Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

... konulu sunumlar: "Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE"— Sunum transkripti:

1 Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

2 Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

3 ÖĞRENME İÇERİKLERİ Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

4 Her çocuk farklı bir biçim ve hızda gelişmekte ve gelişim biyolojik, kültürel ve diğer faktörlerden etkilenmektedir. Öğretmenler, çocukların nasıl öğrendiği ve onlara en iyi biçimde nasıl öğretebileceklerini anlayabilmeleri için çocukların nasıl büyüdüğü ve geliştiğini anlamaya ihtiyaç duymaktadırlar (Corner, 2005). Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

5 Gelişim psikologlarının çoğu bilişsel gelişimde genetik ve çevre faktörlerinin ortak etkileşiminin söz konusu olduğuna inanmaktadırlar. Sürekli gelişim kuramları çocuğun içinde yaşadığı sosyal ortamlara odaklanırken, kesintili (süreksiz) gelişim kuramları ise çevresel faktörlerden çok, doğumla getirilen özelliklere (genetik faktörlere) odaklanmaktadır. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

6 Çocuklar farklı biçimde düşünmekte ve dünyayı farklı biçimde algılamaktadırlar.
Etkin öğretimin temel koşulu öğrencinin nasıl düşündüğü ve dünyayı nasıl algıladığının anlaşılmasıdır. Etkin öğretim stratejileri, öğrencinin yaş ve gelişim düzeylerini hesaba katmalıdır. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

7 Gelişim psikologlarınca yıllardır iki temel konu tartışılmaktadır: Gelişimin deneyimden ne ölçüde etkilendiği ve gelişiminin aşamalı olarak gerçekleşip gerçekleşmediğidir. Günümüzde gelişim psikologlarının çoğu genetik ve çevrenin gelişime ortaklaşa etkisinin söz konusu olduğuna inanmaktadır; biyolojik faktörler fiziksel alan gibi gelişimin bazı alanlarında daha fazla etkili olurken, çevresel faktörler ise ahlaki gelişim gibi diğer alanlarda daha fazla rol oynamaktadır. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

8 Süreğen (sürekli) teoriler gelişim sürecinde genetik faktörlerden çok çevrenin önemini vurgulamaktadırlar. Süreğen kuramların aksine, süreksiz gelişim kuramları zaman içinde gerçekleşen değişimleri açıklamak için çevresel faktörlerden çok, doğuştan getirilen faktörlere odaklanmaktadır. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

9 Piaget, bilişsel gelişim için doğumdan itibaren genç yetişkinliğe kadar süren dört dönem öne sürmektedir. Piaget’nin gelişim dönemleri; Duyusal Motor (0-2 yaş), işlem öncesi (2-7 yaş), somut işlemler ( 7-11 yaş) ve soyut işlemler (11-yetişkinlik) dönemi. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

10 Şemalar en temel zihinsel yapılardır
Şemalar en temel zihinsel yapılardır. Çevreyle etkileşim sonucunda oluşan, organize olmuş, kolaylıkla tekrar edilebilen davranış ve düşünce kalıplarıdırlar. Bireyin çevresinde bulunan nesne, olay ve olguları tanımak için zihninde oluşturduğu algı çerçevesidir. Sahip olunan her bilginin zihinde bir şeması vardır. Ör: Küçük bir çocuk için “top” şeması, yuvarlak olan ve zıplayan nesneleri içerir, futbol topu, basket topu, pinpon topu hepsi bu şema içindedir. “top” şemasına sahip bir çocuk ilk kez yumurta gördüğünde ona da “top” der ve zıplaması için yere atar. Yumurta kırıldığında çocuk şaşırır. Şemaya uygun olmayan bir durumla karşılaşmış olur. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

11 Piaget’e göre uyum sağlama çevreye verilen tepkilerde
özümleme ve uyma vasıtasıyla şemaları ayarlama sürecini yansıtmaktadır. Özümleme yeni nesne veya olayların var olan şemalar vasıtasıyla anlaşılmaya çalışılma sürecini yansıtmaktadır. Bazı durumlarda dünyaya uyum sağlama sürecinde hâlihazırdaki şemalar işe yaramadığında çocuk yeni bilgi ve deneyimleri ışığında var olan şemalarını düzenlemeye, değiştirmeye çalışmaktadır ve bu sürece uyma adı verilmektedir. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

12 Tüm çocukların bu aşamaları belirtilen sırada tamamladığını,
Piaget çocukların ve gençlerin bilişsel gelişimleri için dört dönem belirlemiştir: Duyusal Motor (Sensorimotor), işlem-öncesi, somut işlemler ve soyut işlemler. Piaget; Tüm çocukların bu aşamaları belirtilen sırada tamamladığını, Hiçbir çocuğun herhangi bir aşamayı atlayamayacağını, Fakat çocukların aşamaları geçiş hızlarının farklılıklar sergileyeceğine inanmaktadır. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

