Sindirim kanalı protozoonları

... konulu sunumlar: "Sindirim kanalı protozoonları"— Sunum transkripti:

1 Sindirim kanalı protozoonları
Dr. Erdal Polat

2 TIBBİ PARAZİTOLOJİ

3 I. Ciliophora Balantidium coli Domuz Keme Maymun Kedi Kobay
İnsan (nadir)

4 BALANTİDUM COLİ İnsan barsağında yaşayan
En büyük kirpikli protozoondur Trofozoit Kist

5 BALANTİDUM COLİ Trofozoitlerin silerle kaplı Makronükleus Mikronükleus

6 BALANTİDUM COLİ

7 BALANTİDUM COLİ

8 BALANTİDUM COLİ Klinik belirti olmayabilir
Basit ishalden şiddetli dizanteriye kadar nadiren farklı klinik tablolar oluşturabilir Ülser Çok nadir de olsa peritonite yol açabilir

9 BALANTİDUM COLİ (Tanısı)
Boyasız preparatlarda Büyük Silli Tipik hareketli

10 BALANTİDUM COLİ (Tanısı)
Boyalı preperatlarda Makronükleus Mikronükleus

11 BALANTİDUM COLİ (Tedavi)
Tetrasiklin Oksitetrasiklin

12 AMİPLER Çoğunlukla Trofozoit Kist Sitoplazma zarı 1. Endoplazma
2. Ektoplazma

13

14 Kist

15 AMİPLER İkiye bölünerek çoğalırlar Sularda Islak topraklarda
Yapraklarla örtülü nemli yerlerde serbest olara Hayvanların sindırım sisteminde asalak veya sığıntı olarak yaşarlar

16 AMİPLER Çekirdek yapısına göre ayrılırlar

17 İnsan Bağırsağında Yaşayan Amipler
Entamoeba histolytica Entamoeba coli (en sık rastlanır) Entamoeba hartmanni Entamoeba polecki (domuz ve maymun) Endolimax nana Iodomoeba butschlii

18 Entamoeba histolytica
İnsan vücudunda Trofozoit Prekist (trofozoitlerin bölünmesiyle oluşur) Kist Metakist (kisten çıkan amip) Metakist trofozoitleri

19 Entamoeba histolytica(trofozoit)
Büyüklükleri üredikleri ortamın koşullarına göre değişir Doku içinde gelişen şekil; dokuyu eriterek hastalık oluşturur vakollerinde alyuvar bulunur

20 Entamoeba histolytica(trofozoit)
Barsak boşluğundaki sığıntı şekli; doku şeklinden daha küçük vakollerinde bakteriler var

21 Entamoeba histolytica(trofozoit)

22 Entamoeba histolytica
Kalın bağırsağa yerleştiğinde sessiz tablodan dizanteriye kadar değişen ağır bir tablo oluşturabilir Karaciğer Akciğer Beyin Gibi organlarda apse oluşturur

23 Entamoeba histolytica
Başlıca konağı insandır olup ara konak yoktur İnsanlara fekal-oral yolla, olgun kistlerin kontamine yiyecekler ve sularla alınmasıyla bulaşır

24

25 E. HİSTOLYTİCA Barsak amöbyazı
Vakaların % 90 asemptomatik; kist şekil bulaştırıcı grup Akut amöbyaz; kanlı, mukuslu, fazla miktarda dışkılama ile karakterize, ani gelişen bir klinik tablo

26 E. HİSTOLYTİCA Kronik Amöbyaz; Sinsi başlayan, zaman zaman karın ağrısı, günde birkaç defa fazla kokulu, az veya çok kan ve mukuslu dışkılama Amöboma; Kronik olgularda, kalın barsak çeperinde görülen sert ve ağrılı kitleler.

