TEMEL ÖGELER -YARDIMCI ÖGELER

... konulu sunumlar: "TEMEL ÖGELER -YARDIMCI ÖGELER"— Sunum transkripti:

1 TEMEL ÖGELER -YARDIMCI ÖGELER
YÜKLEM NESNE ÖZNE DOLAYLI TÜMLEÇ ZARF TÜMLECİ

2 Önce yüklem bulunur. Öteki ögeleri bulmak için tüm sorular yükleme sorulur.
Cümle içindeki tamlamalar, söz öbekleri bölünemez. Cümle içindeki hitap sözcükleri ve ünlem ifadeleri öge kabul edilmez.

3 YÜKLEM Eylem bildiren ya da yargıyı üzerinde taşıyan ögeye denir. Yüklem, cümlenin en önemli ve temel ögesidir. Atılan ok geri dönmez. Sonbahar gelince gezmelisiniz o yerleri. Güneş yavaş yavaş kayboldu.

4 Not: Yüklem fiillerden oluştuğu gibi isim soylu sözcüklerden de oluşabilir. Komşu komşunun külüne muhtaçtır. Şimdi dağlarında mor sümbül vardır. Bugün çok fena hastayım.

5 Not: Yüklem bir kelimeden oluşabileceği gibi sözcük grubundan da oluşabilir. Olayı duyunca küplere bindi. Gitmeden önce bana telefon etti. Borç, yiğidin kamçısıdır. Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır.

6 Babamın çantası arabanın bagajındaymış.
Benim sadık yârim kara topraktır. Memleketin en sadık bekçisiyim. Hakkıdır, Hakk’a tapan milletimin istiklal.

7 ÖZNE Yüklemin bildirdiği iş, oluş ya da hareketi yapan veya cümledeki olanı karşılayan ögeye denir. Özne, yükleme sorulan NE? KİM? soruları ile bulunur. Yaşlı adam martıları beslemek için her gün sahile inerdi. Bugün hava düne göre daha güzel. Dünkü maça kimse gitmemiş.

8 Not: Özne, cümlede yüklemdeki kişi ekinden anlaşılacak durumda da verilebilir. Cümle içinde özne yoktur ama gizli özne olarak özneyi çıkartırız. Bu konuyu da süper anlatıyorum.

9 Not: Özne , bazen de işi yapan değil yapılan işten etkilenen varlıktır.
Alex, oyundan atıldı. Not: Özne söz öbeklerinden de oluşabilir. Uzun boylu, genç biri kapıyı açtı. Dolabın kapısı kilitliydi. Kanadı kırılan kuş, bahçenin kenarında bekliyor.

10 Not: Cümledeki hitap sözcükleri öge olarak kabul edilmez.
Ey, mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü., Ali, buraya gel.

11 NESNE(DÜZ TÜMLEÇ) Yüklemde bildirilen eylemden etkilenen ögeye denir.
Özneyle nesneyi karıştırmamak için önce özne bulunmalıdır.

12 1.Belirtili Nesne -i hal ekini alır.
NEYİ? KİMİ? Sorularına cevap verir. FB- GS maçını mutlaka izlemeliyim. Kardeşimi her sabah okula götürürüm. Sanatçı en sevdiğim şarkıyı en son okudu. Ege kıyılarının güzelliğini seyrediyoruz. O, her zaman yaptığı gibi kitabı bir günde okudu. Öğretmen kimi çağırıyor?

13 2. Belirtisiz Nesne Herhangi bir hal eki almayan NE? Sorusuna cevap veren ögedir. Otobüs yolcu taşır. Adam büyük bir çuval taşıyor. Bana ne söyleyeceksin? Bize, yarın okula gelmeyeceğim, dedi.

14 DOLAYLI TÜMLEÇ ( Yer Tamlayıcısı)
Yüklemin yöneldiği, bulunduğu, çıktığı yeri gösteren ögedir. Yükleme sorulan KİME, KİMDE, KİMDEN NEYE, NEYDE, NEYDEN NEREYE, NEREDE, NEREDEN? sorularına cevap veren ögedir.

15 Ögenin d.t olabilmesi için hem sorunun hem de cevabın –e, -de, -den hal eklerini alması gerekmektedir. Evde hiçbir şey kalmamıştı. Elmaları bahçeden dün akşam saatlerinde topladık. Okula ne zaman gideceksin? Bu otobüs nereden geliyor?

