T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI KARS REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

... konulu sunumlar: "T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI KARS REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ"— Sunum transkripti:

1 T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI KARS REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ
REHBERLİK SERVİSİ

2 NOT KAYGISI,SINAV STRESİ VE KARNE DEĞERLENDİRMESİ
KARS REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ REHBERLİK SERVİSİ

3 KARNE HEYECANI Ders notları tamamlanıp okul idaresine teslim edildikten sonra notların derecesine bakılmadan bir karne heyecanını tüm öğrenciler yaşarlar. Bazı öğrenciler karnelerini alıp eve götürürlerken kaygı ve korkuya düştüğü görülmektedir. Araştırmalar da bu durumu pekiştirmektedir. Bu kaygı anne ve babanın göstereceği tepkiden kaynaklanmaktadır. Ailelerin tutumları da farklılıklar göstermektedir. Kimi aileler katı durum sergilerken kimileri vurdum duymaz, kimileri anlayışla, kimileri de aşırı kaygılı davranır.

4 Aileye göre başarılı öğrenci
Aileye göre başarısız öğrenci Başarılı öğrenciye göre aile Başarısız öğrenciye göre aile Neşeli Kolay uyar Hırçın Sosyal, girişken Mantıklı İyimser Durgun Uysal Öfkeli Uyumsuz, çekingen Duygusal Kötümser Neşeli Sosyal Koruyucu Arkadaşça İyimser İşbirlikçi Huysuz Sosyal olmayan Koruyucu Arkadaşça olmayan Kötümser Anlayışsız

5 1-) Karne alan öğrencinin psikolojisi nedir
1-) Karne alan öğrencinin psikolojisi nedir? Öğrenci karne aldıktan sonra bir değerlendirme ve sonuçla karşı karşıya olduğunun bilincindedir. Bunun gerginliğini yaşamaktadır. Sınav kaygısı yaşayan öğrenci gibi. Bu öğrenci de bu dönemde başarısız karne ile 'kötü evlat', 'aptal çocuk' gibi birtakım değerlendirmelere maruz kalacağı kaygısını yaşıyor.

6 Karne ve diploma, bir emek sonucunda zahmetle elde ediliyor
     Karne ve diploma, bir emek sonucunda zahmetle elde ediliyor. Aileler ve yakınlar da almış gibi oluyorlar. Devamsızlığı olan, çalışmayan, notlarından emin olmayan öğrenci için karne alma adeta bir kabus.

7 2-) Karne korkusu çocukta kendini nasıl belli ediyor
2-) Karne korkusu çocukta kendini nasıl belli ediyor? Karne korkusunun artması baskıcı ve otoriter ailelerde yoğun olarak yaşanmakta. Çocuk o baskıdan korktuğu, çekindiği için yüksek kaygı yaşıyor. Buna bağlı olarak karnede not değiştirmeye hatta intihara varan olumsuzluklar yaşamakta.

8 3 - Bu kabus kendini nasıl gösteriyor
3 - Bu kabus kendini nasıl gösteriyor?      Çocuğun kapasitesi vasat, ailenin beklentileri çok yüksekse sorun çıkıyor. Çocuk elinden geleni yapsa da, çok başarılı olamadıysa aile bundan dolayı çocuğa kızıyor, onu kınıyor. Bir başka durum da çocuğun kapasitesi iyi ancak, aile ilgisizse ortaya çıkıyor. Bir de kapasitesi olan ama bir şekilde tembellik yaptığı için kötü not getiren ve bunun karşılığında ailesinden tepki gören çocuklar var. Aileden istediği takdiri alamayan, duygusal ihmale uğrayan çocuk, üzülür ve güven problemi yaşar. Bu ilerde ortaya çıkacak değişik sorunlara yol açar.

9 Notları kötü olan ve bu yüzden intihara teşebbüs eden çocuklar da var.
Özellikle okul başarısızlığı, yalnızlık, arkadaş ilişkilerinde başarılı olamama, küçük düşme gibi sebepler intiharlar için tetikleyici oluyor. Depresyon, manik depresif ve şizofreni gibi pek çok ruhsal hastalığın ilk patladığı dönem, bu dönem. İntihar teşebbüsleri, genellikle okul dönüşü saatlerinde eve geldiklerinden bir süre sonra ya da yolda oluyor.