27 Patogenez Trofozoitler kalın barsak mukoza epitel hücreleri arasına yalancı ayakları ile girerek Sitolitik enzimler Lökositler üzerine toksik etki ile nekroz ve yüzeyel ülsere neden olurlar

28 Patogenez Submukozaya inen geniş ülserasyon
Mukozada ağzı dar, şişeye benzer Kalın barsakta içinde trofozoitleri ve nekrotik dokuyu içeren Granülamatöz kitleler oluşur

29 Barsak amebiazi (ülser)

30 E. HİSTOLYTİCA Barsak dışı Amöbyaz
Karaciğer; yaş arası erkeklerde sık görülür Plöropulmoner; Karaciğer amöbyazlıların %10-20’sinde gelişir

31 E. HİSTOLYTİCA Barsak dışı Amöbyaz Beyin Perikard Periton Dalak
Ürogenital organlar Deri

32 Karaciğerde amip apsesi

33 Hastalığın prevalansındaki artış
Kültürel alışkanlıklara Yaş (okul çağındaki çocuklarda fazla) Temizlik Sosyoekonomik durum Endemik bölgelere göç Büyük topluluklar halinde yaşama alışkanlığı Kanalizasyon sistemleri

34 E. DİSPAR Non-invaziv (dokulara yayılmayan), patojen olmayan E. histolytica İnsanlarda hastalı yapıp yapmadığı bilinmiyor Hayvanlarda yaygın intestinal lezyonlar oluştururlar

35 E. COLİ Noninvaziv; İnsan bağırsakğında metabolik artıklara karşı oluşan reaksiyonlara bağlı birtakım rahatsızlıklar oluşur

36 Amöbiyazın Tanısı Kesin tanı; Dışk Apse Biopsi
Aspirasyon materyallerinin

37 Amöbiyazın Tanısı Dışkının makroskobik görnümü Kıvamı Kokusu Kan
Mukusu

38 Amöbiyazın Tanısı Mukusu;
şeffaf mukusdan dolayı “ağaç çileği ezmesine” mukus parlak ve kanla karışıktır (basilli dizanteride kan bulanık ve mukusun ortasındadır)

39 Barsak Dışı Amöbiyazın Tanısı
Apse duvarından alınan örnekte etken daha fazla Apse boşluğunda etken daha az bulunur Apse içeriği ml kadar boşaltıldıktan sonra duvardan alınan örnek incelenir

40 Amöbiyazın Tanısı Fizyolojik tuzlu su ile İyot eriği ile
Lam-lamel arası hazırlanan preparatların mikroskopta incelenmesi ile konur

41 Amöbiyazın Tanısı Sulu ve taze dışkının mukuslu kısmından fizyolojik tuzlu su ile hazırlanan preparatlar beklenmeden (yarım saat içinde) incelenir Dışkıda eritrosit fazla olduğundan, birbirlerine yapışırlar, buna “Anderson” olayı denir

42 Amöbiyazın Tanısı “Charcot-Layden” kristalleri Azda olsa PNL görülür
Trofozoitlerin besin vakuollerinde eritrosit varsa E. histolytica Trofozoitlerin besin vakuollerinde eritrosit yoksa E. dispar

43 Amöbiyazın Tanısı Dışkı hemen incelenmeyecekse
Prepasyonlardaki trofozoitler ve kistler tanımlanamıyorsa; Polivinil-alkol Schaudin fiksatifi gibi tespit sıvısına alınır ve saklanır Prepasyonlar boyanarak incelenir

44 Amöbiyazın Tanısı İyot eriği ile Heidenhain’in Demirli Hematoxylin
Tompkins-Miller Trichrom Lawiess Giemsa

45

46 E. Histolytica kist (trikrom boyama)

47 E. histolytica kist (trikrom boyama)

48 E. histolytica kist (trikrom boyama)

49

50 E. coli kist (dışkı lugolü)

51 E. coli trofozoit (trikrom boyama)

52

53 Amöbiyazın Tanısı Amöbiyaz şüpheli kişilerde; dışkının ilk incelenmesinde sonuç negatif ise İnceleme üç kez (klasik kitaplara göre) İnceleme altı kez (son çalışmalara göre) tekrallanır tekrarlanmalıdır.