16 Sevilmeyen insan her yerde yalnızdır.
Sabırlı bir adamın öfkesinden sakının. Haftaya Ankara’ya gidiyorum. Bu soğuk havada dışarı nasıl çıkacaksın?

17 ZARF TÜMLECİ Yüklemin zamanını, durumunu, miktarını, yönünü, sebebini bildiren ögelerdir. Yükleme sorulan : NE ZAMAN, NASIL, NİÇİN, NE KADAR, NEDEN, NEREYE, NİYE gibi sorulara zarf tümleci cevap verir. Rıfkı, derslerine planlı çalışır. Bu şiiri yağmur yağarken yazdım. Behçet, derslerine çok çalışır.

18 Tek bir söz söylemeden içeri girdi.
Aldığı notlar şaşılacak kadar yüksekti. Elleri soğuktan çatlamış. Çocuklar, hava soğuyunca, hızlıca içeri girdiler.

19 Not: Yer-yön zarfları ek alınca zarf olmazlar.
Hulusi, dışarıya çıkmış.

20 EDAT TÜMLECİ Yüklemin neyle, kiminle, hangi amaçla yapıldığını gösteren, yani araç, amaç, birliktelik yönlerinden yüklemi etkileyen “İLE” – “İÇİN” edatlarıyla oluşturulmuş ögelerdir. Okula arkadaşlarıyla geldi. Bunca masrafı senin için yaptık. Buraya konuşmak için geldik. Ankara’ya uçakla gitti. Not: Soruda edat tümleci geçmiyorsa bunu zarf tümleci olarak değerlendirmeliyiz.

21 CÜMLEDE VURGU Vurgu, yüklemden önceki ögedir.
Yüklem, cümlenin başındaysa vurgu yüklemdedir. Babam bizi yarın müzeye götürecek. Babam bizi müzeye yarın götürecek. Bizi müzeye yarın babam götürecek.

22 Not: Soru eki mi ve de bağlacı vurguyu kendinden önceki ögeye çeker.
Zühtü yarın trenle mi İzmir’e gidiyor. Leyla da yarın trenle İzmir’e gidiyor. Not: Soru anlamı taşıyan kelime vurguyu üzerine taşır. Bizimle kim İzmir’e gelecek?

23 ARA SÖZ Herhangi bir ögenin açıklayıcısı olarak cümleye giren iki virgül veya iki kısa çizgi arasında yer alan, cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında değişikliğe yol açmayan söz ya da söz gruplarına denir. İzmir’e, doğduğu kente, gidecekti. Annemi, canımdan çok sevdiğim aziz varlığı, çok özledim.

24 Not: Ara söz konuşan kişinin araya girerek düşüncesini ifade etmesiyle cümle biçiminde de olabilir.
Ahmet, siz de çok iyi bilirsiniz, derslerine pek çalışmaz. Sınıfa girince, nedenini bilmiyorum, içim içime sığmıyor.

25 “Hızlı adımlarla işe gidenler, fabrikanın önünde biraz dinlenirlerdi
“Hızlı adımlarla işe gidenler, fabrikanın önünde biraz dinlenirlerdi.” cümlesinin öznesi, aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A) Gidenler B) Adımlarla işe gidenler C) İşe gidenler D) Hızlı adımlarla işe gidenler 2010 SBS

26 “Tatlı söz söyleyen, hiç kimseden kötü söz 21. işitmez
“Tatlı söz söyleyen, hiç kimseden kötü söz 21. işitmez.” cümlesinde vurgulanan ifadenin cümledeki görevi aşağıdakilerden hangisidir? A) Belirtisiz nesne B) Yer tamlayıcısı C) Özne D) Yüklem 2009 sbs

27 "Dalgalandı geminin beyaz yelkenlerinde umut birdenbire
"Dalgalandı geminin beyaz yelkenlerinde umut birdenbire." cümlesiyle aşağıdakilerden hangisinin öge dizilişi aynıdır? A) Yağmur bulutları geçecek köyümüzün üstünden. B) Kaynar bu cezvede kahve durmadan. C) Uçuyor şimdi gökyüzünde bir kırlangıç sürüsü. D) Kulak verdim yürekten kavala saza. 2008 oks