BBY104 Bilgi Kaynakları ve Hizmetleri II

... konulu sunumlar: "BBY104 Bilgi Kaynakları ve Hizmetleri II"— Sunum transkripti:

1 BBY104 Bilgi Kaynakları ve Hizmetleri II
BİLGİ KAYNAKLARININ TÜRLERİ DanIşma kaynaklarI: BİlGİNİN KENDİSİNİ VEREN - III BBY104 Bilgi Kaynakları ve Hizmetleri II

2 Danışma kaynakları [..hatırlatma..]
Baştan sonra okunmazlar. Bilgiye hızlı bir şekilde erişmeye yarayan kaynaklardır. Danışma kaynaklarının içerdiği bilgiler: Yalnızca bilgi hakkında bilgi (bibliyografik bilgi), yalnızca bilginin kendisini ya da aranılan bir sorunun direkt yanıtını (“ready reference”), ya da hem aranan bilgiye ait bibliyografik künye hem de aranan bilginin kendisini verebilen kaynaklardır.

3 ..Danışma kaynakları [..hatırlatma..]
Örneğin; Bibliyografik bir kaynak aracılığı ile kim hangi konuda neler yazmış bilgisi alınabilir (→bibliyografik bilgi). Bir ansiklopediden bir sorunun direkt yanıtı alınabilir (→ready reference). Makalelere tam metin (full text) erişim sağlayan veri tabanları aracılığı ile hem kim hangi konuda ne yazmış bilgisi alınabilir hem de yazılan makalelerin tam metinlerine erişilebilir (→hem bibliyografik künye hem de bilginin kendisi).

4 [..hatırlatma..] Bilgiyi denetim altına alan, bilgiye eriştiren ve yönlendiren danışma kaynakları: Bibliyografyalar Dizinler Kataloglar

5 Bilginin kendisini veren danışma kaynakları
[..hatırlatma..] Bilginin kendisini veren danışma kaynakları Ansiklopediler Sözlükler Coğrafi kaynaklar Biyografiler Almanaklar Yıllıklar Rehberler El kitapları →

6 Coğrafi kaynaklar Basit soruların yanıtları bulunabilir:
X kasabası nerededir? Aralık ayında İtalya’ya ne kadar soğuktur (seyahat edecek kişiler için)? X noktasından Y noktasına yaklaşık kaç km yol gidilmektedir?

7 ..Coğrafi kaynaklar Bazı karmaşık sorular için de kullanılabilir:
X ülkesinde iklim ve çevre koşulları nasıl bir yerleşim düzeni yaratmıştır? X ve Y ülkeleri arasındaki anlaşmazlığın sebebi nedir? Jeopolitik konum?.. Sınır anlaşmazlığı?.. Yer altı zenginlikleri?... vb.

8 ..Coğrafi kaynaklar Genel özellikleri:
Her tür kullanıcı bu kaynaklardaki bilgilere ihtiyaç duyabilir. Her tür kütüphanede bu kaynaklardan bulunur. Genelde bilgiyi görsel olarak verdikleri için grafik nitelikleri çok önemlidir. Basılı coğrafi kaynaklarda mutlaka bir dizin bulunmalı, kaynağın baskı kalitesine, renklendirmelere, şekilsel bütünlüğe dikkat edilmeli, kaynağın içinde yer alan görsel ögelerde boyut ve ölçekler belirtilmiş olmalıdır. Kaynak güncel olmalı. Yayınevi yetkin, güvenilir ve tarafsız olmalıdır.

9 Coğrafi kaynaklar Türleri: Haritalar Atlaslar
“Gazetteer” (≈ yer adları dizini/sözlüğü) Turizm rehberleri Coğrafi ansiklopedi ve sözlükler

10 Coğrafi kaynaklar (Haritalar)
Yeryüzünün tümünün ya da bir parçasının belirli oranlarda küçültülüp işaret ve şekillerle bir düzlem üzerinde gösterimidir.