10 İntihara teşebbüs eden çocukların kaygıları neler oluyor
İntihara teşebbüs eden çocukların kaygıları neler oluyor? 'Ben bu karneyi anne ve babama nasıl göstereceğim' diye düşünüyor. Yüksek düzeyde başarısızlık kaygısı yaşayan çocuk, baskıcı bir aile ortamında yaşama sevincini yitirme noktasına geliyor.

11 KARNE NEYİN GÖSTERGESİDİR?
Karne aslında çocuğun başarısından ziyade derslerindeki bazı eksikliklerinin olduğunu göstermek için öğrenciye ve veliye verilen bir uyarı belgesidir. Çocuğun, ilgi, yetenek, zeka ve hayat okulundaki başarısının bir göstergesi değildir. Ünlü fizikçi Einstein’ı deli diye okuldan kovmamışlar mıydı?

12

13 Ailelerin en büyük sorumluluğu hayatı seven, insanları seven, sorumluluk almayı seven,başarının peşinde koşan kendini gerçekleştirme basamaklarını hızla çıkan bir çocuk yetiştirmektir.

14 Anne-babalar çocuğunun başarısızlığından
şu araştırmaları yapmalı şu soruları kendilerine sormalılar

15 Çocuğun işitme ve görme
problemi var mı ? Dikkatini toparlayabiliyor mu? Algılaması ,zeka seviyesi ne? Hangi yönleri daha iyi (matematik mi sözel mi ,pratik zekası mı ön planda Çocukla yıl boyu ne kadar ilgilendik?

16 Çocukla iletişim kurarken "kalk dersini yap,fazla tv izleme ,bilgisayara aşırı takılma,sokakta çok kalma" şeklinde hep emir mi verdik?

17 Şunu unutmamalıyız ki; karne, çocuğun başarısı olduğu kadar aynı zamanda öğretmenin ve siz ana-babaların da başarısıdır. Çünkü, yapılan bilimsel araştırmalar, çocuklardaki okul başarısızlığının en önemli nedenlerinden birinin de uygun olmayan aile ortamını göstermektedir.Çocuğun gereksinimi olan aile içindeki mutlu ve huzurlu ortam sağlanmalıdır.Ana babanın mutsuz olduğu, beklentilerin farklı olduğu bir ortamda çocuğun mutluluğunu beklemek ne kadar doğru olur.

18 *Çocuğun karnesindeki notlarının düşük olmasında babanın evden uzakta olması veya babanın ilgisizliği büyük önem taşımaktadır. Çocuk-anne ilişkisi bir zaman sonra duyarsız hale gelmektedir. Bu noktada baba otoritesine ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak baba otoritesi azarlayan değil, destekleyen olmalıdır. Yani babanın ilgisi ve kontrolü çok önemlidir.

19 *Çocuğunuzda dikkat bozukluğu veya dikkat eksikliği diye adlandırılan bir problem söz konusu olabilir. Bu durum çocuğun dersi dinlemesini ve ders çalışmasını engellemekte ya da azaltmaktadır. Öğretmen aile işbirliği yapılarak durumun farkına varılmalıdır.

20 *Kendisiyle barışık ve kendisine güvenen çocukların karneleri, genellikle öğretmeni ve aileyi mutlu eder. Bu çocukların anne-babalarının, çocuklarının kapasitelerini zorlamadıkları ancak destekledikleri, küçük yaşlardan itibaren çocuklarına sorumluluk vermeye başladıkları, aile içi huzursuzlukların çok fazla yaşanmadığı, notlar düştüğü zaman çocuğu azarlamak yerine iletişim kurmayı seçtikleri ve çocuklarına nitelikli zamanlar ayırdıkları gözlenmektedir

21 ÇOCUĞUN KARNESİNİ İNCELEYEN VELİ
NE YAPMALIDIR ?

22 Çocuğunuzun karnesiyle ilgili duygularınızı,çocuğunuzun kişiliğini incitmeden net bir şekilde anlatın. Onun başarılı olabilmesi için onun arkasında olduğunuzu ona hissettirin.

23 Kesinlikle çocuğunuzu suçlayıp yargılamayın
Kesinlikle çocuğunuzu suçlayıp yargılamayın. Ona kesinlikle tembel,tavuk,geri zekalı gibi isim,lakap takmayın. Seni kaportacıya işçi olarak göndereceğim, okuldan alacağım gibi tehditler savurmayın.