54 Amöbiyazın Tanısı Kültür Robinson Diamondun aksenik besiyeri
Balamuthun yumurta besiyeri pH 7 37 ºC 72 saatte üretilebilir

55 Amöbiyazın Tanısı Seroloji ELİSA Dışkıda antijen aranır
Bağırsak ve barsak dışı amebiyazda Kanda antikor aranır E. histolytica ve E. dispar ayırımında

56 Amöbiyazın Tanısı IFA IHA Mikrojel difüzyon
WB (170 ve 30 kDal protein) Moleküler Yöntemler PCR ile DNA bakılabilir

57 Amöbiyazın Tedavisi 5-nitroimidazole türevleri Metronidazole
Tinidazole Ornidazole Nimorazole

58 VÜCUT BOŞLUKLARI KAMÇILILARI
Çekirdek 2 Kamçı Karın yüzünde emme diskleri Giardia Çekirdek 1 Sitostom belirgin değil Kamçı Enteromonas

59 VÜCUT BOŞLUKLARI KAMÇILILARI
Sitostom belirgin Kamçı Restortamonas Kamçı Chilomastis

60 VÜCUT BOŞLUKLARI KAMÇILILARI
Sitostom belirgin Kamçı 4 Dalgalı zar var Thrichomonas

61 Giardia intestinalis (lamblia)
Trofozoit ; Vücutları simetrili ortadan kesik armut şeklindedir Çekirdek 2 Sırt yüzü konveks Karın yüzeyinde iki adet emme diski vardır

62 Giardia intestinalis (lamblia)
Blefaroplast 4 çift Kamçı 4 çift Kist Vücut simetrili Çekirdek 2 Oval

63 Giardia intestinalis (lamblia)
Parazitin kaynağı dışkıları ile kist saçan insanlardır Bir günde milyonlarca kist çıkarılabilir Kistler E. histolytica kistlerinden daha dirençlidir

64 Giardia intestinalis (lamblia)
Kistler insanlara; Kirli ellerle Besinlerle Sularla ağızdan sindirim yoluyla bulaşır

65

66 Giardia intestinalis (lamblia)
Oyun İlkokul çağındaki çocuklarda sık görülen bir enfeksiyondur Dünyada % ABD % Türkiye %

67 Giardia intestinalis (lamblia)
Giardia, duodenum ile biliyer sisteme yerleşir Sindirim bozuklukları İshal Safra kesesi Safra yolları hastalık oluşturur

68 Giardia intestinalis patogenezi
Parazitin virulansına Parazit sayısına Yaşa Dirence göre değişir Duodenum mukozasına yapıştığında intestinal absorbsiyonu engeller Yağ ve A vitamini emilimini bozar

69 Giardia intestinalis (lamblia)

70 Giardia intestinalis (Kist)

71 Giardia intestinalis (Kist)

72 Giardia intestinalis (Trofozoit)

73 Giardia intestinalis (Tanı)
Kronik ishalde dışkı Yağlı Mukuslu açık renkli Akut olgularda dışkı Sulu

74 Giardia intestinalis (Tanı)
Mikroskobi Dışkı Duodenal sıvı Duodenal biyopsi Gibi örneklerinden lam-lamel arası hazırlanan preparatlarda parazitin kist ve trofozoitlerinin görülmesi ile konur

75 Giardia intestinalis (Tanı)
Formol-Eter ile çöktürme Çinko sülfat ile yüzdürme yapılırarak Giemza Hematoksilen-Eozin Trichrome boyanarak tanı konabilir

76 Giardia intestinalis (Tanı)
Kültür Tanısal değeri yoktur Seroloji İmmundifüzyon İFA ELİSA

77 Tedavi (Tanı) 5-nitroimidazol türevleri Metranidazole Ornidazole
Albendozele Semptomatik tedavi Proteinden zengin diyet Demir preparatları B vit-kompleksi

78 Korunma Çocuklara Bakıcılara
kişisel hijyenik kurallar öğretilmeli ve eğitilmelidir

79 Korunma Besinlerin Hazırlanmasında Satılmasında
hijyenik koşullara uyulmalıdır Hastalar Taşıyıcılar tedavi edilmelidir

80 CHİLOMASTİX CİNSİ Patojen değildirler ancak Giardia
Kamçılı protozoonlardan ayırt edilmesi dolayısı ile önemlidir

81 CHİLOMASTİX CİNSİ Trofozoitleri Gövde boyunca uzanan spiral yarık var
Ön ucunda hareketi sağlayan 3 kamçı Ön kamçının çıkış yerine yakın bir nükleusu var