11 ..Coğrafi kaynaklar (Harita türleri)
Konularına göre haritalar: Genel haritalar Topografya Haritaları: İzohips (eş yükselti) eğrisi yöntemi ile yapılır. Bu haritalardan ölçek, uzunluk, alan ve eğim hesaplamada yararlanılır. Fiziki Haritalar: Yeryüzü şekillerini (dağ, ova, nehir, vs.) gösteren orta ya da büyük ölçekli haritalardır. Siyasi ve İdari Haritalar: Yeryüzünde veya bir kıtada bulunan ülkeleri, bir ülkenin idari bölünüşünü, sınırlarını, yerleşim merkezlerini gösteren haritalardır. Bu haritalardan mesafe ve alan bulmada da yararlanılabilir. Duvar ve Atlas Haritaları: Eğitim ve öğretim amacına yönelik haritalardır. Dünya'nın tümünü, kıtaları veya ülkeleri gösterirler.

12 ..Coğrafi kaynaklar (Harita türleri)
Özel Haritalar: belirli bir konu için hazırlanmış haritalardır. Örneğin, Araziden Yararlanma Haritaları (ekili-dikili alanlar, tarım ürünleri, vb. bilgiler), Toprak Haritaları (bir bölgedeki toprak türleri ve dağılımı hakkında bilgi), Ekonomi Haritaları (dünyanın tamamı ya da bir bölümün ekonomik özellikleri hakkında bilgi), Hidrografya Haritaları (bir bölgenin su potansiyeli ve özellikleri hakkında bilgi), İzoterm Haritaları (bir bölgedeki sıcaklık dağılışı ile ilgili bilgi), Jeomorfoloji Haritaları (bir bölgedeki yüzey şekilleri ile ilgili bilgi), Nüfus Haritaları (ülkelerin ya da dünyanın nüfus dağılımı, yoğunluğu, vb. bilgiler), …

13 ..Coğrafi kaynaklar (Harita türleri)
Ölçeklerine göre haritalar: Büyük Ölçekli Haritalar: Ölçekleri 1/ 'e kadar olan bu haritalarda : Küçültme oranı azdır. Ayrıntı fazladır. Planlar ve topografya haritaları bu gruba girer. Orta Ölçekli Haritalar: Ölçekleri 1 / ile 1 / arasında olan haritalardır. Ayrıntılar, büyük ölçekli haritalar göre daha azdır. Küçük Ölçekli Haritalar: Ölçekleri 1 / 'dan daha küçük olan haritalardır. Ayrıntı en azdır. Küçültme oranının en fazla, ayrıntının en az olduğu harita türlerindendir. Duvar ve atlas haritaları bu gruba girer.

14 Coğrafi kaynaklar (Atlaslar)
Atlas, belirli bir alanı ya da bütün dünyayı göstererek, coğrafya, astronomi, dilbilim, gibi bir ya da birkaç konuyu açıklamak için hazırlanmış haritalar derlemesidir. Genel Dünya Atlasları Ülke (Tematik) Atlasları Tarihi Atlaslar Konu Atlasları (din, arkeoloji, çevre, astronomi, vb.)

15 Coğrafi kaynaklar (Gazetteer)
Gazetteer, yerler ya da yer isimleri hakkında danışma bilgisi veren coğrafi sözlük ya da rehberlerdir. Bu kaynaklar atlaslara benzer fakat daha detaylı ve kapsamlı bilgi verirler. Bir harita ya da atlas ile bağlantılı olarak kullanılırlar. Bir ülkelerin coğrafi yapısı, bulunduğu bölge, kıta, ülkeye ait toplumsal istatistikler, dağlar, nehirler, yollar gibi fiziksel özellikler ile ilgili bilgi bulunur. Ayrıca yerleşim yerlerinin konumları, yer yüzü şekillerinin boyutları, nüfus, kişi başına düzen milli gelir, okur yazar oranı gibi bilgiler bulunur. Bu bilgiler “gazetteer”da genelde ana başlık altında alfabetik olarak listelenmiş alt başlıklar/girişler şeklinde bulunur.

16 Coğrafi kaynaklar(Coğrafi rehber, sözlük ve ansiklopediler)
Turizm rehberleri, turistler ve gezginler için hazırlanmış, ticari ya da tanıtım amaçlı broşürler ya da el kitaplarıdır. Şehir rehberleri bu türün en yaygın kullanılan örneklerindendir. Coğrafi sözlük ve ansiklopediler, coğrafi sözcük ve terimlerin anlamlarını, diğer dillerdeki kullanımlarını, açıklamalarını veren kaynaklardır.

