma yaratan dokunma uyarımları Yutma ve doymaya ilişkin duyular Oral dürtülerin iki öğesi: Oral erotizm Oral sadizm Oral ihtiyaçlarını karşılanmaması durumunda kişilik özellikleri: Abartılı iyimserlik Özseverlik Yoğun karamsarlık Diğer insanlardan aşırı beklenti ve ilgi ihtiyacı ve ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik eğilim Aşırı bağımlılık Haset ve kıskançlık

4 anal tutucu karakter anal tepkici karakter PSİKO-SEKSÜEL GELİŞİM
ANAL DÖNEM 2-3 yıl Dışkının tutulması ya da boşaltılması işlevleri üzerinde DENETİM Libidanal enerji kendine yönelik Anne ile çatışmalı/karşıt duygular: Bağımlılık Ayrılma Bireyleşme Bağımsızlaşma Anal dürtülerin iki öğesi: Anal erotizm Anal sadizm (dışkı=öfke=kontrol etme/güç) Anal dönemin barışçıl atlatılmaması durumunda kişilik özellikleri: Aşırı düzenlilik Katı görüşlülük İnatçılık Dik kafalılık Cimrilik Karşıt duyguları birlikte yaşama Derbederlik Öfke patlamaları Başkaldırma Sadist-mazoşist anal tutucu karakter anal tepkici karakter

5 FALLİK DÖNEM 4-5 yıl İlgi ve yönelim CİNSEL ORGAN ve BÖLGELER Libidanal enerji anne/babaya yönelik Masturbasyon ve buna bağlı suçluluk duyguları ile hadım edilmeye yönelik kaygılar Karşıt cinsteki ebeveyne yönelik bilinçdışı /cinsel düşler ve dürtüler Kendi cinsiyle ÖZDEŞLEŞME ve YETİŞKİN CİNSELLİĞİNİN temellenmesi Oidipus -electra kompleksi / karşıt oidipus kompleksi Kastrasyon kompleksi İkili (dual) ilişkiden üçlü (trianguler) ilişkiye geçiş Kız çocuk için anne hem HAZ hem ELEM nesnesi Erkek çocuk için anne HAZ baba ELEM nesnesi Bu dönemin sağlıklı atlatılmaması durumunda: NEVROZ VE KİŞİLİK BOZUKLUKLARI gelişir PSİKO-SEKSÜEL GELİŞİM

6 PSİKO-SEKSÜEL GELİŞİM
LATENT DÖNEM 6-13 yıl Kız ve erkek çocuklar kendi hemcinslerine yönelir Cinsellik ve saldırganlık ile ilgili enerji ÖĞRENME, OYUN, ÇEVREYİ ARAŞTIRMA, SOSYAL İLİŞKİLER üzerine odaklanır Bu dönemin özelliği kendi cinsinden ebeveyn ile ÖZDEŞLEŞEREK kendi cinsiyetinden beklenen toplumsal rolün güçlendirilmesidir Bu dönemin sağlıklı atlatılmaması durumunda: İçsel dürtüler denetim altına alınamaz ve enerjisi öğrenme ve beceri geliştirmeye yönelemez ya da aşırı denetim ile kişilik gelişimi engellenir ve obsesif karakter yapısı yerleşir

7 PSİKO-SEKSÜEL GELİŞİM GENİTAL DÖNEM 14-18/23 yıl
Cinsel nitelikli dürtüler öncelikli olmak üzere çeşitli dürtülerin gücü artar ve önceki gelişim evrelerindeki çatışmalar yeniden canlanır Bu dönemin özelliği: Ebeveyne olan bağımlılıktan kurtulup dışarıdaki karşı cinsten kişilerle olgun ilişkiler kurma Toplumsallaşma Grup etkilniklerine katılma Meslek seçimine yönelik tasarımlar Yuva kurma istegi Haz odaklı çocuktan gerçekliğe yönelik toplumsal yetişkine dönüşüm Özdeşim modellerinin aranması Toplumsal değer yargılarına uygun varsayımlar geliştirme Cinsel rol ve toplumsal rol denemeleri Bu dönemin sağlıklı atlatılamaması durumunda: KİMLİK BUNALIMI ve SAPMALAR

8 PSİKO-SOSYAL GELİŞİM ORAL DUYUM DÖNEMİ 0-1 yıl En duyarlı organ AĞIZ
“güven/ güvensizlik” Oral dönem tümden atılan geride bırakılan bir dönem değil tüm hayat boyu süren oral davranışlar var: yemek yeme, sigara içme, ses çıkarma Anne ile ilişki güven/güvensizliği oluşturan temel ilişkidir ANAL KAS DÖNEMİ 1-3 yıl Tutma – bırakma tutumları Tutma ve bırakma tutumları ile “ben” ve “öteki-diğerleri” kaynaşır “Özerklik/utanç-kararsızlık” Ebeveynler aşırı koruyucu değil ve gerekli ortamı sağlar ise çocuk: Seçim yapan Özerkliğine sahip Bağımsız Kendi kadar çevresini de kontrol edebileceğinin farkına varan biri olur aksi takdirde: Ezik,Kızgın,Utangaç,Kuşkucu Seçim yapamaz, kararsız Hakkını savunamaz biri olur