82

83 CHİLOMASTİX CİNSİ Kist Oval Ön ucunda bir çıkıntı Bir nükleusu var
Tanıda Dışkıda trofozoit ve kistlerinin görülmesi ile konur

84

85

86 DİENTAMOEBA FRAGİLİS İnsanların çekum ve ince bağırsağında yaşar
Sadece trofozoit formu vardır Çoğunlukla iki nükleuslu, Bazen 1-4 nükleuslu trofozoitede rastlanır

87

88

89

90 DİENTAMOEBA FRAGİLİS Bir iddia; Hijyen ve sanitasyonun yetersiz olduğu durumlarda fekal-oral yoldan bulaşır

91 DİENTAMOEBA FRAGİLİS İshal Karın ağrısı Kanlı-mukuslu dışkı Bulantı
Kusma

92 DİENTAMOEBA FRAGİLİS Belli aralarla alınan dışkı örneklerinde
4-6 granüllü İki nükleuslu trofozoitlerin görülmesi ile konur Tedavi Tetrasiklin Metranidazol Paramomisin

93 CRYPTOSPORİDİUM CİNSİ
Hayvan infeksiyon etkeni olarak bilinir AİDS olgularında saptanmasıyla, önem kazanmış C. parvum Moleküler çalışmalar ile Genotip 1 insandan – insana Genotip 2 hayvanlardan – insana bulaşır

94 Cryptosporidium parvum
Evrimlerini tek konakta tamamlarlar Ookistler ağız yolu ile alınır Sporozoitler epitel hücrsine tutunur ve intrasellüler ancak ekstrasitoplazmik Yerleşir ve merozite dönüşürler, bazıları seksüel evrim sonucu zigot oluştur

95 Cryptosporidium parvum
Zigottan farklı iki tip ookist oluşur 1- Kalın duvarlı olanlar dış ortama salınır 2- İnce duvarlı olanlar yeni hücreleri infekte eder

96

97 Cryptosporidium parvum
Su kaynaklı epidemidiler oluşturur 1993 yılında ABD’ de Bir kaynak suyundan kişinin infekte olduğu bildirilmiş

98 Cryptosporidium parvum
Su kaynaklı epidemidilerin nedeni Parazitin kaynak sularındaki prevalansının yüksekliği Parazitin klora dirençli olması Parazitin içme suyu filtrelerinden geçebilmesi Çok az sayıda parazitin infeksiyon oluşturabilmesi

99 Cryptosporidium parvum
Çocukluk çağlarında sık görülür Bulaşmada Evcil Besi hayvanlarının önemli rolü vardır

100 Cryptosporidium parvum
Patogenez Başta jejenum olmak üzere Tüm sindirim sistemi etkilenir Solunum ve safra yollarında da patolojik olaylar ortaya çıkar Barsak epitel hücrelerinde absorbsiyon bozulur

101 Cryptosporidium parvum
Kişinin immünitesine göre farklı klinik tablolar oluşturur İmmünitesi sağlamlarda; alınan parazit miktarı ve etkenin virülansına bağlı olarak hiçbir bulgu görülmeyebilir veya kısa süreli bol ve sulu ishal görülebilir

102 Cryptosporidium parvum
İmmünitesi baskılanmış olanlarda Kısa dönemli ishal Kolera benzeri ishal Ölümle sonuçlanan klinik tablolar oluştururlar (özellikle AİDS’lilerde CD4 sayısı<180 hücre/mm3)

103 Cryptosporidium parvum
Dışkıda ookistlerin GİS mukoza biopsi örneklerinde intraselüler evrelerin gösterilmesi ile konur Boyama Modifiye kinyoun Ziehl-Neelsen Giemza Acridine-orange Auramin-Safranin

104 Cryptosporidium parvum

105 Cryptosporidium parvum
IFA (duyarlı ve özgüldür) DFA ookistler ELİSA Doku kültürü yapılabilir

106 Cryptosporidium parvum
Tedavide Bilinen antibiyotikler ve antiprotozoonlar yararlı değil İmmünitesi sağlamlarda; semptomatik ve destekleyici tedavi önemli AİDS’lilerde anti-retroviral tedavinin semptomları kaldırdığı gözlenmiştir