17 Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
Genel Harita Örneği (Türkiye-TCKGM)

18 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
Google Maps /

19 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
Atlas of the World: Seventeenth Edition (Oxford University Press, 2010)

20 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
..Atlas of the World: Seventeenth Edition (Oxford University Press, 2010)

21 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
..Atlas of the World: Seventeenth Edition (Oxford University Press, 2010)

22 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
..Atlas of the World: Seventeenth Edition (Oxford University Press, 2010)

23 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
..Atlas of the World: Seventeenth Edition (Oxford University Press, 2010)

24 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
Coğrafi Ansiklopedi ve Sözlükler World Geographical Encyclopedia (McGraw-Hill, 1995) 190’dan fazla ülke için coğrafi, fiziki ve kültürel bilgiler yer alır. Toplam 5 cilt olarak yayımlanmıştır.

25 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
GEO-DATA The World Geographical Encylopedia (Thomson-Gale, 2002)

26 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
..GEO-DATA The World Geographical Encylopedia (Thomson-Gale, 2002)

27 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
..GEO-DATA The World Geographical Encylopedia (Thomson-Gale, 2002)

28 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
..GEO-DATA The World Geographical Encylopedia (Thomson-Gale, 2002)

29 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
..GEO-DATA The World Geographical Encylopedia (Thomson-Gale, 2002) Kaynağın dizin yapısı, terimleri, kaynağın genel özelliklerinin tanıtımı, vb. bilgileri içeren doküman için tıklayın..

30 ..Coğrafi kaynaklar (Örnekler)
Merriam-Webster's Geographical Dictionary (Third Edition, 2007) Ev, ofis, okul için hazırlanmış bir başvuru kaynağı. 48,000den fazla giriş (yer adları, yüzey şekilleri, vb), 250den fazla harita. Bölgeler, ülkeler ya da şehirler için tarihi bilgiler.

31 ..Coğrafi kaynaklar (Coğrafi Bilgi Sistemleri)
Coğrafi bilgi sistemleri (geographic information systems/GIS) her tür coğrafi bilgiyi göstermek, analiz etmek ya da yakalamak (capture) amacıyla donanım, yazılım ve veriyi birleştirerek çalışan yapılardır.

32 ..Coğrafi kaynaklar (Coğrafi Bilgi Sistemleri)
İlişkileri, dokuları ya da eğilimleri haritalar, küreler, grafikler ya da raporlar biçiminde görselleştirerek coğrafi verileri görüntüleme, anlama, sorgulama, yorumlamamıza yardımcı olur. Verileri kolaylıkla anlaşılabilir biçimde görselleştirir ve herhangi bir sorunun yanıtını hızlıca verebilmek mümkün olur. CBS genelde her tür sistemle uyumlu biçimde çalışabilir ve her tür sisteme entegre edilebilir yapıdadır.

33 Deneyin.. H.Ü. Kütüphanelerinin danışma koleksiyonunda (yer numarası “Ref” kodu ile başlayan kaynaklar) bulunan atlas ve “gazetteer”ları kütüphaneye giderek inceleyin. Dizin mantığı nasıl? Nasıl bilgi buluyorsunuz? Wikipedia’nın Gazetteer maddesinde liselenen ( elektronik gazetteer örneklerini inceleyin…

34 Deneyin.. “Google maps” aracılığı ile istediğiniz iki nokta arasındaki uzaklığı bulmayı deneyin… adresinden yararlanarak aşağıdaki soruları yanıtlayın: Coğrafi bilgi sistemleri ile neler yapılabilir? Coğrafi bilgi sistemlerinde analiz nasıl gerçekleştirilir?

35 Kaynaklar ve okuma listesi:
Wikipedia (TR & EN). Katz, William. (1987). Introduction to Reference Work: Basic Information Sources (Vol.1, Part 2 & 3). New York: McGraw-Hill. Slaytlar hazırlanırken ayrıca aşağıda listelenen bazı yayımlanmamış ders notlarından yararlanılmıştır: Dr. Dilek Köprülü. BBY 103 Bilgi Kaynakları ve Hizmetleri I. Hacettepe Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü. Dr. Coşkun Polat. BBY 12 Bilgi Kaynakları ve Hizmetleri I. Atatürk Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü. Nevzat Özel. BBY 101 Genel Danışma Kaynakları I. Ankara Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.