24 Onu eleştirip, emirler vermeyin
Onu eleştirip, emirler vermeyin. Çocuğunuzu arkadaşlarıyla,kardeşleriyle, komşularınızla kıyaslamayın. O herkesten farklı kendine benzeyen bir bireydir unutmayın. Çocuğunuzu kesinlikle aşağılamayın hele arkadaşlarının yanında buna hiç kakışmayın. Onun kendine olan güven duygusunu zedelemiş olursunuz.

25 Çocuğunuza devamlı cezalandırma, bağırma gibi davranışlarla yaklaşmayın. Çocuğun kendi karnesiyle ilgili anlattıklarını dinleyin. Onun düşüncelerine önem verin. Her ana-babanın çocuklarıyla ilgili bazı beklentileri vardır. Bunları onunla konuşun.

26 Çocuğunuzun karnesi zayıf olabilir
Çocuğunuzun karnesi zayıf olabilir. Ona açık bir kapı bırakın, kendini affettirebilmesi için bir yol gösterin. Çocuğunuzun ders başarısızlığının giderilebilmesi için beraber çözüm yolları arayın. Çocuğunuzun zayıfı var diye ona yaz tatilini zehir etmeyin, dinlenmesine fırsat verin. Ancak eksikliklerini gidermek için onunla beraber uygun bir plan yapın ve bunu uygulayın.

27 Çocuğunuza karnesinin iyide olsa kötüde olsa sizin onu seveceğinizi ve onun arkasında olduğunuzu ona hissettirin.

28 Çocuktan başarı beklerken onun kapasitesini de bilmek gerekir
Çocuktan başarı beklerken onun kapasitesini de bilmek gerekir. Yersiz kıyaslamalar olumsuz sonuçlar doğurabilir.

29 Başarıların yanında başarısızlıklarında olabileceğini onlara anlatmalı ve kabul ettirmeliyiz. Engellere ve zorluklara dayanma gücü kazandırmalıyız.Aşırı hırs ve başarı tutkusunun insanı bir çok değerden uzaklaştırabileceğini anlatmalıyız. Başta ebeveynler olarak bizleri buna inanması gerekir.

30 Unutmayın ki hatalar , gelecekteki başarıların altyapısını oluşturur
Unutmayın ki hatalar , gelecekteki başarıların altyapısını oluşturur. Tabi ki ders alınırsa...

31 SINAV KAYGISI ve BAŞETME YOLLARI

32 KAYGI NEDİR? İnsanoğlunun yaşadığı en doğal ve varoluşundaki en temel duygulardan biridir. Kaygı, insanın kaynağı belirsiz bir uyaranla karşılaştığında yaşadığı bedensel,zihinsel ve duygusal değişimlere (üzüntü,endişe ve sıkıntı gibi) neden olan uyarılmışlık haline denir.

33 Kaygının Nedenleri Kendine güvensizlik, Karamsarlık,
Ailenin yanlış tutumları, Daha önce yaşanmış başarısızlıkların tekrarlanabileceği endişesi, Beklentiler, İmkansızlıklar, Bilgisizlik, Hedefin belirsizliği, Çalışma metotlarını bilmemek, Güvensizlik, Danışacak kişinin olmaması, Aile ve çevrenin bilinçsizliği

34 KAYGININ ÖZEL BİR TÜRÜDÜR.
SINAV KAYGISI NEDİR? KAYGININ ÖZEL BİR TÜRÜDÜR. Öğrenilen bilginin sınav sırasında etkili bir biçimde kullanılmasına engel olan ve başarının düşmesine yol açan yoğun gerilim durumu

35 Yüksek kaygı verimli çalışmayı, öğrenmeyi,hatırlamayı, ve problem çözmeyi güçleştirdiğinden öğrenme hızını düşürür. Aslında kaygı tamamen de kötü bir psikolojik durum değildir. Belli düzeyde kaygı öğrenmeyi olumlu etkiler.Aşırı olmadığı sürece kaygı olumlu yönde güdüleyip başarıyı yükseltir.