13 Tablo 2.1- Piaget’nin Bilişsel Gelişim Dönemleri
Aşama Yaş Önemli Kazanımlar Duyusal motor (Sensori-motor) 0-2 Nesne devamlılığının kazanımı, refleksif davranışlardan amaca-yönelik eylemlere aşamalı geçiş. İşlem -Öncesi 2-7 Nesneleri temsil etmek için sembolleri kullanma becerisinin gelişimi. Somut İşlemler 7-11 Mantıklı düşünme yeteneğinde gelişme, tersine dönüşüme ilişkin işlemleri kullanma yeteneği, problem çözme sürecinde egosantrik düşünme azalmakta, soyut düşünme hâlen mümkün değil. Soyut İşlemler 11-Yetişkinlik Soyut ve tamamen sembolik düşünme mümkün. Sorunlar sistematik deneysel yöntemlerle çözülebilmektedir. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

14 Piaget’nin kuramı çocuklardaki gelişimi izleyebilmek için oldukça kapsamlı, sabit ve aşamalı dönemler öne sürmektedir. Ancak, çocukların yeteneklerinin olduğundan az kabul edildiği şeklinde eleştirilmektedir. Yeni Piaget’cilerde ise bilişsel gelişimde sosyal ve çevresel faktörlere çok daha fazla önem verilmektedir. Piaget’nin ilkeleri müfredat içine ve etkili öğretim uygulamalarının içine yerleştirilmekte ve Piaget’nin kuramından etkilenerek öne sürülmüş bilişsel yapılandırmacılık ve gelişime uygun öğretim uygulamaları eğitim reformu içerisinde geniş yer tutmaktadır. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

15 Piaget’nin kuramına yönelik eleştirilerden en önemlilerden biri kuramının “dönemli” (evreler değişmez) bir kuram olmasıdır. Birçok araştırmacı bilişsel işlemleri etkileyen geniş kapsamlı gelişim dönemlerine yönelik şüpheler geliştirmektedir ve bunun yerine çocukların becerilerinin farklı işlerde farklı biçimde geliştiğini öne sürmektedirler ve çocukların deneyimlerinin gelişimlerine katkıları oldukça yoğun biçimde olmaktadır. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

16 Yenilikçiler bilişsel gelişimi dönemler çerçevesinde değil işlemlerin türleri bağlamında ele almaktadır. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

17 Vygotsky, bilişsel gelişimi başkalarıyla ve çevreyle gerçekleştirilen etkileşimler vasıtasıyla ortaya çıkan sosyal gelişimin bir ürünü olarak görmektedir. Yardımlı öğrenme, çocukların kapasitelerinin sınırları içindeki yeni işleri sadece öğretmen veya akranının yardımıyla gerçekleştirebilecekleri potansiyel gelişim alanları içinde gerçekleşmektedir. Çocuklar sesli ve sessiz biçimde kendi kendilerine konuşarak öğrenmeyi içselleştirmekte, öz denetim geliştirmekte ve problem çözmektedirler. Öğretmenler iş birliğine dayalı öğrenme ve bilişsel destek (scaffolding) gibi etkileşim ortamları sağlamaktadırlar. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

18 Vygotsky’nin kuramına göre öğrenme gelişimden önde gelmektedir.
Öğrenme başkaları tarafından özellikle kasıtlı öğretim süreçleri vasıtasıyla sembol edinme süreçlerini kapsamaktadır. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

19 Çocukların sık sık, özellikle zor bir işle karşı karşıya geldiklerinde kendi kendilerine konuştuklarını görmekteyiz. Birçok çalışmada kendi kendine konuşmayı daha sık olarak gerçekleştiren çocukların zor işleri diğer çocuklara göre daha etkin biçimde öğrendiği tespit edilmiştir. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

20 Vygotsky’nin en önemli katkısı öğrenmenin sosyal-kültürel yapısını vurgulamasıdır. Kendisi, çocukların potansiyel gelişim alanlarında (yakınsak gelişim alanı) çalıştıklarında öğrenmenin gerçekleşmekte olduğunu öne sürmektedir. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

21 Vygotsky’nin sosyal öğrenme görüşünün anahtar kavramlarından biri de bilişsel destek (scaffolding) kavramıdır: Daha bilgili akran ya da yetişkin tarafından sağlanan yardım. Anne babalar çocuklarını yeni bir oyun veya kravat bağlamayı öğretirken bilişsel destek kullanmaktadır. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

22 Vygotsky’nin kuramı çocukların birbirlerinin öğrenmelerine yardımcı olmaya çalıştığı iş birliğine dayalı öğrenme stratejilerini desteklemektedir. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

23 Okul Öncesi Yıllar Küçük çocuklar dillerini kullandıkça ve onunla oynadıkça dil gelişimleri belirli bir örüntüde gerçekleşmektedir. Erken okur-yazarlık becerileri gelişimi çocukların ev ortamlarındaki deneyimlerine ve kitaplar ve harfler hakkındaki öğrenmelerine dayanmaktadır. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

24 Orta Okul ve Lise Yılları
Öğrenciler kelime bilgileri ve anlama becerileri hızla gelişmektedir. Motivasyon her ikisi içinde anahtar rol oynamaktadır; yeni kelimeleri ve okuma becerilerini arkadaşlarıyla birlikte yeni yapılar çerçevesinde sunmalarına olanak sağlanması belirtilen becerilerin gelişimine katkı sağlamaktadır. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE

25 SONRAKİ DERS Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Eğitim Psikolojisi/BÖTE