107 ISOSPORA CİNSİ I. belli en yaygın tür olup sadece insanları infekte eder I. nalalensis ender olarak görülür

108 ISOSPORA CİNSİ İnce barsak epitel hücrelerine yerleşir
Burada aseksüel üreyerek barsak yüzeyinde harabiyete neden olur Aynı zamanda ookistlerin dışkı ile atıldığı seksüel evrimi de vardır

109 Isospora belli Ookistlerin sindirim yolundan alınır Sporozoit
Epitel hücrelerinde aseksüel üreme, bazı hücrelerde seksüel üreme başlar Erkek ve dişi gametler birleşir ve oluşan ookist olgunlaşmadan barsak boşluğuna, sonra da dışkıyla dışarı atılır

110 Isospora belli Ookistler dış ortamda oksijen varlığında gelişerek (2-15 günde) içinde sporozoitler gelişir (enfekte şekil) Taze dışkıdaki sforoblast olgunlaşmamış ookistler ve olgunlaşmış ookistler birlikte bulunur

111

112 Isospora belli Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde fırsatçı infeksiyonlar oluştururlar İmmün sistemi sağlam kişilerde %0.26 oranında akut ishale neden olur AİDS %2-12 oranında şiddetli, uzayan ishallere neden olur

113 Isospora belli Aralıklı alınan dışkı örneklerinde ookistlerin görülmesi Çinko-sülfat ve Sheaterin şekerli su flatasyon yöntemi başarılı bulunmuştur Modifiye asit-fast Auromine Rhodomine Asit-fast boyada ookist içinde sforoblastlar koyu kırmızı boyanmakta, ookist duvarı boyanmamaktadır Tedavisinde, TMP-SMX ilk seçilecek ilaçtır

114 Oocysts of Isospora bel

115 CYCLOSPORA CİNSİ C. cyetanensis
ABD’de kontamine besinlerle salgınlara neden olan Seksüel ve aseksüel evresi aynı konakta bulunan Ara konağı yoktur İnsanın dışkısındaki Ookistleri infektiftir

116 C. cyetanensis Kontamine su ve yiyeceklerle alınan ookistler
Barsakta genelikle jejenumda Nadir olarakta duodenumda aseksüel harabiyete neden olur Seksüel üremede mikrogamet ve makrogameti dölleyerek ookist oluşur

117

118

119 C. cyetanensis Dünyadaki prevalans hakkında bilgi yok
Gelişmekte olan ülkelerde yaşayan ve bu ülkelere seyahat eden kişilerin dışkılarında görülür Türkiyede ilk olgu, Kayseriden HIV pozitif bir olgudan izole edilmiştir

120 C. cyetanensis Klinik belirtileri Kilo kaybı İştahsızlık Bulantı
Abdominal kramplarla seyreden diyare gelişir

121 C. cyetanensis İmmunitesi sağlam kişilerde sınırlı infeksiyon yaparken
İmmünitesi düşük kişilerde, uzun süreli, sık, tekrarlayan ciddi diyareler neden olur Tanı Dışkı

122 C. cyetanensis Duodenal örnek
Biyopsi örneklerinde ookistlerin görülmesi Asit-fast boyalarla İFA Tedavide TMP-SMX Metronidazole

123 SARCOCYSTİS CİNSİ insan S. hominis S. suihominis konak
S. lindemanni için ise ara konaktır Seksüel çoğalma, kesin konak olan etoburların barsak mukozasında gametogeni ile gerçekleşir ve dışkı ile ookist (sporokistler) dışarı atılırlar.

124 SARCOCYSTİS CİNSİ Sporokistler otoburlarlar tarafından alındığında
Çizgili kas veya kalp kası hücrelerinde SARCOCYST veya MİESCHER tüpleri adı verilen kistler oluşur Parazit ara konaklarda aseksüel evrim geçirmektedir

125

126 Sarcocystis

127 SARCOCYSTİS CİNSİ Kisti
Trofozoitler intestinal mukozaa girer ve seksüel evrim geçirir ookistlerden sporozoıit içeren sporokistleri oluşur İnsan, rastlantısal olarak, ookistli dışkı ile kontamine yiyecek ve suların alınmasıyla veya sarkokist içeren az pişmiş etlerin yenmesi ile infekte olur