36 SINAV KAYGISININ NEDENLERİ
Zamanı iyi kullanamama, Kötü çalışma alışkanlıkları, Beklenti düzeyi, Mükemmeliyetçi yaklaşım, Görev ve sorumlulukları erteleme, Başarısız olma ve değerlendirilme korkusu

37 Öğrenci çevrenin kendisi hakkında ne düşündüğüne kafa yorar ve yaşı gereği olumsuz düşünceler kendisinde endişe uyandırır; “kazanamazsam akılsız olduğumu düşünecekler” “Kazanamazsam beni filanca kişiyle karşılaştıracaklar,küçük düşeceğim”

38 “Benim kazanmama kesin gözü ile bakıyorlar,ya bu beklentiye cevap veremezsem!”
“Ailem benim için fedakarlık yapıyor,kazanamazsa m karşılığını verememiş olacağım.” “Filanca arkadaşımı muhakkak geçmeliyim ondan daha başarılı olmazsam değerim düşer

39 Kendisini sınava yeterince hazır hissetmeme;
Aşırı gerginlik nedeniyle sınava yeterince hazırlanamamak,hiçbir şey bilmiyorum başaramayacağım duygusu sınavda eli kolu bağlayan bir başka nedendir.Sınav kaygısı sınavdan değil öğrencinin sınava bakış açısından kaynaklanır.

40 Başarısızlıkların abartılması, başarıların küçümsenmesi
Aşırı genellemeler yapmak,gerçekçi düşünmemek Belirli düzeyde başarıyı zorunlu görmek Duygusal davranmak Rekabetçi,mükemmeliyetçi ve kontrolü elinde tutmak isteyen bir kişilik yapısı gibi etkenler de öğrenciyi kaygılandıran diğer nedenlerdir.

41 SINAV KAYGISININ BELİRTİLERİ
FİZYOLOJİK BELİRTİLERİ: Kalp atışlarında hızlanma, Çarpıntı, nefes darlığı, Gerginlik ve sinirlilik hali, Terleme ve titreme, Mide şikayetleri Telaş, şaşkınlık, Baş ağrısı, huzursuz uyku,kabus görme, Adale kasılmaları, yorgunluk hissetme gibi şikayetler.

42 SINAV KAYGISININ BELİRTİLERİ
PSİKOLOJİK BELİRTİLERİ: Endişe,huzursuzluk,öfke ve kızgınlık,korku,umutsuzluk, Utanma,tedirginlik,mutsuzluk, Çaresizlik Güvensizlik,düş kırıklığı, Odaklanma sorunları ve bir işini bitirmeden diğerine başlama

43 SINAV KAYGISININ BELİRTİLERİ
ZİHİNSEL BELİRTİLERİ: Unutkanlık, Felaket yorumları içeren tüm inanç ve düşünceler Sınav sorularını okuyup anlamada, düşünceleri organize etmede, anahtar kelimeleri ve konuları hatırlamada güçlük çekme, DAVRANIŞSAL BELİRTİLERİ: Kaçma (Ders çalışmayı bırakma,sınavı yarıda bırakma) Kaçınma (Ders çalışmayı erteleme,sınava girmeme)

44 SINAV KAYGISININ ETKİLERİ
Öğrenilen bilgiler transfer edilemez , Okuduğunu anlama ve düşünceleri organize etmede zorluk yaşanır , Dikkatte bir azalma olur , dikkat sınavın içeriğine değil sınavın kendisine ve bağlı olarak yaşananlara odaklanır , Zihinsel beceriler zayıflar , bilgilerin hatırlanmasını engeller , Enerji tükenir ve israf edilmiş olur , Fiziksel rahatsızlıkların ortaya çıkmasına neden olur.

45 ÖĞRENCİNİN AKLINDAKİLER
Acaba sınavı kazanabilecek miyim? Annem babam yemedi yedirdi, giymedi giydirdi, benim için her şeyi yaptılar, ellerindekileri avuçlarındakileri benim için harcadılar, bütün ümitlerini bana bağladılar, sınavı kazanamazsam onların yüzüne nasıl bakarım? Kafamı toplayamıyorum; okuduklarımı bir türlü anlayamıyorum, galiba sınavı kazanamayacağım, ne olacak benim hâlim? Ben yeterince akıllı değilim. Herkes benimle dalga geçecek.

46 ÖĞRENCİNİN AKLINDAKİLER
Bu bilgiler çok gereksiz ve saçma. Nerede ve ne zaman kullanacağım ki? Sınavlar niye yapılıyor , ne gerek var? Bu bilgiler gelecekte benim işime yaramaz. Daha hazır değilim, vakit de çok kısaldı, sınavı düşündükçe ruhum daralıyor, içim sıkılıyor, ne yapabilirim ki?