9 PSİKO-SOSYAL GELİŞİM FALLİK DÖNEM 3-5 yıl “girişim / suçluluk”
Evin dışında,bahçe-sokak-kreş- ve büyüklerin dünyası Kendi başına öğrenme Merak Kendi başına girişimde bulunma Girişimler engellenir eleştirilirse, ilerde girişimlerinden dolayı suçluluk duyma eğilimi gösteren kişilik geliştirir LATENT DÖNEM 5-11 yıl “beceri / aşağılık duygusu” Yetişkin alet, araç vb. gibi şeyleri kullanma denemeleri Sürekli etkinlik durumu: yapma, yaratma,ortaya çıkarma, Bu çabalara karşı gelinirse: Yaptıklarını değersiz kendini de başarısız görür ve aşağılık duygusu gelişir Bu engelleme sadece anne-babadan değil okuldaki otorite figürlerinden de olabilir

10 PSİKO-SOSYAL GELİŞİM ERİNLİK ve ERGENLİK “Ego kimliği / rol karmaşası”
Kimlik gelişimi: kahramanlar, öğretiler ve karşı cinse tutulma Dış görünüme önem Kararsızlık ve şaşkınlık Dayanışma grupları, klikler Çocukluktaki kurallar ile yetişkin değerleri arasında bocalama GENÇ YETİŞKİNLİK “yakın ilişkiler / soyutlanma” YETİŞKİNLİK “üretkenlik / kısırlık” OLGUNLUK “ego bütünleşmesi /umutsuzluk”

11 k YAŞLILIK bütünlük X yılgınlık ERİŞKİNLİK Üretkenlik kısırlık GENÇ
yakınlık yalnız kalma (soyutlanma) ERGENLİK GENÇLİK zamanı kavrama zaman kargaşası kendinden emin olma kendiyle uğraşma rol deneme role saplanma çömezlik çalışma felci kimlik kimlik bocalaması cinsel kutuplaşma cinsel bocalama önderlik ardıllık otorite karmaşası İdeolojiye bağlanma x değerler kargaşası LATENT (Beceri )iş yapıcılık aşağılık duygusu görev belirleme işe yaramazlık duygusu FALLİK girişim suçluluk rolleri sezinleme rol ketlenmesi ANAL özerklik utanç duygusu Kendi olma iradesi Kendinden kuşku ORAL güven güvensizlik karşılıklı benimseme içe kapanma UMUT İRADE GÜCÜ AMAÇ YETERLİLİK SADAKAT SEVGİ BAKIM VERME BİLGELİK k

12 Borderline ergenlerde psikopatolojik semptomlar
Depresyon Dışa vurum Okuldan kaçma Madde kullanımı Diğer…

13 dışa vurma & depresyon Dışa vurumlar, depresyona karşı bir savunma düzeneğidir. Depresyonun kaynağı; egonun gelişiminde duraklama ve annenin ego destekleyici rolünde yetersizlik ile ortaya çıkan: TERK EDİLME BUNALIMI ya da DEPRESYONU olarak yaşanır. Tedavi: Savunmalarla yüzleştirme

14 Masterson’un gelişim aşamalarına yaklaşımında temel noktalar
1-3 yıl : ayrılma bireyleşme evresinde annenin libidanal yokluğu iç ruhsal yapının nesne ilişkileri kuramı zihinsel işleyişin iki ilkesi borderline hastaların iyileştikçe daha depresif olmasına yönelik klinik gözlemler

15 borderline 3’lüsü ya da kendilik 3’lüsü bozuklukları (DEK)
kendini harekete geçirme anksiyete & depresyon savunmalar DOĞA : genetik özellikler EĞİTİM : annenin çocuğun egosunu desteklemesi KADER : hassas ayrılma/bireyleşme evresinde ortaya çıkan dış baskılar

16 Bowlby’in bağlanma stilleri araştırması (1969-73)
0-10 ay : anne çocuk arasında bağlanma yok Çocuk anneden ayrıldığında; karşı çıkma ve yeniden birleşme arzusu Umutsuzluk Kopma tepkileri gösterir.

17 Mahler’in ayrılma/bireyleşme kuramı (1975)
Otistik (0-2 ay) Sembiyotik (3-18 ay) Ayrılma-bireyleşme (18-36 ay) Farklılaşma Uygulama Yeniden yakınlaşma Nesne sürekliliğine ulaşım

18 Ainsworth’un bağlanma stilleri araştırması (1978-1991)

19 Stern (1985) Çocuk doğuştan itibaren anneden ayrı bir varlık olduğunu bilir ancak duygusal ayrışma konusunda bu kadar net değildir Çocuğun dört evreden oluşan gelişimi, ortak düzenlenmede AKTİF tir