128 Sarcocystis

129 SARCOCYSTİS CİNSİ İmmun baskılanmış insanlarda sporadik infeksiyon oluştururlar S. hominis Güneydoğu Asya’da %2 Malezya’da serolojik olarak %19.8 İnsanın arakonak olduğu muskuler sarkodioz nadirdir Kistler genelikle kol, bacak, larink, kalp ve dil kaslarında görülür

130 S. hominis İnsan arakonak ise Hafif intestinal belirtiler görülür
Tanıda Çiğ veya az pişmiş et yenme öyküsü olan Dışkıda ookistler görümesi Kas biyopsisi veya otopsi örneğinde sarkokistlerin görülmesi

131

132 S. hominis Serolojik IFAT KBD deneyleri Korunmada
Etlerin iyice pişirilmeden yenmemesi Besin ve su hijyenine dikkat edilmesi gerekir

133 IV. Microspora Böcekler Balıklar Kemirgenler
Pek çok memelilerde hastalık oluştururlar

134

135 Microspora Zorunlu hücre içi parazitleridir
Evrim şemasında, prokaryot-Eukaryot arasında yer alırlar (özellikle 16 sRNA içermeleri ile prokaryotlara benzerler) 5 µm altında olan elips veya ovoid şekilli sporları infektif olup Nemli ve serin ortamlarda bir yıldan fazla yaşayabilirler

136

137 Microspora Sporlar Solunum yada ağız yolu ile alındığında; konak eritrositlerine yapışarak, hücre içinde değişik evreler Sporoplazmin --> merozit (sporogoni) --- Sporant - sporablast (olgunlaşır)  spor -hücre patlar ve yeni hücreler enfekte olur

138

139 Microspora - İmmün sistemi baskılanmış kişilerde hastalık oluştururlar. . Microsporidium

140 Microsporidium İnsanlara bulaşmasında Köpekler Kuşlar önemli rol oynar
Direk geçiş Ara konak Vektörler ile olur

141 Microsporidium İmmün yetmezlikjli (AİDS) insanlarda ishalin önemli bir etkenidir Enterik patojenlerin tespit edilemediği kronik diyarelerin %15-30’undan sorumlu Sistemik Gözde infeksiyonlaroluştururlar

142 Microsporidium Enterocytozoon bieneusi Encephalitozoon intestinalis
Encephalitozoon hellem Encephalitozoon cuniculi Nosema türleri Vittaforma cornea Pleistophora türleri Trachipleistophora türleri Brachiola insanlarda hastalık oluştururlar

143 Microsporidium Enterocytozoon bieneusi
İnce barsak enterositleri Safra sitemi epiteli Parankim dışı karaciğer hücreleri Pankreas kanalı epiteline yerleşerek Kronik diyare Kolesisitit Kolanjit’e neden olurlar

144 Microsporidium Enterocytozoon bieneusi
Burun Trakea Bronş epitel hücrelerine yerleşerek Sinüzit Bronşit Pnömoni’e neden olurlar

145 Microsporidium Encephalitozoon intestinalis
İnce barsak enterositleri Safra sitemi epiteli Böbrek Solunum sitemine yerleşerek Kronik diyare, kolit Kronik rinosinüzit, kolesistit, kolanjit Tubulointerstisyel nefrit’e neden olurlar

146 Microsporidium Encephalitozoon cuniculi
Böbrek Karaciğere yerleşerek Hepatit Rinosinüzit Peritonit oluştururlar

147 Microsporidium Nosema türleri; Göz dokuları
Nadiren başka dokularda yaygın olarak Keratit oluşturur Vittaforma cornea Göz dokularında

148 Microsporidium Pleistophora Trachipleistophora Brachiola türleri
Kas dokusuna yerleşerek Myozit’e neden olurlar

149 Microsporidium Tanı Dışkı veya idrarda sporların görülmesiyle konurlur. İFA (Calcofluor) Doku biopsis Giemza veya calcofluor ile boyanabilir

150 Microsporidium Serolojik Moleküler tanı yöntemi Tedavi Albendazol
Korunmada Temizlik ve kişisel hijyen önemlidir