47

48 ÇOCUĞUN KAYGISINI AZALTMAYA YÖNELİK AİLELERE ÖNERİLER

49 KOŞULSUZ SEVGİ Çocuğunuzun okul başarısı aranızdaki ilişkiyi etkilememeli. Önemli olan sınavdan yüksek almak mı yoksa kendine güvenli, ailesiyle iyi ilişkiler içinde olan bir birey olmak mı?

50 “Sen başarılı olsan da olmasan da seni seviyoruz ve sevmeye devam edeceğiz” 
Öğrenci, ailesinin sevgisini kazanmak için özel bir gayret sarf etmek zorunda olmadığını anlayacaktır. Bu rahatlama, öğrencinin sınavda daha iyi performans göstermesini sağlayacaktır.

51 BAŞKALARIYLA KIYASLAMA
Ergenlerin en çok kızdığı ve üzüldüğü, onları sizden uzaklaştıran davranış! Her birey kendi özelliklerine sahiptir ve tektir. Kendi yetenekleri ve içinde bulunduğu durum ile değerlendirilmelidir. ASLA ve ASLA KIYASLAMA YAPMAYIN!

52 KAYGILI AİLE Kaygı bulaşıcı bir duygudur.Çocuğunuzun geleceği konusundaki endişeleriniz çocuğunuza yansır. Çevresindeki kaygılı insanların varlığıyla özdeşim kurması sonucu kaygısı artmaktadır. Öncelikle kendi kaygılarınızı azaltmaya çalışın ve bunu ona hissettirin.

53 ŞİMDİKİ ZAMANA ODAKLANMA
Yoğun kaygı yaşayan kişiler geleceği düşünmekten bugünü kullanamazlar. Sizin sınav sonucu ile aşırı meşgul olmanız, çocuğunuzun da bu yönde meşguliyetini arttıracaktır. Çocuğunuza yardımcı olmak için çocuğunuzun bugünkü yaptıkları ile ilgilenebilirsiniz. Sınav sonuçlarıyla değil de gösterdiği çaba ile ilgilenmek gerekir.

54 ZORLAMA ve ŞART KOŞMA En az şu kadar net yapmalısın. ‘’Kimya ve biyolojiden ful yapmalısın.’’ Başarılı olmalısın.’’ Kendini dersine vermelisin. ’’ Bu yıl mutlaka kazanmalısın’’ vb. türünden zorunluluk ifade eden cümleler öğrencinin kaygısının artmasına neden olmaktadır. Bu tür zorunluluk ifade eden sözleri mümkün olduğunca az kullanmaya çalışın.

55 Çocuklarınıza tekrar tekrar ders çalış demeyin.
HİÇBİR FAYDASI OLMAZ! Bazı öğrenciler bu nedenle kendisi için değil ailesi için ders çalışması gerektiği düşüncesine kapılıp daha yoğun kaygı hissedebilir. Ya da ailesine tepki göstererek ders çalışmayı aksatabilir. “Bugün hangi ödevlerin var” “Bugün hangi derse çalışmayı düşünüyorsun”

56 OLUMSUZ YAKLAŞIMLAR Negatif motivasyondan uzak durun.
“bu gidişle sen asla kazanamazsın”, “yata yata sınav kazanılmaz” “bu kadar çalışmayla kazanamazsın“, “bu kafayla gidersen zor kazanırsın” Küçük başarıları takdir edin. Ne yaparsa daha başarılı olacağı konusunda kılavuzluk yapın.

57

58 YÜKSEK BEKLENTİLER * Çocuğunuzdan beklentilerinizde gerçekçi olmaya çalışın. *Her anne baba çocuğunun özel olduğunu düşünür. Objektif bakıldığında belli alanlarda kuvvetli yönleri olabileceği gibi belli alanlarda da zayıf özellikleri olabilir. Beklentileriniz ile çocuğunuzun yapabilecekleri birbiriyle uyumlu olursa çocuğunuz daha az kaygı yaşayabilir.

59 TAKDİR VE ELEŞTİRİ * Çocuğunuzu taktir edin. Çocuğunuzun, sürekli olumsuz yanlarını, yapamadıklarını vurgulamak yerine, olumlu yanlarını görmek onun kendisine olumlu bakmasını kolaylaştırır. * Sık sık eleştirmek yerine, geçmişteki başarılarını onaylayın. Olumlu yanlarını ve çabalarını tespit ederek övün.

60 İyinin düşmanı mükemmeldir
İyinin düşmanı mükemmeldir.Sizin beklentileriniz; çocuğunuzun mükemmel olması olabilir. Ancak bu, iyiye sevinip mutlu olmanıza engel olmamalıdır. Öğrenci bir dönem okulda takdirname almamış olabilir ama bu onu aldığı teşekkür belgesinden dolayı tebrik etmeniz için bir engel değildir. Bu onu daha başarılı olma konusunda motive eder.

61 ÖDÜL ve CEZA “Karnede zayıf olursa bu yaz tatil yok sana”
“Düşük not alırsan hafta sonu çıkmak yasak” Veya “Sınavdan 100 al sana bi 100lük çalışır” “Anadolu lisesini kazan sana yeni bir telefon” Ödül ve cezanın ön koşul olarak kullanılması doğru değil. O an işe yarar gözükse de çalışma eylemi ödül ve ceza için yapıldığından kalıcı değil ve kaygı yükseltici bir durum

62

63 ANLAM YÜKLEME * Çocuğa, sınavların onun kişiliğini değerlendiren bir ölçü olmadığı, kazanmak kadar kaybetmenin de hayatın bir parçası olduğu, hayatın sonu olmadığı anlatılmalıdır. Çocuk, ailesinin ve başkalarının gözünde kendisinin değil, sınavdaki başarısının önemli olduğunu düşünür ve sınava gerçek dışı bir anlam yükler.

64 Gereğinden fazla fedakarlıktan kaçının ve bunları hatırlatmayın.
Örneğin bir yıl boyunca eve misafir çağırmamak, evde televizyonu açmamak gibi. Öğrenci bu durumu ailemin bu fedakarlıklarına yanıt vermek zorundayım biçiminde düşünerek daha fazla kaygılanabilir. Bu fedakarlıkların sürekli hatırlatılması öğrenciyi ders çalışamaz hale getirir.

65 * Çocuğu sınavlara hazırlanan bazı aileler kendi yaşamlarını bir kenara bırakarak çocukları için uğraşmaya başlamaktadırlar. Kendi hayatınızı unutmayın. Örneğin, çocuğuna daha fazla yardımcı olmak için annenin işinden ayrılması, annenin çocuğunu sınav salonlarının kapısında beklemesi.

66 Bu zor dönemde çocuklarınıza anlayışlı ve destekleyici davranın.
Sınav yaklaştıkça anne ve babaların stresi artar.”acaba çocuğum sınavı kazanacak mı? Kazanamazsa mahvoluruz “şeklinde düşüncelere kapılırlar.Kaygının yoğunlaşması ile birlikte çocuklarınız kendilerini daha çaresiz ve çözümsüz hissedebilirler. Daha önceden kızmadıkları şeylere şimdilerde daha sert tepkiler gösterebilirler.

67 Öğrenci sınavda başarılı olamazsa yaşayacağı durumu bir ceza gibi göstermeyin.
"Eğer kazanamazsan, falan okula gidersin." gibi sözler onun gideceği okulu, yapacağı işi sevmesine imkan bırakmaz. Çocuğun eğitim alabilmesi ve yararlanabilmesi ancak okulunu ve eğitimi sevmesiyle mümkündür.

68 Sınavlar sadece birer fırsattır
Sınavlar sadece birer fırsattır. Bu fırsatların bir şekilde telafisi vardır. Aile, öğrenciye sınavın bir ölüm-kalım meselesi olmadığını, yararlanılması gereken bir fırsat olduğunu, bu fırsat kaçırılsa bile hayatta başka fırsatların onu beklediğini, bir kapı kapanırsa başka bir kapının açılacağını anlatmalıdır. Öğrencinin de yapacağı, iyi niyetle ve elinden geldiğince sağlanan imkanları sınavlara hazırlık adına değerlendirmesidir.

69 Onunla Konuşun! Konuşmalar her zaman yapıcı olmalı Eleştiri içermemeli
Sen ne düşünüyorsun? Bundan sonra ne yapmayı planlıyorsun? Nasıl bir yol izlersen daha başarılı olursun?

70 Her ne olursa olsun ONLAR bizim geleceğimiz…… Dinlediğiniz için
Her ne olursa olsun ONLAR bizim geleceğimiz…… Dinlediğiniz için TEŞEKKÜRLER